52003DC0309

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - Δοκιμαστική εφαρμογή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ σε ορισμένες υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού [SEC(2003) 622]

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1. Προελευση και στοχοι του πειραματος

2. Ο υποκειμενος οικονομικοσ μηχανισμόσ

2.1. Απασχόληση: αύξηση της ζήτησης λόγω της μείωσης των τιμών

2.2. Παραοικονομία

3. Το οικονομικο περιβαλλον κατα τη διαρκεια της δοκιμαστικησ εφαρμογησ

3.1. Οι διαφορετικοί συντελεστές ΦΠΑ και η σημασία τους

3.2. Η γενική οικονομική συγκυρία

3.3. Οικονομικοί δείκτες ορισμένων συγκεκριμένων τομέων

3.3.1. Ο τομέας ανακαίνισης και επισκευής των ιδιωτικών κατοικιών

3.3.2. Οι άλλοι τομείς

4. Αξιολογηση της δοκιμαστικήσ εφαρμογησ

4.1. Η μέθοδος αξιολόγησης

4.2. Μη μεταβίβαση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές

4.3. Ανάπτυξη ευνοϊκή προς τη ζήτηση

4.4. Όχι ισχυρές επιπτώσεις στην απασχόληση

4.5. Πολύ σχετική αποτελεσματικότητα του μέτρου

4.6. Παραοικονομία : Η αξιολόγηση παραμένει δύσκολη

5. γενικο συμπερασμα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Προέλευση της δοκιμαστικής εφαρμογής

Το Δεκέμβριο του 1998, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όρισε την προαγωγή της απασχόλησης, την οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα ως ένα από τα τέσσερα θέματα που απασχολούν κυρίως τους ευρωπαίους πολίτες και απαιτούν ταχεία και αποτελεσματική δράση. Τα συμπεράσματα της Προεδρίας αναφέρουν ότι: «η Επιτροπή καλείται να επιτρέψει στα κράτη-μέλη που το επιθυμούν να δοκιμάσουν μια μέθοδο μειωμένων ποσοστών ΦΠΑ για τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούν πολυάριθμο εργατικό δυναμικό που δεν εκτίθεται στο διασυνοριακό ανταγωνισμό».

Η οδηγία 1999/85/ΕΚ του Συμβουλίου της 22ας Οκτωβρίου 1999 τροποποιεί την οδηγία 77/388/ΕΟΚ όσον αφορά τη δυνατότητα δοκιμαστικής εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού. Οι στόχοι αυτής της δοκιμαστικής εφαρμογής είναι η αύξηση της απασχόλησης και η μείωση της παραοικονομίας.

Αυτή η εφαρμογή έχει αυστηρό χρονικό περιορισμό και αφορά μόνον τις υπηρεσίες που περιγράφονται στο νέο παράρτημα K που προστίθεται στην οδηγία 77/388/ΕΟΚ. Εννέα κράτη-μέλη επέλεξαν να συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή.

Υπηρεσίες και κράτη-μέλη τα οποία αφορά η δοκιμαστική εφαρμογή

1. Μικρές επισκευές: //

- Ποδηλάτων // B, L, NL

- Υποδημάτων και δερματίνων ειδών // B, L, NL

- Ενδυμάτων και υφασμάτων ειδών οικιακής χρήσης // B, EL, L, NL

2. Ανακαίνιση και επισκευή ιδιωτικών κατοικιών // B, E, F, I, NL, P, UK

3. Καθαρισμός υαλοπινάκων // F, L

4. Κατ'οίκον φροντίδες // EL, F, I, P

5. Κομμώσεις // E, L, NL

Λόγω του δοκιμαστικού χαρακτήρα του μέτρου, η οδηγία 1999/85/ΕΚ ορίζει ότι πρέπει να γίνει ακριβής εκτίμηση από τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στην εν λόγω δοκιμαστική εφαρμογή, των συνεπειών όσον αφορά την απασχόληση και την αποτελεσματικότητα, βάσει των προαναφερομένων. Επιπλέον, η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο συνολική έκθεση αξιολόγησης και να προτείνει, ενδεχομένως, κατάλληλα μέτρα που θα επιτρέψουν την οριστική λήψη απόφασης σχετικά με την εφαρμογή συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού.

Κοινή παρακολούθηση και δελτίο αξιολόγησης της δοκιμαστικής εφαρμογής

Η Επιτροπή εξασφάλισε την εφαρμογή και την παρακολούθηση της αξιολόγησης της εν λόγω δοκιμαστικής εφαρμογής. Τον Ιούλιο του 2002, μια προπαρασκευαστική συνάντηση με τα οικεία κράτη-μέλη επέτρεψε την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τις μεθόδους αξιολόγησης που πρέπει να χρησιμοποιηθούν και τις δυσκολίες που συναντήθηκαν. Τον Οκτώβριο του 2002, μια άλλη συνάντηση στην οποία συμμετείχε το σύνολο των κρατών-μελών επέτρεψε στα συμμετέχοντα κράτη-μέλη να παρουσιάσουν και να συζητήσουν τα αποτελέσματα των εκθέσεων αξιολόγησής τους.

Η αξιολόγηση της Επιτροπής χρησιμοποιεί το σύστημα αξιολόγησης που συζητήθηκε κατά τη διάρκεια της προπαρασκευαστικής συνάντησης του Ιουλίου 2002. Κάθε στάδιο του οικονομικού μηχανισμού εξετάζεται λεπτομερώς. Αυτό το κοινό δελτίο ανάγνωσης χρησιμοποιείται για κάθε έκθεση αξιολόγησης των κρατών-μελών.

Ο στόχος της δημιουργίας απασχόλησης: μια πολύ συγκεκριμένη οικονομική λογική

Δεν υπάρχει άμεση αιτιώδης σχέση μεταξύ του συντελεστή ΦΠΑ και της απασχόλησης. Η σχέση αυτή βασίζεται στο εξής: όταν μειώνεται η τελική τιμή ενός αγαθού, η ζήτηση για το αγαθό αυτό αυξάνεται, εφόσον παραμένουν ίδιες οι υπόλοιπες μεταβλητές.

Ο μηχανισμός λειτουργεί σωστά εφόσον η μείωση του ΦΠΑ προκαλέσει μείωση της τιμής στον καταναλωτή της εν λόγω υπηρεσίας. Η μείωση αυτή της τιμής πρέπει να είναι αρκετά σημαντική ώστε να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για την εν λόγω υπηρεσία. Η αύξηση αυτή της ζήτησης αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής. Στην περίπτωση αυτή, η αύξηση της παραγωγής πρέπει να καλυφθεί με την πρόσληψη εργαζομένων και όχι με αύξηση της παραγωγικότητας (περίπτωση στην οποία η παραγωγή αυξάνεται διατηρώντας τον ίδιο αριθμό εργαζομένων) ή με την επιμήκυνση του χρόνου εργασίας του υφιστάμενου προσωπικού.

Σε περίπτωση που η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμοποιείται από τον πωλητή με στόχο την αύξηση του κέρδους του, ο μηχανισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει με τον προβλεπόμενο τρόπο. Η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμεύει στην περίπτωση αυτή στο να επιδοτήσει έναν συγκεκριμένο κλάδο με τη βοήθεια της μείωσης ενός φόρου που δεν αποτελεί κόστος για την επιχείρηση. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η ανεπιθύμητη εξέλιξη, η οδηγία 1999/85/ΕΚ ορίζει ότι πρέπει να υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της μείωσης των τιμών, της προερχόμενης από τη μείωση του συντελεστή και της προβλεπόμενης αύξησης της ζήτησης.

Ο στόχος της μείωσης της παραοικονομίας

Το μέτρο μπορεί να έχει αποτέλεσμα αποκλειστικά στις νόμιμες επιχειρήσεις που ωστόσο ένα μέρος της δραστηριότητάς τους εντάσσεται στην παραοικονομία. Η δυσκολία της αξιολόγησης αφορά τις δραστηριότητες που, εξ ορισμού, δεν υπόκεινται στην υποχρέωση της δήλωσης.

Για όλες τις υπόλοιπες επιχειρήσεις η ύπαρξη των οποίων δεν έχει δηλωθεί, η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν αποτελεί ενθάρρυνση για την εγκατάλειψη της παραοικονομίας. Πράγματι, όλη τους η παραγωγή είναι λαθραία και δεν πληρώνουν κανέναν φόρο που να συνδέεται με την παραγωγή τους. Δεν είναι τόσο ο ΦΠΑ ο κυριότερος λόγος της παρουσίας τους στην παραοικονομία όσο η πλήρης απουσία καταβολής φόρων και κοινωνικής ασφάλισης.

Η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν αντανακλάται πλήρως στις τιμές

Τα κράτη-μέλη διαπίστωσαν, κατά τη διάρκεια του ελέγχου των τιμών ότι η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν αντανακλάται ποτέ πλήρως στις τιμές. Ένα μέρος της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμεύει στην αύξηση των περιθωρίων για τους παρέχοντες υπηρεσίες.

