52002DC0565

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ - ΜΙΑ ΝΕΑ ΩΘΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ - Ενίσχυση, αναπροσανατολισμός, άνοιγμα νέων προοπτικών (πράξη που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

Πίνακας περιεχομένων

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

3. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ

4. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

4.1. Η συγκριτική αξιολόγηση ("benchmarking") των ερευνητικών πολιτικών:

4.2. Η χαρτογράφηση της αριστείας

4.3. Η κινητικότητα των ερευνητών

4.4. Οι ερευνητικές υποδομές

4.5. Η δικτύωση των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων

4.6. Ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα

4.7. Η πνευματική ιδιοκτησία

4.8. Ένα διευρωπαϊκό ηλεκτρονικό δίκτυο για την έρευνα

4.9. Η διεθνής διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

4.10. Η περιφερειακή διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

4.11. Τα θέματα "Επιστήμη και κοινωνία"

5. ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

5.1. Δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα πραγματικό συντονισμό των ερευνητικών πολιτικών

5.2. Μεγαλύτερη χρήση των νομικών οργάνων

5.3. Βελτιστοποίηση του αντικτύπου των πρωτοβουλιών ευρωπαϊκής συνεργασίας

5.4. Πλήρης συμμετοχή των υποψήφιων για ένταξη χωρών

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το σχέδιο υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, το οποίο δρομολογήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας τον Μάρτιο του 2000, έγινε ο κεντρικός άξονας των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της έρευνας και ταυτόχρονα το πλαίσιο αναφοράς για τα θέματα ερευνητικής πολιτικής στην Ευρώπη.

Τριάντα μήνες μετά τη δρομολόγησή του, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι έχει συμβάλει στην αλλαγή του τοπίου της ερευνητικής πολιτικής στην Ευρώπη. Η εφαρμογή του αύξησε την ευαισθητοποίηση, σε εθνικό επίπεδο, σχετικά με την ευρωπαϊκή διάσταση της έρευνας. ενθάρρυνε την προσέγγιση μεταξύ των ευρωπαϊκών ερευνητικών φορέων και την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών συνεργασίας. οδήγησε στην κατάρτιση και τη θέσπιση ενός προγράμματος πλαισίου στον τομέα της έρευνας, του οποίου το περιεχόμενο αναπροσδιορίστηκε με αυτή την προοπτική.

Παρά την πρόοδο που σημειώθηκε στα διάφορα αυτά επίπεδα, το σχέδιο "Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας", όπως αυτό τίθεται σήμερα σε εφαρμογή, φαίνεται να προσκρούει στην απουσία επαρκούς δέσμευσης εκ μέρους των κρατών μελών, ένα εμπόδιο που περιορίζει το αποτέλεσμα των ανειλημμένων δράσεων και μειώνει τις πιθανότητες επίτευξης των επιδιωκόμενων στόχων: τη δημιουργία μιας πραγματικής "εσωτερικής αγοράς της έρευνας" και την καθιέρωση ενός πραγματικού συντονισμού των εθνικών πολιτικών στον τομέα της έρευνας.

Η παρούσα ανακοίνωση βασίζεται σε έναν απολογισμό των ανειλημμένων δράσεων και των εξελίξεων στα διάφορα επίπεδα, ο οποίος καλύπτει το σχέδιο "Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας" σε όλες του τις διαστάσεις. έχει στόχο να προσδιορίσει τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν ώστε να δοθεί νέα ώθηση στο συγκεκριμένο σχέδιο, χάρη στην ενίσχυση, όπου χρειάζεται, των προσπαθειών που καταβάλλονται σήμερα και στη χάραξη νέων προοπτικών ικανών να προσφέρουν αποτελεσματικότερα μέσα υλοποίησης του όλου εγχειρήματος.

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μετά τη δρομολόγησή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας τον Μάρτιο του 2000 βάσει μιας πρότασης που είχε διατυπώσει η Επιτροπή δύο μήνες νωρίτερα [1], το σχέδιο "Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας" αποτελεί πλέον τον κεντρικό άξονα της δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της έρευνας. Πολύ γρήγορα έγινε επίσης το βασικό πλαίσιο αναφοράς του προβληματισμού και του διαλόγου επί των θεμάτων ερευνητικής πολιτικής στην Ευρώπη, καθώς και σημείο αναφοράς σε διεθνές επίπεδο [2].

[1] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Για έναν ευρωπαϊκό χώρο στον τομέα της έρευνας", COM (2000) 6 της 18.1.2000, και έγγραφο εργασίας "Πρώτη έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα της υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας και της Καινοτομίας", SEC (2001) 465 της 16.3.2001

[2] Βλ. την παραπομπή στην ανακοίνωση του Ιανουαρίου 2000 και στη συλλογή ποσοτικών δεικτών "Key Figures 2001" που καθορίζονται με αυτή την προοπτική στο έγγραφο "Science and Engineering Indicators 2002" του αμερικανικού National Science Fundation.

Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας αποτελεί βασική συνιστώσα της στρατηγικής που καθορίστηκε στη Λισσαβώνα με στόχο την ανάδειξη της Ένωσης στην πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο. Αναμένεται να προωθήσει την καινοτομία και την οικονομική μεγέθυνση και, ως εκ τούτου, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Πράγματι, στην οικονομία της γνώσης, η βιομηχανική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας σε πεδία όπως οι βιοτεχνολογίες, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, και σύντομα οι νανοτεχνολογίες και οι καθαρές ενεργειακές τεχνολογίες, συνιστά τη βασική κινητήρια δύναμη της οικονομικής μεγέθυνσης.

Η ιδέα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας προέκυψε από τη διαπίστωση ότι η έρευνα στην Ευρώπη πάσχει από τρεις αδυναμίες: ανεπαρκείς επενδύσεις στον συγκεκριμένο τομέα. απουσία ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για την έρευνα και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της. κατακερματισμός των δραστηριοτήτων και διασπορά των πόρων.

Πράγματι, οι δαπάνες για την έρευνα και την ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύουν σήμερα μόλις το 1,9% του ΑΕΠ της, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις Ηνωμένες Πολιτείες ανέρχεται σε 2,7% και εξακολουθεί να αυξάνεται, και 3% στην Ιαπωνία. Παρά το γεγονός ότι το 1/3 της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής επιστημονικών δημοσιεύσεων προέρχεται από την Ευρώπη, η Ευρώπη υστερεί έναντι των ανταγωνιστών της σε ό,τι αφορά τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ενώ το εμπορικό της ισοζύγιο για τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας είναι ελλειμματικό. Οι ερευνητικές προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα στην Ευρώπη υστερούν σε σχέση με τις αντίστοιχες προσπάθειες στις άλλες τεχνολογικές δυνάμεις, ενώ οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται λιγότερο συστηματικά τις πολλά υποσχόμενες τεχνολογικές αγορές. Τέλος, άνω του 80% των ερευνητικών δραστηριοτήτων της Ένωσης χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο, κατά ελάχιστα συντονισμένο τρόπο. Το σχέδιο "Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας" στηρίζεται απλώς στη διαπίστωση ότι οι τρέχουσες δράσεις ευρωπαϊκής επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας σαφέστατα δεν επαρκούν για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου.

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, ο στόχος του σχεδίου "Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας" συνδυάζει τρεις αλληλένδετες και συμπληρωματικές έννοιες:

- δημιουργία μιας "εσωτερικής αγοράς της έρευνας", ενός χώρου ελεύθερης κυκλοφορίας γνώσεων, ερευνητών και τεχνολογιών, με σκοπό την αύξηση της συνεργασίας, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την καλύτερη διάθεση των πόρων.

- δόμηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού ιστού, κυρίως μέσω βελτίωσης του συντονισμού των εθνικών ερευνητικών δραστηριοτήτων και πολιτικών, οι οποίες και αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας που διεξάγεται και χρηματοδοτείται στην Ευρώπη.

- ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ερευνητικής πολιτικής που θα επεκτείνεται σε πτυχές πέραν της χρηματοδότησης ερευνητικών δραστηριοτήτων και θα συνεκτιμά όλες τις σχετικές πτυχές των άλλων δημόσιων πολιτικών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Το σχέδιο για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας έδωσε έναυσμα σε ποικίλες πρωτοβουλίες και άρχισε να υλοποιείται με συγκεκριμένες δράσεις σε διάφορα επίπεδα:

- σε συνέχεια των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβώνας και με βάση συνήθως ανακοινώσεις της Επιτροπής ή έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της, ανελήφθησαν δράσεις στα εξής πεδία και θέματα: συγκριτική αξιολόγηση των ερευνητικών πολιτικών, χαρτογράφηση της αριστείας, κινητικότητα των ερευνητών, ερευνητικές υποδομές, δικτύωση των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων, ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της έρευνας, πνευματική ιδιοκτησία, ηλεκτρονικά δίκτυα για την έρευνα, διεθνής και περιφερειακή διάσταση της έρευνας, επιστήμη και κοινωνία.

- σε σύνδεση συνήθως με δράσεις και προγράμματα της Ένωσης, δημιουργήθηκαν ή θα δημιουργηθούν συντόμως πλαίσια και σχήματα επαφών μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ερευνητικών φορέων, με στόχο τη βελτίωση του συντονισμού των εθνικών δραστηριοτήτων και πολιτικών σε διάφορους τομείς: τις μεταφορές (ACARE για την έρευνα στον χώρο της αεροναυτικής, ERRAC για την έρευνα στον τομέα των σιδηροδρόμων) [3]. το περιβάλλον (ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τη στρατηγική έρευνα στον τομέα της βιοποικιλότητας - EPBRS). την ενέργεια ("ομάδα υψηλού επιπέδου σχετικά με την έρευνα στο πεδίο του υδρογόνου και των στοιχείων καυσίμου", στο πλαίσιο του παγκόσμιου προγράμματος "Civilisation H " και σε σύνδεση με την επικείμενη ανακοίνωση της Επιτροπής για τις καθαρές τεχνολογίες).

