52008DC0698

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 6.11.2008

COM(2008) 698 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των οδηγιών για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία 92/57/ΕΟΚ (προσωρινά και κινητά εργοτάξια) και 92/58/ΕΟΚ (σήμανση ασφάλειας στην εργασία)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των οδηγιών για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία 92/57/ΕΟΚ (προσωρινά και κινητά εργοτάξια) και 92/58/ΕΟΚ (σήμανση ασφάλειας στην εργασία)

1. Εισαγωγή

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί τη συνέχεια μιας δέσμευσης που ανέλαβε η Επιτροπή[1] για αξιολόγηση της εφαρμογής του ρυθμιστικού πλαισίου με σκοπό τη βελτίωσή του.

Βασίζεται κυρίως στις εθνικές εκθέσεις που διαβιβάζουν τα κράτη μέλη[2] και σε έκθεση ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων με ανάλυση της εφαρμογής των δύο οδηγιών σε όλους τους σχετικούς οικονομικούς τομείς του ιδιωτικού και/ή του δημόσιου τομέα. Επίσης, στηρίζεται στα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκστρατειών επιθεώρησης για την ασφάλεια στον κατασκευαστικό τομέα που διενεργήθηκαν στα 15 κράτη μέλη το 2003 και το 2004, στις πρόσφατες ευρωπαϊκές στατιστικές για τα εργατικά ατυχήματα, και στην εμπειρία της Επιτροπής από την παρακολούθηση της μεταφοράς και της εφαρμογής των οδηγιών.

Η αξιολόγηση καλύπτει τη μεταφορά και την εφαρμογή δύο οδηγιών: της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 1992, σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια[3] και της οδηγίας 92/58/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 1992, σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τη σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας στην εργασία[4], αποκλειστικά στα κράτη μέλη της EΕ-15. Η Επιτροπή θεωρεί ότι αυτή η αξιολόγηση θα αποτελέσει επίσης πηγή πολλών χρήσιμων πληροφοριών για τα 12 νέα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή των δύο οδηγιών.

2. Νομικες συνεπειες

2.1. Οδηγία 92/57/ΕΟΚ

Σύμφωνα με τις εθνικές εκθέσεις των κρατών μελών[5], ο επίσημος αντίκτυπος της οδηγίας 92/57/EOK (απλούστευση, βελτίωση, ενοποίηση και κωδικοποίηση) προσέφερε τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να συγκεντρώσουν, να ενοποιήσουν και να επικαιροποιήσουν την ισχύουσα εθνική νομοθεσία. Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένα κράτη μέλη, η οδηγία δεν σημείωσε κανέναν αντίκτυπο στις νομικές/διοικητικές αρχές.

Ο ουσιαστικός αντίκτυπος στην εθνική νομοθεσία είναι αξιοσημείωτος σε όλα τα κράτη μέλη. Ακόμη και τα κράτη μέλη που δήλωσαν ότι εφάρμοζαν ήδη εκσυγχρονισμένες εθνικές διατάξεις εισήγαγαν τροποποιήσεις για την κάλυψη των βασικών εννοιών της οδηγίας. Η οδηγία είχε ως αποτέλεσμα ουσιαστικές προσθήκες σε ολόκληρη την εθνική νομοθεσία υγείας και ασφάλειας στην εργασία, ειδικότερα σχετικά με το σχεδιασμό και το συντονισμό των εργοταξίων, το σχέδιο ασφάλειας και υγείας και τον φάκελο ασφάλειας και υγείας.

Η νέα προσέγγιση στην πρόληψη, που καθορίζει ειδικότερα τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες των διάφορων συμβαλλόμενων μερών σε ένα εργοτάξιο, θεωρείται ότι είχε σημαντικό αντίκτυπο.

Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

Τα περισσότερα κράτη μέλη απλώς ακύρωσαν τις προγενέστερες διατάξεις για τη σήμανση ασφάλειας, οι οποίες μετέφεραν την οδηγία 77/576/EOK, και τις αντικατέστησαν με τη νέα νομοθετική πράξη για τη μεταφορά της οδηγίας 92/58/EOK. Σύμφωνα με ορισμένους, οι νέες διατάξεις συμπλήρωσαν, διεύρυναν ή επικαιροποίησαν το νομικό τους πλαίσιο και επίσης κατέστησαν δυνατή την ενοποίηση των εθνικών διατάξεων.

Οι κύριες ουσιαστικές τροποποιήσεις εισάγουν νέους κανόνες για τη σήμανση, συμπεριλαμβανομένων των λεκτικών σημάτων επικοινωνίας και των σημάτων διά χειρονομιών, της σήμανσης υγείας που δεν καλύπτεται από την προηγούμενη οδηγία, καθώς και των νέων υποχρεώσεων του εργοδότη για την ενημέρωση και την κατάρτιση των εργαζομένων και τη διαβούλευση με αυτούς· επεκτείνουν επίσης το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας σε όλους τους τομείς δραστηριότητας.

3. Μετρα ευαισθητοποιησησ και πλαισιωσησ για τις οδηγιεσ 92/57/ΕΟΚ και 92/58/ΕΟΚ

Μετά την έγκριση των δύο οδηγιών, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη τις κοινοποίησαν και παρείχαν συμβουλές για την εφαρμογή τους στα εργοτάξια και στη σήμανση στο χώρο εργασίας. Το Ευρωπαϊκό Έτος ασφάλειας, υγιεινής και προστασίας της υγείας στο χώρο εργασίας 1992, οι ευρωπαϊκές εβδομάδες υγείας και ασφάλειας και οι εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης συνέβαλαν ιδιαίτερα στη διάδοση των πληροφοριών και στην ευαισθητοποίηση των υπευθύνων ως προς τις υποχρεώσεις τους. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, που συστάθηκε το 1994[6], υλοποίησε δραστηριότητες ενημέρωσης και αύξησης της ευαισθητοποίησης σε ολόκληρη την Ευρώπη και στη συνέχεια συγκρότησε το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την ασφάλεια των εργοταξίων με σκοπό την προώθηση της ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ των φορέων στον τομέα και, ειδικότερα, μεταξύ των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Η Επιτροπή Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας (SLIC)[7] επίσης δρομολόγησε πρωτοβουλίες εκτέλεσης και ευαισθητοποίησης (ευρωπαϊκές εκστρατείες επιθεώρησης).

Τα κράτη μέλη εισήγαγαν εκτεταμένα σχέδια με σκοπό την προώθηση της ενεργού πρόληψης, την αύξηση της ευαισθητοποίησης για την ολοκληρωμένη πρόληψη και την εκπόνηση πρακτικών κατευθύνσεων με σκοπό την στήριξη των εργοδοτών και των εργαζομένων ώστε να συμμορφωθούν με τη νέα νομοθεσία. Σε ορισμένα κράτη μέλη αυτές οι δραστηριότητες στόχευσαν σε βασικούς φορείς όπως οι κύριοι του έργου. Οι επαγγελματικές ομοσπονδίες, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων και οι ενώσεις αρχιτεκτόνων και μηχανικών επίσης ενημέρωσαν τα μέλη τους για τη νέα νομοθεσία, μέσω σεμιναρίων, συνεδριάσεων, ενημερωτικών φυλλαδίων και άλλων γραπτών μέσων. Τέλος, ορισμένες μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες προετοίμασαν δικές τους πληροφορίες για τους εργαζομένους τους και τους υπεργολάβους τους.

4. Μεταφορα

Παρά τις εκτεταμένες προγενέστερες διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους και την ομόφωνη έγκριση από το Συμβούλιο, η πλειονότητα των κρατών μελών δεν κατάφερε να τηρήσει τις προθεσμίες μεταφοράς για τις δύο οδηγίες, με αποτέλεσμα σημαντικές επιπτώσεις στα επίπεδα πρακτικής εφαρμογής στους εργασιακούς χώρους[8].

Μετά τη μεταφορά, η Επιτροπή παρακολούθησε τη συμμόρφωση και άρχισε συζητήσεις με τις εθνικές αρχές ώστε να διευκρινιστούν και να επιλυθούν οποιαδήποτε προβλήματα και να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις. Όπου κρίθηκε σκόπιμο, κίνησε διαδικασίες παράβασης σύμφωνα με το άρθρο 226 της Συνθήκης ΕΚ. Οι καταγγελίες στην Επιτροπή παρείχαν επίσης πολύτιμες πληροφορίες καθώς της προσέφεραν τη δυνατότητα να εντοπίσει τα αδύνατα σημεία στην εθνική νομοθεσία.

4.1. Οδηγία 92/57/ΕΟΚ

Η εφαρμογή της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ αποτελεί ένα σύνθετο τεχνικό και διοικητικό θέμα· τα κράτη μέλη αναθεωρούν και επικαιροποιούν τακτικά τη νομοθεσία τους. Γι’ αυτόν το λόγο, σε ορισμένα κράτη μέλη, η οδηγία έχει μεταφερθεί με εξαιρετικά αποσπασματικό τρόπο σε αρκετές νομοθετικές πράξεις (σε ορισμένες περιπτώσεις, περισσότερες από 40), γεγονός που περιπλέκει την αξιολόγηση. Με βάση την αξιολόγηση προέκυψαν διαφορές στην εθνική νομοθεσία, οι οποίες απορρέουν από το προηγούμενο ρυθμιστικό πλαίσιο και από το γεγονός ότι η οδηγία καθορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις και αφήνει τα κράτη μέλη ελεύθερα να διατηρήσουν ή να θεσπίσουν υψηλότερα επίπεδα προστασίας[9].

Τα κύρια προβλήματα συμμόρφωσης που επισημάνθηκαν αφορούσαν το πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας, τους ορισμούς, τον ορισμό των συντονιστών, την εκπόνηση και την εκτέλεση των έργων, καθώς και τις ευθύνες των κυρίων του έργου, των αναδόχων, των συντονιστών και των εργοδοτών.

Ωστόσο, σε αρκετά κράτη μέλη η νομοθεσία υπερέβη τα όρια των ελάχιστων απαιτήσεων της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ, διευκρίνισε ορισμένα ζητήματα συντονισμού και καθόρισε τις διαδικασίες για την αποτελεσματική συμμόρφωση.