Ο κλάδος της ανακαίνισης και επισκευής κατοικιών φαίνεται πως είναι ο κλάδος στον οποίο οι επαγγελματίες μεταφέρουν πιο εύκολα στους καταναλωτές τον αντίκτυπο από τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ. Η κατάσταση αυτή μπορεί να εξηγηθεί λόγω του μέσου όρου της κλίμακας των δαπανών που έχουν γίνει. Ωστόσο, η μείωση αυτή είναι συχνά μόνον προσωρινή.

Όσον αφορά τις κομμώσεις, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες έγινε άμεση μεταφορά στις τιμές ενός μέρους της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, σημειώθηκε έπειτα αύξηση των τιμών κατανάλωσης κατά τρόπον ώστε να υπερβαίνουν τον πληθωρισμό. Συνεπώς, η εφαρμογή μειωμένου συντελεστή απλώς μετρίασε προσωρινά τη συνηθισμένη αύξηση των τιμών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως όσον αφορά τον κλάδο της επιδιόρθωσης ποδηλάτων, οι παρέχοντες υπηρεσίες αρνήθηκαν να εφαρμόσουν μειωμένο συντελεστή επικαλούμενοι την πολυπλοκότητα του μέτρου.

Ένα πλαίσιο οικονομικής επέκτασης

Το εν λόγω μέτρο μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ εφαρμόστηκε τη στιγμή που η αύξηση ήταν έντονη για αρκετά χρόνια και τόσο η ανεργία όσο και ο πληθωρισμός παρουσίαζαν μειωτικές τάσεις. Η «υπερθέρμανση» της οικονομίας έγινε αισθητή το 2000 με την αύξηση του πληθωρισμού.

Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών επιτρέπει την εξήγηση της αύξησης της ζήτησης που παρατηρείται. Επιπλέον, άλλα μέτρα, ιδίως φορολογικά, τέθηκαν σε εφαρμογή και συνέβαλαν στην αύξηση της ζήτησης, ανεξάρτητα από το μέτρο της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ.

Οι εκθέσεις των κρατών-μελών δεν επιτρέπουν την αποσύνδεση των αποτελεσμάτων της ανάπτυξης, ιδιαίτερα έντονης την εποχή αυτή, από ενδεχόμενα αποτελέσματα λόγω της μερικής αντανάκλασης στις τιμές της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ.

Ελάχιστη επίδραση στην απασχόληση

Ορισμένα κράτη-μέλη εφήρμοσαν ενεργό πολιτική σε θέματα απασχόλησης και επιδομάτων, επικεντρωμένη σε ορισμένους κλάδους απασχόλησης και ιδίως στον κλάδο των κατασκευών.

Όταν οι κλάδοι επεδίωξαν να παράγουν περισσότερο για να αντιμετωπίσουν την αύξηση της ζήτησης, προσέκρουσαν σε δυσκολίες όσον αφορά τις προσλήψεις ή κατέφυγαν στη λύση των υπερωριών.

Υπό τις συνθήκες αυτές οι εκθέσεις των κρατών-μελών δεν εντοπίζουν ισχυρά στοιχεία που να αποδεικνύουν την επίδραση στην απασχόληση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ.

Δύο, μόνον, κράτη-μέλη, η Γαλλία και η Ιταλία, αποδίδουν στον κλάδο της ανακαίνισης και της επισκευής κατοικιών υψηλό αριθμό δημιουργίας απασχόλησης, ύστερα από τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ. Ωστόσο, πολλοί συναφείς παράγοντες δεν έχουν ληφθεί υπόψη στην προσέγγισή τους.

Τέλος, σύμφωνα με τα στοιχεία της γαλλικής έκθεσης, το άμεσο κόστος μιας θέσης εργασίας που δημιουργείται με τον τρόπο αυτό παραμένει αρκετά υψηλό, ήτοι σχεδόν 89 000 ευρώ ανά θέση εργασίας και ανά έτος.

Σχετική η αποτελεσματικότητα του μέτρου

Οι εμπειρικές μελέτες που διερευνούν τα αποτελέσματα της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ δείχνουν ότι το μέτρο μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ δεν είναι ποτέ το πιο αποτελεσματικό και ότι το κόστος στον προϋπολογισμό είναι υψηλό σε σχέση με το αποτέλεσμα στην οικονομία.

Η Επιτροπή πραγματοποίησε, με τη βοήθεια του μακροοικονομικού της μοντέλου «QUEST» προσομοιώσεις ειδικά για την εν λόγω έκθεση αξιολόγησης. Σε σύγκριση με άλλα μέτρα, ιδίως με εκείνα που στοχεύουν άμεσα στο κόστος της εργασίας, η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ ενέχει πάντοτε υψηλότερο κόστος για τον προϋπολογισμό. Τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται έχουν απόλυτη συνοχή με τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις προηγούμενες μελέτες.

Υπολογιζόμενη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μείωση των επιβαρύνσεων στην εργασία δημιουργεί 52% περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ που αντανακλάται πλήρως στις τιμές, για το ίδιο δημοσιονομικό κόστος.

Παραοικονομία: η δυσκολία στην αξιολόγηση παραμένει ίδια

Οι εκθέσεις των κρατών-μελών δεν πέτυχαν να υπερβούν τη δυσκολία μέτρησης της παραοικονομίας. Δεν στάθηκε δυνατόν να αποδειχθεί ότι το μέτρο είχε αποτέλεσμα μείωσης στην παραοικονομία. Το μεγαλύτερο μέρος των αποτελεσμάτων εξακολουθεί να είναι ανεπιβεβαίωτο δίχως να είναι δυνατόν να αποδειχθεί ενδεχόμενη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του μέτρου και της μείωσης της παραοικονομίας.

Στο πλαίσιο της επανεξέτασης του πεδίου εφαρμογής των μειωμένων συντελεστών, που προβλέπονται από το άρθρο 12 4 της 6ης οδηγίας, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτή τη δοκιμαστική εφαρμογή. Η επανεξέταση αυτή θα τηρήσει τους στόχους της νέας στρατηγικής ΦΠΑ που είναι ο εκσυγχρονισμός, η απλούστευση, η ενίσχυση και η πιο ενιαία εφαρμογή του κοινού συστήματος ΦΠΑ.

1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ

Το 1997, το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την απασχόληση που πραγματοποιήθηκε στις 20 και 21 Νοεμβρίου αναφέρει ότι «το ζήτημα της απασχόλησης αποτελεί καίριο μέλημα του ευρωπαίου πολίτη. Πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα για την καταπολέμηση της ανεργίας, το απαράδεκτο επίπεδο της οποίας απειλεί τη συνοχή των κοινωνιών μας». Τα συμπεράσματα της Προεδρίας καλούν κάθε κράτος-μέλος να εξετάσει, δίχως δεσμεύσεις, τη σκοπιμότητα της μείωσης του ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης του εργατικού δυναμικού που δεν εκτίθενται στο διασυνοριακό ανταγωνισμό.

Το ίδιο έτος, η ανακοίνωση [1] της Επιτροπής στο Συμβούλιο «Δημιουργία θέσεων εργασίας: δυνατότητα μειωμένου ποσοστού ΦΠΑ σε υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού για δοκιμαστική περίοδο και σε προαιρετική βάση» υπενθυμίζει ότι το καλύτερο μέσο τόνωσης της απασχόλησης μέσω της φορολόγησης συνίσταται στην, ουδέτερη όσον αφορά τα δημοσιονομικά, μείωση του εργασιακού κόστους, με εξαίρεση τους μισθούς. Τονίζει ότι η επικεντρωμένη μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης είναι πιθανόν αποτελεσματικότερο μέσο για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης από ό,τι μια μείωση των συντελεστών ΦΠΑ και ότι υπάρχουν και άλλα μέσα φορολόγησης η αποτελεσματικότητα των οποίων για την καταπολέμηση της ανεργίας έχει ήδη αποδειχθεί.

[1] SEC(1997) 2089 τελικό.

Το 1998, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 11ης και 12ης Δεκεμβρίου περιλαμβάνει στην «στρατηγική της Βιέννης για την Ευρώπη» την προώθηση της απασχόλησης, την οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα ως ένα εκ των τεσσάρων θεμάτων που απασχολούν κυρίως τους ευρωπαίους και απαιτούν ταχεία και αποτελεσματική δράση. Το σημείο 35 των συμπερασμάτων της Προεδρίας ορίζει ότι «η Επιτροπή καλείται να επιτρέψει στα κράτη-μέλη που το επιθυμούν να δοκιμάσουν μια μέθοδο μειωμένων ποσοστών ΦΠΑ για τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούν πολυάριθμο εργατικό δυναμικό που δεν εκτίθεται στο διασυνοριακό ανταγωνισμό».

