52000DC0205

ΕΒΔΟΜΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

(υποβληθείσα από την Επιτροπή)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ιστορικό

Εννοιολογικές παρατηρήσεις

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Ύψος και τάσεις των ενισχύσεων

Κοινοτικά σύνολα

Συγκρίσεις μεταξύ των κρατών μελών

Στόχοι των ενισχύσεων

Ενισχύσεις σε άλλους τομείς και στόχους

Ναυπηγική βιομηχανία

Βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα

Αυτοκινητοβιομηχανία

Ξένες άμεσες επενδύσεις

Φορολογικά καθεστώτα για τις εκπομπές CO2

Τύποι ενισχύσεων

Κρατικές ενισχύσεις χορηγούμενες σε βάση ad-hoc

Γερμανικές κρατικές ενισχύσεις στα νέα ομόσπονδα κράτη

ΜΕΡΟΣ ΙΙ -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ III -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ IV -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ

ΜΕΡΟΣ V -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

ΜΕΡΟΣ VI -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΜΕΡΟΣ VII -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ, ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΜΕΡΟΣ VIII -ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ και ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ

ΜΕΡΟΣ IX -ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I -TEXNIKO ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II -ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ -ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ

ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Πίνακας 1 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα της Κοινότητας 1994-1998Ετήσιες ενισχύσεις σε σταθερές τιμές

Πίνακας 2 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα

Ετήσιες αξίες 1994-1998

Πίνακας 3 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα

Ετήσιοι μέσοι όροι 1994-1996 και 1996-1998

Πίνακας 4 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα 1996 -1998

Κατανομή των ενισχύσεων ανά τομέα και λειτουργία

Πίνακας 5 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα 1994 - 1996 και 1996- 1998 Κατανομή στους βασικούς στόχους

Πίνακας 6 Ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία, κατά το διάστημα 1996-1998 ως ποσοστό της συμβατικής αξίας των πλοίων

Πίνακας 7 Αναπτυξιακές ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία - όπως αποφάσισε η ΕΚ

Πίνακας 8 Ναυπηγική βιομηχανία - Σύνολο νέων κατασκευών με κρατικές ενισχύσεις

Πίνακας 9 Κρατικές ενισχύσεις προς την αυτοκινητοβιομηχανία για την περίοδο 1994-1998

Πίνακας 10 Κρατικές ενισχύσεις για την πραγματοποίηση ξένων άμεσων επενδύσεων από ΜΜΕ

Πίνακας 11 Κρατικές ενισχύσεις για καθεστώτα φορολόγησης των εκπομπών CO2.

Πίνακας 12 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα 1996 -1998

Κατανομή ανά τύπο ενίσχυσης

Πίνακας 13 Κρατικές ενισχύσεις ad-hoc και ενισχύσεις της Treuhand στον τομέα της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αερομεταφορών στην Κοινότητα, την περίοδο 1992-1998

Πίνακας 14 Κρατικές ενισχύσεις ad-hoc στον τομέα της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αερομεταφορών στα κράτη μέλη και ενισχύσεις της Treuhand

Πίνακας 15 Μέσα ετήσια εθνικά κονδύλια του προϋπολογισμού για τη γεωργία για τις περιόδους

Πίνακας 16 Ενισχύσεις στην αλιεία ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του τομέα, υπολογιζόμενες βάσει των ποσοτήτων που έχουν εκφορτωθεί και του μέσου όρου των τιμών, και σε απόλυτες τιμές.

Πίνακας 17 Κοινοτικές παρεμβάσεις στον τομέα της αλιείας στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης της αγοράς και της διαρθρωτικής πολιτικής 1994-1998.

Πίνακας 18 Κρατικές ενισχύσεις στη βιομηχανία άνθρακα 1994 - 1996 και 1996-1998

Πίνακας 19 Κρατικές ενισχύσεις στις σιδηροδρομικές μεταφορές ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των χερσαίων μεταφορών κατά τις περιόδους 1994 -1996 και 1996 -1998

Πίνακας 20

Κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των μεταφορών

Πίνακας 21 Κρατικές ενισχύσεις στον τομέα του τουρισμού, των μέσων ενημέρωσης και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων για τις περιόδους 1994-1996 και 1996 - 1998.

Πίνακας 22 Κρατικές ενισχύσεις για την υποστήριξη της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης κατά τις περιόδους 1994-1996 και 1996-1998

Πίνακας 23 Συνολικός μέσος όρος των ετήσιων κρατικών ενισχύσεων στην Κοινότητα κατά τις περιόδους 1994 -1996 και 1996-1998

Πίνακας 24 Συνολικές κρατικές ενισχύσεις στα κράτη μέλη κατά τις περιόδους 1994-1996 και1996-1998 ως ποσοστό του ΑΕΠ, ανά απασχολούμενο και ως ποσοστό των κρατικών δαπανών

Πίνακας 25 Συνολικές εθνικές ενισχύσεις στα κράτη μέλη κατά τις περιόδους 1994 - 1996 και 1996-1998Κατανεμημένες κατά βασικούς τομείς

Πίνακας 26 Κρατικές ενισχύσεις κατά κεφαλή στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ετήσιοι μέσοι όροι για την περίοδο 1996-1998

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πίνακας A1 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε τρέχουσες τιμές και στο εθνικό νόμισμα.