[3] ACARE : Advisory Council for Aeronautics Research in Europe ; ERRAC : European Rail Research Advisory Council

- θεσπίστηκε ένα νέο κοινοτικό πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας [4], το οποίο σχεδιάστηκε και καταρτίστηκε με συγκεκριμένο στόχο να συμβάλει στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και να αποτελέσει ουσιαστικό μέσο υλοποίησής του, χάρη σε νέα μέσα χρηματοδοτικής υποστήριξης που θα επιτρέψουν τη συγκέντρωση κρίσιμης μάζας πόρων (δίκτυα αριστείας και ολοκληρωμένα έργα), την ενίσχυση της δράσης σε ορισμένους τομείς όπως οι ερευνητικές υποδομές και η κινητικότητα των ερευνητών, την υποστήριξη των πρωτοβουλιών δικτύωσης των εθνικών δραστηριοτήτων και την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 169 της Συνθήκης το οποίο επιτρέπει στην Κοινότητα να συμμετέχει σε δράσεις που αναλαμβάνουν από κοινού διάφορα κράτη μέλη.

[4] ΕΕ L 232/1 της 29.8.2002

- το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) ενέτεινε τις δραστηριότητες δικτύωσης των εθνικών ερευνητικών δυνατοτήτων που διεξάγει ώστε να προσφέρει τις επιστημονικές αναφορές που είναι απαραίτητες στις κοινοτικές πολιτικές στους τομείς ιδίως της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων, της χημικής μετρολογίας, των περιβαλλοντικών κινδύνων, καθώς και της ανίχνευσης και ανάλυσης των ΓΤΟ.

- ανεξάρτητα από τις δράσεις της Ένωσης, η επιστημονική κοινότητα και η βιομηχανία αυθόρμητα αναλαμβάνουν ή μελετούν πρωτοβουλίες που διέπονται από το πνεύμα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. όλο και περισσότερο, τα προγράμματα δραστηριοτήτων των εθνικών ερευνητικών οργανισμών κάνουν αναφορά στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, για παράδειγμα, στη Γαλλία, τα προγράμματα του CEA (πυρηνική έρευνα) και του INSERM (ιατρική έρευνα) ή, στη Γερμανία, το πρόγραμμα της Fraunhofer Gesellschaft.

- υπάρχει σαφής τάση ενίσχυσης των διμερών ή πολυμερών σχέσεων μεταξύ των σημαντικότερων εθνικών ερευνητικών οργανισμών (το CNRS στη Γαλλία, το CSIC στην Ισπανία, το CNR στην Ιταλία, η Max Planck Gesellchaft στη Γερμανία, τα βρετανικά συμβούλια έρευνας, ο TNO στις Κάτω Χώρες, το FNRS στο Βέλγιο, το TEKES στη Φινλανδία, κτλ.), κυρίως με τη δημιουργία "συνδεδεμένων ευρωπαϊκών εργαστηρίων" (εργαστήρια "χωρίς τοίχους" που συγκεντρώνουν ομάδες από διάφορες χώρες).

- εμφανίζονται επίσης νέα πλαίσια συνεργασίας, όπως το πρόγραμμα ανταλλαγής ερευνητών μεταξύ της Deutsche Forschungsgemeinschaft και της Royal Society, ή το πρόγραμμα υποτροφιών για νέους ερευνητές που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της ένωσης EUROHORCS [5].

[5] European Union Research Organisations Heads of Research Councils

Παρά τις επιτυχίες αυτές και τη σημειωθείσα πρόοδο, το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας φαίνεται να προσκρούει σε κάποια εμπόδια που μειώνουν την εμβέλεια των αναλαμβανόμενων δράσεων. Τα περισσότερα από τα εμπόδια αυτά οφείλονται στη γενικώς ανεπαρκή δέσμευση των κρατών μελών, όπως αυτή διαφαίνεται, για παράδειγμα, από το γεγονός ότι η συμμετοχή των εθνικών αρχών στις αναλαμβανόμενες δράσεις περιορίζεται συνήθως σε επίπεδα πλην εκείνου της λήψης αποφάσεων. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πολλές από τις δράσεις αυτές περιορίζονται σε ανταλλαγές πληροφοριών, μειώνει ακόμη περισσότερο τον συντονισμό μεταξύ των εθνικών ερευνητικών πολιτικών.

Τριάντα μήνες μετά τη δρομολόγησή του, θα ήταν σκόπιμο να "αναθεωρηθεί" το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας με βάση τον απολογισμό εφαρμογής του και τα διδάγματα που θα μπορούσαν να αποκομιστούν από αυτόν.

Αυτός είναι και ο στόχος της παρούσας ανακοίνωσης, η οποία, με την προοπτική του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θα λάβει χώρα την άνοιξη του 2003, συνδέεται στενά με την ανακοίνωση που εξέδωσε προσφάτως η Επιτροπή σχετικά με τον στόχο αύξησης των συνολικών ευρωπαϊκών ερευνητικών δαπανών μέχρι ποσοστού 3 % του ΑΕΠ της Ένωσης έως το 2010 [6], καθώς και με τις απόψεις που θα διατυπώσει προσεχώς η Επιτροπή σχετικά με τον ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης: ένας ζωτικός ρόλος, λόγω της διπλής εκπαιδευτικής και ερευνητικής λειτουργίας τους, καθώς και της ανερχόμενης θέσης τους στη διαδικασία καινοτομίας. Οι δράσεις που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση συνδέονται συνεπώς στενά με τους στόχους που καθορίστηκαν για την Ένωση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης, όπως αυτοί διατυπώνονται ιδίως στο έγγραφο "Γενικοί προσανατολισμοί των οικονομικών πολιτικών για το 2002" [7]. Θα διεξαχθούν εξάλλου σύμφωνα με τις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας.

[6] EΥΡΩΠΑΪΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ, ΑΝΑΚΟΊΝΩΣΗ "ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΗ ΈΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ / ΣΤΌΧΟΣ: 3% ΤΟΥ ΑΕΠ", COM (2002) 499 ΤΗΣ 11.9.2002

[7] ECFIN/210/02

3. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ

Η εικόνα, όπως αυτή διαγράφεται κυρίως από την έκθεση 2001 παρακολούθησης των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας [8], τη σχετική γνώμη της Ομάδας EURAB [9] και την έκθεση 2001 παρακολούθησης του προγράμματος πλαισίου [10], παρουσιάζει αντιθέσεις.

[8] 2001 Specific Monitoring Report on European Research Area Activities (ERA)

[9] European Research Advisory Board

[10] 2001 Monitoring Report on the EU Framework Programme for Research and Technological Development

Τα γενικά διδάγματα που μπορούν να αποκομιστούν είναι τα εξής:

- όπως θα ήταν αναμενόμενο δεδομένης της φύσης του σχεδίου του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, η σημειούμενη πρόοδος εξαρτάται άμεσα από τον βαθμό κινητοποίησης των κρατών μελών σε σχέση με τα διάφορα θέματα καθώς και από τον βαθμό συμμετοχής τους στις αντίστοιχες δραστηριότητες.

- η ταχύτερη πρόοδος σημειώνεται στα πεδία εκείνα που είναι σαφώς προσδιορισμένα και αποτελούν αντικείμενο σαφώς προσδιορισμένων δράσεων σε εθνικό επίπεδο.

- ένας από τους λόγους για τους οποίους επιτεύχθηκε ουσιαστικός συντονισμός, για παράδειγμα, σχετικά με το θέμα "γυναίκες και επιστήμη" είναι ότι πρόκειται για ένα πεδίο το οποίο είναι μεν σύνθετο από τη φύση του και ενέχει περίπλοκους μηχανισμούς, αλλά είναι σαφές από εννοιολογική άποψη και αποτελεί αντικείμενο συγκεκριμένων πρωτοβουλιών στα κράτη μέλη. αυτό δεν ισχύει για θέματα όπως π.χ. της επιστημονικής παιδείας, το οποίο παρουσιάζει ποικίλες αλληλοσυνδεόμενες μεν, αλλά διακριτές, πτυχές, οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται σφαιρικά ούτε με τον ίδιο τρόπο σε εθνικό επίπεδο.

- επιπλέον, είναι δυσκολότερο να σημειωθεί πρόοδος όταν πρόκειται για θέματα που υπάγονται και σε άλλες πολιτικές, πέραν της ερευνητικής πολιτικής αυτής καθεαυτής. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της κινητικότητας των ερευνητών, τα πραγματικά εμπόδια για την ελεύθερη κυκλοφορία των ερευνητών συνδέονται με θέματα που άπτονται της κοινωνικής πολιτικής (κοινωνική ασφάλεια και συντάξεις), της φορολογικής πολιτικής, κτλ.

- πολύ συχνά, οι υπό εξέλιξη ή οι προγραμματιζόμενες δράσεις παραμένουν εξαρτημένες από το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας της Ένωσης και από τους σχετικούς χρηματοδοτικούς πόρους. Η τάση αυτή ενδέχεται να ενισχυθεί με το 6ο πρόγραμμα πλαίσιο, το οποίο διαθέτει ακόμα περισσότερους πόρους για τις δράσεις αυτές. Το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας θα πρέπει εξ ορισμού να αποκτήσει τη δική του δυναμική που θα ξεφεύγει από το πλαίσιο αυτό και θα βασίζεται σε πρωτοβουλίες ανεξάρτητες από αυτό το πλαίσιο.

Γενικά, σύμφωνα με τον απολογισμό αυτό και τα διδάγματα που μπορούν να αποκομιστούν από το εγχείρημα υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, μεταξύ της απλής συνέχισης και της πλήρους αναθεώρησης των ανειλημμένων δράσεων, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να δοθεί νέα ώθηση στο όλο εγχείρημα με βάση το πνεύμα με το οποίο αυτό σχεδιάστηκε και τις βασικές αρχές που το διέπουν.

Με την προοπτική αυτή, οι γενικοί στόχοι που θα πρέπει να επιτευχθούν είναι οι εξής:

- ουσιαστική ενίσχυση της συμμετοχής των κρατών μελών και της κινητοποίησης των εθνικών δραστηριοτήτων.

- αύξηση του αντικτύπου των ανειλημμένων δράσεων.