Τα προβλήματα συμμόρφωσης που εντοπίστηκαν και το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό εργατικών ατυχημάτων στον κατασκευαστικό τομέα καταδεικνύουν ότι προκύπτουν δυσκολίες στην κατανόηση της οδηγίας 92/57/EOK που επιδεινώνονται από την πολυπλοκότητα των εθνικών μέτρων εφαρμογής. Τα συμπληρωματικά μη δεσμευτικά μέσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την παροχή στήριξης σε όλους τους φορείς ώστε να κατανοούν καλύτερα τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους ενδέχεται να αποτελούν χρήσιμο μέσο για τη βελτίωση της εθνικής εφαρμογής της οδηγίας. Συνεπώς, η Επιτροπή έχει αρχίσει τις εργασίες, σε στενή συνεργασία με τη συμβουλευτική επιτροπή[10] και τους διάφορους επαγγελματίες του κλάδου, για τη σύνταξη ενός μη δεσμευτικού οδηγού για την εφαρμογή της οδηγίας. |

4.2. Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

Από την ίδια την φύση της, αυτή η οδηγία έχει μεταφερθεί σχεδόν κατά γράμμα στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών. Οι πολύ λίγες περιπτώσεις ενδεχομένως ασύμβατης μεταφοράς διευθετήθηκαν μέσω επαφών με τις αρμόδιες αρχές, χωρίς να προκύπτει ανάγκη για περαιτέρω νομικές ενέργειες.

5. Δραση στον κλαδο: πρακτικη εφαρμογη της οδηγιασ 92/57/ΕΟΚ

Η αξιολόγηση της κατάστασης στα εργοτάξια παρουσιάζει ανομοιογενή εικόνα: σε ορισμένα κράτη μέλη, η εφαρμογή της οδηγίας έχει πράγματι συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας και στην πρόληψη των ατυχημάτων, ενώ σε άλλα κράτη μέλη απομένουν να γίνουν πολλά ώστε να καλυφθούν οι απαιτήσεις και να αξιοποιηθούν πλήρως τα οφέλη της αποτελεσματικής πρόληψης.

Παρ’όλες τις προσπάθειες που καταβάλλονται, οι στατιστικές των εργατικών ατυχημάτων είναι αναμφισβήτητες: Ο κατασκευαστικός τομέας εξακολουθεί να αποτελεί τομέα υψηλού κινδύνου, με δύο φορές περισσότερα ατυχήματα σε σχέση με το μέσο όρο για όλους τους τομείς δραστηριότητας και 2,5 φορές περισσότερα θανατηφόρα ατυχήματα[11].

Με την οδηγία, όλοι όσοι δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό τομέα αποκτούν βασικούς ρόλους για την πρόληψη. Συνεπώς, η εφαρμογή της αξιολογήθηκε σε σχέση με την επίδραση που ασκεί κάθε ομάδα στην πρόληψη και στην προστασία από τους επαγγελματικούς κινδύνους. Τα κύρια συμπεράσματα είναι τα ακόλουθα:

Κύριοι του έργου

Η οδηγία επιβάλλει διάφορες υποχρεώσεις στους κυρίους του έργου να εφαρμόζουν μέτρα πρόληψης για την υγεία και την ασφάλεια. Αυτές οι υποχρεώσεις τους προκαλούν κάποια ανησυχία.

Οι κύριοι του έργου εμπίπτουν σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με:

- το σχετικό τομέα: δημόσιος ή ιδιωτικός·

- το μέγεθος του εργοταξίου: μεγάλο, μεσαίο ή μικρό·

- τη συχνότητα εκτέλεσης κατασκευαστικών εργασιών ή εργασιών πολιτικού μηχανικού: τακτική ή περιοδική·

- το νομικό πρόσωπο: άτομα, κατασκευαστικές εταιρείες ή επιχειρήσεις ανάπτυξης, δημόσιοι φορείς στέγασης.

Η προσπάθεια που καταβάλλουν για την πρόληψη οι διάφορες κατηγορίες κυρίων του έργου ποικίλλει σημαντικά, λόγω των διαφορών στην εξοικείωση με τη νομοθεσία, στην κατανομή των πόρων τους για την πρόληψη και στην κινητοποίησή τους. Τα άτομα που είναι κύριοι του έργου σε περιστασιακά μικρά εργοτάξια γενικά δεν γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους ως προς την πρόληψη, ενώ οι κύριοι του έργου που εργάζονται τακτικά σε μεγάλα εργοτάξια συνήθως γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους είναι και αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων. Οι εν λόγω κύριοι του έργου είναι πεπεισμένοι ότι η πρόληψη είναι ουσιώδης και ότι θα οδηγήσει τελικά στην εξοικονόμηση πόρων, ακόμα κι αν επιδιώκουν να μειώσουν το κόστος όσο το δυνατόν περισσότερο. Το κύριο πρόβλημα για τους εν λόγω κυρίους του έργου είναι η αύξηση των δαπανών που προκαλείται από τη νέα νομοθεσία και, ειδικότερα, από το συντονισμό. Αντίθετα, τα άτομα που εκτελούν περιστασιακή εργασία είναι πολύ απρόθυμα να συμμετάσχουν στην πρόληψη, την οποία αντιμετωπίζουν ως οικονομικό και γραφειοκρατικό περιορισμό, και θεωρούν ότι η ευθύνη τους τελειώνει με την υπογραφή μιας σύμβασης κατασκευής. Ωστόσο, αυτό το πρόβλημα δεν προκύπτει άμεσα από την οδηγία που επιτρέπει στα κράτη μέλη να αναθέτουν την ευθύνη για την πρόληψη σύμφωνα με το είδος και το μέγεθος του έργου κατασκευής.

Ο σχεδιασμός χαμηλής ποιότητας και οι χρονικοί περιορισμοί αναφέρθηκαν αρκετές φορές ως παράγοντες που υπονομεύουν σε μεγάλο βαθμό την πρόληψη των ατυχημάτων και της κακής υγείας. Οι κύριοι του έργου που εμμένουν σε υπερβολικά σύντομες προθεσμίες εκτέλεσης αναφέρθηκαν συχνά ως αιτία των εν λόγω προβλημάτων.

Παρά το γεγονός ότι η οδηγία δεν απαγορεύει σε φυσικό ή σε νομικό πρόσωπο να αναλάβει διάφορα καθήκοντα παράλληλα, ο συνδυασμός των ρόλων όπως του κύριου του έργου και του συντονιστή φαίνεται να δημιουργεί πρακτικά προβλήματα. Ένας κύριος έργου συχνά δεν είναι σε θέση να εκτελέσει το ρόλο του συντονιστή, π.χ. καθώς δεν διαθέτει τις σχετικές δεξιότητες ή γνώσεις.

Η κατάσταση σε ορισμένα κράτη μέλη καταδεικνύει την ανάγκη για ενημέρωση, κατάρτιση και αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ των διάφορων κατηγοριών κυρίων του έργου, σύμφωνα με το μέγεθος του εργοταξίου (μικρό), το νομικό πρόσωπο (άτομα) και τη φύση της εργασίας (περιοδική ή τακτική). Οι εθνικές αρχές και οι επαγγελματικές ενώσεις πρέπει να ηγηθούν της προσπάθειας στον εν λόγω τομέα.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν λάβει ήδη μέτρα ώστε να εξασφαλίσουν ότι τα ορθά πρότυπα της επαγγελματικής ασφάλειας και της υγείας καλύπτονται κατάλληλα στις συμβάσεις δημόσιων προμηθειών. Η εν λόγω πρακτική πρέπει να εφαρμοστεί και από άλλα κράτη μέλη.

Οι κύριοι του έργου — ως κατέχοντες τους απαιτούμενους χρηματοοικοοικονομικούς πόρους για την εκτέλεση των εργασιών — προορίζονταν να έχουν τον ηγετικό ρόλο στο πλαίσιο του συστήματος πρόληψης βάσει της οδηγίας. Ωστόσο, συχνά δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες, με αποτέλεσμα η οδηγία να προβλέπει για αυτούς τη δυνατότητα να εμπλέξουν άλλους φορείς, χωρίς να απαλλάσσονται από την ευθύνη τους.

Ανάδοχοι

Πολύ συχνά ο κύριος του έργου αναλαμβάνει, συν τοις άλλοις, το ρόλο του ανάδοχου. Για να βελτιωθεί η διαχείριση της πρόληψης στις περιπτώσεις που δραστηριοποιούνται σε ένα εργοτάξιο διάφορες επιχειρήσεις ως υπεργολάβοι, ο κύριος υπεργολάβος που είναι αρμόδιος για το έργο μπορεί να αναλάβει το ρόλο του ανάδοχου κατά την έννοια της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ.

Κατά κανόνα, οι ανάδοχοι είναι εξοικειωμένοι με το συντονισμό των θεμάτων ασφάλειας και υγείας κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου, αλλά αποδοκιμάζουν το γεγονός ότι η ασφάλεια δεν λαμβάνεται αρκετά υπόψη κατά το σχεδιασμό και την εκπόνηση, και θεωρούν ότι οι ευθύνες του ανάδοχου και του κυρίου του έργου πρέπει να καθοριστούν με μεγαλύτερη σαφήνεια. Ορισμένες επιχειρήσεις εκτιμούν την αξία του συντονισμού αλλά όχι και των διοικητικών διατυπώσεων που συνεπάγεται και διαπιστώνουν ότι υπάρχει σύγχυση μεταξύ των καθηκόντων των συντονιστών και των καθηκόντων των υπηρεσιών πρόληψης.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη γνωρίζουν καλά τις απαιτήσεις. Ανατρέχουν συχνά σε υπηρεσίες πρόληψης και οι σχετικές επαγγελματικές ενώσεις τις εφοδιάζουν τακτικά με πληροφορίες. Οι μικρές επιχειρήσεις και οι μικροεπιχειρήσεις τείνουν να μην είναι τόσο εξοικειωμένες με τους κανονισμούς, και ακόμη και εκείνες που τους γνωρίζουν εξακολουθούν να μην προθυμοποιούνται να αναλάβουν αρμοδιότητα για την πρόληψη γενικά και το συντονισμό ειδικότερα. Οι ΜΜΕ που δεν είναι μέλη επαγγελματικών ενώσεων δεν διαθέτουν πληροφορίες, με αποτέλεσμα να είναι περιορισμένες οι γνώσεις τους σε σχέση με την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι η αλυσίδα υπεργολαβίας, τόσο μεγαλύτερο είναι και το έλλειμμα πληροφοριών. Στα μάτια των κυρίων του έργου και των αναδόχων, οι μεγάλες αλυσίδες υπεργολαβίας υποβαθμίζουν την ευθύνη. Μόνον οι μικρές επιχειρήσεις στην αρχή της αλυσίδας υπεργολαβίας μπορούν να ωφεληθούν από την εμπειρία και την καλή πρακτική των κύριων αναδόχων.