Πίνακας Α2 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε τρέχουσες τιμές και σε ευρώ.

Πίνακας Α3 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακας Α4 Κρατικές ενισχύσεις στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη.

Ετήσιοι μέσοι όροι για την περίοδο 1994-1998 σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A5/1-15 Σύνολο κρατικών ενισχύσεων - ετήσιος μέσος όρος 1996-1998 ανά κράτος μέλος σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A5/16 Σύνολο κρατικών ενισχύσεων - ετήσιος μέσος όρος 1996-1998 στην ΕΕ σε σταθερές τιμές και σε ευρώ

Πίνακες A6/1-15 Συνολικές ετήσιες κρατικές ενισχύσεις για την περίοδο 1994-1998 ανά κράτος μέλος σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A6/16 Συνολικές ετήσιες κρατικές ενισχύσεις για την περίοδο 1994-1998 στην ΕΕ σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ

Πίνακας Α Ετήσιες κοινοτικές δαπάνες

Πίνακας B Άλλα κοινοτικά μέσα

Πίνακας Γ Μέση ετήσια κοινοτική δαπάνη ανά κράτος μέλος (1994-1996)

Πίνακας Γ2 Μέση ετήσια κοινοτική δαπάνη ανά κράτος μέλος (1996-1998)

Διαγράμματα

Διάγραμμα 1 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα

Ποσοστό της προστιθέμενης αξίας

Διάγραμμα 2 Ενισχύσεις για E&A, ΜΜΕ, προστασία του περιβάλλοντος και εξοικονόμηση ενέργειας ως ποσοστό των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα

Διάγραμμα 3 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα Κατανομή σε δημοσιονομικές δαπάνες και ενισχύσεις φορολογικού χαρακτήρα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ιστορικό

1. Η διατήρηση του ελεύθερου και αστρέβλωτου ανταγωνισμού αναγνωρίζεται ως μία από τις βασικές αρχές της οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την κοινοτική πολιτική ανταγωνισμού η Επιτροπή αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, στη διασφάλιση της ύπαρξης αποτελεσματικού ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά και στη δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν στις αγορές να λειτουργήσουν ομαλά και παράλληλα θα εξυπηρετούν την ιδιάζουσα ελεύθερη οικονομία της Ευρώπης. Βασικό στοιχείο της πολιτικής ανταγωνισμού είναι ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων και τα οφέλη από την πολιτική αυτή είναι σαφή. Οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να ανατρέψουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό εμποδίζοντας την αποτελεσματικότερη δυνατή κατανομή πόρων και να καταστούν απειλή για την ενότητα της ενιαίας αγοράς. Σε πολλές περιπτώσεις η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων μειώνει την οικονομική ευημερία καθώς και τα κίνητρα των επιχειρήσεων να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά τους. Οι ενισχύσεις δίνουν επίσης την ευκαιρία στις λιγότερο αποτελεσματικές επιχειρήσεις να επιβιώσουν εις βάρος των ικανοτέρων. Οι παραγόμενες στρεβλώσεις της αγοράς μπορούν να οδηγήσουν σε προστριβές μεταξύ κυβερνήσεων και ορισμένες φορές μάλιστα σε αντίποινα από τρίτες χώρες, πράγμα το οποίο μειώνει ακόμη περισσότερο την αποτελεσματικότητα. Το μοναδικό σύστημα ελέγχου που ισχύει για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο σκοπό έχει να αμβλύνει τα μειονεκτήματα αυτά. Βασιζόμενο σε ένα συμφωνημένο σύνολο βασικών αρχών ριζωμένων στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, το σύστημα ελέγχου συμβάλλει κατά πολύ στην πλήρη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η εσωτερική αγορά και το ενιαίο νόμισμα.

2. Ωστόσο για να εξασφαλιστεί ότι η πολιτική κρατικών ενισχύσεων παραμένει δίκαιη, η πρακτική εφαρμογή των βασικών της αρχών πρέπει να εξελίσσεται και να παρακολουθεί τόσο τις οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές όσο και τις νέες πολιτικές προτεραιότητες. Κατά το διάστημα που μεσολάβησε από τη δημοσίευση της προηγούμενης έκθεσης μέχρι σήμερα, η συνθήκη του Άμστερνταμ επικυρώθηκε και δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση, π.χ. στην προστασία του περιβάλλοντος και την απασχόληση. Αναγνωρίζεται δε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιολογείται η κοινοτική ή κρατική παρέμβαση προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις από την πτώχευση επιχειρήσεων και ιδιαίτερα να ενισχυθούν πολιτικές που δεν μπορούν να βασισθούν μόνον στις δυνάμεις της αγοράς. Ωστόσο πρέπει να ελαχιστοποιηθούν οι στρεβλωτικές συνέπειες των ενισχύσεων αυτών για τον ανταγωνισμό. Στη διάθεση των κρατών μελών υπάρχουν διάφορα μέσα και το βασικότερο είναι να χρησιμοποιούνται εκείνα που είναι αποτελεσματικότερα από οικονομική άποψη για την επίτευξη του εκάστοτε στόχου. Όταν κρίνεται ότι οι κρατικές ενισχύσεις αποτελούν το αποτελεσματικότερο μέσο πρέπει, κατά την χορήγησή τους να τηρούνται πάντοτε οι συνεχώς εξελισσόμενοι κοινοτικοί κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις.