- παγίωση του εννοιολογικού και πολιτικού πλαισίου βάσει του οποίου υλοποιείται το σχέδιο.

4. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Μια πιο λεπτομερής ανάλυση αποκαλύπτει σημαντικές διαφορές όσον αφορά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στους διάφορους τομείς. Καθιστά σαφή την ανάγκη, αφενός, συνολικής ενίσχυσης των υπό εξέλιξη δράσεων και, αφετέρου, αναπροσανατολισμού ορισμένων από αυτές.

4.1. Η συγκριτική αξιολόγηση ("benchmarking") των ερευνητικών πολιτικών [11]:

[11] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγγραφα εργασίας: "Ανάπτυξη μιας ανοικτής μεθόδου συντονισμού για τη συγκριτική αξιολόγηση των εθνικών ερευνητικών πολιτικών - Στόχοι, μεθοδολογία και δείκτες", SEC 1842 της 3.11.2000. "Έκθεση για την πορεία προόδου των διεργασιών συγκριτικής αξιολόγησης των εθνικών πολιτικών έρευνας", SEC (2001) 1002 της 20.6.2001. "Συγκριτική αξιολόγηση των εθνικών πολιτικών Ε&ΤΑ: πρώτα αποτελέσματα", SEC (2002) 129 της 31.1.2002.

Η συγκριτική αξιολόγηση των ερευνητικών πολιτικών αποτελεί βασικό στοιχείο της "μεθόδου της Λισσαβώνας" και, ως εκ τούτου, του σχεδίου του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Έχει στόχο να συμβάλει στη βελτίωση των ερευνητικών πολιτικών των κρατών μελών, ενισχύοντας παράλληλα τη γενική συνοχή τους, μέσω μιας διαδικασίας σύγκρισης, ανταλλαγής και αμοιβαίας εκμάθησης.

Έχει ολοκληρωθεί ένας πρώτος κύκλος συγκριτικής αξιολόγησης, με τα εξής αποτελέσματα:

- καθορίστηκαν 20 ποσοτικοί δείκτες οι οποίοι επιτρέπουν την παρακολούθηση της κατάστασης στα κράτη μέλη όσον αφορά, για παράδειγμα, τις ερευνητικές δαπάνες, τους ανθρώπινους πόρους στον συγκεκριμένο χώρο, και την οικονομική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων. Συγκεντρώθηκαν και αναλύθηκαν στοιχεία σχετικά με 15 από τους δείκτες αυτούς, ενώ υπό ανάπτυξη βρίσκονται 5 ακόμη δείκτες.

- πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις σχετικά με τα εξής 5 θέματα: ανθρώπινοι πόροι στον χώρο της έρευνας και της ανάπτυξης. δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση. αντίκτυπος στην οικονομική ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση. επιστημονική και τεχνική παραγωγικότητα. προώθηση της επιστημονικής κουλτούρας.

- όπως καθιστούν σαφές τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων και οι επακόλουθες συστάσεις, για να επιτευχθούν οι στόχοι της Λισσαβώνας, είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι ερευνητικές προσπάθειες στην Ένωση, και ιδίως οι ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της έρευνας. Κατά συνέπεια, τα εν λόγω αποτελέσματα και συστάσεις ελήφθησαν υπόψη στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης.

- τα αποτελέσματα αυτά αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης και διαλόγου στα πλαίσια εργαστηρίων και συνεδρίων και τέθηκαν επίσης στη διάθεση του ευρέος κοινού [12].

[12] Site web: http://www.cordis.lu/rdt2002/era-devlopments/benchmarking.htm

results

Ο πρώτος αυτός κύκλος χρησίμευσε επίσης ως δοκιμαστική εμπειρία προσδιορισμού των συνθηκών υπό τις οποίες μπορεί και πρέπει να συνεχιστεί η συγκριτική αξιολόγηση των ερευνητικών πολιτικών. Δύο από τα διδάγματα που μπορούν να αποκομιστούν είναι, πρώτον, η απόλυτη ανάγκη ενεργούς συμμετοχής των εμπλεκόμενων χωρών, και ιδίως η ανάγκη επαρκούς κινητοποίησης των πόρων σε εθνικό επίπεδο για τη συλλογή δεδομένων και, δεύτερον, η δυσκολία εξαγωγής χρήσιμων συμπερασμάτων σε περίπτωση υπερβολικά γενικού προσδιορισμού των θεμάτων.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Εστίαση της συγκριτικής αξιολόγησης σε έναν περιορισμένο αριθμό θεμάτων. Ενδεικτικά, τα θέματα αυτά θα μπορούσαν να επιλεχθούν μεταξύ των ακολούθων: ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων στη δημόσια και ιδιωτική έρευνα, και ιδιαίτερα ποσοστό κινητικότητας σε όλα τα επίπεδα και συνθήκες υποδοχής ερευνητών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. οι δημόσιες επενδύσεις στη βασική έρευνα. τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη μέλη για να ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής "Περισσότερα έρευνα για την Ευρώπη/ Στόχος: 3% του ΑΕΠ" [13]. η τοπική "ομαδοποίηση" των πόρων στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. οι δημόσιες πολιτικές προώθησης της γνώσης της επιστήμης από το κοινό και τα μέτρα που λαμβάνονται για τη συμμετοχή των πολιτών στον διάλογο σχετικά με θέματα έρευνας.

[13] COM (2002) 499 της 11.9.2002

- Δημιουργία, για καθένα από τα επιλεγμένα θέματα, "ομάδων καθοδήγησης" απαρτιζόμενων από εκπροσώπους των εθνικών αρχών και "ομάδων εργασίας" απαρτιζόμενων από εμπειρογνώμονες διορισμένους από τα κράτη μέλη, ενώ μία από τις συμμετέχουσες χώρες θα είναι υπεύθυνη για την "καθοδήγηση" της δράσης στο εκάστοτε θέμα.

4.2. Η χαρτογράφηση της αριστείας [14]

[14] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Τρόπος χαρτογράφησης της αριστείας στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης στην Ευρώπη", SEC (2001) 434 της 12.3.2001

Στόχος της χαρτογράφησης της αριστείας είναι να προσδιοριστούν με ακρίβεια (σε επίπεδο ερευνητικών μονάδων, και μάλιστα ερευνητικών ομάδων) οι ερευνητικές δυνατότητες που υπάρχουν στην Ευρώπη, και ιδίως, με μια προοπτική δυναμικής, οι αναδυόμενες δυνατότητες, ούτως ώστε να γίνουν γνωστές στην επιστημονική κοινότητα και στους πολιτικούς ιθύνοντες, και να προωθηθεί η αξιοποίηση και η διάδοση της αριστείας.

Δρομολογήθηκε μια δοκιμαστική φάση, η οποία καλύπτει τους τρεις τομείς των βιοεπιστημών, των νανοτεχνολογιών, και των οικονομικών επιστημών. Μέχρι σήμερα, έχουν επιτευχθεί τα ακόλουθα αποτελέσματα:

- έχει ολοκληρωθεί η χαρτογράφηση της αριστείας για τις οικονομικές επιστήμες, ενώ υπό σύνταξη βρίσκεται μια τελική έκθεση.

- έχουν παραχθεί προσωρινά αποτελέσματα για τους δύο άλλους τομείς, ενώ τα παγιωμένα αποτελέσματα αναμένονται για τον Νοέμβριο του 2002.

Η δοκιμαστική αυτή φάση αποκάλυψε ωστόσο μια σειρά σοβαρών τεχνικών και μεθοδολογικών προβλημάτων. Λαμβάνοντας υπόψη την παρούσα κατάσταση και τις τρέχουσες πρακτικές όσον αφορά τις δημοσιεύσεις και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δεν θα είναι δυνατό να επιτευχθεί ο καθορισμένος στόχος με τα διαθέσιμα δεδομένα εκτός εάν γίνει ουσιαστική επένδυση, τόσο από άποψη χρόνου όσο και από άποψη προσπαθειών, για την απόδοση προστιθέμενης αξίας.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Περαιτέρω διάδοση των αποτελεσμάτων, δεδομένου ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες μπορούν να συμπληρώσουν τις υπάρχουσες γνώσεις σχετικά με το θέμα αυτό στην επιστημονική κοινότητα, και στους πολιτικούς ιθύνοντες, τις διοικητικές αρχές και τη βιομηχανία.

- Αξιολόγηση της αρχικής φάσης, με στόχο να προσδιοριστεί η σκοπιμότητα, όσον αφορά τη σχέση κόστους/κέρδους, της συνέχισης της χαρτογράφησης της αριστείας και της επέκτασής της σε άλλους τομείς.

4.3. Η κινητικότητα των ερευνητών [15]

[15] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Μια στρατηγική κινητικότητας για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας", COM (2001) 331 της 20.6.2001

Οι ερευνητές της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολαύουν κατ'αρχήν ελευθερίας κινητικότητας εντός της εσωτερικής αγοράς, σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων. εντούτοις, στην πράξη η κινητικότητα αυτή παραμένει πολύ περιορισμένη λόγω πάσης φύσεως εμποδίων: νομικών, διοικητικών και κανονιστικών, πρακτικών, πολιτισμικών και γλωσσικών, πληροφόρησης, κ.λπ. Οι δράσεις που αναλαμβάνονται εν προκειμένω έχουν ως στόχο την άρση αυτών των εμποδίων.

Μια πρώτη κατηγορία πόρων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό είναι τα χρηματοοικονομικά κίνητρα. Από την άποψη αυτή, πρέπει να σημειωθεί ότι, βάσει του έκτου προγράμματος πλαισίου, οι πόροι που διατίθενται για τις δραστηριότητες υποστήριξης της κινητικότητας έχουν σχεδόν διπλασιαστεί και ότι οι τύποι υποστήριξης είναι πιο διαφοροποιημένοι και έχουν αναπροσαρμοστεί κατά δύο τρόπους: επέκταση των υποτροφιών ώστε να καλύπτονται όλα τα στάδια της σταδιοδρομίας των ερευνητών και παράταση της διάρκειας των υποτροφιών.