Συχνά, η πρόληψη είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στις εταιρείες υπεργολαβίας που ειδικεύονται σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. εγκατάσταση αερίου ή συντήρηση ανελκυστήρων).

Η δυναμική συνεργασία κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι τα κατασκευαστικά σχέδια με αποτελεσματικότητα στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και το συντονισμό έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι άρτια και ασφαλή. Επίσης, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για εμπορικά οφέλη με την απώλεια λιγότερου χρόνου λόγω των ημερών άδειας, λιγότερα απόβλητα και μικρότερες πιθανότητες να μην τηρηθεί ο προϋπολογισμός. Κάθε συμμετέχων στην αλυσίδα εφοδιασμού — κύριοι του έργου και ανάδοχοι εξίσου — πρέπει να το έχουν κατά νου και να πράττουν αναλόγως. Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες στην προσέγγιση των επιχειρήσεων που είναι οι πιο απομακρυσμένες από τον κύριο ανάδοχο στην αλυσίδα, η υπεργολαβία εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα που πρέπει να εξετάζεται σε βάθος. Συν τοις άλλοις, επηρεάζει την εκτέλεση των διατάξεων υγείας και ασφάλειας. Στο πλαίσιο της κοινοτικής στρατηγικής για το 2007-12, η Επιτροπή πρέπει να εξετάσει το εν λόγω πρόβλημα. |

Αρχιτέκτονες, μηχανικοί και εταιρείες συμβούλων

Ενώ η οδηγία δεν αναφέρεται ρητά στους αρχιτέκτονες, τους μηχανικούς ή τις εταιρείες συμβούλων, η εν λόγω ομάδα αξιολογήθηκε καθώς ο σχεδιαστής παίζει βασικό ρόλο στο στάδιο της εκπόνησης του έργου και η συμβολή του είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ό,τι αφορά την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων στα εργοτάξια.

Οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί που αναλαμβάνουν το σχεδιασμό των έργων έχουν δείξει ότι γνωρίζουν τις απαιτήσεις, αλλά ότι δεν συμφωνούν πλήρως με τα νέα μέτρα που έχουν επιβληθεί. Ορισμένοι δεν συμφωνούν με τον ορισμό συντονιστή από τον κύριο του έργου για το στάδιο του σχεδιασμού δεδομένου ότι, κατά την άποψή τους, έτσι παρεμποδίζεται η δημιουργική ελευθερία τους.

Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί λειτουργούν συχνά ως συντονιστές στο στάδιο του σχεδιασμού. Κατ΄αυτόν τον τρόπο έχουν βελτιωθεί πολύ οι συνθήκες εργασίας επιτόπου, με τη μέριμνα για συλλογική προστασία και για σήμανση. Η πλειονότητα των σχεδιαστών αποδέχεται τη φιλοσοφία του συντονισμού, αλλά δεν επιθυμεί να αναλάβει πρόσθετες ευθύνες. Ορισμένοι αναφέρουν προβλήματα κατά την προσπάθειά τους να πείσουν τους κυρίους του έργου και τους αναδόχους να λαμβάνουν τα απαιτούμενα προληπτικά μέτρα. Επίσης, οι αρχιτέκτονες επικρίνουν την τυποκρατία ορισμένων εθνικών κανόνων για τα μικρά εργοτάξια και τις ποικίλες ερμηνείες που ενδέχεται να προκαλέσουν.

Η προληπτική υγεία και ασφάλεια συχνά δεν εντάσσονται στο πλαίσιο του έργου κατά το στάδιο σχεδιασμού, καθώς οι όροι ασφάλειας κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης, της μεταγενέστερης χρήσης και της συντήρησης δεν αποτελούν σημαντικό παράγοντα για τις σχεδιαστικές/ αρχιτεκτονικές επιλογές. Θα πρέπει να καταβληθούν ακόμα σημαντικές προσπάθειες σε όλα τα κράτη μέλη προτού να ενταχθεί αποτελεσματικά η διάσταση της πρόληψης στο στάδιο του σχεδιασμού. Για να επιτευχθεί αυτό, οι αρμόδιες εθνικές αρχές πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες για την κατάρτιση των σχεδιαστών σε σχολές επαγγελματικές κατάρτισης και σε πανεπιστήμια, ανάγοντας την πρόληψη σε βασικό στοιχείο του προγράμματος σπουδών. |

Συντονιστές

Ο ρόλος του συντονιστή στο πλαίσιο της οδηγίας 92/57/EOK είναι να συντονίζει την εφαρμογή των διάφορων διατάξεων υγείας και ασφάλειας από τους εμπλεκόμενους στην εκπόνηση και στα στάδια εκτέλεσης του έργου.

Η οδηγία δεν καθορίζει τα προσόντα που απαιτούνται για την άσκηση των καθηκόντων του συντονιστή κατά το στάδιο της εκπόνησης και της εκτέλεσης του έργου. Διαπιστώνονται μεγάλες διαφορές από ένα κράτος μέλος σε άλλο. Σε ορισμένα κράτη έχουν καθοριστεί πολύ αναλυτικά τα προσόντα και/ή οι δεξιότητες των συντονιστών, ορισμένες φορές με απαίτηση ακόμη και για συγκεκριμένη κατάρτιση ή για συνδυασμό κατάρτισης και επαγγελματικής εμπειρίας. Άλλα κράτη μέλη απλά απαιτούν τον ορισμό συντονιστών, χωρίς να απαιτούν τυπικά κανένα συγκεκριμένο επίπεδο επαγγελματικής επάρκειας.

Τα προσόντα που απαιτούν τα κράτη μέλη από τους συντονιστές για την εκτέλεση των καθηκόντων τους διαφέρουν πολύ, με αποτέλεσμα τα πρότυπα του συντονισμού να ποικίλλουν από το ένα κράτος μέλος σε άλλο. Σύμφωνα με την αξιολόγηση που διενεργήθηκε στον τομέα, η υλοποίηση θα είχε όφελος εάν τα κράτη μέλη εισήγαγαν ορισμένα ελάχιστα κριτήρια για την επάρκεια ανάλογα με το μέγεθος και/ή το είδος/τη φύση των κινδύνων επιτόπου. Τα βασικά κριτήρια για την αξιολόγηση και την επίδειξη της επάρκειας των συντονιστών είναι ουσιαστικά. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη τέτοιων κριτηρίων. |

Όλοι οι φορείς του κατασκευαστικού τομέα επισημαίνουν ότι ο συντονιστής ορίζεται σε υπερβολικά προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων επισήμαναν μια πραγματική έλλειψη συντονισμού στο στάδιο του σχεδιασμού. Σύμφωνα με την αξιολόγηση επίσης διαπιστώνεται εκτεταμένη έλλειψη συντονισμού (και ελέγχου) κατά το στάδιο εκπόνησης του έργου· ο συντονισμός είναι αποτελεσματικός μόνο στο στάδιο της εκτέλεσης.

Δεδομένου ότι στο πλαίσιο εκπόνησης του έργου δεν λαμβάνεται υπόψη η πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων προτού οριστικοποιηθεί το έργο, η έλλειψη σχεδιασμού για την πρόληψη πρέπει να καλυφθεί στο στάδιο της εκτέλεσης. Αυτός ενδέχεται και να είναι ένας από τους λόγους για τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ατυχημάτων σε αυτόν τον τομέα σε σχέση με άλλους. Αυτή η κατάσταση παρεμποδίζει επίσης την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής ενός εργοταξίου, ιδιαίτερα όσον αφορά τη λειτουργία, τη συντήρηση, και ακόμη και την κατεδάφιση.

Εάν η εθνική νομοθεσία προέβλεπε σχετική απαίτηση ώστε τα μέτρα πρόληψης που συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης να ενσωματώνονται συστηματικά από τις αναθέτουσες αρχές στις τεχνικές προδιαγραφές για τις προσκλήσεις υποβολής προσφορών, στις ρήτρες εκτέλεσης των συμβάσεων και στη διαχείριση ποιοτικών συμβάσεων, αυτή θα μπορούσε να συμβάλλει στην αλλαγή της νοοτροπίας στον εν λόγω τομέα.

Κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου υπάρχουν διάφορα σενάρια. Ορισμένα κράτη μέλη ορίζουν ότι ο συντονιστής πρέπει να είναι ο αρχιτέκτονας ή ο μηχανικός που σχεδίασε το κτήριο ή ο κύριος ανάδοχος στο εργοτάξιο (ανάδοχος). Σε άλλα κράτη μέλη, οι συντονιστές μπορούν να είναι ανεξάρτητα φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή μπορούν να υπάγονται στους οργανισμούς ή στις επιχειρήσεις των κυρίων του έργου.

Ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει συντονισμός στο εργοτάξιο, πολύ συχνά παραμένει ελάχιστος. Η έλλειψη συντονισμού κατά το σχεδιασμό έχει επιπτώσεις στην ποιότητα της εργασίας του συντονιστή στο στάδιο εκτέλεσης. Οι επιτόπιοι συντονιστές που έχουν οριστεί αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα υγείας και ασφάλειας που είναι δύσκολο να επιλυθούν επειδή δεν έχουν ληφθεί υπόψη κατά την εκπόνηση του έργου. Η κατάσταση περιπλέκεται λόγω προβλημάτων ευθύνης: ορισμένες φορές οι υπόλοιποι φορείς δεν κατανοούν τα καθήκοντα του συντονιστή, και οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι υπεργολάβοι στο εργοτάξιο τείνουν να αναγνωρίζουν ακόμη λιγότερο την ευθύνη του συντονιστή.