3. Η παρακολούθηση των εθνικών δαπανών για κρατικές ενισχύσεις αποτελεί βασικό μέρος της πολιτικής της Επιτροπής στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων και συνοδεύεται από μια πολιτική διαφάνειας στον έλεγχο και τη χρησιμοποίηση των κρατικών ενισχύσεων. Η δημοσίευση της παρούσας όγδοης έκθεσης υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη δέσμευση της Επιτροπής και όλων των κρατών μελών έναντι της πολιτικής αυτής. Η συγκέντρωση και δημοσίευση στοιχείων για τα ποσά των ενισχύσεων αποτελεί πρωταρχικό μέσο με το οποίο η Επιτροπή αποδεικνύει ότι παρακολουθεί συνεχώς εκ του σύνεγγυς τα αποτελέσματα της πολιτικής ελέγχου που εφαρμόζει. Λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο έλεγχο στον οποίο υποβάλλονται οι κυβερνήσεις στο πλαίσιο της εν λόγω πολιτικής, είναι βασικό τα αποτελέσματα αυτά να γνωστοποιούνται και να ελέγχονται στο εσωτερικό της Ένωσης. Έτσι η έκθεση αποτελεί μια καλή βάση για τον αναπροσανατολισμό της πολιτικής που ακολουθείται όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις μολονότι δεν εξετάζει τις ενισχύσεις που δεν εγκρίθηκαν από την Επιτροπή λόγω του ασυμβίβαστου χαρακτήρα τους με την Κοινή Αγορά, με εξαίρεση τις μη επιστραφείσες ενισχύσεις. Όταν θεσπισθούν το μητρώο κρατικών ενισχύσεων και ο πίνακας αποτελεσμάτων, η Επιτροπή θα έχει πλέον στη διάθεσή της τα μέσα που θα της επιτρέψουν να προσαρμόζει συνεχώς την πολιτική της στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων με βάσει τις επικρατούσες συνθήκες.

4. Όπως εξελίσσεται, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το διεθνές πλαίσιο και ιδιαίτερα τις πολυμερείς υποχρεώσεις που επιβάλλουν οι κανόνες του ΠΟΕ. Για παράδειγμα, οι ενισχύσεις στη γεωργία διέπονται εξ ολοκλήρου από τη συμφωνία του ΠΟΕ για τη γεωργία ενώ οι ενισχύσεις για μη γεωργικά αγαθά και προϊόντα διέπεται από τη συμφωνία του ΠΟΕ για τις επιδοτήσεις και τα αντισταθμιστικά μέτρα.

5. Με τις ευρωπαϊκές συμφωνίες που συνάφθηκαν με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που είναι πλέον υποψήφια μέλη της Ευρωπαϊκής ´Ένωσης καθορίσθηκαν υποχρεώσεις για αμφότερα τα μέρη. Οι συμφωνίες αυτές αναφέρουν σαφώς την υποχρέωση να τηρούνται οι κοινοτικοί κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις ενώ απαιτείται ακόμη απόλυτη συμμόρφωση με τους κοινοτικούς κανόνες. Η διαφάνεια αποτελεί το πρώτο βήμα για την εφαρμογή των εν λόγω κανόνων. Διμερείς συμφωνίες έχουν υπογραφεί και με άλλες χώρες και στις περισσότερες περιπτώσεις οι συμφωνίες αυτές περιλαμβάνουν ένα στοιχείο ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων. Οι διατάξεις περί διαφάνειας είναι θεμελιώδεις και πρέπει συνεπώς να εφαρμοσθούν από τα πρώτα στάδια. Για τον λόγο αυτόν η παρούσα έκθεση αποτελεί παράδειγμα όσον αφορά τις προσδοκίες μας από όλους τους εμπορικούς μας εταίρους στο θέμα της διαφάνειας.

Εννοιολογικές παρατηρήσεις

6. Η Επιτροπή δημοσιεύει τακτικά εκθέσεις για τις κρατικές ενισχύσεις από το 1988. Η πρώτη κάλυπτε την περίοδο 1981-1986 και οι επόμενες εκθέσεις εκδίδονταν ανά διετία. [1] Προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια, να παρέχονται έγκαιρα πληροφορίες και να έχει τη δυνατότητα να διαπιστώνει από τα πρώτα στάδια τις νέες τάσεις στις κρατικές ενισχύσεις και ως εκ τούτου να ανταποκρίνεται ταχύτερα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, η Επιτροπή αποφάσισε το 1998 να δημοσιεύει στις εκθέσεις αυτές σε ετήσια βάση. Η όγδοη έκθεση, η οποία καλύπτει την περίοδο 1994-1998 αποτελεί τη δεύτερη ετήσια έκθεση.