Η πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου το Φεβρουάριο του 1999 [2] αποτελεί συνέχεια στην πρόσκληση αυτή. Στο σημείο 4 της αιτιολογικής έκθεσης της εν λόγω πρότασης τονίζει το γεγονός ότι «μια πρωτοβουλία της μορφής αυτής εμπεριέχει κάποιο κίνδυνο για τη φορολογική ουδετερότητα και την ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Επί πλέον, οι θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση από την εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ (ιδιαίτερα η πραγματική επίπτωση της μείωσης των συντελεστών στις τιμές καταναλωτών) δεν τυγχάνουν καθολικής αποδοχής. Κατά την άποψη της Επιτροπής το καταλληλότερο μέτρο για την προώθηση της απασχόλησης είναι να συνεχιστεί η πολιτική για τη μείωση των επιβαρύνσεων κάθε μορφής στον παράγοντα 'εργασία', ιδίως όταν πρόκειται για θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης και αμοιβής».

[2] COM(1999) 62 τελικό.

Το Συμβούλιο ενέκρινε στις 22 Οκτωβρίου 1999 την οδηγία 1999/85/ΕΚ του Συμβουλίου που τροποποιεί την οδηγία 77/388/ΕΟΚ όσον αφορά τη δυνατότητα δοκιμαστικής εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης του εργατικού δυναμικού.

Οι αιτιολογικές σκέψεις (2) και (3) της εν λόγω οδηγίας ορίζουν τους στόχους της εν λόγω δοκιμαστικής εφαρμογής, δηλαδή την αύξηση της απασχόλησης και τη μείωση της παραοικονομίας.

Η δοκιμαστική αυτή εφαρμογή είναι αυστηρά περιορισμένη χρονικά και αφορά μόνον τις υπηρεσίες που περιγράφονται σε ένα νέο παράρτημα K που προστίθεται στην οδηγία 77/388/ΕΟΚ.

Οι υπηρεσίες τις οποίες αφορά η δοκιμαστική εφαρμογή πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

α) να είναι έντασης εργασίας,

β) να παρέχονται σε μεγάλο βαθμό άμεσα στους τελικούς καταναλωτές,

γ) να είναι κυρίως τοπικές και να μην δημιουργούν στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό,

δ) να υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της μείωσης της τιμής λόγω της μείωσης του συντελεστή και της προβλεπόμενης αύξησης της ζήτησης και της απασχόλησης.

Τα κράτη-μέλη μπορούν να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ σε δύο, ή το πολύ σε τρεις κατηγορίες υπηρεσιών που καθορίζονται στο παρόν παράρτημα K. Τα κράτη-μέλη που επιθυμούν να εφαρμόσουν το εν λόγω μέτρο κοινοποιούν στην Επιτροπή όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι πληρούνται οι όροι καθώς και λεπτομερή περιγραφή του πεδίου εφαρμογής του μέτρου και των συναφών υπηρεσιών και του προβλεπόμενου δημοσιονομικού κόστους.

Λόγω του δοκιμαστικού χαρακτήρα του μέτρου, η οδηγία 1999/85/ΕΚ ορίζει ότι τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή κάνουν ακριβή αξιολόγηση των συνεπειών της ως προς την απασχόληση και την αποτελεσματικότητα .

Η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο συνολική έκθεση αξιολόγησης και προτείνουν, ενδεχομένως, κατάλληλα μέτρα που επιτρέπουν την οριστική λήψη απόφασης σχετικά με το συντελεστή ΦΠΑ που ισχύει για τις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού.

Ο στόχος της παρούσας έκθεσης είναι η συνολική αξιολόγηση της δοκιμαστικής εφαρμογής.

Εννέα κράτη-μέλη επέλεξαν να συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή. Ο κατάλογος των συμμετεχόντων κρατών-μελών καθώς και οι επιλεγμένες υπηρεσίες κοινοποιούνται βάσει της απόφασης [3] του Συμβουλίου της 28ης Φεβρουαρίου 2000 με την οποία επιτρέπεται στα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ σε ορισμένες υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 28, παράγραφος 6, της οδηγίας 77/388/ΕΟΚ.

[3] 2000/185/ΕΚ.

Υπηρεσίες και κράτη-μέλη τα οποία αφορά η δοκιμαστική εφαρμογή

1. Μικρές επισκευές : //

- Ποδηλάτων // B, L, NL

- Υποδημάτων και δερματίνων ειδών // B, L, NL

- Ενδυμάτων και υφασμάτων ειδών οικιακής χρήσης // B, EL, L, NL

2. Ανακαίνιση και επισκευή ιδιωτικών κατοικιών // B, E, F, I, NL, P, UK

3. Καθαρισμός υαλοπινάκων // F, L

4. Κατ'οίκον φροντίδες // EL, F, I, P

5. Κομμώσεις // E, L, NL

Με στόχο την εξασφάλιση της παρακολούθησης της αξιολόγησης της παρούσας δοκιμαστικής εφαρμογής, η Επιτροπή διαβίβασε ερωτηματολόγιο στα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή [4] όπου περιλαμβάνονται τα κύρια σημεία που είναι απαραίτητα για την αξιόπιστη αξιολόγηση του μέτρου. Τον Ιούλιο του 2002, η Επιτροπή διοργάνωσε προπαρασκευαστική συνάντηση με τα εν λόγω κράτη-μέλη. Η συνάντηση αυτή επέτρεψε την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τις μεθόδους αξιολόγησης που πρέπει να χρησιμοποιηθούν και τη συζήτηση σχετικά με τις δυσκολίες που συναντήθηκαν κατά την επεξεργασία των εκθέσεων αξιολόγησης των κρατών-μελών.

[4] Βλ. Παράρτημα.

Τον Οκτώβριο του 2002, η Επιτροπή έλαβε το σύνολο των εκθέσεων των κρατών-μελών. Τον ίδιο μήνα, μια συνάντηση που διοργάνωσε η Επιτροπή έδωσε τη δυνατότητα στα συμμετέχοντα κράτη-μέλη να παρουσιάσουν και να συζητήσουν ενώπιον του συνόλου των κρατών-μελών και της Επιτροπής τα αποτελέσματα των εκθέσεων αξιολόγησής τους.

2. Ο ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

Οι εμφανείς στόχοι της παρούσας δοκιμαστικής εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού ήταν αντίστοιχα η αύξηση της απασχόλησης και η μείωση της παραοικονομίας.

2.1. Απασχόληση: αύξηση της ζήτησης λόγω της μείωσης των τιμών

Ο οικονομικός μηχανισμός στον οποίο βασίζεται το μέτρο συνίσταται στο ότι, όταν μειώνεται η τελική τιμή ενός αγαθού, η ζήτηση για το αγαθό αυτό αυξάνεται, εφόσον παραμένουν ίδιες οι υπόλοιπες μεταβλητές.

Πρέπει, συνεπώς, η μείωση του ΦΠΑ να οδηγήσει σε μείωση της τιμής καταναλωτή της εν λόγω υπηρεσίας. Αυτή η μείωση τιμών αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για την εν λόγω υπηρεσία, η οποία με τη σειρά της αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής. Για την επίτευξη της αύξησης αυτής στην παραγωγή, με την επιφύλαξη ότι δεν υπάρχουν άλλες πιθανότητες αύξησης της παραγωγής, αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της απασχόλησης.

Είναι σαφές ότι ο σύνδεσμος μεταξύ της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ και της απασχόλησης δεν είναι άμεσος. Η λειτουργία αυτού του μηχανισμού προϋποθέτει ότι πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

Ειδικότερα, η μείωση του ΦΠΑ πρέπει να αντανακλάται στην τιμή καταναλωτή από τον πωλητή. Η τιμή αυτή πρέπει να μειωθεί επαρκώς ώστε να αυξηθεί η ζήτηση. Η μέγιστη πιθανή μείωση τιμής καθορίζεται από τη διαφορά μεταξύ του κανονικού επιπέδου συντελεστή και εκείνου του μειωμένου συντελεστή που εφαρμόζεται. Στην περίπτωση αυτή, η αύξηση της παραγωγής πρέπει να καλυφθεί με την πρόσληψη εργαζομένων και όχι με αύξηση της παραγωγικότητας (περίπτωση στην οποία η παραγωγή αυξάνεται διατηρώντας τον ίδιο αριθμό εργαζομένων) ή με την επιμήκυνση του χρόνου εργασίας του υφιστάμενου προσωπικού.

Σε περίπτωση που η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμοποιείται από τον πωλητή με στόχο την αύξηση του κέρδους του, ο μηχανισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει με τον προβλεπόμενο τρόπο. Η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμεύει στην περίπτωση αυτή στο να επιδοτήσει έναν συγκεκριμένο κλάδο με τη βοήθεια της μείωσης ενός φόρου που δεν αποτελεί κόστος για την επιχείρηση. Στην πραγματικότητα ο καταναλωτής επωμίζεται συνεχώς τον ΦΠΑ. Έτσι, ο καταναλωτής, ελλείψει αντανάκλασης της μείωσης του ΦΠΑ στις τιμές, επωμίζεται εξ ολοκλήρου το κόστος αυτής της επιδότησης στον εν λόγω κλάδο. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η ανεπιθύμητη εξέλιξη, η οδηγία 1999/85/ΕΚ ορίζει ότι πρέπει να υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της μείωσης των τιμών, της προερχόμενης από τη μείωση του συντελεστή και της προβλεπόμενης αύξησης της ζήτησης.