Αντίθετα, οι σχέσεις μεταξύ του συντονιστή και των εργαζομένων είναι πολύ καλές όταν ο συντονιστής είναι ανεξάρτητος (δηλ. δεν συνδέεται ούτε με τον ανάδοχο ούτε με τον αρχιτέκτονα ή τους μηχανικούς, κ.λπ.), γεγονός το οποίο διευκολύνει τους εργαζομένους να τον ενημερώσουν για οποιαδήποτε προβλήματα πρόληψης που δεν θα προθυμοποιούνταν να αναφέρουν στο αρμόδιο για το εργοτάξιο. Η ενίσχυση αυτής της εμπιστοσύνης είναι ευκολότερη εάν ο συντονιστής επισκέπτεται τακτικά το εργοτάξιο.

Στα μεγάλα εργοτάξια η κατάσταση είναι γενικά ικανοποιητική, και εφαρμόζεται αποτελεσματικός και αποδοτικός συντονισμός. Ωστόσο, στα μικρά ή στα μεσαία εργοτάξια η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική και η οδηγία εφαρμόζεται σπάνια. Στα μικρά ιδιωτικά εργοτάξια, ο συντονισμός σχεδόν πάντοτε παραγνωρίζεται και περιορίζεται στη «διοικητική συμμόρφωση»· ο συντονιστής ορίζεται συχνά υπερβολικά αργά και οι μικρές επιχειρήσεις γενικά θεωρούν το συντονισμό «προαιρετικό».

Οι δυσκολίες του αποτελεσματικού συντονισμού στα μικρά εργοτάξια πρέπει να εξετάζονται κατά την εκπόνηση μη δεσμευτικών μέσων, έτσι ώστε να εκτελούνται τα βασικά καθήκοντα πρόληψης κατά τρόπο απλό και ανάλογο σύμφωνα με το μέγεθος και τους κινδύνους του εργοταξίου. |

Εργαζόμενοι

Σε πολλά κράτη μέλη, οι εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό τομέα είναι διάφορων εθνικοτήτων, γεγονός το οποίο προκαλεί προβλήματα επικοινωνίας και κατανόησης. Τα γλωσσικά εμπόδια δυσχεραίνουν την προσπάθεια των εργαζομένων να ακολουθήσουν τις οδηγίες ασφάλειας και υγείας για τη χρήση των μηχανημάτων και των χημικών ουσιών. Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι έχουν λιγότερη κατάρτιση και ενημέρωση σε σχέση με άλλους όσον αφορά την πρόληψη για τους επαγγελματικούς κινδύνους. Συχνά η έλλειψη παιδείας για την πρόληψη και μια διαφορετική αντίληψη για τις θεμελιώδεις αξίες μπορούν να κάνουν τους εργαζομένους να διατρέξουν απαράδεκτους κινδύνους. Η κατάρτιση και η εκπαίδευση για την πρόληψη σε σχέση με την υγεία και την ασφάλεια είναι θεμελιώδεις για τη βελτίωση αυτής της κατάστασης.

Ο ρόλος των εκπροσώπων των εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα είναι ουσιώδης για την καθημερινή συμμόρφωση με τις ορθές πρακτικές πρόληψης, ιδιαίτερα στα μικρά εργοτάξια όπου ο ανάδοχος και ο συντονιστής του έργου δεν είναι πάντα παρόντες. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων διαπιστώνουν πραγματική πρόοδο σε ό,τι αφορά τα μέτρα υγιεινής (αποδυτήρια, καντίνες, υγειονομικές εγκαταστάσεις) και την πρόσβαση στα εργοτάξια, λόγω της οδηγίας.

Οι εργαζόμενοι αναφέρουν ότι δεν κατανοούν το ρόλο ή τις υποχρεώσεις του συντονιστή στο στάδιο του σχεδιασμού, αλλά ότι είναι πιο εξοικειωμένοι με το έργο του συντονιστή στο στάδιο της εκτέλεσης.

Οι κύριοι του έργου αναφέρουν ότι οι εργαζόμενοι δεν υιοθετούν μια προδραστική στάση ως προς την πρόληψη, αλλά ότι απλώς εκτελούν τα καθήκοντά τους χωρίς καμία ανησυχία για τις επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλειά τους.

Σύμφωνα με την επιτόπια αξιολόγηση, πέρα από μια γενική έλλειψη κατάρτισης, διαπιστώνονται σημαντικά προβλήματα επικοινωνίας και αντίληψης, τα οποία επιδεινώνονται όταν εργάζονται στο εργοτάξιο διακινούμενοι εργαζόμενοι. Τα προγράμματα κατάρτισης όπως το «Safe Pass»[12] ενδέχεται να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Η παρουσία εκπροσώπων των εργαζομένων στο εργοτάξιο θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Οι εργαζόμενοι θεωρούν συχνά ότι τα καθήκοντα των συντονιστών περιλαμβάνουν τις επιτόπιες επιθεωρήσεις, ειδικότερα όσον αφορά τη χρήση του ατομικού εξοπλισμού προστασίας. |

Ελεύθεροι επαγγελματίες

Ο αριθμός των ελεύθερων επαγγελματιών στα εργοτάξια αυξάνεται με σταθερό ρυθμό σε όλα τα κράτη μέλη βάσει μιας αυξανόμενης τάσης προς την υπεργολαβία. Αυτή η κατάσταση καλύπτεται από το άρθρο 10 της οδηγίας 92/57/EOK, το οποίο απαιτεί από τους ελεύθερους επαγγελματίες στα εργοτάξια να συμμορφώνονται με ορισμένες υποχρεώσεις και να ακολουθήσουν τις υποδείξεις των συντονιστών.

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες που αναλαμβάνουν ανακαινίσεις για ιδιωτικούς πελάτες δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα καθώς είναι πάροχοι υπηρεσιών, όχι υπεργολάβοι· συνήθως εργάζονται χωρίς καμία τεχνική επίβλεψη και συχνά δεν είναι καν εξοικειωμένοι με τη νομοθεσία.

Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να διεξάγουν συγκεκριμένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Οι κύριοι του έργου ή οι επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν ελεύθερους επαγγελματίες πρέπει να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την υγεία και την ασφάλειά τους και για τις επιπτώσεις των ενεργειών τους σε άλλους εργαζομένους. |

Υπηρεσίες πρόληψης

Γενικά, η νέα νομοθεσία έχει συμβάλλει στην αύξηση του αριθμού των συμβούλων για την ην επαγγελματική ασφάλεια και την υγεία, αλλά συμμετέχουν μόνο στο στάδιο της εκτέλεσης του προγράμματος και όχι στα στάδια του σχεδιασμού και της εκπόνησης.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι υπηρεσίες πρόληψης υπήρξαν ιδιαίτερα δραστήριες σε ό,τι αφορά την παροχή κατάρτισης και πληροφοριών, ειδικότερα για τους συντονιστές και τους κυρίους του έργου. Ωστόσο, υποστηρίζουν ότι στερούνται τους απαραίτητους πόρους για παρέμβαση κατά το στάδιο του σχεδιασμού.

Ο ρόλος των υπηρεσιών πρόληψης πρέπει να είναι πιο ενεργός σε σχέση με την επιτόπια κατάρτιση και την ενημέρωση των εργαζομένων.

5.1. Απαιτούμενα έγγραφα: πραγματική πρόληψη ή απλή γραφειοκρατία;

Μια από τις σημαντικότερες επικρίσεις κατά της οδηγίας 92/57/EOK είναι η αύξηση του διοικητικού φόρτου και οι δυσανάλογες δαπάνες που συνεπάγεται για τις επιχειρήσεις, ειδικότερα για τις ΜΜΕ.

Η οδηγία προβλέπει τρία είδη εγγράφων που προορίζονται να λάβουν πλήρως υπόψη θέματα υγείας και ασφάλειας σε όλα τα στάδια κατασκευής: από το σχεδιασμό έως την εκτέλεση, κατά τη χρήση και τη συντήρηση, κατά την ανακαίνιση και τον εξοπλισμό και, κατά περίπτωση, μέχρι την κατεδάφιση.

Εκ των προτέρων γνωστοποίηση

Σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας 92/57/EOK, σε ορισμένες περιπτώσεις η εκ των προτέρων γνωστοποίηση διοικητικών πληροφοριών για το εργοτάξιο πρέπει να συντάσσεται από τον κύριο του έργου ή τον ανάδοχο και να αναρτάται κατά τρόπο εμφανή στο εργοτάξιο. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, αυτή η εκ των προτέρων γνωστοποίηση πρέπει να παρέχεται στις αρμόδιες αρχές μέσα στα χρονικά πλαίσια που καθορίζονται από την εθνική νομοθεσία. Συχνά εναπόκειται στο συντονιστή, ο οποίος ορίζεται όταν το πρόγραμμα έχει φθάσει πλέον σε προχωρημένο στάδιο, να παρακινήσει τον κύριο του έργου να συμμορφωθεί με την εν λόγω απαίτηση.

Ο τρόπος με τον οποίο η εκ των προτέρων γνωστοποίηση συντάσσεται και διαβιβάζεται στις αρμόδιες αρχές διαφέρει από ένα κράτος μέλος σε άλλο. Συχνά, ο συντονιστής είναι αυτός που εκτελεί το εν λόγω καθήκον, παρά το γεγονός ότι η οδηγία προβλέπει το εν λόγω καθήκον για τον κύριο του έργου ή τον ανάδοχο.

Στο πλαίσιο της οδηγίας, η εκ των προτέρων γνωστοποίηση προορίζεται να παράσχει βασικές πληροφορίες για το εργοτάξιο και τους βασικούς φορείς, καθώς και τον αριθμό των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών στο εργοτάξιο, αλλά απαιτείται μόνο για ορισμένες κατηγορίες εργοταξίων. Σε ό,τι αφορά την πρόληψη, το εν λόγω έγγραφο εφιστά την προσοχή του κύριου του έργου και/ή του αναδόχου στις υποχρεώσεις τους και επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές να εξασφαλίσουν ότι οι εν λόγω υποχρεώσεις εκπληρώνονται αρχής γενομένης από το στάδιο σχεδιασμού, προτού αρχίσουν οι εργασίες.