[1] Έγγραφα αναφοράς: SEC (88) 1981

7. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, κατήρτισαν τα στοιχεία για το 1996 και το 1997. Τα ιστορικά στοιχεία στα οποία βασίστηκαν οι προηγούμενες εκθέσεις ενημερώθηκαν με στοιχεία για το 1998. Επιπλέον στα ιστορικά στοιχεία συμπεριλήφθηκαν και στοιχεία για κρατικές ενισχύσεις που, κατόπιν ερευνών της Επιτροπής, διαπιστώθηκε ότι συνιστούν «μη κοινοποιηθείσες» ενισχύσεις. Τα στοιχεία τροποποιούνται επίσης όταν επιστρέφονται ενισχύσεις. Τέλος, τα κράτη μέλη συνέχισαν να επαληθεύουν και, όπου χρειαζόταν, να τροποποιούν ένα μικρό μέρος των ιστορικών στοιχείων εξασφαλίζοντας έτσι ένα σχετικά υψηλό βαθμό αξιοπιστίας όσον αφορά τα ποσά.

8. Όταν η Επιτροπή αποφασίζει, με βάση τις μεταβαλλόμενες συνθήκες, ότι ένα μέτρο που αρχικά είχε θεωρηθεί ότι δεν συνιστούσε ενίσχυση αποτελεί τελικά ενίσχυση, το σχετικό ποσό περιλαμβάνεται στην έκθεση. Για παράδειγμα, κατόπιν εξέτασης του ιρλανδικού φόρου εταιρειών η Επιτροπή αποφάσισε τον Δεκέμβριο του 1998 ότι το υπόψη καθεστώς συνιστά κρατική ενίσχυση. Ως αποτέλεσμα της απόφασης εκείνης, τα επίπεδα ενισχύσεων στην Ιρλανδία αυξήθηκαν αισθητά για την περίοδο 1996-1998 σε σχέση με την περίοδο 1994-1996 παρότι η αύξηση αυτή δεν αντιπροσωπεύει κάποια εθελούσια αλλαγή στην πολιτική της ιρλανδικής κυβέρνησης όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις.

9. Η παρούσα έκθεση καλύπτει κρατικές ενισχύσεις στα δεκαπέντε κράτη μέλη, υπαγόμενες στον ορισμό του άρθρου 87 της συνθήκης ΕΚ τις οποίες έχει εξετάσει η Επιτροπή. Γενικά μέτρα και δημόσιες επιδοτήσεις που δεν επηρεάζουν το εμπόριο και δεν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό ή χορηγούνται βάσει του άρθρου 86 παράγραφος 2 [2] της συνθήκης ΕΚ δεν καλύπτονται από την έκθεση. Η έκθεση αφορά κρατικές ενισχύσεις χορηγούμενες στους τομείς της μεταποίησης, της γεωργίας, της αλιείας, του άνθρακα, των μεταφορών - σιδηρόδρομοι, εσωτερικές πλωτές οδοί, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές - και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Συνεχίζοντας τις βελτιώσεις που επήλθαν στην προηγούμενη έκθεση, η τομεακή κάλυψη διευρύνθηκε περαιτέρω. Για πρώτη φορά αναλύονται στοιχεία ειδικά για τις ενισχύσεις στον τομέα των μέσων ενημέρωσης, του τουρισμού και του πολιτισμού. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τις αυξανόμενες ενισχύσεις για τη μείωση του CO2 και των λοιπών αέριων ρύπων, τονίζονται και οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν προς τον σκοπό αυτόν. Τέλος, στην έκθεση περιλαμβάνονται για πρώτη φορά στοιχεία για τις ενισχύσεις στην απασχόληση και στην επαγγελματική κατάρτιση σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

[2] Επιχειρήσεις στις οποίες ανατίθεται η παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος η με χαρακτήρα προσοδοφόρου μονοπωλίου υπάγονται στους κανόνες της συνθήκης ιδίως στους κανόνες ανταγωνισμού, στο βαθμό που η εφαρμογή τους δεν εμποδίζει την άσκηση, από νομική άποψη ή εκ των πραγμάτων, των συγκεκριμένων καθηκόντων που τους ανατίθενται. Η ανάπτυξη του εμπορίου δεν πρέπει να επηρεάζεται σε βαθμό που να αντιβαίνει στα συμφέροντα στης Κοινότητας.