Η δεύτερη κατηγορία μέσων είναι εκείνη των νομικών οργάνων. Δεδομένου ότι οι κανόνες για την κινητικότητα των υπηκόων τρίτων χωρών δεν έχουν ακόμη καθοριστεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι πολύ πιο δύσκολο να εξασφαλισθεί ελευθερία κυκλοφορίας εντός της Κοινότητας για τους ερευνητές τρίτων χωρών απ'ό,τι για τους ερευνητές της ΕΕ. Μόνο σε δύο κράτη μέλη ισχύουν ειδικοί κανόνες όσον αφορά την υποδοχή ερευνητών από τρίτες χώρες. Το 2002 ξεκίνησε μελέτη σχετικά με τις συνθήκες εισόδου και παραμονής ερευνητών από τρίτες χώρες, με σκοπό να διευκολυνθεί η είσοδος και η κινητικότητά τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της διαδικασίας συντονισμού των σχετικών πολιτικών των κρατών μελών, έχουν αναληφθεί διάφορες δράσεις σε άλλα επίπεδα. Μέχρι σήμερα, στον τομέα αυτό έχουν σημειωθεί κυρίως τα ακόλουθα βήματα προόδου:

- ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού δικτύου κέντρων κινητικότητας (40 περίπου οργανισμοί), με σκοπό την παροχή πρακτικής βοήθειας και συνδρομής στους ερευνητές (οι προετοιμασίες έχουν προχωρήσει αρκετά και το δίκτυο θα εγκαινιασθεί στις αρχές του 2003).

- ανάπτυξη ενός ηλεκτρονικού συστήματος πληροφοριών σχετικά με τις ευκαιρίες απασχόλησης για ερευνητές και τις νομικές και διοικητικές διατάξεις στα κράτη μέλη της Ένωσης - "Researcher's Mobility Web Portal" - (δοκιμαστική φάση το φθινόπωρο του 2002, θέση σε λειτουργία στις αρχές του 2003, σε συνδυασμό με τον ενιαίο κόμβο Internet με πληροφορίες σχετικά με την επαγγελματική κινητικότητα, τον οποίο ζήτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το αργότερο για τα τέλη του 2003).

Όπως και όλες οι άλλες κατηγορίες ενδιαφερομένων, οι ερευνητές θα επωφεληθούν από την τρέχουσα αναθεώρηση (απλοποίηση και επέκταση) του ισχύοντος κοινοτικού κανονισμού 1408/71 περί συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Υποβολή προτάσεων, εντός του 2003, για μέτρα με σκοπό τη διευκόλυνση της εισόδου και της παραμονής ερευνητών από τρίτες χώρες εντός της Κοινότητας και την επέκταση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων υπέρ αυτών των ερευνητών, συμπεριλαμβανομένης ενδεχομένως της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής άδειας παραμονής για επιστήμονες.

- Υποβολή ενός αναλυτικού εγγράφου με συστάσεις και προτάσεις δράσης σχετικά με την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των ερευνητών: μέθοδοι πρόσληψης και αξιολόγησης των επιδόσεων, προϋποθέσεις κινητικότητας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, κ.λπ.

4.4. Οι ερευνητικές υποδομές [16]

[16] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγγραφο εργασίας "Για έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας στον τομέα των υποδομών", SEC (2001) 356 της 27.2.2001

Οι ερευνητικές υποδομές αποτελούν τομέα στον οποίο χρειάζεται κατ'εξοχήν μια προσέγγιση ευρωπαϊκής κλίμακας, λόγω του ύψους των απαιτούμενων χρηματοδοτικών πόρων και της ανάγκης παροχής στις υποδομές αυτές μέσων που να τους επιτρέπουν να προσφέρουν υπηρεσίες σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

Όντως, τα ζητήματα που έχουν σχέση με τις υποδομές μεγάλης κλίμακας δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά σε εθνικό επίπεδο. Εν προκειμένω, ο προσδιορισμός των αναγκών και η λήψη των αποφάσεων θα πρέπει να γίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η δράση που έχει αναληφθεί για το θέμα αυτό έχει στόχο να προωθήσει την βαθμιαία ανάπτυξη μιας σχετικής ευρωπαϊκής πολιτικής. Στον τομέα αυτό, έχουν επιτευχθεί κυρίως τα ακόλουθα βήματα προόδου:

- ενίσχυση και διαφοροποίηση, στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο, των δράσεων που αναλαμβάνει η Ένωση προς υποστήριξη της λειτουργίας των ερευνητικών υποδομών στην Ευρώπη και της πρόσβασης σε αυτές.

- δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατηγικού φόρουμ για τις ερευνητικές υποδομές, με σκοπό να διευκολυνθεί η ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της ανάπτυξης και της εκμετάλλευσης των ερευνητικών υποδομών στην Ευρώπη, καθώς και η ανάληψη πολυμερών πρωτοβουλιών στον τομέα αυτό.

- δρομολόγηση μιας πρώτης σειράς έργων στον τομέα αυτό με τα εξής τρία θέματα: τα λέιζερ ελευθέρων ηλεκτρονίων (πηγές ακτινοβολίας τέταρτης γενιάς). οι πηγές νετρονίων. τα ωκεανογραφικά σκάφη.

Εντούτοις, τα μέλη του ευρωπαϊκού φόρουμ για τις υποδομές δεν έχουν πάντα εξουσία λήψης αποφάσεων στον τομέα αυτό σε εθνικό επίπεδο. Το φόρουμ, προς το παρόν, δεν υποβάλλει γνωμοδοτήσεις ούτε στο Συμβούλιο Υπουργών ούτε στην Επιτροπή. Προς το παρόν επίσης, δεν έχει καμία δυνατότητα να επηρεάσει επισήμως τις λαμβανόμενες αποφάσεις, ούτε βεβαίως να λάβει το ίδιο αποφάσεις [17].

[17] Στα συμπεράσματά του τής 15ης Ιουνίου σχετικά με τις υποδομές στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, το Συμβούλιο ζητεί απλώς από την Επιτροπή "να υποβάλλει τακτικές εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο που επιτυγχάνεται στον τομέα αυτό."

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Υποβολή προτάσεων για την καθιέρωση, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού φόρουμ για τις υποδομές, επίσημων μηχανισμών διαβούλευσης και παροχής συμβουλών στα κράτη μέλη, από τα οποία εξαρτώνται οι αποφάσεις στον τομέα αυτό.

4.5. Η δικτύωση των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων [18]

[18] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Πρόγραμμα πλαίσιο και Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας: εφαρμογή του άρθρου 169 και δικτύωση των εθνικών προγραμμάτων", COM 282 της 30.5.2001

Στο τμήμα των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβώνας που αφορά τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη δικτύωση των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων.

Η δικτύωση μπορεί να λάβει διάφορες μορφές (από την απλή ανταλλαγή πληροφοριών έως την κοινή υλοποίηση προγραμμάτων με υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με το άρθρο 169 της Συνθήκης) και είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά και συμβολικά μέσα δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Στον τομέα αυτό έχουν γίνει κυρίως τα ακόλουθα βήματα προόδου:

- προσδιορισμός από τα κράτη μέλη τεσσάρων τομέων στους οποίους υπάρχουν δυνατότητες αμοιβαίου ανοίγματος των οικείων προγραμμάτων, και έντονο ενδιαφέρον για τέτοιο αμοιβαίο άνοιγμα: επιστήμες της θάλασσας, χημεία, γονιδιωματική των φυτών και αστροφυσική.

- συμπερίληψη στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο ενός συστήματος χρηματοδοτικής υποστήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε πρωτοβουλίες δικτύωσης και αμοιβαίου ανοίγματος των προγραμμάτων: το σύστημα ERA-NET, το οποίο διαθέτει προϋπολογισμό 160 εκατομμυρίων ευρώ, θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων συντονισμού σε διάφορα επίπεδα, από τις πάσης φύσεως ανταλλαγές πληροφοριών μέχρι τη διαχείριση κοινών προγραμμάτων.

- καθορισμός ενός ηλεκτρονικού συστήματος πληροφοριών σχετικά με τα εθνικά και περιφερειακά ερευνητικά προγράμματα και μηχανισμούς υποστήριξης στον τομέα αυτό, υπό μορφή κεντρικής πρόσβασης στα συστήματα πληροφοριών που υπάρχουν στα κράτη μέλη, με προοπτική την περαιτέρω εναρμόνισή τους.

- η πρόταση για τη δημιουργία, δυνάμει του άρθρου 169 της Συνθήκης, μιας πλατφόρμας κλινικών δοκιμών με σκοπό την καταπολέμηση των λοιμωδών νόσων που συνδέονται με τη φτώχεια (ελονοσία, AIDS, φυματίωση), στην οποία συμμετέχουν διάφορες τρίτες χώρες [19], και η μελέτη άλλων πιθανών δραστηριοτήτων βασιζόμενων σε αυτό τον μηχανισμό, ιδίως στους τομείς της διαχείρισης και του ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας (ATM/ATC) και της βιώσιμης ανάπτυξης.

[19] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη συμμετοχή της Κοινότητας σε πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης με σκοπό την ανάπτυξη νέων κλινικών παρεμβάσεων για την καταπολέμηση των ασθενειών HIV/AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης, χάρη στην μακροπρόθεσμη σύμπραξη μεταξύ της Ευρώπης και των αναπτυσσόμενων χωρών, από σειρά κρατών μελών και από τη Νορβηγία, COM (2002) 474 της 28.8 2002.

Παρά τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν αρχικά, γενικά τα κράτη μέλη και οι εθνικές αρχές έδειξαν περιορισμένο ενδιαφέρον γι'αυτές τις δραστηριότητες.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Συνέχιση των προσπαθειών δρομολόγησης δράσεων βασιζόμενων στο άρθρο 169 που βρίσκονται σήμερα υπό μελέτη, και διερεύνηση των πιθανοτήτων ανάληψης ανάλογων δράσεων σε άλλους τομείς (για παράδειγμα, στις νανοτεχνολογίες).