Σε περίπτωση που αυτό το κέρδος χρησιμοποιείται για την πρόσληψη εργαζομένων, αυτό δείχνει ότι υπάρχει σε αυτή την αγορά μια ζήτηση που δεν ικανοποιείται. Η ζήτηση αυτή επιτρέπει περιθώρια αύξησης της τιμής.

Διαφορετικά διατυπωμένο, ένας φόρος κατανάλωσης δεν προορίζεται στο να επιδρά στο κόστος παραγωγής.

Συμπερασματικά, ο σύνδεσμος μεταξύ της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ και της απασχόλησης δεν είναι άμεσος. Για να λειτουργήσει ο οικονομικός μηχανισμός που συνδέει αυτή τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ με την απασχόληση, απαιτείται η πραγματοποίηση μιας σειράς αποτελεσμάτων.

2.2. Παραοικονομία

Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην παραοικονομία χωρίζονται σε δύο ομάδες:

i) Στις επιχειρήσεις που λειτουργούν ταυτόχρονα στο επίπεδο της επίσημης οικονομίας και της παραοικονομίας,

ii) Στις επιχειρήσεις (ή στους ιδιώτες) που βρίσκονται ολοκληρωτικά εκτός της επίσημης οικονομίας.

Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει συνεπώς τις επιχειρήσεις που δηλώνονται συστηματικά με αριθμό ΦΠΑ, που πληρώνουν κοινωνικές εισφορές, φόρο επιχειρήσεων και είναι συνεπείς με άλλες φορολογικές υποχρεώσεις. Οι επιχειρήσεις αυτές πραγματοποιούν ωστόσο μέρος της παραγωγής τους λαθραία. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει όλη την παραγωγή που πραγματοποιείται από μη δηλωμένους παραγωγούς. Συνεπώς, αυτοί δεν πληρώνουν ούτε ΦΠΑ, ούτε φόρο εισοδήματος, ούτε άλλου είδους φόρους ή κοινωνικές εισφορές.

Είναι σαφές ότι για τη δεύτερη κατηγορία παραγωγών που λειτουργούν εξ ολοκλήρου στην παραοικονομία, η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν αποτελεί επαρκές κίνητρο για να εγκαταλείψουν την παραοικονομία. Πράγματι, η δραστηριότητά τους είναι λαθραία στο σύνολό της και δεν πληρώνουν κανένα φόρο σε σχέση με αυτή. Ο ΦΠΑ δεν είναι ο κύριος λόγος παρουσίας τους στην παραοικονομία αλλά περισσότερο η πλήρης απουσία πληρωμής φόρων και κοινωνικών εισφορών.

Το μέτρο μπορεί να έχει αποτέλεσμα αποκλειστικά στις νόμιμες επιχειρήσεις που ωστόσο ένα μέρος της δραστηριότητάς τους εντάσσεται στην παραοικονομία.

Οι επιχειρήσεις αυτές μπορεί να ενθαρρυνθούν να μειώσουν τη δραστηριότητά τους που εντάσσεται στην παραοικονομία μέσω της πιθανής αύξησης της απαίτησης για την έκδοση τιμολογίου από την πλευρά του καταναλωτή. Στην περίπτωση των υπηρεσιών ανακαίνισης και επισκευής κατοικιών, π.χ., η κατοχή τιμολογίου από τον καταναλωτή μπορεί να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για έκπτωση σε θέματα φόρου εισοδήματος.

Γενικά, η μείωση του μεγέθους της παραοικονομίας επέρχεται μέσω της σύγκλισης των συμφερόντων παραγωγού-καταναλωτή. Ο υψηλός συντελεστής ΦΠΑ οδηγεί τους καταναλωτές να ζητούν τη μη έκδοση τιμολογίου για τον ΦΠΑ. Οι φόροι εισοδήματος και οι κοινωνικές εισφορές ενθαρρύνουν τους πωλητές να προτείνουν στους πελάτες τους τη μη έκδοση τιμολογίου.

Η δυσκολία ως προς την αξιολόγηση έγκειται στη μέτρηση της δραστηριότητας που, εξ' ορισμού, δεν παρακολουθείται άμεσα.

3. ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Η τροποποίηση του συντελεστή ΦΠΑ για ορισμένες υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού οδηγεί σε μετατροπές στη διάρθρωση της βάσης του ΦΠΑ. Επιπλέον, ανάλογα με τους ισχύοντες συντελεστές ΦΠΑ, η διαφορά μεταξύ του κανονικού και του μειωμένου συντελεστή διαφέρει μεταξύ των κρατών-μελών.

Μια περίοδος μεγάλης ανάπτυξης ή αντίθετα μεγάλης ύφεσης δεν θα έχει τα ίδια αποτελέσματα στην εξέλιξη της ζήτησης που απευθύνεται στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού. Πράγματι, η οικονομική κατάσταση που ισχύει κατά την εφαρμογή του μέτρου της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ συμβάλλει σημαντικά στην εξέλιξη της ζήτησης για τους κλάδους αυτούς. Πριν από κάθε κρίση σχετικά με τον αντίκτυπο αυτής της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ πρέπει να γνωρίζουμε αυτό το οικονομικό περιβάλλον.

3.1. Οι διαφορετικοί συντελεστές ΦΠΑ και η σημασία τους

Η εφαρμογή σε ένα προϊόν ή σε μια υπηρεσία μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ αντί για τον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ, έχει ενδεχομένως διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το επίπεδο αυτών των δυο συντελεστών ΦΠΑ. Ο αναμενόμενος αντίκτυπος στις τιμές καταναλωτών λόγω της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ είναι συνεπώς διαφορετικός ανάλογα με τα κράτη-μέλη. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τον κανονικό και το μειωμένο συντελεστή, καθώς και τη μεταξύ τους διαφορά για το σύνολο των εννέα κρατών-μελών που συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή.

Διαπιστώνουμε ότι η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ που προέρχεται από τη μετάβαση από κανονικό συντελεστή σε μειωμένο συντελεστή κυμαίνεται από 9 τοις εκατό για το Λουξεμβούργο και την Ισπανία έως 15 τοις εκατό για το Βέλγιο.

Πίνακας 1: Ισχύων συντελεστής ΦΠΑ για το 2000 (σε %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής

Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει το ποσοστό του κάθε συντελεστή ΦΠΑ στο σύνολο των συναλλαγών που υπόκεινται σε ΦΠΑ πριν από τη δοκιμαστική εφαρμογή του μειωμένου συντελεστή στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού.

Το ποσοστό του κανονικού συντελεστή στις συναλλαγές που υπόκεινται στο ΦΠΑ είναι πολύ ετερογενές και απέχει πολύ από το 100%. Προκύπτει ότι πολλά προϊόντα και υπηρεσίες φορολογούνται ήδη με συντελεστή διαφορετικό και πιο χαμηλό από τον κανονικό.

Έξι στα εννέα συμμετέχοντα κράτη-μέλη παρουσιάζουν ποσοστό κανονικού συντελεστή στο σύνολο των συναλλαγών που υπόκεινται σε ΦΠΑ χαμηλότερο ή ίσο με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πίνακας 2: Ποσοστό κάθε συντελεστή ΦΠΑ στο σύνολο των συναλλαγών που υπόκεινται στον ΦΠΑ, 1998 [5]

[5] Έχει ταξινομηθεί σύμφωνα με το μερίδιο του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής

Η μετάβαση από την επιβολή κανονικού σε μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ όσον αφορά ένα προϊόν ή μια υπηρεσία δεν μεταβάλλει μόνον τη δομή της βάσης του ΦΠΑ αλλά και τα έσοδα τα προερχόμενα από τον ΦΠΑ. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει το ποσοστό των εσόδων από τον ΦΠΑ επί του συνόλου των κρατήσεων πριν τη δοκιμαστική εφαρμογή του μειωμένου συντελεστή στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού.

Πίνακας 3 : έσοδα ΦΠΑ σε % επί του συνόλου της φορολόγησης, 1998

Κράτος-μέλος // Έσοδα ΦΠΑ σε % επί του συνόλου της φορολόγησης [6]

[6] Συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εισφορών.