Η πλειονότητα των κρατών μελών απαιτεί συστηματικά την εκ των προτέρων γνωστοποίηση, παρά το γεγονός ότι δυνάμει της οδηγίας απαιτείται μόνο για ορισμένα εργοτάξια. Για να μειωθεί η γραφειοκρατία, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο του συνδυασμού της εκ των προτέρων γνωστοποίησης με άλλες διοικητικές διαδικασίες, όπως η χορήγηση άδειας κατασκευής. |

Σχέδιο ασφάλειας και υγείας

Το άρθρο 3 παράγραφος 2 της οδηγίας 92/57/EOK προβλέπει ότι, πριν από την έναρξη λειτουργίας εργοταξίου, ο κύριος του έργου ή ο ανάδοχος μεριμνά για την εκπόνηση σχεδίου ασφάλειας και υγείας. Ο συντονιστής καταρτίζει το σχέδιο με ορισμό των κανόνων που θα εφαρμόζονται στο εργοτάξιο.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, τα σχέδια ποικίλλουν ως προς την ποιότητα που κυμαίνεται μεταξύ άριστης και επιεικώς αποδεκτής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο συντονιστής στο στάδιο εκπόνησης εμπλέκει το συντονιστή για το στάδιο εκτέλεσης προκειμένου να συμβάλλει στον προσδιορισμό των μέτρων ασφάλειας προς εφαρμογή. Το σχέδιο ασφάλειας και υγείας πρέπει να καλύπτει τις ασφαλείς μεθόδους εργασίας προς εφαρμογή στο εργοτάξιο και πρέπει να επικαιροποιείται εφόσον κρίνεται σκόπιμο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εφόσον ένα μεγάλο μέρος των εργασιών εκτελείται με υπεργολαβία.

Το σχέδιο βασίζεται συχνά σε τυποποιημένα έγγραφα, ιδίως στην περίπτωση των μικρών εργοταξίων και των μικρών επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, μετατρέπεται σε διοικητική διατύπωση αντί να καλύπτει συγκεκριμένα μέτρα που απαιτούνται για το συγκεκριμένο εργοτάξιο. Σε άλλες περιπτώσεις, αποτελείται απλώς από έναν κατάλογο ορθών γενικών πρακτικών πρόληψης, ανεξάρτητα από το εργοτάξιο.

Οι επιχειρήσεις που υιοθετούν αυτήν τη στάση υποστηρίζουν ότι ένα εργοτάξιο μεταβάλλεται συνεχώς και ότι δεν αιτιολογεί ιδιαίτερα λεπτομερή σχεδιασμό που θα μπορούσε πολύ γρήγορα να θεωρηθεί παρωχημένος.

Ωστόσο, μεγάλος αριθμός ατυχημάτων στον τομέα οφείλεται στο σχεδιασμό χαμηλής ποιότητας και στην έλλειψη σχετικής πρόβλεψης. Αυτό καταδεικνύει ότι το σχέδιο ασφάλειας και υγείας δεν αποτελεί απλώς γραφειοκρατική απαίτηση, αλλά η σημασία τους είναι κρίσιμη για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, όταν το σχέδιο εξελίσσεται σύμφωνα με τις αλλαγές στην κατάσταση του εργοταξίου.

Επιπλέον, στην πράξη τα κράτη μέλη σπάνια έχουν εκμεταλλευθεί τη δυνατότητα που προσφέρει η οδηγία για την απαλλαγή των επιχειρήσεων από την υποχρέωση εκπόνησης ενός σχεδίου ασφάλειας και υγείας, παρά το γεγονός ότι αποτελεί επιλογή σε όλες τις περιπτώσεις εκτός αυτών που ορίζονται στην οδηγία (εργασίες που συνεπάγονται συγκεκριμένους κινδύνους και εργασίες για τις οποίες απαιτείται εκ των προτέρων γνωστοποίηση). Το γεγονός είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό επειδή δεν υπάρχει καμία σχετική γνώση ή αναφορά κατά την ανάλυση του διοικητικού φόρτου που απορρέει από την οδηγία.

Για να διευκολυνθούν τα καθήκοντα των κυρίων του έργου και των αναδόχων, ένας μη δεσμευτικός οδηγός θα καλύπτει τις διάφορες πτυχές του σχεδίου ασφάλειας και υγείας και τις δυνατότητες που παρέχει η οδηγία για την απαλλαγή των επιχειρήσεων από την υποχρέωση να συντάσσουν ορισμένα έγγραφα σε περιπτώσεις που οι κίνδυνοι δεν το αιτιολογούν. |

Φάκελος ασφάλειας και υγείας

Σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας, ο συντονιστής του έργου καταρτίζει φάκελο με τις σχετικές πληροφορίες σε θέματα ασφάλειας και υγείας τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τις ενδεχόμενες μεταγενέστερες εργασίες στο πλαίσιο του έργου. Ο εν λόγω φάκελος σπάνια παράγεται στο τέλος του σταδίου σχεδιασμού. Συχνά ο συντονιστής για το στάδιο εκτέλεσης είναι αυτός που καταρτίζει το φάκελο και τον διαβιβάζει στον κύριο του έργου όταν έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες.

Ο εν λόγω φάκελος συγχέεται υπερβολικά συχνά με το σχέδιο ασφάλειας και υγείας και τείνει να θεωρείται συνήθης διαδικασία. Ωστόσο, στην περίπτωση των μικρών εργοταξίων ο φάκελος ασφάλειας και υγείας πρέπει να ταιριάζει με το είδος του έργου, να είναι απλός και να περιέχει μόνον τις σχετικές πληροφορίες για την ασφάλεια και την υγεία που απαιτούνται για μεταγενέστερη χρήση. Η οδηγία επιτρέπει ρητά την τροποποίηση του περιεχομένου του αρχείου ώστε να προσαρμόζεται στο έργο.

Ορισμένοι φορείς αντιμετωπίζουν το σχέδιο ασφάλειας και υγείας και τον φάκελο ασφάλειας και υγείας ως διοικητικές διατυπώσεις που δεν προσθέτουν καμία αξία στην υγεία και την ασφάλεια στο εργοτάξιο. Είναι σαφές ότι ο σκοπός και η σημασία του φακέλου ασφάλειας και υγείας στην πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων κατά τη διάρκεια μεταγενέστερων εργασιών εξακολουθούν να μην κατανοούνται πλήρως. Για τα μικρά εργοτάξια, τα έγγραφα είναι συχνά αντίγραφα τυποποιημένων υποδειγμάτων που δεν αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές συνθήκες στο εργοτάξιο και δεν προσθέτουν καμία αξία από την άποψη της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας. Ένας μη δεσμευτικός οδηγός θα καλύψει το εν λόγω πρόβλημα με σκοπό την ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις χωρίς μείωση της προστασίας, καθώς και τη βελτίωση της δέσμευσης για εκπόνηση και της κατοχής των εγγράφων για την υγεία και την ασφάλεια. |

5.2. Η ευθύνη των διάφορων φορέων στο εργοτάξιο

Το άρθρο 7 της οδηγίας 92/57/EOK καθορίζει τις ευθύνες των κυρίων του έργου, των αναδόχων και των εργοδοτών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εθνικές νομοθεσίες για τη μεταφορά της οδηγίας δεν περιγράφουν σαφώς τα καθήκοντα και τις ευθύνες των κυρίων του έργου, των αναδόχων και των εργοδοτών. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι κάθε φορέας ερμηνεύει τις ευθύνες του/της υποκειμενικά, και οι στόχοι και οι ευθύνες μπορούν επομένως να ανατεθούν από έναν φορέα σε άλλο: οι σχεδιαστές μεταβιβάζουν τις ευθύνες τους στις επιχειρήσεις, οι οποίες στη συνέχεια τις μεταβιβάζουν στους υπεργολάβους· ο συντονιστής στο στάδιο εκπόνησης αποσύρεται μόλις ολοκληρωθούν τα σχέδια και οι προδιαγραφές, ακόμα κι αν το λεπτομερές σχέδιο δεν έχει προετοιμαστεί ακόμα.

Σύμφωνα με την επιτόπια αξιολόγηση, οι πελάτες συχνά θεωρούν ότι μπορούν να αναθέσουν την ευθύνη για την επαγγελματική ασφάλεια και την υγεία στον αρχιτέκτονα ή τον ανάδοχο. Αυτό δεν επιτρέπεται στα κράτη μέλη στις περιπτώσεις που η νομοθεσία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο ορίζει ότι ο κύριος του έργου και όχι ο ανάδοχος είναι αρμόδιος για την πρόληψη. Οι κύριοι του έργου θεωρούν ότι μόνον οι ανάδοχοι είναι αρμόδιοι για την υγεία και την ασφάλεια στο εργοτάξιο. Το εν λόγω φαινόμενο είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στα μικρά ιδιωτικά εργοτάξια.

5.3. Εφαρμογή

Η εφαρμογή της εθνικής νομοθεσίας για τη μεταφορά της οδηγίας 92/57/EOK υπάγεται γενικά στην αρμοδιότητα των επιθεωρήσεων εργασίας στα κράτη μέλη.

Το 2001, η επιτροπή ανώτερων επιθεωρητών εργασίας (SLIC) αποφάσισε να διεξάγει μια εκστρατεία σε επίπεδο ΕΕ για την εφαρμογή της νομοθεσίας στον κατασκευαστικό τομέα. Η πρώτη εκστρατεία πραγματοποιήθηκε το 2003 στα τότε 15 κράτη μέλη και αφορούσε την εποπτεία και την ενημέρωση για την εφαρμογή της οδηγίας 92/57/EOK, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη των πτώσεων από ύψος. Η εκστρατεία επιθεώρησης του 2003 επαναλήφθηκε το 2004 και το πεδίο της επεκτάθηκε για να περιλάβει τη μεταφορά στον εργασιακό χώρο, την πτώση αντικειμένων και την ανύψωση.

Τα αποτελέσματα της εκστρατείας του 2003 έδειξαν ότι, σε ό,τι αφορά το συντονισμό, το σχέδιο ασφάλειας και υγείας, την εκ των προτέρων γνωστοποίηση και το φάκελο του έργου, υπάρχει ένας θετικός συσχετισμός μεταξύ του μεγέθους του εργοταξίου και του βαθμού συμμόρφωσης με την οδηγία, και τα μεγάλα εργοτάξια (με περισσότερους από 50 εργαζομένους) παρουσίασαν σαφώς καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με τα μικρά εργοτάξια. Παρά το γεγονός ότι τα μεγάλα εργοτάξια είναι, στην πράξη, ασφαλέστερα από τα μικρά ο βαθμός συμμόρφωσης παραμένει μη ικανοποιητικός (20-30% των μεγάλων εργοταξίων δεν συμμορφώνονται σε σχέση με 40-50% των μικρών εργοταξίων).