- Διερεύνηση των δυνατοτήτων χρησιμοποίησης του άρθρου 169 για την καθιέρωση δομών περιφερειακής συνεργασίας μεταξύ χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα πλαίσιο και είναι γεωγραφικά γειτονικές, συνδέονται με ιστορικούς δεσμούς ή έχουν κοινά προβλήματα, όπως για παράδειγμα μεταξύ των χωρών της Ένωσης και, ενδεχομένως, των υποψήφιων για ένταξη συνδεδεμένων χωρών της Μεσογείου ή της Βαλτικής.

- Δημιουργία ενός σχήματος διαβουλεύσεων μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης στρατηγικής των σημαντικότερων εθνικών ερευνητικών οργανισμών.

4.6. Ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβώνας του Μαρτίου 2000 ζητείται η λήψη των αναγκαίων μέτρων ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον πιο ευνοϊκό για τις ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης καθορίστηκε ως στόχος για την Ένωση η αύξηση των ερευνητικών δαπανών μέχρι ποσοστού 3% επί του ΑΕΠ της, έως το 2010. Η αύξηση του σημερινού ποσοστού (1,9%) θα πρέπει κυρίως να επιτευχθεί με την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες θα πρέπει να αυξηθούν ώστε να αντιπροσωπεύουν τα 2/3 των συνολικών ερευνητικών δαπανών.

Σε συνέχεια των συμπερασμάτων αυτών, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση "Περισσότερη έρευνα για την Ευρώπη/Στόχος: 3% του ΑΕΠ" [20]. Στην ανακοίνωση αυτή, η οποία έχει στόχο να δρομολογήσει έναν διάλογο σχετικά με τα μέσα επίτευξης του συγκεκριμένου στόχου, εξετάζονται τα μέτρα που μπορεί ή πρέπει να ληφθούν για τη συντονισμένη κινητοποίηση των σχετικών πολιτικών σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

[20] COM (2002) 499 της 11.9.2002

Παράλληλα, η Επιτροπή και o όμιλος ΒΕΙ/FEI (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων / Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων) προέβησαν στις κατάλληλες ενέργειες ώστε να αναπτύξουν συμπληρωματική ή συνδυασμένη δράση προς υποστήριξη της έρευνας και των ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα αυτό στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, σημειώθηκαν κυρίως τα εξής βήματα προόδου:

- η υπογραφή, στις 7 Ιουνίου 2001, ενός κοινού υπομνήματος για την ανάπτυξη συνέργειας μεταξύ του προγράμματος πλαισίου έρευνας και της πρωτοβουλίας "Καινοτομία 2000" της ΒΕΙ με σκοπό την υποστήριξη της έρευνας και της εκμετάλλευσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, των ερευνητικών υποδομών και των επενδύσεων στην έρευνα από εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.

- η ανάπτυξη από τη ΒΕΙ, σε συνεργασία με την Επιτροπή, νέων μηχανισμών χρηματοδοτικής υποστήριξης της έρευνας, όπως π.χ. μια ρύθμιση δανειοδότησης εταιρειών μεσαίου (επιχειρησιακού) μεγέθους ή ένας (υπό μελέτη) μηχανισμός χρηματοδότησης στρατηγικών πολυεταιρικών έργων έρευνας και ανάπτυξης.

- η σημαντική αύξηση των επενδύσεων της ΒΕΙ στην έρευνα (εγκριθέντα δάνεια ύψους 4,6 δισεκατομμυρίων ευρώ από τις αρχές του 2000, έναντι μόνο 245 εκατομμυρίων ευρώ κατά την περίοδο 1990-1999), για τη χρηματοδότηση ερευνητικών υποδομών (π.χ. στο Τουρκού, στη Φινλανδία), τεχνολογικών πάρκων (ιδίως στη Μαδρίτη), και επωαστηρίων επιχειρήσεων [π.χ. δάνειο ύψους 61 εκατομμυρίων ευρώ για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη].

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Έκδοση από την Επιτροπή μιας δεύτερης ανακοίνωσης σχετικά με τον στόχο του "3%", στην οποία διατυπώνονται λεπτομερείς προτάσεις δράσης η οποία θα βασίζεται κυρίως στα συμπεράσματα του διαλόγου ευρείας κλίμακας που θα λάβει χώρα σχετικά με το θέμα αυτό και στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την άνοιξη του 2003.

- Ανάπτυξη από τη ΒΕΙ, σε συνεργασία με την Επιτροπή, μιας σειράς συμπληρωματικών μηχανισμών κατάλληλων για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας (δάνεια, μηχανισμοί υποστήριξης επιχειρηματικού κεφαλαίου και συστήματα εγγυήσεων), οι οποίοι θα χρησιμοποιηθούν σε συνέργεια με τις δράσεις του προγράμματος πλαισίου.

4.7. Η πνευματική ιδιοκτησία

Οι εξελίξεις όσον αφορά την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι τόσο θετικές όσο και αρνητικές.

Όσον αφορά τις αρνητικές εξελίξεις, συνεχίζεται, στα πλαίσια του Συμβουλίου, η εμπλοκή των συζητήσεων σχετικά με την πρόταση δημιουργίας ενός κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας, λόγω ασυμφωνίας κυρίως επί θεμάτων όπως η χρησιμοποίηση των γλωσσών και οι διακανονισμοί μετάφρασης, ο ρόλος των εθνικών γραφείων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και το κοινό δικαιοδοτικό όργανο που πρέπει να δημιουργηθεί.

Εντούτοις, έχουν γίνει κάποια πρώτα βήματα προόδου προς μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση των θεμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα της έρευνας στην Ευρώπη:

- πρόταση, θέσπιση ή εφαρμογή νομοθετικών μέτρων με σκοπό να διευκολυνθεί η ανάπτυξη ενός πιο αποτελεσματικού και εναρμονισμένου πλαισίου για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη, σε εξειδικευμένους τομείς όπως οι βιοτεχνολογίες ή το λογισμικό.

- γνωμοδότηση των ενδιαφερόμενων κύκλων σχετικά με ορισμένα ειδικά κανονιστικά θέματα [21] ή σχετικά με το αμφιλεγόμενο ζήτημα της "περιόδου χάριτος".

[21] Παράδειγμα: Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για τις Βιοεπιστήμες ως προς το θέμα της εφαρμογής της οδηγίας περί της δυνατότητας κατοχύρωσης των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, και συνεισφορά στην ανακοίνωση της Επιτροπής "Αξιολόγηση των επιπτώσεων στον τομέα της βασικής έρευνας για τη γενετική μηχανική λόγω μη δημοσίευσης ή καθυστερημένης δημοσίευσης εργασιών σχετικά με αντικείμενο το οποίο θα μπορούσε να κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, όπως ορίζεται στο άρθρο 16, στοιχείο β), της οδηγίας 98/44/ΕΚ για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων" COM (2002) 2

- δρομολόγηση μιας διαδικασίας προσδιορισμού και διάδοσης ορθών πρακτικών και εμπειριών όσον αφορά τα καθεστώτα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύουν για τη δημόσια έρευνα, τα συστήματα προστασίας και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της πανεπιστημιακής έρευνας και τις συνεργασίες πανεπιστημίων/βιομηχανίας.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Δημιουργία ενός κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας, όπως έχει ζητηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

- Συνέχιση των δράσεων που έχουν αναληφθεί με σκοπό την αναπροσαρμογή και εναρμόνιση των συστημάτων προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και των δράσεων για τη διασφάλιση της εφαρμογής κατάλληλων προτύπων προστασίας σε διεθνές επίπεδο (όπως αυτά που έχουν καθοριστεί βάσει της συμφωνίας ADPIC στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, και στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Πνευματικής Ιδιοκτησίας).

- Eνίσχυση και εμβάθυνση των ανταλλαγών εμπειρίας και ορθών πρακτικών στους τομείς της προστασίας των γνώσεων και της μεταφοράς τεχνολογίας, ιδίως στα πλαίσια δομών συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας.

- Δράσεις υποστήριξης της επιμόρφωσης των ερευνητών, και ιδίως των πανεπιστημιακών ερευνητών, ως προς τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και μεταφοράς τεχνολογίας.

4.8. Ένα διευρωπαϊκό ηλεκτρονικό δίκτυο για την έρευνα

Σημειώθηκε περαιτέρω πρόοδος προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός υψηλής ταχύτητας διευρωπαϊκού ηλεκτρονικού δικτύου επιστημονικής επικοινωνίας, ιδίως με:

- τη δρομολόγηση είκοσι περίπου δράσεων ανάπτυξης συστημάτων βασιζόμενων σε τεχνολογία κατανεμημένης επεξεργασίας πληροφοριών τύπου "Grid", ιδίως στον τομέα της φυσικής, στο πλαίσιο του έργου "DataGrid": το έργο αυτό διεξάγεται από 4 εθνικά και 2 ευρωπαϊκά ιδρύματα (το CERN και ένα ινστιτούτο της ESA), και συνδέει συνολικά 17 οργανισμούς έρευνας στο πεδίο της φυσικής, για υψηλής ταχύτητας και μαζικές ανταλλαγές δεδομένων.

- τη συμπερίληψη, στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο, χρηματοδοτικών πόρων ύψους έως και 100 εκατομμυρίων ευρώ για το θεματικό πεδίο προτεραιότητας "Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας" και μέχρι 200 εκατομμυρίων ευρώ για το σκέλος "Ερευνητικές υποδομές", προς υποστήριξη της ανάπτυξης του GRID στην Ευρώπη, και της συνέχισης του έργου GEANT (διασύνδεση των εθνικών ηλεκτρονικών δικτύων υψηλής ταχύτητας).

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Ανάπτυξη, στην Ευρώπη, αρχιτεκτονικών τύπου GRID σε άλλους τομείς πέραν της φυσικής των σωματιδίων, και ιδίως στους τομείς της αστροφυσικής, της βιολογίας, της γονιδιωματικής, και της μοντελοποίησης της αλλαγής του κλίματος της γης.

- Επέκταση των δικτύων αυτών στις υποψήφιες για ένταξη χώρες.