Βέλγιο // 14,8

Ελλάδα // 21,0

Ισπανία // 16,6

Γαλλία // 17,6

Ιταλία // 14,4

Λουξεμβούργο // 14,4

Κάτω-Χώρες // 17,1

Πορτογαλία // 22,0

Ηνωμένο Βασίλειο // 18,4

ΕΕ // 16,6

Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής

Τα έσοδα από τον ΦΠΑ αποτελούν σημαντικό ποσοστό επί του συνόλου των κρατήσεων (φόροι και κοινωνικές εισφορές). Για τα εννέα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή, το ποσοστό των εσόδων ΦΠΑ επί του συνόλου των κρατήσεων ανέρχεται σε 14,4% για την Ιταλία και το Λουξεμβούργο και σε 22% για την Πορτογαλία. Έξι κράτη-μέλη σημειώνουν ποσοστό άνω του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.2. Η γενική οικονομική συγκυρία

Το μέτρο εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού τέθηκε επίσημα σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2000 [7]. Μολονότι το μέτρο αυτό δεν προορίζεται να λειτουργήσει ως εργαλείο ρύθμισης της συγκυρίας, τίθεται το θέμα της οικονομικής κατάστασης κατά την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου.

[7] Με εξαίρεση τη Γαλλία που το εφήρμοσε από την 15η Σεπτεμβρίου 1999 για τις υπηρεσίες ανακαίνισης και επισκευής ιδιωτικών κατοικιών και την Ελλάδα την 1η Ιανουαρίου 2001.

Πράγματι, είναι απαραίτητο να απαντήσουμε στο θέμα της οικονομικής κατάστασης ώστε να απομονωθεί ο αντίκτυπος του μέτρου. Οι ακόλουθοι οικονομικοί δείκτες [8] παρουσιάζουν έναν γενικό οικονομικό πίνακα και περιγράφουν τις εκάστοτε σημαντικές τάσεις.

[8] Για το Λουξεμβούργο πρόκειται για τον δείκτη εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων.

Ο δείκτης οικονομικής εμπιστοσύνης είναι μια έρευνα, εναρμονισμένη σε επίπεδο κρατών-μελών, που λαμβάνει υπόψη τόσο τη γνώμη των επιχειρήσεων όσο και των καταναλωτών. Ο δείκτης είναι το υπόλοιπο των θετικών και αρνητικών απόψεων. Ο δείκτης αυτός επιτρέπει το σχηματισμό μιας σαφούς εικόνας του οικονομικού κύκλου. Ο δείκτης οικονομικής εμπιστοσύνης στα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη δοκιμαστική εφαρμογή παρουσιάζεται στις ακόλουθες γραφικές παραστάσεις όπου ο δείκτης ο αναφερόμενος στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζεται πιο έντονα.

Με βάση τη γραφική αυτή παράσταση, η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της (έντονη καμπύλη) γνώρισε μια φάση ανάπτυξης από το 1996 έως το 2001 περίπου, με μια ελαφρά πτώση το 1998. Η αναπτυξιακή πορεία των κρατών-μελών ακολουθούσε το σχήμα αυτό με μικρές αποκλίσεις κατά τη φάση της επιβράδυνσης στα τέλη του 2000 και στις αρχές του 2001. Αντίθετα, κατά την εφαρμογή του μέτρου όλα τα κράτη ήταν σε φάση ανάπτυξης.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή: Eurostat

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή : Eurostat

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή : Eurostat

Αυτή η ανάγνωση του οικονομικού κύκλου επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα. Ο ακόλουθος πίνακας δίνει τους συντελεστές ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕγχΠ από το 1995 για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τα εννέα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη δοκιμή.

Η επιβράδυνση του 1996 είναι ορατή στους συντελεστές ανάπτυξης του ΑΕγχΠ. Η ανάπτυξη του Αεγχ.Π στην Ένωση μειώθηκε στο 1,6% το 1996, πτώση η οποία συναντάται στα περισσότερα κράτη-μέλη [9]. Η ανάπτυξη επιταχύνεται και πάλι από το 1997. Η επιβράδυνση επανέρχεται από το 2001.

[9] Μεταξύ των εννέα κρατών που συμμετείχαν στη δοκιμαστική εφαρμογή, μόνον η Ελλάδα και το Λουξεμβούργο έχουν συντελεστή αύξησης του ΑΕγχΠ το 1996 υψηλότερο από εκείνον του 1995.

Τον Ιανουάριο του 2000, ημερομηνία εφαρμογής του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού, η ανάπτυξη εξακολουθεί να σημειώνει αύξηση. Η τάση αυτή ανακόπτεται μόνον από το έτος 2001.

Είναι λοιπόν σαφές ότι το μέτρο εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναμικού λαμβάνεται σε περίοδο ανάπτυξης.

Πίνακας 4 : Ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕγχΠ (σε %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

Το μέτρο εφαρμογής μειωμένου ποσοστού ΦΠΑ στις υπηρεσίες εντάσεως εργατικού δυναμικού είχε ως στόχο τη μείωση της ανεργίας. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει την εξέλιξη της ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην εν λόγω δοκιμαστική εφαρμογή.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ανεργία σημείωσε συνεχή μείωση από το έτος 1998. Αυτή η μείωση δείχνει σημεία σταθεροποίησης από το 2002. Τα εννέα κράτη μέλη ακολουθούν επίσης την εν λόγω γενική τάση προς μείωση. Σε ορισμένα κράτη μέλη, αυτή η μείωση αρχίζει ένα, μερικές φορές δύο, έτη νωρίτερα.

Το μέτρο εφαρμογής μειωμένου ποσοστού ΦΠΑ στις υπηρεσίες εντάσεως εργατικού δυναμικού υπεισέρχεται σε μια χρονική στιγμή όπου η τάση για μείωση της ανεργίας προχωρεί σταθερά. Το 1999, έτος που προηγείται της εφαρμογής του μέτρου, το ποσοστό ανεργίας είναι 8,7% έναντι 10% για τα έτη 1995 έως 1997 σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πίνακας 5 : Ποσοστό ανεργίας (σε %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

Κάθε μείωση του ΦΠΑ, από τη στιγμή που μεταδίδεται στην τιμή καταναλωτή, έχει καθοδική επίδραση στις τιμές. Ο ακόλουθος πίνακας περιγράφει την εξέλιξη του πληθωρισμού από το 1995.

Aπό το 1995 και ως το 2000, η τάση είναι η επιβράδυνση της ανόδου των τιμών. Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο πληθωρισμός μειώθηκε από 2,8% το 1995 σε 1,2% το 1999. Aπό το έτος 2000, ο πληθωρισμός αρχίζει εκ νέου να σημειώνει ελαφριά άνοδο, 2,1% για την ΕΕ. Τα νέα κράτη μέλη ακολουθούν λίγο έως πολύ την ίδια τάση.

Το μέτρο εφαρμόζεται το έτος όπου ο πληθωρισμός σημειώνει εκ νέου αύξηση στα εν λόγω κράτη μέλη. [10].

[10] Για το Ηνωμένο Βασίλειο, η δοκιμή αφορά μόνο τη Νήσο Μαν.

Πίνακας 6 : Πληθωρισμός, εναρμονισμένος δείκτης των τιμών καταναλωτή (ποσοστό ετήσιας αύξησης σε %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

Επομένως, η δοκιμαστική εφαρμογή μειωμένου ποσοστού στις υπηρεσίες εντάσεως εργατικού δυναμικού πραγματοποιείται σε μια χρονική στιγμή όπου έχει αποκτηθεί από καιρό δυναμική οικονομικής μεγέθυνσης. Η ανεργία και ο πληθωρισμός ακολουθούν τάση προς μείωση. Η υπερθέρμανση της οικονομίας γίνεται αισθητή το 2000 με την επανεμφάνιση του πληθωρισμού.

3.3. Οικονομικοί δείκτες ορισμένων συγκεκριμένων τομέων

Οι τομείς που λαμβάνονται υπόψη για την εν λόγω δοκιμαστική εφαρμογή μειωμένου ποσοστού ΦΠΑ έχουν πολύ μικρό, αν όχι αμελητέο, αντίκτυπο στην οικονομία. Ένας μόνο τομέας αποτελεί εξαίρεση: ο τομέας της ανακαίνισης και επισκευής ιδιωτικών κατοικιών. Βάσει των διαθέσιμων πληροφοριών στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιγράφεται τώρα η οικονομική κατάσταση των εν λόγω τομέων.

3.3.1. Ο τομέας ανακαίνισης και επισκευής των ιδιωτικών κατοικιών

Επτά κράτη μέλη επέλεξαν τον τομέα της ανακαίνισης και επισκευής των ιδιωτικών κατοικιών. Η πλειονότητα των κρατών μελών πρόσθεσε είτε προϋποθέσεις ηλικίας για την κατοικία είτε περιορισμούς σχετικά με τον τύπο των εργασιών. Οι εν λόγω προϋποθέσεις και περιορισμοί είναι λεπτομερείς στο τμήμα που αντιστοιχεί στην αξιολόγηση στην οποία προέβησαν τα κράτη μέλη. Στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, ο τομέας περιορίζεται γεωγραφικά στη Νήσο Μαν [11].