Τα αποτελέσματα της εκστρατείας του 2004 δεν ήταν καλύτερα. Αντίθετα, υπάρχουν στοιχεία ότι η κατάσταση στα μικρά εργοτάξια ενδέχεται να έχει επιδεινωθεί ελαφρώς, επιβεβαιώνοντας το συμπέρασμα του 2003 ότι επιβάλλεται για τον κατασκευαστικό τομέα η μεγαλύτερη προσοχή στα θέματα ασφάλειας και υγείας και η βελτίωση των συνθηκών εργασίας.

6. Δραση στον κλαδο: Πρακτικη εφαρμογη της οδηγιασ 92/58/ΕΟΚ

Στην πλειονότητα των κρατών μελών, οι φορείς είναι εξοικειωμένοι με τη σήμανση ασφάλειας και υγείας, καθώς την χρησιμοποιούσαν ήδη πριν από την θέσπιση της οδηγίας 92/58/ΕΟΚ. Πραγματοποιήθηκαν πολύ λίγες αλλαγές στη μορφή, τα λογότυπα, τα χρώματα κτλ. της προηγούμενης σήμανσης, με μόνη εξαίρεση τη σήμανση για τη θέση των εξόδων κινδύνου σε περίπτωση πυρκαγιάς.

Στα περισσότερα κράτη μέλη οι εργοδότες ζητούν συμβουλές προτού να προβούν στην αγορά ορισμένων τύπων επισήμανσης. Γενικά, επιθυμούν να ενημερώνονται για τον τύπο της επισήμανσης που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί και την καλύτερη τοποθέτησή της.

Ενώ οι επιχειρήσεις στα περισσότερα κράτη μέλη γνώριζαν καλά τη νομοθεσία, δεν συμμορφώνονταν πάντοτε με αυτήν λόγω μιας διαδεδομένης άποψης ότι η νομοθεσία ήταν οριακή και συμπληρωματική.

Κατά γενικό κανόνα οι επιχειρήσεις ήταν πιο εξοικειωμένες με τη σήμανση πυρκαγιάς και εκκένωσης, καθώς πρόκειται για κινδύνους που επισημαίνονται συχνά από τις αρμόδιες αρχές και από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις γνώριζαν ότι έπρεπε να τοποθετήσουν σήμανση για τους κινδύνους, οι μικρές επιχειρήσεις διέθεταν λιγότερες πληροφορίες από τις μεγάλες επιχειρήσεις και σε ορισμένους τομείς (π.χ. γεωργικές εκμεταλλεύσεις, εστιατόρια και ξενοδοχεία, εργοτάξια), η συμμόρφωση ήταν λιγότερο διαδεδομένη. Οι κίνδυνοι που συνδέονται άμεσα με την κύρια δραστηριότητα της επιχείρησης (π.χ. χημικοί κίνδυνοι στις χημικές επιχειρήσεις), σηματοδοτούνται περισσότερο από άλλους κινδύνους (όπως οι κίνδυνοι της οδικής κυκλοφορίας ή της μεταφοράς βαρέων φορτίων). |

Η νομοθεσία εφαρμόζεται με μεγαλύτερη συνέπεια στις νέες επιχειρήσεις σε σχέση με τις παλαιότερες. Ωστόσο, ακόμη και στις περιπτώσεις που τηρείται η νέα νομοθεσία για τη σήμανση, διαπιστώνονται πολλές ανεπάρκειες στην πράξη. Συχνά η σήμανση δεν αντικαθίσταται.

Οι συνέπειες της μη συμμόρφωσης μπορούν να είναι πολύ σοβαρές. Η έλλειψη σήμανσης για τα οχήματα στο χώρο εργασίας, για τα ανηρτημένα φορτία, για τους ανοιχτούς αγωγούς, τους ηλεκτρικούς κινδύνους κτλ. μπορεί να αποτελέσει συχνά την αιτία σοβαρών ατυχημάτων. |

Η εξειδικευμένη κατάρτιση για τη σήμανση και άλλες οπτικές πληροφορίες για τους εργαζόμενους δεν φαίνεται να είναι ευρέως διαθέσιμες στην πλειονότητα των κρατών μελών. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι λαμβάνουν τη γενική κατάρτιση και την ενημέρωση για τα θέματα ασφάλειας και υγείας με μόνο ένα μικρό σκέλος για τη σήμανση. Η ειδική περίπτωση των διακινούμενων εργαζομένων πρέπει να μελετηθεί, προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός στον οποίο κατανοούν τη σήμανση.

Επίσης, προκύπτουν ορισμένα προβλήματα σε ότι αφορά την ερμηνεία της "εξόδου κινδύνου" και του "τηλεφώνου διάσωσης και πρώτων βοηθειών", σε αντιδιαστολή με τον "εξοπλισμό πυρκαγιάς" και του "τηλεφώνου πυρκαγιάς". Η μόνη διαφορά μεταξύ των εν λόγω δύο ομάδων σήμανσης είναι το χρώμα του φόντου.

7. Γενικη εκτιμηση

7.1. Ο κύριος θετικός αντίκτυπος των δύο οδηγιών

Οδηγία 92/57/EΟΚ

Με τις εθνικές εκθέσεις τους τα κράτη μέλη επισημαίνουν ότι η οδηγία εφαρμογής 92/57/ΕΟΚ αύξησε την ευαισθητοποίηση σε θέματα ασφάλειας και υγείας σε μεγάλη κλίμακα και τα ενθάρρυνε να επικαιροποιήσουν την εθνική νομοθεσία. Τα κράτη μέλη θεωρούν τη θέσπιση της εν λόγω νέας νομοθεσίας απαραίτητη, θετική εξέλιξη, χρήσιμη, σχετική, αιτιολογημένη και ικανοποιητική.

Η οδηγία 92/57/ΕΟΚ υπήρξε ιδιαίτερα ευεργετική σε ό,τι αφορά τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στα εργοτάξια. Ειδικότερα, έχει προωθήσει το πνεύμα της πρόληψης στον εν λόγω τομέα, ο οποίος αποτελεί "μελανό σημείο" για τα ατυχήματα στην εργασία και τις επαγγελματικές ασθένειες. Πολλά κράτη μέλη θεωρούν ότι η ποιότητα των διευκολύνσεων επί τόπου έχει βελτιωθεί σημαντικά (υγιεινή, εγκαταστάσεις κατάρτισης, καντίνες, υγειονομικές εγκαταστάσεις και γραφεία) και ότι η οδηγία έχει αναβαθμίσει το διάλογο και την επικοινωνία μεταξύ των διάφορων φορέων επιτόπου στα διάφορα στάδια.

Η βασική καινοτομία της οδηγίας, που όλες οι πλευρές θεωρούν ως βήμα προς τα εμπρός, είναι ότι παρέχει αρμοδιότητες σε όλους τους φορείς και ιδίως στον κύριο του έργου. Η εισαγωγή του συντονισμού στα στάδια της εκπόνησης και της εκτέλεσης επίσης θεωρείται ως ιδιαίτερα ευεργετική, όπως και η υποχρέωση για τη σύνταξη σχεδίου ασφάλειας και υγείας και φακέλου ασφάλειας και υγείας.

Σύμφωνα με ορισμένα κράτη μέλη, οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο τη σχετικότητα της προστασίας της ασφάλειας και τη υγείας στην εργασία. Τα μέτρα ασφάλειας και υγείας δεν θεωρούνται πλέον απλώς δαπάνες αλλά και οικονομικά οφέλη καθώς μπορούν να μειώσουν τη συστηματική αποχή από την εργασία και εν τέλει να αυξήσουν την παραγωγικότητα.

Οδηγία 92/58/EΟΚ

Η νέα νομοθεσία καθόρισε τη σήμανση με πρακτικούς και εξαντλητικούς όρους, καθιστώντας δυνατή την εναρμόνιση της σήμανσης που χρησιμοποιείται στο χώρο εργασίας σε όλα τα κράτη μέλη. Το γεγονός ότι η οδηγία συμπεριέλαβε και ρύθμισε τη σήμανση εκτός της οπτικής σήμανσης, όπως τα φωτεινά, τα ακουστικά και τα λεκτικά σήματα και οι χειρονομίες — επίσης επικροτήθηκε.

Σύμφωνα με τις εθνικές εκθέσεις, η οδηγία παρείχε την ευκαιρία για την ανανέωση και τον εμπλουτισμό της εθνικής νομοθεσίας. Συνέβαλε στην προσπάθεια να καταστεί η εθνική νομοθεσία συνεπής και να εισαχθεί ένα συνεκτικό σύνολο διατάξεων ασφάλειας και υγείας της ΕΕ.

7.2. Κύρια προβλήματα εφαρμογής

Οδηγία 92/57/EΟΚ

Τα κύρια προβλήματα που αναφέρθηκαν από τα κράτη μέλη απορρέουν από την απαίτηση για τη σύνταξη ενός σχεδίου ασφάλειας και υγείας και για τον ορισμό των συντονιστών ήδη από το στάδιο εκπόνησης του έργου.

Δυνάμει των περισσότερων εθνικών διατάξεων, ο κύριος του έργου είναι αρμόδιος για την πολιτική πρόληψης. Οι κύριοι του έργου αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ότι αφορά την απαλλαγή από τις αυξημένες ευθύνες τους. Ο ορισμός των συντονιστών εξακολουθεί να είναι μη ικανοποιητικός ή καθυστερεί κατά το στάδιο της εκπόνησης, καθώς εντάσσεται στο πλαίσιο του διοικητικού φόρτου.

Στην περίπτωση που δεν έχει εκπονηθεί το σχέδιο ασφάλειας και υγείας ή που ο συντονιστής δεν έχει οριστεί πριν από το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δεν τηρείται η υποχρέωση για την ενσωμάτωση αρχών πρόληψης στην εκπόνηση του έργου. Επιπλέον, οι διάφορες εθνικές διατάξεις για το σχέδιο ασφάλειας και υγείας είναι υπερβολικά ασαφείς και γενικές ώστε να κατανοήσουν οι αρμόδιοι τι πρέπει να συμπεριλάβουν στο σχέδιο. Οι επιθεωρήσεις εργασίας διαπίστωσαν ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα, δηλαδή ότι ορισμένες επιχειρήσεις βασίζονται σε τυποποιημένα πρότυπα σχεδίων ασφάλειας που δεν επιτρέπουν την επιθεώρηση των συγκεκριμένων συνθηκών εργασίας σε ένα συγκεκριμένο εργοτάξιο. Τα κράτη μέλη αναφέρουν ότι οι επιχειρήσεις αδυνατούν να κατανοήσουν το ρόλο που παίζει το σχέδιο ασφάλειας και υγείας στο πλαίσιο του συστήματος πρόληψης.