10. Κατά τη σύγκριση των τάσεων και της κατανομής των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούν τα κράτη μέλη, η ανάλυση των στοιχείων για τις ενισχύσεις βασίζεται στον ετήσιο μέσο όρο της τριετίας 1996-1998. Όπου κρίνεται σκόπιμο, αναφέρονται οι ετήσιοι μέσοι όροι για το διάστημα 1994-1996. [3] Δεδομένου ότι τα ετήσια στοιχεία δεν επιτρέπουν πάντοτε την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων για τις μεταβαλλόμενες μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες τάσεις, τα υπόψη στοιχεία γενικά δεν χρησιμοποιούνται για λόγους σύγκρισης. Όσον αφορά τα τρία νέα κράτη μέλη - Φινλανδία, Σουηδία και Αυστρία - που προσχώρησαν στην Κοινότητα το 1995, οι συγκρίσεις μεταξύ των περιόδων 1994-1996 και 1996-1998 γίνονται με διετείς και τριετείς μέσους όρους αντίστοιχα. Από την ένατη έκθεση και μετά αυτό δεν θα είναι πλέον απαραίτητο. Προκειμένου να είναι συγκρίσιμοι μεταξύ τους οι μέσοι όροι των δύο περιόδων όλα τα στοιχεία εκφράζονται σε σταθερές τιμές 1997. [4]

[3] Δεδομένου ότι διατηρήθηκε η αρχή της σύγκρισης τρίτων περιόδων με επικάλυψη ενός έτους, η περίοδος αναφοράς της ετήσιας έβδομης έκθεσης (1994-1996) αντιστοιχεί στην περίοδο αναφοράς της διετούς έκτης έκθεσης (1994-1996).

[4] Στοιχεία για τις ενισχύσεις στο μεταποιητικό κλάδο σε τρέχουσες τιμές υπάρχουν στο στατιστικό παράρτημα για τις κρατικές ενισχύσεις (Παράρτημα ΙΙ).

11. Στο τεχνικό παράρτημα (παράρτημα Ι) αναφέρονται γενικές μεθοδολογικές επεξηγήσεις. Στο στατιστικό παράρτημα (παράρτημα II) περιλαμβάνονται βασικά στατιστικά στοιχεία για τις εθνικές κρατικές ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα και τις γενικότερες εθνικές κρατικές ενισχύσεις. Ως εκ τούτου, στα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνονται τα Κοινοτικά Ταμεία και Μέσα. Πληροφορίες για τα εν λόγω Ταμεία και Μέσα παρατίθενται στο Παράρτημα III.

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Ύψος και τάσεις των ενισχύσεων

12. Οι κρατικές ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα αντιστοιχούν στο 35 % του συνόλου των ενισχύσεων που χορηγούνται στην Κοινότητα και συνεπώς ο τομέας αυτός συνεχίζει να συγκεντρώνει τις περισσότερες ενισχύσεις από οποιονδήποτε άλλον τομέα. Επομένως, η ανάλυση αυτής της κατηγορίας ενισχύσεων εξακολουθεί να αποτελεί το βασικό μέρος της έκθεσης.

Κοινοτικά σύνολα

13. Ο πίνακας 1 εμφανίζει τα ετήσια ποσά των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα την περίοδο 1994-1998.

Πίνακας 1

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα της Κοινότητας 1994-1998

Ετήσιες ενισχύσεις σε σταθερές τιμές (1997)

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν την παρατηρούμενη από το 1993 [5] τάση προοδευτικής μείωσης των ενισχύσεων που χορηγούνται στην Ένωση.

[5] Σε σύγκριση με τα στοιχεία της Έβδομης έκθεσης, τα παραπάνω στοιχεία είναι όλα κάπως χαμηλότερα και αντικατοπτρίζουν τις αναθεωρήσεις των κρατών μελών.

Πτωτική τάση παρατηρείται επίσης και όταν οι ενισχύσεις προς το μεταποιητικό τομέα εκφράζονται ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας και ανά άτομο απασχολούμενο στον τομέα αυτόν, [6] όπως στον πίνακα 2.

[6] Δεδομένου ότι ένα μικρό μέρος των ενισχύσεων, το οποίο δεν ποσοτικοποιείται εύκολα, πρέπει να αποδοθεί στον τομέα της παροχής υπηρεσιών, τα στοιχεία ενδέχεται να είναι κάπως υπερεκτιμημένα.

Πίνακας 2

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα

Ετήσιες αξίες 1994-1998*

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* σε σταθερές τιμές του 1997.

** κατ' εκτίμηση στοιχεία ΕΥΡ 15.

Ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας στον μεταποιητικό τομέα, τα επίπεδα ενίσχυσης μειώνονται σταθερά από το 1994 και μετά.

Η μέση ενίσχυση ανά εργαζόμενο στον μεταποιητικό τομέα μειώθηκε από EUR1357 το 1994 σε EUR1007 το 1998.

Συγκρίσεις μεταξύ των κρατών μελών

14. Στον πίνακα 3 συγκρίνονται τα μέσα επίπεδα ενίσχυσης στο μεταποιητικό τομέα για τα διάφορα κράτη μέλη [7] για τις περιόδους 1994-1996 [8] και 1996-1998, και εκφράζονται ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας και ως ποσά ενίσχυσης ανά απασχολούμενο στο συγκεκριμένο τομέα. Περιλαμβάνονται επίσης τα απόλυτα ποσά ενίσχυσης.