[11] Συνεπώς το Ηνωμένο Βασίλειο δεν περιλαμβάνεται στη συζήτηση για την οικονομική κατάσταση του εν λόγω τομέα.

Ο τομέας της ανακαίνισης και της επισκευής των ιδιωτικών κατοικιών αποτελεί μέρος του οικοδομικού τομέα, αλλά δεν ορίζεται ως συγκεκριμένη υποκατηγορία σε στατιστικό επίπεδο.

Ο δείκτης εμπιστοσύνης του οικοδομικού τομέα συνίσταται σε μια έρευνα που στηρίζεται στις ίδιες βάσεις με τον οικονομικό δείκτη εμπιστοσύνης που αναφέρθηκε προηγουμένως. Ο εν λόγω δείκτης λαμβάνει εξάλλου υπόψη μόνο την γνώμη των επιχειρήσεων του εν λόγω τομέα. Οι ακόλουθες γραφικές παραστάσεις παρουσιάζουν τον εν λόγω δείκτη για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της (βλ. σκούρα καμπύλη) και για τα κράτη μέλη που έχουν επιλέξει τον τομέα ανακαίνισης και επισκευής ιδιωτικών κατοικιών.

Ο δείκτης εμπιστοσύνης του οικοδομικού τομέα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ακολουθεί την ίδια εξέλιξη που διαπιστώθηκε στην παραπάνω ανάλυση του οικονομικού πανοράματος, με μόνη εξαίρεση ότι δεν σημειώθηκε έλλειψη δυναμισμού κατά τη διάρκεια του 1998. Ο τομέας παρουσίασε συνεπώς μια μακρόχρονη φάση ανάπτυξης μετά τη στασιμότητα του 1996. Αυτή η φάση ανάπτυξης επιβραδύνθηκε το 2001 και συνεχίζεται το 2002. Τα κράτη μέλη παρουσιάζουν ακριβώς την ίδια εικόνα. Η εξέλιξη της Ισπανίας είναι λιγότερο συστηματική και η επιβράδυνση του ρυθμού παρουσιάζεται νωρίτερα. Η στασιμότητα που χαρακτήρισε το 1996 δεν σημειώθηκε στην Ιταλία και στην Πορτογαλία. Αντίθετα, η Γαλλία παρουσιάζει ισχυρή και απρόσκοπτη ανάπτυξη από το 1997 ως τα τέλη του 2001.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή : Eurostat

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή : Eurostat

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Πηγή : Eurostat

Αυτή η ανάγνωση της εξέλιξης του οικοδομικού τομέα αντικατοπτρίζεται στα ποσοστά αύξησης της παραγωγής που εμφανίζονται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 7 : Οικοδομικός τομέας : δείκτης παραγωγής στις οικοδομικές επιχειρήσεις (100=1995), ποσοστό αύξησης %

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ανάπτυξη της απασχόλησης στον εν λόγω τομέα είναι εναρμονισμένη με την αύξηση της παραγωγής. Μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία διαθέτουμε στοιχεία, το Βέλγιο και η Ισπανία παρουσιάζουν παράλληλη εξέλιξη της ανάπτυξης του οικοδομικού τομέα και της απασχόλησης.

Αντίθετα, στη Γαλλία η αύξηση της απασχόλησης σημειώνει καθυστέρηση κατά ένα έτος σε σχέση με την παραγωγή. Με άλλα λόγια, στη Γαλλία η αύξηση της παραγωγής στον οικοδομικό τομέα αρχίζει εκ νέου το 1997, ενώ η αύξηση της απασχόλησης στον ίδιο τομέα ξαναρχίζει ένα έτος αργότερα. Αυτός ο μη συγχρονισμός οφείλεται στην κατάσταση έντασης όσον αφορά την προσφορά εργασίας στον εν λόγω τομέα. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Σπουδών [12] (INSEE), η ανάκαμψη στη Γαλλία στον εν λόγω τομέα αρχίζει το 1998 και επεκτείνεται σημαντικά από το 1999. Εντούτοις, υπάρχει έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Περισσότερο από το 30% των εταιρειών δηλώνουν ότι συναντούν δυσκολίες όσον αφορά την πρόσληψη επαρκώς ειδικευμένου εργατικού δυναμικού [13].

[12] Πρώτη INSEE Ιούλιος 1999.

[13] Πρώτη INSEE Ιούνιος 2000.

Πίνακας 8 : Κατασκευή : δείκτης απασχόλησης (100=1995) ποσοστό αύξησης %

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

3.3.2. Οι άλλοι τομείς

Οι άλλοι τομείς έχουν πολύ μικρό αντίκτυπο στην οικονομία. Για τον λόγο αυτό δεν υπάρχουν εναρμονισμένες πληροφορίες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, κατά τον υπολογισμό του εναρμονισμένου δείκτη των τιμών καταναλωτή, το ποσοστό του αντίκτυπου της κατηγορίας "υπηρεσίες κομμώσεων και προσωπικών φροντίδων" είναι περίπου ένα τοις εκατό. Ο τομέας που λαμβάνεται υπόψη για τη δοκιμαστική μείωση του ΦΠΑ περιλαμβάνει μόνο τις υπηρεσίες κομμώσεων.

Εντούτοις, οι εναρμονισμένοι δείκτες των τιμών καταναλωτή επιτρέπουν ήδη την πραγματοποίηση ορισμένων συγκρίσεων.

Για παράδειγμα, ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει για τα εν λόγω κράτη μέλη την εξέλιξη των τιμών καταναλωτή του δείκτη για όλα τα προϊόντα και του δείκτη των κομμωτηρίων και των προσωπικών φροντίδων.

Κατά το έτος ενάρξεως ισχύος του μέτρου για τη μείωση του ποσοστού ΦΠΑ ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες κομμωτικής και αισθητικής παρουσιάζει μείωση στο Λουξεμβούργο και στις Κάτω Χώρες. Για την Ισπανία αυτή η επιβράδυνση παραμένει πολύ μικρή. Αντίθετα, το επόμενο έτος, ο ρυθμός του πληθωρισμού όσον αφορά τις εν λόγω υπηρεσίες κομμωτικής και αισθητικής επιταχύνεται σημαντικά στα τρία εν λόγω κράτη μέλη.

Φαίνεται συνεπώς ότι το μέτρο για τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ έχει μόνο προσωρινό αποτέλεσμα στις τιμές των εν λόγω υπηρεσιών.

Πίνακας 9 : Εναρμονισμένος δείκτης των τιμών καταναλωτή (ετήσιος ρυθμός κατανάλωσης σε %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει για τα εν λόγω κράτη μέλη την εξέλιξη των τιμών καταναλωτή του δείκτη για όλα τα προϊόντα και του δείκτη για την επισκευή και τη συντήρηση των σπιτιών.

Το ίδιο φαινόμενο προσωρινής μείωσης των τιμών κατά το έτος ενάρξεως ισχύος του μέτρου που συνοδεύτηκε από σημαντική αύξηση κατά το επόμενο έτος παρατηρείται επίσης για τις εν λόγω υπηρεσίες επισκευής και συντήρησης των σπιτιών σε δύο (Βέλγιο, Γαλλία) από τα τρία εν λόγω κράτη μέλη.

Πίνακας 10 : Εναρμονισμένος δείκτης των τιμών κατανάλωσης (ποσοστό ετήσιας αύξησης %)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : Eurostat

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

4.1. Η μέθοδος αξιολόγησης

Η έκθεση αξιολόγησης των υπηρεσιών της Επιτροπής [14] εξετάζει λεπτομερώς κάθε στάδιο του οικονομικού μηχανισμού για όλες τις εν λόγω υπηρεσίες σύμφωνα με έναν κοινό κώδικα ανάγνωσης. Ο εν λόγω κοινός κώδικας ανάγνωσης αντιστοιχεί στο σύστημα αξιολόγησης που συζητήθηκε κατά την προπαρασκευαστική συνεδρίαση του Ιουλίου 2002.

[14] SEC(2003) 622 Έκθεση αξιολόγησης των υπηρεσιών της Επιτροπής, Δοκιμαστική εφαρμογή μειωμένου ΦΠΑ σε ορισμένες υπηρεσίες εντάσεως εργατικού δυναμικού.

Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ μπορεί να γίνει με πολλές μεθόδους. Οι μέθοδοι αυτές μπορούν να συνίστανται σε ανάλυση των οικονομικών δεδομένων που προέρχονται από την εθνική λογιστική ή τις δηλώσεις για τον ΦΠΑ. Είναι επίσης δυνατόν να χρησιμοποιηθούν έρευνες που σχετίζονται άμεσα με τις εν λόγω υπηρεσίες ή αντίθετα να χρησιμοποιηθούν τομεακά πρότυπα (ενδεχομένως γενικά) σε συνδυασμό με στατιστικές ή οικονομετρικές δοκιμές. Το φάσμα των δυνατών μεθόδων είναι ανοικτό, αλλά η επιλογή της μεθόδου μπορεί να καθοδηγηθεί από την αναζήτηση της πιο ικανοποιητικής απάντησης.