- Συνέχιση και ολοκλήρωση, μέσω του έργου GEANT, της διασύνδεσης των εθνικών ηλεκτρονικών δικτύων έρευνας και εκπαίδευσης, με στόχο τη διασφάλιση ενός πανευρωπαϊκού δικτύου μεγάλης δυναμικότητας και υψηλής ταχύτητας.

4.9. Η διεθνής διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας [22]

[22] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Η διεθνής διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", COM (2001) 346 της 20.6.2001

Σε συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με το θέμα αυτό, ελήφθησαν διάφορες πρωτοβουλίες με σκοπό να συνεκτιμηθεί, να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί η διεθνής διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και το άνοιγμά του στον κόσμο.

Στον τομέα αυτό σημειώθηκαν κυρίως τα ακόλουθα βήματα προόδου:

- στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο, άνευ όρων άνοιγμα του "θεματικού" μέρους στο σύνολο των τρίτων χωρών (με δυνατότητα πρόσβασης στους αντίστοιχους χρηματοδοτικούς πόρους σε ορισμένες περιπτώσεις), καθιέρωση ενός διπλού συστήματος υποτροφιών για τους ερευνητές τρίτων χωρών που εισέρχονται στην Ένωση και τους ερευνητές της Ένωσης που μεταβαίνουν σε τρίτες χώρες, και αναπροσδιορισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων της Ένωσης στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης σε συνάρτηση με την ολοκληρωμένη συμμετοχή της Ευρώπης στο διεθνές έργο ITER (International Themonuclear Experimental Reactor).

- δημιουργία ενός ηλεκτρονικού συστήματος πληροφοριών σχετικά με τις προϋποθέσεις εισόδου και παραμονής ερευνητών από τρίτες χώρες στα κράτη μέλη.

- συμπληρωματικά προς την ολοκληρωμένη δράση συνεργασίας με τη Ρωσία που έχει αναληφθεί στο πλαίσιο της ένωσης INTAS και της διεθνούς πρωτοβουλίας ISTC [23], ανάπτυξη συνδυασμένων και συντονισμένων προσεγγίσεων Κοινότητας/κρατών μελών στο πλαίσιο του επιστημονικού και τεχνολογικού διαλόγου της Ένωσης με τις μεγάλες περιφερειακές ομάδες τρίτων χωρών: μεσογειακές χώρες, χώρες της Λατινικής Αμερικής και χώρες της ASEAN.

[23] International Science and Technology Center

- σύσφιξη των δεσμών μεταξύ της Ένωσης και των χωρών ΑΚΕ στον τομέα της έρευνας με τη διενέργεια, τον Ιούλιο του 2002 στο Κέιπ Τάουν, ενός φόρουμ ΑΚΕ-ΕΕ σχετικά με την έρευνα στο πεδίο της βιώσιμης ανάπτυξης.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Δημιουργία, με βάση το μοντέλο του ευρωπαϊκού φόρουμ για τις υποδομές, ενός φόρουμ διαβουλεύσεων για θέματα διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας, με το οποίο θα ενισχυθούν η συνοχή και ο συντονισμός της συμμετοχής των κρατών μελών στις πρωτοβουλίες διεθνούς συνεργασίας που διεξάγονται σε παγκόσμιο επίπεδο: διεθνή προγράμματα σχετικά με την αλλαγή του κλίματος και διεθνή προγράμματα προς υποστήριξη των συμφωνιών του Κυότο. δράσεις στο πλαίσιο της G 8. διεθνείς πρωτοβουλίες σχετικές με θέματα δεοντολογίας.

- Δημιουργία πιο ισχυρών μηχανισμών ανταλλαγής πληροφοριών και διαβουλεύσεων σχετικά με τις πολιτικές διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας, για παράδειγμα δικτύων που θα συνδέουν τους επιστημονικούς και τεχνολογικούς συμβούλους των αντιπροσωπειών των κρατών μελών (και ενδεχομένως της Ευρωπαϊκής Ένωσης) στις τρίτες χώρες, σύμφωνα με το μοντέλο πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί σε ορισμένες πρωτεύουσες τρίτων χωρών, όπως π.χ. το φόρουμ Feast στην Αυστραλία [24].

[24] Forum for European -Australian Science and Technology cooperation

- Διερεύνηση των δυνατοτήτων συνδυασμένης χρησιμοποίησης των υφιστάμενων εθνικών και κοινοτικών μηχανισμών χρηματοδοτικής υποστήριξης της κινητικότητας ερευνητών από τρίτες χώρες προς την Ευρωπαϊκή Ένωση: για παράδειγμα, μια τέτοια δυνατότητα θα μπορούσε να είναι η χορήγηση, επιπροσθέτως στις εθνικές υποτροφίες, ενός κοινοτικού επιδόματος υπό την προϋπόθεση της παραμονής σε εργαστήρια περισσοτέρων του ενός κρατών μελών της Ένωσης, με σκοπό την προσέλκυση ερευνητών ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου και παράλληλα την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των εργαστηρίων αυτών.

4.10. Η περιφερειακή διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας [25]

[25] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση "Η περιφερειακή διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", COM (2001) 549 της 3.10.2001

Μετά την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την περιφερειακή διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, σημειώθηκαν εν προκειμένω τα ακόλουθα βήματα προόδου:

- δρομολόγηση διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερόμενων κύκλων σχετικά με το θέμα αυτό, ο οποίος ωστόσο περιορίζεται κυρίως στους περιφερειακούς υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και συντελεστές ενώ η συμμετοχή των κρατών μελών παραμένει ανεπαρκής.

- συμπερίληψη, στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο, διαφόρων διατάξεων οι οποίες έχουν σκοπό να ενθαρρύνουν τη συνεκτίμηση της περιφερειακής διάστασης ή να διευκολύνουν τις "υποτροφίες επανόδου". συμπερίληψη περιφερειακών ερευνητικών προγραμμάτων στο πρόγραμμα ERA-NET υποστήριξης πρωτοβουλιών συντονισμού. δυνατότητες συνδυασμού των χρηματοδοτικών πόρων του προγράμματος πλαισίου με τις χρηματοδοτικές παρεμβάσεις των διαρθρωτικών ταμείων στην περίπτωση των περιφερειών του στόχου 1. διαφοροποίηση των δράσεων υποστήριξης της έρευνας στις ΜΜΕ.

- ευαισθητοποίηση, στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των υποψήφιων για ένταξη χωρών, σχετικά με τις αληθινές παραμέτρους της έρευνας και της συνεργασίας στον τομέα αυτό, η οποία θα οδηγήσει, μεταξύ άλλων, σε μια συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο του 2002 μεταξύ των 180 περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

- ιδιαίτερα σημαντική αύξηση της υποστήριξης που παρέχουν τα διαρθρωτικά ταμεία υπέρ της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας: για παράδειγμα, προβλέπεται η χορήγηση πόρων ύψους περίπου 11 δις ευρώ στον τομέα αυτό για τις περιφέρειες του στόχου 1, εντός της περιόδου 2000-2006.

- μελέτη συγκεκριμένων δυνατοτήτων διαπεριφερειακής συνεργασίας, για παράδειγμα, μεταξύ των πιο απομακρυσμένων περιφερειών της Ένωσης.

- ανάπτυξη συστηματικών ανταλλαγών εμπειρίας στον τομέα της ανάλυσης περιφερειακών επιστημονικών και τεχνολογικών προοπτικών, και μελέτη της δυνατότητας δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής ένωσης περιφερειών στον τομέα αυτό.

Συνολικά ωστόσο, η πρόοδος παραμένει περιορισμένη τόσο όσον αφορά το πεδίο των δράσεων όσο και τις πτυχές που καλύπτουν. Πρέπει να καταβληθεί συνεπώς ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε να συνεκτιμηθεί περισσότερο η περιφερειακή διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Πιο συστηματική χρησιμοποίηση των μηχανισμών ενίσχυσης της διαπεριφερειακής συνεργασίας: συνεργασία στον τομέα της έρευνας μεταξύ γειτονικών περιφερειών, περιφερειών που παρουσιάζουν ίδια χαρακτηριστικά ή έχουν κοινά ενδιαφέροντα. και συνεργασία μεταξύ περιφερειών που παρουσιάζουν διαφορετική τεχνολογική ανάπτυξη, υπό μορφή π.χ. πρωτοβουλιών μεταφοράς γνώσεων και τεχνολογίας από κέντρα αριστείας.

- Ενίσχυση και διαφοροποίηση των δράσεων συνδυασμένης κοινοτικής/εθνικής χρηματοδοτικής υποστήριξης πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη περιφερειακών επωαστηρίων τεχνολογικών επιχειρήσεων, όπως π.χ. οι "βιοκοιλάδες" στον τομέα της βιοτεχνολογίας.

- Διενέργεια μελετών σχετικά με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες των περιφερειών των υποψήφιων χωρών όσον αφορά την έρευνα, τις ερευνητικές υποδομές και τις πολιτικές στους τομείς της επιστήμης και της καινοτομίας.

4.11. Τα θέματα "Επιστήμη και κοινωνία" [26]

[26] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγγραφο εργασίας "Επιστήμη, κοινωνία και πολίτες στην Ευρώπη", SEC (2000) 1973 της 14.11.2000 και ανακοίνωση "Επιστήμη και Κοινωνία - πρόγραμμα δράσης", COM (2001) 714 της 4.12.2001

Βασικός στόχος των εν προκειμένω δράσεων είναι να βελτιώσουν τις σχέσεις μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας στην Ευρώπη, ενθαρρύνοντας τις εθνικές προσπάθειες και ενισχύοντας τον συντονισμό τους στους διάφορους εμπλεκόμενους τομείς: επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη και επιστημονικός κίνδυνος. δεοντολογικές παράμετροι. διάλογος με τους πολίτες και γνώση της επιστήμης από το κοινό. προσέλκυση των νέων στον χώρο της επιστήμης. ρόλος και θέση των γυναικών στις επιστήμες και την έρευνα.