Άλλο ένα πρόβλημα που αναφέρθηκε είναι το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των εργαζόμενων στον κατασκευαστικό τομέα στην πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων μέσω των αντιπροσώπων τους.

Διαπιστώθηκε ελλιπής κατάρτιση των εργαζομένων, των υπεργολάβων, των ελεύθερων επαγγελματιών και των ΜΜΕ. Επιπλέον, οι ΜΜΕ πλήττονται από υπερβολική γραφειοκρατία και έλλειψη ευελιξίας στο πλαίσιο της εθνικής νομοθεσίας.

Τέλος, σε πολλά κράτη μέλη η ευθύνη του συντονιστή δεν καθορίζεται από τη νομοθεσία, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται καταστάσεις όπου ο συντονισμός δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός καθώς αυτοί που αναλαμβάνουν το ρόλο δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις.

Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

Οι εκθέσεις των κρατών μελών και οι αξιολογήσεις των εμπειρογνωμόνων επισημαίνουν ότι το κύριο πρόβλημα συνίσταται στην έλλειψη κατάρτισης για τους εργαζομένους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν γενική κατάρτιση για την υγεία και την ασφάλεια, με πολύ μικρή επικέντρωση στη σήμανση. Γενικότερα, η έλλειψη ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν οι επιχειρήσεις και τα στελέχη για την εφαρμογή της οδηγίας επίσης επισημάνθηκε ως πρόβλημα.

8. Προτάσεις για βελτίωση

Οδηγία 92/57/ΕΟΚ

Σύμφωνα με ορισμένα κράτη μέλη είναι δύσκολο να εφαρμοστεί η οδηγία καθώς οι όροι της είναι υπερβολικά γενικοί. Μερικά από τα εν λόγω κράτη μέλη έχουν ζητήσει από την Επιτροπή να προετοιμάσει μη δεσμευτικές πληροφορίες για την κάλυψη πιθανών ερωτήσεων και αμφιβολιών, με σκοπό τη διευκόλυνση της εφαρμογής.

Γενικά, σύμφωνα με τις εθνικές εκθέσεις η κύρια ανησυχία των κρατών μελών αφορά τις ανεπάρκειες στην ανάπτυξη του συντονισμού της ασφάλειας στο στάδιο της εκπόνησης. Συνεπώς, ορισμένα θα επιθυμούσαν να καλύψει η Επιτροπή το συντονισμό στο στάδιο της εκπόνησης στο πλαίσιο των μη δεσμευτικών μέσων.

Άλλα κράτη μέλη θα επιθυμούσαν να διευκρινίζεται στο πλαίσιο της εθνικής τους νομοθεσίας η διάδραση μεταξύ του συντονιστή, των σχεδιαστών και του κυρίου του έργου, καθώς και μεταξύ του συντονιστή, των αναδόχων, των ελεύθερων επαγγελματιών και του κυρίου του έργου.

Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

Διατυπώθηκαν διάφορες προτάσεις για τη βελτίωση είτε της νομοθεσίας είτε του τρόπου εφαρμογής της.

Μια από τις συστάσεις για τη βελτίωση της νομοθεσίας ήταν η συμπερίληψη της υποχρεωτική βασικής κατάρτισης για τους εργαζομένους όσον αφορά τη σήμανση ασφάλειας, παρά το γεγονός ότι η παρεχόμενη κατάρτιση θα πρέπει να αντιστοιχεί στους σχετικούς κινδύνους. Άλλη σύσταση αφορούσε την αναθεώρηση των κανόνων για τα σήματα διά χειρονομιών, με σκοπό τη βελτίωση της εφαρμογής. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να εναρμονιστεί η οδηγία με τα διεθνή πρότυπα.

9. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίασ

Οδηγία 92/57/ΕΟΚ

Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να παρουσιαστεί αντικειμενικά η σύνδεση μεταξύ της εφαρμογής της οδηγίας και της βελτίωσης της κατάστασης από την άποψη της μείωσης των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών στον κατασκευαστικό τομέα.

Η ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα από την έναρξη ισχύος της οδηγίας, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, η πολυπλοκότητα της εισαγωγής ενός επιτόπιου συστήματος πρόληψης και η πολλαπλότητα των φορέων, οι εποχικές διακυμάνσεις και ο τρόπος που η οδηγία περιλαμβάνει ορισμένες νέες διατάξεις και άλλες που συνδυάζονται με ισχύοντες εθνικούς κανόνες αποτελούν στοιχεία που περιπλέκουν την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς της.

Ο κατασκευαστικός τομέας εξακολουθεί να σημειώνει τις χειρότερες επιδόσεις στα εργατικά ατυχήματα σε σχέση με άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Ενώ η εφαρμογή της οδηγίας έχει προκαλέσει σταθερή πτώση στα ποσοστά επίπτωσης ατυχημάτων στον κατασκευαστικό τομέα με το πέρασμα των ετών, η μείωση εξακολουθεί να μην είναι τόσο μεγάλη όσο θα αναμενόταν.

(α) Επιπτώσεις στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες

Οι πλέον πρόσφατες διαθέσιμες ευρωπαϊκές στατιστικές για τα εργατικά ατυχήματα στα εργοτάξια της ΕΕ των 15 αφορούν το 2005. Από το 1996, σημειώθηκε βαθμιαία βελτίωση στο ποσοστό επίπτωσης[13] και στην περίπτωση των θανατηφόρων ατυχημάτων (1996: 13,3· 2005: 8,8) και στην περίπτωση των ατυχημάτων που συνεπάγονται περισσότερες από τρεις ημέρες απουσίας από την εργασία (1996: 8.023· 2005: 6.069). Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι το ποσοστό θανατηφόρων ατυχημάτων στον κατασκευαστικό τομέα είναι σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερο από το μέσο ποσοστό για όλες τις δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του κατασκευαστικού τομέα, και το ποσοστό ατυχημάτων που συνεπάγονται περισσότερες από τρεις ημέρες απουσίας από την εργασία είναι δύο φορές υψηλότερο.

(β) Αντίκτυπος στην παραγωγικότητα, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα

Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν παρέχουν καμία πληροφορία για τον αντίκτυπο της νέας νομοθεσίας στην παραγωγικότητα, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα. Κατά κανόνα, τα νέα μέτρα θεωρούνται ευεργετικά σε ορισμένα κράτη μέλη από την άποψη της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, ιδίως μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με αυτά τα κράτη μέλη, η εφαρμογή της οδηγίας ενθαρρύνει τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των διαδικασιών παραγωγής, με λογικό επακόλουθο τη βελτίωση της παραγωγικότητας καθώς εξασφαλίζεται ο σχεδιασμός και η αναθεώρηση της οργάνωσης της εργασίας.

Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

(α) Επιπτώσεις στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες

Δεν διατίθεται κανένα συγκεκριμένο στοιχείο για το εν λόγω θέμα, δεδομένου ότι οι στατιστικές γενικά δεν λαμβάνουν υπόψη τα ατυχήματα που προκαλούνται από την επισήμανση. Ειδικότερα, η απουσία επισήμανσης δεν θεωρείται γενικά ως σημαντικός παράγοντας σε ένα ατύχημα. Συνεπώς, η απουσία επισήμανσης δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο των σημαντικών παραγόντων που συνδέονται με τις στατιστικές ατυχημάτων. Γι’ αυτόν το λόγο, η έλλειψη ή η απουσία σημάτων ασφάλειας και υγείας δεν περιλαμβάνεται στις μελέτες που πραγματοποιούνται για τον προσδιορισμό των αιτίων των εργατικών ατυχημάτων.

(β) Αντίκτυπος στην παραγωγικότητα, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα

Τα κράτη μέλη συνάντησαν δυσκολίες ως προς τη μέτρηση του αντίκτυπου της οδηγίας στην παραγωγικότητα, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα. Σύμφωνα με ένα κράτος μέλος, η οδηγία -ως μέσο διαχείρισης- συνέβαλε στην παραγωγικότητα, ενώ σύμφωνα με άλλο κράτος μέλος είχε ευεργετικά αποτελέσματα στον αριθμό απουσιών από την εργασία λόγω ασθένειας και στις συνθήκες εργασίας γενικότερα.

10. Συμπερασματα

Οδηγία 92/57/ΕΟΚ

Ενώ το ποσοστό επίπτωσης και ο αριθμός εργατικών ατυχημάτων μειώθηκαν όσον αφορά και τα θανατηφόρα ατυχήματα και τα ατυχήματα που συνεπάγονται περισσότερες από τρεις ημέρες απουσίας από την εργασία (γεγονός το οποίο από μόνο του καταδεικνύει το θετικό αντίκτυπο της οδηγίας από την άποψη της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων στην ΕΕ), οι αριθμοί παραμένουν απαράδεκτοι: ο κατασκευαστικός τομέας εξακολουθεί να αποτελεί τον τομέα όπου οι εργαζόμενοι εκτίθενται στους μεγαλύτερους κινδύνους.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση και με τα παραπάνω στοιχεία, φαίνεται σαφώς ότι η βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων στα εργοτάξια μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η οδηγία 92/57/EOK εφαρμόζεται αποτελεσματικότερα στην πράξη. Η παρούσα συγκυρία δεν είναι η κατάλληλη για τη δρομολόγηση της τροποποίησης της οδηγίας χωρίς να προηγηθεί εναλλακτική δραστηριοποίηση σε εθνικό και/ή ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε η οδηγία να τεθεί πλήρως σε εφαρμογή και να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση. Κατά την επεξεργασία των εθνικών στρατηγικών υγείας και ασφάλειας, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να λάβουν μέτρα για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της οδηγίας 92/57/EOK, κυρίως με τη βελτίωση και την απλούστευση των υφιστάμενων εθνικών νομικών πλαισίων με παράλληλη τήρηση των αρχών της συνεκτικής και αποτελεσματικής νομοθεσίας. Το εγχείρημα της μείωσης του διοικητικού φόρτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση[14], για το οποίο έχει δεσμευτεί η Επιτροπή στην παρούσα συγκυρία, είναι ζωτικής σημασίας από αυτήν την άποψη. Περιλαμβάνει αξιολόγηση της οδηγίας 92/57/EOK και θα καταστήσει δυνατό τον εντοπισμό του περιττού διοικητικού φόρτου που προκαλείται τόσο από την εθνική νομοθεσία όσο και από τη νομοθεσία της ΕΕ.