Ανεξάρτητα από τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο, είναι απαραίτητο να συμπεριλάβει η ανάλυση την ιστορική εξέλιξη του εν λόγω τομέα και των μέτρων οικονομικής πολιτικής. Πράγματι, χωρίς προηγούμενη γνώση του τομέα πριν την έναρξη ισχύος του μέτρου, είναι αδύνατο να κριθεί το αποτέλεσμα του εν λόγω μέτρου.

Στην πράξη, τα κράτη μέλη εφήρμοσαν τις μεθόδους που είχαν στη διάθεσή τους με διαφορετικούς τρόπους. Συνεπώς η ποικιλία των χρησιμοποιούμενων μεθόδων και η ανομοιογένεια των τομέων καθιστούν δύσκολη τη σύνθεση των αξιολογήσεων. Για να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και διαφάνεια, ο κώδικας ανάγνωσης των εκθέσεων αξιολόγησης των κρατών μελών χρησιμοποιεί άμεσα τη μέθοδο ανάλυσης που εγκρίθηκε τον Ιούλιο 2002.

Η φύση των απαντήσεων που δίνουν οι εκθέσεις αξιολόγησης σε καθένα από τα προηγούμενα σημεία μπορεί να είναι τριών ειδών. Τα στοιχεία με τα οποία φωτίζει η έκθεση αξιολόγησης το υπό εξέταση θέμα επιτρέπουν να συναχθεί πολύ σαφές συμπέρασμα. Η έκθεση αξιολόγησης δεν θίγει το εν λόγω θέμα για προφανείς λόγους (π.χ. έλλειψη στοιχείων). Τέλος, είναι πιθανόν ότι τα διαθέσιμα στοιχεία στην έκθεση αξιολόγησης δεν επιτρέπουν τη συναγωγή ικανοποιητικών αποτελεσμάτων.

Οι ακόλουθες παράγραφοι περιλαμβάνουν τα κυριότερα αποτελέσματα που διαπιστώθηκαν σύμφωνα με τον εν λόγω κώδικα ανάλυσης.

4.2. Μη μεταβίβαση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές

Η μεταβίβαση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές κατανάλωσης αποτελεί ένα πρώτο απαραίτητο στάδιο. Στην περίπτωση που η μεταβίβαση της εν λόγω μείωσης στις τιμές είναι ανύπαρκτη, οποιαδήποτε αύξηση της ζήτησης που ενδεχομένως παρατηρείται οφείλεται σε παράγοντες ανεξάρτητους από το μέτρο ΦΠΑ.

Τα κράτη μέλη διαπίστωσαν [15], κατά την κατάρτιση του πίνακα των τιμών, ότι η μεταβίβαση στις τιμές κατανάλωσης της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ δεν είναι ποτέ πλήρης. Ένα μέρος της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ χρησιμεύει για την αύξηση των περιθωρίων των παροχέων υπηρεσιών.

[15] Βλ. παράρτημα, Έκθεση των υπηρεσιών της Επιτροπής, Δοκιμαστική εφαρμογή μειωμένου ΦΠΑ σε ορισμένες υπηρεσίες εντάσεως εργατικού δυναμικού, SEC(2003) 622.

Παραδείγματος χάρη, στο Λουξεμβούργο, 40% των υπηρεσιών κομμωτικής και 80% των επιχειρήσεων επισκευής υποδημάτων δεν μετέφεραν τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές τους. Μια πιθανή εξήγηση είναι η απέχθεια για τον κίνδυνο που έχουν οι πωλητές. Προτιμούν μια συμπεριφορά χωρίς κίνδυνο (διατήρηση της τιμής στο ίδιο επίπεδο και αύξηση του κέρδους τους) από μια συμπεριφορά που ενέχει κινδύνους (μείωση της τιμής και προσδοκία αύξησης της ζήτησης για να αυξηθεί στη συνέχεια το κέρδος τους).

Ο τομέας της ανακαίνισης και επισκευής κατοικιών φαίνεται να είναι ο τομέας στον οποίο οι επαγγελματίες μεταφέρουν ευκολότερα τη μείωση του ΦΠΑ. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον σημαντικό μέσον όρο των δαπανών που πραγματοποιούνται.

Διαπιστώνουμε ότι όταν ορισμένοι τομείς, όπως ο τομέας επισκευής υποδημάτων, ποδηλάτων και ενδυμάτων στις Κάτω Χώρες και επισκευής κατοικιών στη Γαλλία, μεταφέρουν άμεσα μέρος της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, και στη συνέχεια έχουν την τάση να αυξάνουν τις τιμές καταναλωτή πάνω από το επίπεδο του πληθωρισμού. Η εφαρμογή ενός μειωμένου συντελεστή μετριάζει μόνο προσωρινά τη συνήθη άνοδο των τιμών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως στον τομέα της επισκευής ποδηλάτων, ορισμένοι παροχείς υπηρεσιών αρνήθηκαν να εφαρμόσουν τον μειωμένο συντελεστή επικαλούμενοι την πολυπλοκότητα του μέτρου.

Οι δυσκολίες όσον αφορά τη μεταφορά της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή δείχνουν ότι το εν λόγω μέτρο δεν λειτουργεί με τον τρόπο που προβλέπει η οδηγία.

4.3. Ανάπτυξη ευνοϊκή προς τη ζήτηση

Η εξαιρετικά ευνοϊκή οικονομική συγκυρία, κατά τη χρονική στιγμή που θεσπίστηκε το μέτρο, ευνόησε τη ζήτηση και την ανάπτυξη του κύκλου εργασιών όλων των παροχέων υπηρεσιών. Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών επιτρέπει την άνοδο της ζήτησης που ενδεχομένως σημειώνεται. Επιπλέον, θεσπίστηκαν και άλλα μέτρα, κυρίως φορολογικά, που συνέβαλαν στην αύξηση της ζήτησης ανεξάρτητα από το μέτρο για τη μείωση του ΦΠΑ.

Οι εκθέσεις των κρατών μελών δεν επιτρέπουν να διαχωριστούν τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάπτυξης, που ήταν ιδιαίτερα σημαντική κατά την εν λόγω χρονική περίοδο, από τις ενδεχόμενες επιπτώσεις μιας μερικής μεταβίβασης στις τιμές της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ.

4.4. Όχι ισχυρές επιπτώσεις στην απασχόληση

Ορισμένα κράτη μέλη διεξήγαγαν εθελοντική πολιτική στον τομέα της απασχόλησης και των ενισχύσεων, επικεντρωμένη σε ορισμένους τομείς δραστηριοτήτων και ιδίως στον κατασκευαστικό τομέα.

Παραδείγματος χάρη, στη Γαλλία, εισήχθη πριν από τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ σύνολο διατάξεων που αποσκοπούσαν στην προώθηση της πρόσβασης στην ιδιοκτησία και κατόπιν της αποκατάστασης του στεγαστικού τομέα. Ο τομέας σημείωσε εξαιρετική ανάπτυξη από τις αρχές του 1999. Η Ιταλία, εκτός από την εφαρμογή ενός μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ, επέτρεψε τη φορολογική απαλλαγή των δαπανών ανακαίνισης και επισκευής ιδιωτικών κατοικιών. Η Ισπανία ευνόησε το φορολογικό περιβάλλον των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Όταν οι τομείς επεδίωξαν να παράγουν περισσότερο για να αντιμετωπίσουν την αύξηση της ζήτησης, συνάντησαν δυσκολίες όσον αφορά την πρόσληψη ή κατέφυγαν στη λύση των υπερωριών. Η Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Νήσος Μαν) παραδέχονται ότι βρίσκονταν σε κατάσταση πλήρους απασχόλησης του εργατικού δυναμικού κατά τη στιγμή της ενάρξεως ισχύος του μέτρου.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εκθέσεις των κρατών μελών δεν επισημαίνουν με βεβαιότητα για όλα τα εν λόγω κράτη μέλη, αποτέλεσμα που να προκύπτει από το μέτρο μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ.

Μόνο δύο κράτη μέλη, η Γαλλία και η Ιταλία, αποδίδουν στον τομέα της ανακαίνισης και επισκευής σπιτιών αρκετά υψηλό αριθμό δημιουργούμενων θέσεων απασχόλησης συνεπεία της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, αντίστοιχα από 40 000 σε 65 000.

Εντούτοις, οι υπολογισμοί της Γαλλίας δεν λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες της θύελλας του 1999, ούτε τα φορολογικά μέτρα που ευνόησαν την κατασκευή νέων οικιών, ούτε, σε μικρότερη κλίμακα, την ανακαίνιση και επισκευή οικιών. Επιπλέον, στην εν λόγω χώρα ο οικοδομικός τομέας αντιμετώπισε δυσκολίες όσον αφορά την πρόσληψη στα τέλη 1999. Τέλος, σύμφωνα με τα στοιχεία της γαλλικής έκθεσης, το κόστος μιας άμεσης απασχόλησης παραμένει πολύ υψηλό, περίπου 89 000 ευρώ ανά απασχόληση ετησίως. Η Ιταλία στηρίζεται σε μια μελέτη της επαγγελματικής οργάνωσης αντιπροσωπευτικής του τομέα. Ούτε ο χρησιμοποιούμενος τρόπος υπολογισμού δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη τα σημαντικά φορολογικά μέτρα όσον αφορά την άμεση φορολογία.