[7] Η Γερμανία διαιρέθηκε σε νέα και παλαιά ομόσπονδα κράτη προκειμένου να φανεί σαφώς η διαφορά ανάπτυξης των δύο γερμανικών περιοχών η οποία χαρακτηρίζεται από την πρωτοφανή διαδικασία προσαρμογής της οικονομίας των νέων ομόσπονδων κρατών στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς.

[8] Επισημαίνεται ότι στην έκτη έκθεση, ο μέσος όρος των στοιχείων για την περίοδο 1994-1996 στον πίνακα 1 που δεν περιλαμβάνει στοιχεία για τα νέα κράτη μέλη το 1994 είναι κάπως χαμηλότερος σε σχέση με τον συνολικό μέσο όρο για την ΕΕ στον πίνακα 3.

Πίνακας 3

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα

Ετήσιοι μέσοι όροι 1994-1996 και 1996-1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Μέσοι όροι σε τιμές 1997.

15. Το ετήσιο μέσο ποσό ενίσχυσης στον τομέα της μεταποίησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση την περίοδο 1996-1998 ανέρχεται σε 33 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει μείωση 15 % σε σχέση με την περίοδο 1994-1996. Η μείωση αυτή είναι σχεδόν απαράλλακτη με εκείνη που αναφέρεται στην προηγούμενη έκθεση. Από τον πίνακα 3 προκύπτει σαφώς ότι η συνολική μείωση των ενισχύσεων σε απόλυτους όρους στην Κοινότητα οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη συνεχιζόμενη μείωση των ενισχύσεων στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη και στην Ιταλία. Παρότι μείωση των ενισχύσεων παρατηρείται και στο Βέλγιο, την Ισπανία και την Πορτογαλία, τα επίπεδα ενίσχυσης στα υπόλοιπα δέκα κράτη μέλη έχουν αυξηθεί. Από τα εν λόγω δέκα κράτη μέλη παρατηρείται μια σταδιακή μακροπρόθεσμη άνοδος των επιπέδων κρατικής ενίσχυσης στην Αυστρία, τη Δανία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία. Συνεπώς οι διαφορές στα απόλυτα επίπεδα των ενισχύσεων που χορηγούν τα κράτη μέλη στον μεταποιητικό τομέα παραμένουν σημαντικές.

16. Αν εξετασθούν οι συνολικές διαφορές στην Κοινότητα υπό το πρίσμα της συνοχής, ο πίνακας 3 δείχνει ότι ο όγκος των ενισχύσεων στις τέσσερις χώρες της συνοχής αυξήθηκε από 8 σε 9 % του συνόλου των ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα στην Κοινότητα. Το μερίδιο των τεσσάρων μεγάλων οικονομιών μειώθηκε από 84 % την προηγούμενη περίοδο, σε 80 % την τρέχουσα περίοδο αναφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός από τις εθνικές κρατικές ενισχύσεις, ο μεταποιητικός τομέας ευεργετείται από κοινοτικές παρεμβάσεις μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων (βλ. παράρτημα ΙΙΙ). Σε σχετικούς όρους, οι σημαντικότεροι αποδέκτες είναι οι τέσσερις χώρες της συνοχής, των οποίων η σχετική θέση βελτιώνεται σε επίπεδο που αντικατοπτρίζει καλύτερα την ασθενέστερη κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικά τα κοινοτικά αυτά μέσα είναι πολύ σημαντικό να μην ανατρέπονται με την άνιση κατανομή των χορηγούμενων κρατικών ενισχύσεων.

17. Ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας, τα υψηλότερα επίπεδα ενίσχυσης στον μεταποιητικό τομέα την περίοδο 1996-1998 παρατηρούνται στην Ελλάδα και την Ιταλία (βλ. διάγραμμα 1). Αμφότερες οι χώρες υπερβαίνουν κατά πολύ τον κοινοτικό μέσο όρο παρότι στην Ιταλία η μακροπρόθεσμη τάση μείωσης συνεχίζεται. Μολονότι η παρατηρούμενη στην Ιρλανδία αύξηση οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στο γεγονός ότι στον υπόψη πίνακα περιλαμβάνονται για πρώτη φορά, στοιχεία όσον αφορά το ιρλανδικό φορολογικό καθεστώς το οποίο εγκαταλείπεται προοδευτικά, τα επίπεδα κρατικής ενίσχυσης στην Ιρλανδία παραμένουν κάτω από τον κοινοτικό μέσο όρο.

Διάγραμμα 1

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα

Ποσοστό της προστιθέμενης αξίας (ετήσιοι μέσοι όροι για τις περιόδους 1994-1996 και 1996-1998)