Όλα τα κράτη μέλη συμφωνούν, και η αξιολόγηση στον κλάδο το επιβεβαιώνει, ότι τα μη δεσμευτικά μέσα είναι απαραίτητα σε ευρωπαϊκό και/ή εθνικό επίπεδο για τη διευκόλυνση της εφαρμογής της οδηγίας 92/57/EOK στην πράξη. Συγκεκριμένα, η πλειονότητα των κρατών μελών επισημαίνει προβλήματα στην κατανόηση και την εκπόνηση του σχεδίου υγείας και ασφάλειας, καθώς και στον εντοπισμό των αρμοδίων για τα εν λόγω καθήκοντα. Πρέπει επίσης να διασαφηνιστεί ο ρόλος του φακέλου ασφάλειας και υγείας.

Γενικά, τα κράτη μέλη αναφέρουν προβλήματα που προέρχονται από την έλλειψη σαφών πληροφοριών για τον ορισμό, το ρόλο, τα καθήκοντα και τα τυπικά προσόντα των συντονιστών σύμφωνα με το είδος του έργου.

Πρέπει να καταβληθούν αυξημένες προσπάθειες, μέσω της κατάρτισης και της ενημέρωσης, ώστε να αυξηθεί η επίγνωση των κυρίων του έργου ως προς τις ευθύνες τους και να πειστούν ότι ο συντονισμός δεν αποτελεί συμπληρωματική δαπάνη, αλλά αποτελεσματικό μέσο για τη μείωση των δαπανών καθ’ όλη τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί που εμπλέκονται στο σχεδιασμό πρέπει επίσης να λάβουν κατάρτιση για την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων, κατά προτίμηση στο πλαίσιο των πανεπιστημιακών σπουδών τους. Πρέπει να αναπτυχθούν βασικές απαιτήσεις κατάρτισης για τους συντονιστές. Τέλος, οι μικροί επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι, ειδικά οι διακινούμενοι εργαζόμενοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, πρέπει να λαμβάνουν ενημέρωση και την κατάλληλη κατάρτιση όσον αφορά τη νομοθεσία και τις ευθύνες τους.

Μια κρίσιμη πτυχή είναι η εφαρμογή της οδηγίας κατά τρόπο ισοδύναμο σε ολόκληρη την ΕΕ. Πέρα από την εστίαση στο στάδιο εκτέλεσης της κατασκευής, η εφαρμογή πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στην εξασφάλιση ότι οι κύριοι του έργου και οι σχεδιαστές συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους στο στάδιο του σχεδιασμού. Τα εργοτάξια πρέπει να επιθεωρούνται συχνότερα, και τα σχέδια ασφάλειας και υγείας και ο φάκελος ασφάλειας και υγείας πρέπει επίσης να ελέγχονται ως προς τον τύπο και την ουσία. Πρέπει να επιβάλλονται αποτελεσματικές, ανάλογες και αποτρεπτικές ποινικές ρήτρες και στους κύριους του έργου και στους αναδόχους στις περιπτώσεις που αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η SLIC παίζει θεμελιώδη ρόλο και πρέπει να καλύπτει την ιδιαίτερη κατάσταση στον κατασκευαστικό τομέα ως προτεραιότητα στις μελλοντικές εργασίες της.

Συνοπτικά, πρέπει να αναπτυχθεί η ακόλουθη δράση σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ:

- σχέδια μη δεσμευτικών μέσων (κατευθυντήριες γραμμές)·

- ενσωμάτωση συγκεκριμένων ζητημάτων ασφάλειας και υγείας στα προγράμματα επαγγελματικών σχολών και ανώτατης εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο για τους επαγγελματίες που παίζουν βασικό ρόλο στην εφαρμογή της οδηγίας·

- εισαγωγή των εθνικών απαιτήσεων επαγγελματικής επάρκειας για τους συντονιστές·

- συστηματική ενσωμάτωση των μέτρων πρόληψης που συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης στις τεχνικές προδιαγραφές για τις προσκλήσεις υποβολής προσφορών, στις ρήτρες εκτέλεσης συμβάσεων και στη διαχείριση ποιοτικών συμβάσεων από τις αναθέτουσες αρχές·

- αναβάθμιση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης για τους εργαζομένους και επικοινωνία μαζί τους μέσω προγραμμάτων κατάρτισης (π.χ. «Safe Pass»)·

- διεξαγωγή ειδικών εθνικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης με στόχο τους ελεύθερους επαγγελματίες·

- συνδυασμός της προετοιμασίας της εκ των προτέρων γνωστοποίησης με άλλες σχετικές εθνικές διοικητικές διαδικασίες (π.χ. αίτηση για την άδεια κατασκευής)·

- συχνότερη επιθεώρηση των εργοταξίων·

- θέσπιση αποτελεσματικών, ανάλογων και αποτρεπτικών ποινικών ρητρών.

Ο κατασκευαστικός τομέας εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος και να απαιτεί επιπρόσθετη προσπάθεια από όλους τους φορείς ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η εφαρμογή της οδηγίας 92/57/EOK. Η Επιτροπή θα συμβάλει σε αυτόν το στόχο, μεταξύ άλλων, με την κατάρτιση ενός πρακτικού, μη δεσμευτικού οδηγού με σκοπό τη διευκρίνιση ορισμένων βασικών εννοιών και τη στήριξη όλων των φορέων προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

Οδηγία 92/58/ΕΟΚ

Όλα τα κράτη μέλη θεωρούν ότι η οδηγία 92/58/EOK έχει ασκήσει πολύ θετική επίδραση από την άποψη της προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων και των τρίτων μερών. Έχει στηρίξει τον σαφή προσδιορισμό των καταστάσεων κινδύνου, ανεξαρτήτως της γλώσσας κατανόησης, και έχει συμβάλει αποφασιστικά στην εφαρμογή μιας σημαντικής αρχής του κοινοτικού δικαίου: της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.

Η οδηγία θα επηρεαστεί από την εισαγωγή του συστήματος οικουμενικής εναρμόνισης για την ταξινόμηση και την επισήμανση των χημικών ουσιών (GHS), με το οποίο τροποποιούνται τα κριτήρια, τα εικονογράμματα και τα σύμβολα για την τοξικότητα, την αναφλεξιμότητα και άλλους χημικούς κινδύνους, και επομένως θα πρέπει να επικαιροποιηθεί.

[1] Στο πλαίσιο της ανακοίνωσης «Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία: κοινοτική στρατηγική 2007-2012 για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία», COM(2007) 62 τελικό, 21.2.2007.

[2] Διαβιβάστηκαν στην Επιτροπή σύμφωνα με τα άρθρα 14 και 11 των δύο οδηγιών. Τα εν λόγω άρθρα στη συνέχεια καταργήθηκαν με την οδηγία 2007/30/ΕΚ.

[3] ΕΕ L 245 της 26.8.1992, σ. 6.

[4] ΕΕ L 245 της 26.8.1992, σ. 23.

[5] Δύο κράτη μέλη που επιθυμούσαν να εξασφαλίσουν την αντικειμενική αξιολόγηση της οδηγίας, χρησιμοποίησαν έρευνες/μελέτες που διενεργήθηκαν από ανεξάρτητους εξωτερικούς συμβούλους· σε σχεδόν όλα τα κράτη μέλη οι κοινωνικοί εταίροι έπαιξαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη σύνταξη της έκθεσης.

[6] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2062/94 του Συμβουλίου, της 18ης Ιουλίου 1994, σχετικά με την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία (ΕΕ L 216 της 20.8.1994, σ. 1). Τροποποιήθηκε τελευταία με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1112/2005 (ΕΕ L 184 της 15.7.2005, σ. 5).

[7] Απόφαση της Επιτροπής, της 12ης Ιουλίου 1995, σχετικά με τη συγκρότηση επιτροπής ανώτερων επιθεωρητών εργασίας (ΕΕ L 188 της 9.8.1995, σ. 11).

[8] Στα περισσότερα κράτη μέλη όλοι οι εκπρόσωποι του κατασκευαστικού τομέα (κοινωνικοί εταίροι, αρχιτέκτονες, κύριοι του έργου, ανάδοχοι, κλπ.) κλήθηκαν εκ των προτέρων να διατυπώσουν θέση και τους δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχουν στη μεταφορά της οδηγίας.

[9] Βλ. παράγραφο 17 της απόφασης του ΔΕΚ στην υπόθεση C-84/94 Ηνωμένο Βασίλειο κατά Συμβουλίου [1996] Συλλογή I-5755.

[10] Απόφαση του Συμβουλίου, της 22ας Ιουλίου 2003, για την ίδρυση Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Ασφάλεια και την Υγεία στο Χώρο Εργασίας (ΕΕ C 218 της 13.9.2003, σ. 1).

[11] Πηγή: Eurostat, στοιχεία ESAW 2005 (ESAW: Ευρωπαϊκές στατιστικές εργατικών ατυχημάτων).

[12] Το πρόγραμμα κατάρτισης «Safe Pass» για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια είναι ένα μονοήμερο πρόγραμμα υπό την διαχείριση της αρχής κατάρτισης και απασχόλησης της Ιρλανδίας. Το Safe Pass στοχεύει στην εξασφάλιση ότι όλοι οι εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό τομέα στην Ιρλανδία διαθέτουν βασικές γνώσεις για την υγεία και την ασφάλεια, ώστε να εργάζονται σε εργοτάξια χωρίς κίνδυνο για τον εαυτό τους ή για άλλους που ενδέχεται να επηρεάζονται από τις ενέργειές τους.

[13] Το ποσοστό επίπτωσης που καθορίζεται με τη μεθοδολογία ESAW συνίσταται στον αριθμό εργατικών ατυχημάτων ανά 100.000 εργαζομένους.

[14] COM(2007) 23 της 24.1.2007: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Πρόγραμμα δράσης για τη μείωση του διοικητικού φόρτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (SEC(2007) 84) (SEC(2007) 85).