4.5. Πολύ σχετική αποτελεσματικότητα του μέτρου

Οι εμπειρικές μελέτες που διερευνούν τα αποτελέσματα της μείωσης του ποσοστού ΦΠΑ συνήθως σε σύγκριση με άλλα μέτρα δείχνουν ότι το μέτρο για τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν είναι το αποτελεσματικότερο μέτρο για την τόνωση της απασχόλησης και της ανάπτυξης του ΑΕγχΠ και ότι το δημοσιονομικό κόστος είναι υψηλό σε σχέση με τις οικονομικές του επιπτώσεις.

Ειδικά για την εν λόγω έκθεση αξιολόγησης, η Επιτροπή προέβη, με τη βοήθεια του μακροοικονομικού της προτύπου QUEST, σε άσκηση προσομοίωσης της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ σε σύγκριση με τη μείωση των καθηκόντων στον εργασιακό τομέα.

Σε σύγκριση με άλλα μέτρα, ιδίως αυτά που αφορούν άμεσα το κόστος εργασίας, η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ έχει πάντα υψηλότερο δημοσιονομικό κόστος. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι απόλυτα σύμφωνα με τα συμπεράσματα που προέρχονται από τις προηγούμενες μελέτες.

Yπολογιζόμενη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το ίδιο δημοσιονομικό κόστος, μια μείωση του κόστους εργασίας δημιουργεί 52% περισσότερες θέσεις εργασίας απ'ότι μια μείωση του συντελεστή ΦΠΑ που μεταβιβάζεται στις τιμές.

4.6. Παραοικονομία : Η αξιολόγηση παραμένει δύσκολη

Τα κράτη μέλη δεν υπέβαλαν πολλές πληροφορίες για την επίπτωση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στην παραοικονομία. Δεν αποδείχθηκε ότι το μέτρο είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραοικονομίας. Τα περισσότερα αποτελέσματα παραμένουν στο στάδιο της υπόθεσης χωρίς να αποδεικνύουν την ενδεχόμενη αιτιώδη συνάφεια μεταξύ του μέτρου και της μείωσης της παραοικονομίας".

Εξάλλου, ανεξάρτητα από το μέτρο μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, παρουσιάστηκε σημαντική εναλλακτική λύση για την καταπολέμηση της μη δηλωμένης εργασίας. Όταν ο καταναλωτής μπορεί να επωφεληθεί από μείωση των φόρων επί του εισοδήματος και η εν λόγω μείωση εξαρτάται από την κατοχή τιμολογίου, η προσφυγή σε εργασίες που προέρχονται από την παραοικονομία φαίνεται να είναι σπανιότερη. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται στον τομέα των εργασιών για ακίνητα.

5. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Από τη δοκιμαστική εφαρμογή στις υπηρεσίες εντάσεως κεφαλαίου λαμβανομένων υπόψη των πληροφοριών που υποβάλλουν τα κράτη μέλη και των ορίων των χρησιμοποιουμένων μεθόδων ανάλυσης, φαίνεται ότι, συνεπεία της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί σαφώς ευνοϊκή επίδραση της εν λόγω μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στην απασχόληση. Η ίδια παρατήρηση ισχύει και για την επίδραση στην παραοικονομία.

Όταν τα κράτη μέλη προβαίνουν σε έλεγχο των τιμών, αποδεικνύεται ότι η μεταβίβαση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή είναι πάντοτε μερική, αν όχι ανύπαρκτη. Επιπλέον, είναι συνήθως μικρής κλίμακας και από την εν λόγω δοκιμαστική εφαρμογή δεν αποδεικνύεται ότι είναι μόνιμη. Συνεπώς, ο οικονομικός μηχανισμός αύξησης της ζήτησης μέσω σημαντικής μείωσης των τιμών δεν μπορεί να λειτουργήσει κατά τον τρόπο που προβλέπεται στην οδηγία.

Επιπλέον, τα εν λόγω αποτελέσματα συμβιβάζονται με τα συμπεράσματα που απορρέουν από τις μελέτες που πραγματοποιήθηκαν προηγουμένως. Σε σύγκριση με τα μέτρα που αφορούν άμεσα το κόστος εργασίας, η επίπτωση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στην απασχόληση έχει πάντοτε υψηλότερο δημοσιονομικό κόστος ανά δημιουργούμενη θέση εργασίας.

Ειδικά για την εν λόγω έκθεση αξιολόγησης, η Επιτροπή προέβη, μέσω του μακροοικονομικού προτύπου QUEST σε άσκηση προσομοίωσης για μείωση του συντελεστή ΦΠΑ σε σύγκριση με τη μείωση του κόστους εργασίας. Τα παραπάνω βασίζονται στην ευνοϊκότερη δυνατή παραδοχή μιας ολικής μεταβίβασης στις εγχώριες τιμές της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ. Παρά την ευνοϊκή αυτή παραδοχή για το ποσοστό μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ, που υπολογίζεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το ίδιο δημοσιονομικό κόστος, η μείωση του κόστους εργασίας δημιουργεί 52% περισσότερες θέσεις εργασίας.

Δεδομένου του συνόλου αυτών των αποτελεσμάτων, και ιδίως της δυσκολίας μεταβίβασης στις τιμές των διαφόρων μειώσεων του συντελεστή ΦΠΑ, ο ΦΠΑ δεν φαίνεται να είναι το κατάλληλο μέσο για να επηρεαστεί η ζήτηση με την επίπτωση που επιτυγχάνεται στις τιμές.

Όσον αφορά την εσωτερική αγορά, οι υπηρεσίες που ορίζονται στο παράρτημα K της 6ης οδηγίας είναι τέτοιας φύσεως ώστε ο κίνδυνος στρέβλωσης του ανταγωνισμού δεν είναι πολύ πιθανός. Οι εν λόγω υπηρεσίες του παραρτήματος K απευθύνονται κυρίως στους τελικούς καταναλωτές σε τοπικό αποκλειστικά επίπεδο. Το παράρτημα K περιλαμβάνει 5 μόνο κατηγορίες υπηρεσιών και τα κράτη μέλη δεν μπορούσαν να επιλέξουν παρά 3 κατά μέγιστο όριο. Υπηρεσίες που θα είχαν οριστεί διαφορετικά στο παράρτημα K θα ενείχαν πιθανότατα κίνδυνο στρέβλωσης. Η Επιτροπή δεν έλαβε καμία καταγγελία σχετικά με πιθανές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που προέρχονται από την εφαρμογή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις εν λόγω υπηρεσίες.

Είναι επί του παρόντος απαραίτητο να εξετάσουμε τη μελλοντική μεταχείριση, από άποψη ΦΠΑ, των υπηρεσιών αυτού του τύπου. Ο εν λόγω προβληματισμός θα ενταχθεί στο πλαίσιο της επανεξέτασης, κάθε δύο έτη, του πεδίου εφαρμογής των μειωμένων συντελεστών, που προβλέπει το άρθρο 12 παράγραφος 4. Θα πρέπει να λάβει υπόψη του τους στόχους της νέας στρατηγικής ΦΠΑ [16] για τον εκσυγχρονισμό, την απλοποίηση, την ενίσχυση και την πιο ενιαία εφαρμογή του κοινού συστήματος ΦΠΑ.

[16] COM(2000) 348 τελικό της 7ης Ιουνίου 2000.

Η Επιτροπή θα καταρτίσει πρόταση οδηγίας, την οποία θα υποβάλει στην Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια του 2003. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη της τα συμπεράσματα της παρούσας έκθεσης, όλα τα στοιχεία που ήδη αναφέρθηκαν στην προηγούμενη έκθεσή της για τον μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ [17], καθώς και όλα τα άλλα σχετικά στοιχεία.

[17] COM(2001) 599 τελικό της 22ας Οκτωβρίου 2001.

Αυτή η πρόταση θα έχει ως βασικό στόχο τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς μέσω της ορθολογικής οργάνωσης της χρησιμοποίησης των μειωμένων συντελεστών από τα κράτη μέλη παρέχοντας στα κράτη μέλη ίσες δυνατότητες εφαρμογής των μειωμένων συντελεστών.

Είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε τα χαρακτηριστικά του ΦΠΑ, και ιδίως την υποχρέωση εξασφάλισης της ουδετερότητάς του, την ανάγκη ορθολογικής οργάνωσης των παρεκκλίσεων, καθώς και τον μακροπρόθεσμο στόχο μεγαλύτερης εναρμόνισης των συντελεστών.