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

18. Παρά τη συνεχιζόμενη σοβαρή μείωση, το επίπεδο ενίσχυσης ανά απασχολούμενο στην Ιταλία είναι το υψηλότερο από όλα τα κράτη μέλη για το χρονικό διάστημα 1996-1998. Η Ιταλία ακολουθείται από το Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία, τη Δανία και τη Γερμανία. Το υψηλό μεν αλλά μειούμενο ποσό για τα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη οφείλεται τόσο στα υψηλά επίπεδα των χορηγούμενων ενισχύσεων όσο και στην κατακόρυφη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων στον μεταποιητικό τομέα στο μέρος αυτό της Γερμανίας. Η συνεχιζόμενη μείωση αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η αναδιάρθρωση της οικονομίας μετά την ένωση της Γερμανίας το 1990 είχε ήδη κορυφωθεί σε προηγούμενες περιόδους αναφοράς. Ταυτόχρονα, οι ενισχύσεις ανά εργαζόμενο στα παλαιά ομόσπονδα κράτη συγκαταλέγονται μεταξύ των χαμηλότερων στην Κοινότητα. Μεταξύ των χωρών με τις χαμηλότερες ενισχύσεις συγκαταλέγονται, κατά φθίνουσα τάξη, η Πορτογαλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στόχοι των ενισχύσεων

19. Οι ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα ταξινομούνται σύμφωνα με τους βασικούς σκοπούς για τους οποίους χορηγούνται ή σύμφωνα με τον τομέα στον οποίο διατίθενται, ως εξής:

Οριζόντιοι στόχοι

- Έρευνα και ανάπτυξη

- Περιβάλλον

- Μικρομεσαίες επιχειρήσεις

- Εμπόριο

- Εξοικονόμηση ενέργειας

- Άλλοι στόχοι (κυρίως διάσωση και αναδιάρθρωση επιχειρήσεων)

Ειδικοί τομείς

- Ναυπηγική βιομηχανία

- Τομέας σιδήρου και χάλυβα

- Άλλοι τομείς

Περιφερειακοί στόχοι

- Περιοχές του άρθρου 87 παράγραφος 3, στοιχείο α

- Περιοχές του άρθρου 87, παράγραφος 3, στοιχείο γ)

Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ενισχύσεις που αφορούν την έρευνα και ανάπτυξη ή τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις χορηγούνται μέσω ειδικών τομεακών προγραμμάτων για τους τομείς αυτούς. Επιπλέον οι ενισχύσεις που υπάγονται στον πρωταρχικό στόχο των περιφερειακών ενισχύσεων και εγκρίνονται βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τις περιφερειακές ενισχύσεις στην πράξη μπορούν να καταβάλλονται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για έρευνα και ανάπτυξη, επαγγελματική κατάρτιση και απασχόληση.

Συνεπώς, μόνο με επιφυλάξεις μπορούν να συναχθούν συμπεράσματα σχετικά με τις διαχρονικές αλλαγές μεταξύ των στόχων και κυρίως συμπεράσματα σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών ως προς τους στόχους τους. Στον πίνακα 4 αναφέρεται η κατανομή των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα ανά στόχο για την περίοδο 1994-1998, ενώ στον πίνακα 9α περιλαμβάνονται οι διαχρονικές αλλαγές ως προς τους επιδιωκόμενους τρεις βασικούς στόχους.

20. Από τον πίνακα 4 προκύπτει ότι την περίοδο 1996-1998, το 57 % των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα στην Ένωση αναλώθηκε για περιφερειακούς σκοπούς και ότι το μεγαλύτερο μέρος αφιερώθηκε στις λιγότερο ευημερούσες περιοχές, τις λεγόμενες περιοχές του άρθρου 87, παράγραφος 3, στοιχείο α). [9] Στα στοιχεία περιλαμβάνονται ενισχύσεις 3514 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως που χορηγήθηκαν στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη μέσω της Treuhandanstalt (THA) και των διαδόχων της. Χωρίς τις έκτακτες αυτές ενισχύσεις, οι περιφερειακές ενισχύσεις ανέρχονται στο 52 % των συνολικών ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα (αύξηση σε σχέση με το 47 % της προηγούμενης περιόδου αναφοράς).

[9] Κατάλογος των περιοχών αυτών υπάρχει στο παράρτημα Ι, σημείο 9.2.

21. Οι ενισχύσεις που χορηγούνται για οριζόντιους σκοπούς έρχονται δεύτερες με 35 %. Μεταξύ αυτών, τη μεγαλύτερη προτεραιότητα έχει η υποστήριξη της έρευνας και ανάπτυξης [10] ακολουθούμενη από την υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Μολονότι οι ενισχύσεις για οριζόντιους σκοπούς είναι, σε πολλές περιπτώσεις, προς το κοινοτικό συμφέρον έχουν το μειονέκτημα ότι συχνά είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπός τους στον ανταγωνισμό, δεδομένου ότι τα στοιχεία σχετικά με τις τομεακές και περιφερειακές τους επιπτώσεις είναι ελάχιστα ή ανύπαρκτα.

[10] Για λόγους που εξηγούνται στο παράρτημα Ι, σημείο 11.1, τα στοιχεία E&A του πίνακα 4 ενδέχεται να έχουν εκτιμηθεί προς τα κάτω.

22. Περίπου το 8 % των βιομηχανικών ενισχύσεων στην Κοινότητα δαπανάται σε συγκεκριμένους τομείς εκ των οποίων πάνω από τα δύο τρίτα στον τομέα του σιδήρου και χάλυβα και της ναυπηγικής. Δεδομένου ότι οι τομείς αυτοί συχνά συναντώνται σε περιοχές επιλέξιμες για περιφερειακές ενισχύσεις, οι ενισχύσεις στους τομείς αυτούς συμβάλλουν σε γενικότερες πολιτικές περιφερειακής υποστήριξης.