Μετά τον διάλογο που έλαβε χώρα με βάση ένα έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το θέμα αυτό, υποβλήθηκε, συζητήθηκε και άρχισε να εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα δράσης που συμπεριλαμβάνει 38 δράσεις [27]. Λαμβανομένης ωστόσο υπόψη της ημερομηνίας δρομολόγησής του, η εκτέλεση του συγκεκριμένου προγράμματος δράσης βρίσκεται σε πολύ προκαταρκτικό στάδιο. Κατά συνέπεια, μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί ελάχιστα βήματα προόδου σ'αυτό τον σύνθετο, ετερογενή και -σε εθνικό επίπεδο- ελάχιστα δομημένο τομέα, όπου τα κατά μεγάλο βαθμό παρόμοια προβλήματα αποτελούν συχνά αντικείμενο πολύ διαφορετικών προσεγγίσεων.

[27] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγγραφο εργασίας "Γυναίκες και επιστήμες: η διάσταση του φύλου ως μέσο για τη μεταρρύθμιση του επιστημονικού τομέα", SEC (2001) 771 της 15.5.2001

Έχει δρομολογηθεί μια διαδικασία ανταλλαγής και ορθών πρακτικών στα πλαίσια θεματικών ομάδων εργασίας, καθεμία από τις οποίες καθοδηγείται από ένα κράτος μέλος που ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τον αντίστοιχο προβληματισμό. Σημειώθηκε περαιτέρω πρόοδος στον τομέα "γυναίκες και επιστήμη", με τη συγκρότηση μιας ομάδας μελέτης σχετικά με την κατάσταση των γυναικών επιστημόνων στις υποψήφιες χώρες, και με την επικείμενη υποβολή μιας έκθεσης με θέμα τις γυναίκες στον χώρο της βιομηχανικής έρευνας.

Η συμπερίληψη, στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο, ενός σκέλους "Επιστήμη και κοινωνία" αναμένεται να επιτρέψει τη δρομολόγηση ορισμένων κοινών έργων καθώς και δραστηριοτήτων δικτύωσης, ανταλλαγών και συντονισμού στους διάφορους τομείς.

Για να εξασφαλιστεί πραγματική συνεκτίμηση της εν λόγω διάστασης στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, θα πρέπει σίγουρα να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, κατά την εκτέλεση του προγράμματος δράσης "Επιστήμη και Κοινωνία", στις πτυχές εκείνες που δεν έχουν συνεκτιμηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα, για παράδειγμα στο θέμα του δημόσιου διαλόγου σχετικά με την επιστήμη ή το θέμα της γνώσης της επιστήμης από το κοινό καθώς και της επιστημονικής σχολικής παιδείας.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Πρωτοβουλίες με σκοπό την προώθηση, στην Ευρώπη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, του προβληματισμού, του διαλόγου και της δράσης στον τομέα της επιστημονικής γνωμοδότησης υπόψη των πολιτικών ιθυνόντων, καθώς και του διαλόγου μεταξύ ερευνητών και πολιτών.

- Δικτύωση, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο, αρμοδίων σε θέματα επιστημονικής παιδείας προερχόμενων από τους χώρους της σχολικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και από την επιστημονική κοινότητα, σχετικά με θέματα όπως π.χ. η διδασκαλία των θετικών επιστημών και η κατάρτιση των καθηγητών θετικών επιστημών.

5. ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

5.1. Δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα πραγματικό συντονισμό των ερευνητικών πολιτικών

Ο συντονισμός των εθνικών ερευνητικών πολιτικών αποτελεί ένα βασικό στοιχείο του σχεδίου για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Στο πρόσφατο παρελθόν, ανελήφθησαν δύο αξιόλογες σχετικές πρωτοβουλίες. Η πρώτη αφορούσε την έρευνα με αντικείμενο τις ΜΣΕ (Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες) [28]. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ ανώτερων εθνικών αρμοδίων σε θέματα έρευνας στο πεδίο αυτό. Πραγματοποιήθηκε και διαδόθηκε μια απογραφή των ερευνητικών δραστηριοτήτων που διεξάγονται στο συγκεκριμένο πεδίο. Προσδιορίστηκαν τα υφιστάμενα κενά γνώσεων, τα θέματα που χρειάζεται να αποτελέσουν αντικείμενο λεπτομερούς έρευνας, όπως και οι δυνατότητες συνέργειας μεταξύ των εθνικών δραστηριοτήτων. Όλες αυτές οι προσπάθειες είχαν ως αποτέλεσμα να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των κατάλληλων προϋποθέσεων για έναν εις βάθος συντονισμό.

[28] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωση για τις ερευνητικές δραστηριότητες στην Ευρώπη σχετικά με τις μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες, COM (2001) 323 της 12.6.2001

Με βάση το ίδιο μοντέλο, ανελήφθη μια πρωτοβουλία στον τομέα της έρευνας προς υποστήριξη της καταπολέμησης της βιοτρομοκρατίας. Τα αποτελέσματα της δεύτερης αυτής πρωτοβουλίας παραμένουν μέχρι σήμερα πολύ πιο περιορισμένα από εκείνα της πρώτης, διότι οι εθνικοί οργανισμοί δείχνουν λιγότερη διάθεση να ανταλλάξουν πληροφορίες στον τομέα αυτό, δεδομένου του ευαίσθητου, από αμυντική άποψη, χαρακτήρα των σχετικών πληροφοριών. Εντούτοις, και στις δύο περιπτώσεις, η επιτυχία της κινητοποίησης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο κρίσης μέσα στο οποίο ανελήφθησαν οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να εξασφαλισθεί ανάλογος βαθμός συντονισμού υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας της έρευνας.

Το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας τίθεται σε εφαρμογή με τη βοήθεια κυρίως της "ανοικτής μεθόδου συντονισμού", η οποία καθορίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας ως μέθοδος δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το σύνολο των τομέων που συνδέονται με τον στόχο της ανάδειξής της, από τώρα έως το 2010, στην πιο ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης στον κόσμο.

Η μέθοδος αυτή βασίζεται στις ακόλουθες αρχές: καθορισμός γενικών στόχων και κατευθυντήριων γραμμών σε επίπεδο Ένωσης. μετατροπή των στόχων αυτών σε συγκεκριμένους στόχους και σε ειδικά πολιτικά μέτρα για κάθε κράτος μέλος. κατάρτιση ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών. συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων και των πολιτικών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο στον εκάστοτε τομέα. ανταλλαγές πληροφοριών και εμπειρίας, καθώς και "βέλτιστων πρακτικών".

Οι δυνατότητες αυτής της ευέλικτης μεθόδου, για την οποία απαιτείται μεταβλητή γεωμετρία εφαρμογής, δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως μέχρι σήμερα για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, δεδομένου ότι οι αναλαμβανόμενες δράσεις συνήθως περιορίζονται σε ανταλλαγές πληροφοριών και εμπειρίας.

Για να αναπτυχθούν στην πράξη οι απαραίτητες προϋποθέσεις για έναν πραγματικό, μόνιμο, γενικό και μεγάλης εμβέλειας συντονισμό, είναι απαραίτητο να γίνει ένα περαιτέρω βήμα στο πλαίσιο μιας πιο αποφασιστικής και σαφώς καθορισμένης προσέγγισης.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Καθορισμός ενός επίσημου μηχανισμού για τον συντονισμό των ερευνητικών πολιτικών συνολικά, υπό μορφή που θα προσδιοριστεί στη συνέχεια. Ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να βασίζεται στις ισχύουσες διατάξεις της Συνθήκης, για παράδειγμα στο σύστημα των ετήσιων εθνικών εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών που χρησιμοποιείται στους τομείς της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής για την απασχόληση.

- Στο πλαίσιο αυτό, χρησιμοποίηση της πλήρους ανοικτής μεθόδου συντονισμού, χωρίς περικοπή των πρώτων δύο σταδίων: τον καθορισμό κοινών στόχων και την μετατροπή τους σε συγκεκριμένους στόχους.

- Δημιουργία μιας δομής ικανής να εξασφαλίσει τον συντονισμό αυτό με αποτελεσματικό τρόπο. Το εγχείρημα αυτό αποτελεί θεωρητικά ευθύνη της επιτροπής CREST [29], ήδη από τη δημιουργία της. Η επιτροπή αυτή δεν έχει φέρει σε πέρας το έργο αυτό μέχρι σήμερα. Για να είναι σε θέση να το επιτύχει, θα πρέπει να γίνουν αλλαγές στην οργάνωσή της, τόσο από άποψη σύνθεσης (εκπροσώπηση των εθνικών διοικητικών αρχών στον υψηλότερο βαθμό αρμοδιότητας) όσο και από άποψη λειτουργίας.

[29] Επιτροπή επιστημονικής και τεχνικής έρευνας

5.2. Μεγαλύτερη χρήση των νομικών οργάνων

Πέραν της ανοικτής μεθόδου συντονισμού και των μέτρων χρηματοδοτικής υποστήριξης, για την υλοποίηση του σχεδίου του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει μια τρίτη κατηγορία μέσων, τα νομικά όργανα, όπως αυτά χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση των κοινοτικών πολιτικών, και ιδίως για την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς (οδηγίες, κανονισμοί, συστάσεις).

Έχουν αναληφθεί δράσεις με σκοπό τη μεγαλύτερη συνεκτίμηση των αναγκών της έρευνας στη σχετική κοινοτική νομοθεσία, για παράδειγμα στις νομοθετικές διατάξεις που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία, τις κρατικές ενισχύσεις (αναθεώρηση του κοινοτικού πλαισίου για τις κρατικές ενισχύσεις), ή τον ανταγωνισμό.

Γενικά, ωστόσο, έχει γίνει περιορισμένη χρήση των νομικών οργάνων και συνήθως προτιμούνται μέτρα τα οποία είναι πιο εύκολο να τεθούν σε εφαρμογή ή που πρέπει να θεωρηθούν ως προπαρασκευαστικά μόνο, όπως οι ανταλλαγές πληροφοριών. Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Αυξημένη χρήση των νομικών μέτρων στις περιπτώσεις εκείνες που αποτελούν τα αποτελεσματικότερα μέσα, για παράδειγμα στον τομέα της κινητικότητας των ερευνητών, και ιδίως της εισόδου και της κυκλοφορίας ερευνητών από τρίτες χώρες. Ένας άλλος τομέας στον οποίο τα αποτελέσματα εξαρτώνται από τη δημιουργία ενός ευνοϊκού νομοθετικού και διοικητικού περιβάλλοντος σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο είναι τα μέτρα ενίσχυσης των ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα, προς υποστήριξη του στόχου αύξησης των συνολικών ευρωπαϊκών ερευνητικών δαπανών μέχρι ποσοστού 3% του ΑΕΠ της Ένωσης.

5.3. Βελτιστοποίηση του αντικτύπου των πρωτοβουλιών ευρωπαϊκής συνεργασίας

Μια κατηγορία πρωταγωνιστών του σχεδίου για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, οι οποίοι καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό και ιδιαίτερο ρόλο στο εγχείρημα αυτό, είναι οι κυριότεροι φορείς ευρωπαϊκής συνεργασίας.

Σύμφωνα με μια σύσταση που διατυπώθηκε στην ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας τον Ιανουάριο του 2000, διάφορα μεγάλα κέντρα και οργανισμοί ευρωπαϊκής επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας (το CERN, η ESA, το EMBL, το ESO, το ESRF, το ILL και η EFDA) [30] συσπειρώθηκαν στο πλαίσιο της ένωσης EIROFORUM, με σκοπό να βελτιστοποιήσουν τη δράση τους και να αντιμετωπίσουν με πιο συντονισμένο τρόπο τα κοινά προβλήματα.

[30] CERN : Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικής Έρευνας. ESA : Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος. EMBL: Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας. ESO : Ευρωπαϊκό Αστεροσκοπείο Νότιου Ημισφαιρίου. ESRF : Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Ακτινοβολίας Συγχρότρου. ILL : Institut Laue-Langevin. EFDA: European Fusion Development Agreement

Στον τομέα του διαστήματος όπου η έρευνα διαδραματίζει ζωτικό ρόλο, αναμένονται πολύ αξιόλογα αποτελέσματα από τις προσπάθειες που καταβάλλουν από κοινού η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ESA για την υλοποίηση των έργων GALILEO στον τομέα της πλοήγησης μέσω δορυφόρου και GMES [31] στον τομέα της παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ασφάλειας, και για την ανάπτυξη μιας πραγματικής ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής [32].

[31] Global Monitoring of Environment and Security

[32] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοινώσεις "Η Ευρώπη και το διάστημα: ένα νέο κεφάλαιο", COM (200) 597 της 27.9.2000 και "Στην πορεία προς την ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική", COM (2001) 718 της 7.12.2001

Παράλληλα, θα πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες ώστε να βελτιωθεί η κατανομή των καθηκόντων και να ενισχυθούν οι δεσμοί και οι συνέργειες μεταξύ των δομών και οργάνων συνεργασίας που βασίζονται στη συνεργασία μεταξύ εθνικών οργανισμών και ομάδων: παράλληλα με το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πιο γνωστές πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό είναι η Eureka, η COST [33], οι δράσεις του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Επιστημών (EFS).

[33] Ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επιστημονικής και τεχνικής έρευνας

Διάφοροι εθνικοί ερευνητικοί οργανισμοί έχουν αρχίσει να εξετάζουν το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας δομής υποστήριξης της βασικής έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η δομή αυτή, η οποία θα έχει στόχο να ενισχύσει τις δυνατότητες και τις προσπάθειες της Ευρώπης στον τομέα αυτό, θα μπορούσε να βασιστεί στις δομές και τα μέσα που υπάρχουν σήμερα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός "ευρωπαϊκού συμβουλίου έρευνας" και να κινητοποιήσει έναν συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών πόρων. Η σημασία του θα αποτελεί άμεση συνάρτηση της προστιθέμενης αξίας του, όσον αφορά την ικανότητα ενίσχυσης της αριστείας, τον συντονισμό των εθνικών προσπαθειών και τη χρηματοδότηση.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Ενίσχυση και διαφοροποίηση των καθιερωμένων δεσμών μεταξύ των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Επιστημών, ιδίως στα πλαίσια των δράσεων υποστήριξης της δικτύωσης των εθνικών ερευνητικών δραστηριοτήτων, με προβλεπόμενη χρηματοδοτική υποστήριξη ύψους 20 εκατομμυρίων ευρώ στην πρωτοβουλία Eurocores [34].

[34] Η Eurocores είναι ένα σύστημα κοινών προγραμμάτων διεξαγόμενων από τέσσερις τουλάχιστον εθνικούς ερευνητικούς οργανισμούς. 6 δράσεις βρίσκονται σήμερα υπό εξέλιξη ή υπό προετοιμασία στους τομείς των φυσικών επιστημών και της μηχανικής, των επιστημών της ζωής, του περιβάλλοντος και της γης και των ανθρώπινων επιστημών.

- Αναδιάρθρωση της συνεργασίας COST, με την τροποποίηση των όρων διαχείρισης των σχετικών δραστηριοτήτων και μια προσπάθεια ενίσχυσης του αντικτύπου των δραστηριοτήτων αυτών, χάρη στην τροποποίηση των όρων επιλογής των θεμάτων και ελέγχου της επιστημονικής ποιότητας.

- Περαιτέρω διαφοροποίηση της συνεργασίας μεταξύ των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Eureka που παρατηρείται τα τελευταία τρία χρόνια.

5.4. Πλήρης συμμετοχή των υποψήφιων για ένταξη χωρών

Ήδη από την αρχή, είχε συμφωνηθεί ότι στο σχέδιο για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (με το οποίο είναι κατ'αρχήν συνδεδεμένες οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης), θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως οι υποψήφιες για ένταξη χώρες.

Οι υποψήφιες χώρες είναι κατ'αρχήν πλήρως συνδεδεμένες με όλες τις δραστηριότητες που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του σχεδίου, ήδη από την έναρξη τους, και σταδιακά συμμετέχουν όλο και περισσότερο με συγκεκριμένο και απτό τρόπο.

Όπως συνέβη και με το πέμπτο πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν ενεργώς στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο επί ίσοις όροις με τα κράτη μέλη.

Λόγω της κατάστασης των ερευνητικών συστημάτων των χωρών αυτών, του τρόπου οργάνωσής τους και της έλλειψης μέσων από την οποία πάσχουν, η ενσωμάτωση των υποψήφιων χωρών στον υπό υλοποίηση Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας παραμένει ακόμη αρκετά θεωρητική.

Κατά συνέπεια, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες ώστε να βοηθήσουν τις υποψήφιες χώρες να συμμετέχουν ουσιαστικότερα στις δραστηριότητες που αναλαμβάνονται για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και να ενταχθούν πληρέστερα σε έναν πιο δομημένο ευρωπαϊκό ερευνητικό ιστό.

Σε έναν μεγάλο βαθμό, οι δράσεις που πρέπει να αναληφθούν εμπλέκουν τα άτομα που συμμετέχουν στη διαδικασία έρευνας και καινοτομίας και στην υλοποίηση των ερευνητικών πολιτικών (ερευνητές, ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, διοικητικά στελέχη, κλπ.), και ιδίως τα νεότερα εξ αυτών, τα οποία θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στις καλύτερες γνώσεις και εμπειρογνωμοσύνη σχετικά με την επιστημονική ερευνητική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο προβλέπονται δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Το ΚΚΕρ καταβάλλει στον τομέα αυτόν ιδιαίτερα σημαντικές προσπάθειες. Ορισμένες δραστηριότητες με τον ίδιο σκοπό διεξάγονται σήμερα σε εθνικό επίπεδο. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να ενισχυθούν και να βελτιστοποιηθούν.

Δράσεις που προβλέπονται ήδη ή πρέπει να προβλεφθούν

- Μελέτη και εξέταση των δυνατοτήτων συνδυασμένης χρήσης των μέτρων που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για να υποστηριχθεί η ενίσχυση της ερευνητικής πολιτικής των υποψήφιων χωρών και της οικείας ικανότητας διαχείρισης των ερευνητικών δραστηριοτήτων: δράσεις του προγράμματος πλαισίου (υποστήριξη στα "εθνικά σημεία επαφής", δράσεις υποστήριξης της κατάρτισης των υπεύθυνων διαχείρισης των έργων και των υπεύθυνων εκτέλεσης των επιστημονικών πολιτικών), δράσεις του ΚΚΕρ στους τομείς αρμοδιότητάς του (παροχή υποστήριξης για την απόκτηση των επιστημονικών και τεχνικών βάσεων που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου), και ανάλογες δράσεις σε εθνικό επίπεδο.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η παρούσα ανακοίνωση περιέχει ανάλυση η οποία τείνει να τεκμηριώσει τις τρεις διαπιστώσεις που διατυπώνονται στις πρώτες σελίδες:

- το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας τροποποίησε ριζικά το περιβάλλον της έρευνας και των ερευνητικών πολιτικών στην Ευρώπη.

- η υλοποίηση του σχεδίου παρουσιάζει μεγάλες διαφορές ανάλογα με τον εκάστοτε τομέα και κλίμακα.

- η έκταση των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα περιορίζεται από διαρθρωτικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την επίτευξη των στόχων.

Η πρωτοβουλία που δρομολογήθηκε την άνοιξη του 2000 οδήγησε σε έναν διάλογο ευρείας κλίμακας, ο οποίος πρέπει να συνεχιστεί, καθώς και σε κάποιες πρώτες συγκεκριμένες εξελίξεις. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι μια πιο αποφασιστική δράση.

Τα μέτρα που προτείνονται στην παρούσα ανακοίνωση έχουν στόχο να δώσουν νέα ώθηση στο σχέδιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, με βάση τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα, και να του προσφέρουν αποτελεσματικότερα μέσα υλοποίησης. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εις βάθος διαλόγου, αρχικά στα πλαίσια των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, και στη συνέχεια μεταξύ των συντελεστών και παραγόντων της έρευνας στην Ευρώπη.

Αυτός είναι και ο σκοπός των προτάσεων που διατυπώνονται στην παρούσα ανακοίνωση, ούτως ώστε να εξαχθούν κάποια αρχικά συμπεράσματα εγκαίρως πριν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη του 2003.