Πίνακας 4

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα 1996 -1998

Κατανομή των ενισχύσεων ανά τομέα και λειτουργία

%

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πίνακας 5

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα 1994 - 1996 και 1996- 1998

Κατανομή στους βασικούς στόχους

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

23. Όσον αφορά τη διαχρονική εξέλιξη της κατανομής των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα μεταξύ των διαφόρων βασικών στόχων, τα επίπεδα των συνολικών ενισχύσεων παρέμειναν σχετικά σταθερά. Εκτός από την Ελλάδα κανένα άλλο κράτος μέλος με μερίδιο στις περιφερειακές ενισχύσεις για τη μεταποίηση πάνω από τον κοινοτικό μέσο όρο δεν είναι χώρα συνοχής.

Τα επίπεδα ενίσχυσης σε συγκεκριμένους τομείς μειώνονται, για πρώτη φορά, όχι μόνον σε ολόκληρη την Ένωση αλλά σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη. Η παρατηρούμενη αύξηση στη Φινλανδία οφείλεται στο γεγονός ότι οι ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία καταγράφηκαν για πρώτη φορά την περίοδο αναφοράς 1996-1998. Και στη χώρα αυτή, όμως, παρατηρείται μείωση σε ετήσια βάση των τομεακών ενισχύσεων. Η γενικότερη μείωση οφείλεται στη μεγάλη μείωση των ενισχύσεων στον τομέα του σιδήρου και χάλυβα καθώς και στη μείωση των ενισχύσεων στη ναυπηγική βιομηχανία στις περισσότερες χώρες. Το σχετικά υψηλό, αλλά μειούμενο, επίπεδο ενισχύσεων στην Ισπανία οφείλεται στις ενισχύσεις αναδιάρθρωσης που χορηγήθηκαν στη ναυπηγική βιομηχανία.

Σε αντίθεση με την καθοδική τάση των ενισχύσεων που χορηγούνται σε συγκεκριμένους τομείς, η τάση γενικής αύξησης των ενισχύσεων για οριζόντιους στόχους δεν παρατηρείται σε όλα τα κράτη μέλη. Το μερίδιο των ενισχύσεων του τύπου αυτού αυξήθηκε σε οκτώ χώρες ενώ μειώθηκε στις υπόλοιπες επτά. Στη Δανία, τη Φινλανδία και τις Κάτω Χώρες παραμένει υψηλό.

24. Ωστόσο, αν αφαιρεθούν οι ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης που αποτελούν σημαντικό μέρος των οριζόντιων ενισχύσεων - αναλύονται παρακάτω στις ενισχύσεις ad-hoc - η εξέταση των σημαντικών οριζόντιων ενισχύσεων που απομένουν, για Ε&Α, τις ΜΜΕ, την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση ενέργειας δίνει μια κάπως διαφορετική εικόνα με αύξηση των ενισχύσεων αυτών σε 9 κράτη μέλη. Το διάγραμμα 2 δείχνει με σαφήνεια τις τεράστιες διαφορές που υφίστανται μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τα επίπεδα κρατικών ενισχύσεων που υποστηρίζουν τους εν λόγω τέσσερις στόχους. Όλοι συμφωνούν ότι στόχοι αυτοί παράγουν σημαντικές εξωτερικές οικονομίες. Μολονότι τα στοιχεία, ιδίως για την Ελλάδα, κρύβουν το γεγονός ότι ορισμένες ενισχύσεις που κατατάσσονται στις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα υποστηρίζουν και οριζόντιους στόχους, δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι σε πολλά κράτη μέλη, από την περίοδο 1994-1996 και πέρα η πολιτική για τις κρατικές ενισχύσεις έχει στραφεί προς την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

Διάγραμμα 2

Ενισχύσεις για E&A, ΜΜΕ, προστασία του περιβάλλοντος και εξοικονόμηση ενέργειας ως ποσοστό των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα

25.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Οι τάσεις και ο τρόπος χορήγησης ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα σε κάθε κράτος μέλος έχουν ως εξής:

- Στην Αυστρία η γενικότερη αύξηση οφείλεται σε άνοδο στα επίπεδα ενίσχυσης στον τομέα της E&A και στον τομέα των περιφερειακών ενισχύσεων. Όπως και στη Δανία, τη Φινλανδία και τις Κάτω Χώρες, στις οριζόντιες ενισχύσεις στην Αυστρία αντιστοιχεί το μεγαλύτερο μέρος των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα και οι τομείς που ευεργετούνται περισσότερο είναι η E&A, το περιβάλλον και οι ΜΜΕ. Οι τομεακές δαπάνες, που κατά κύριο λόγο απορροφώνται από τον τομέα σιδήρου και χάλυβα είναι χαμηλές.

- Στο Βέλγιο, η καθοδική τάση στα επίπεδα ενίσχυσης οφείλεται στην κατάργηση ενός και μόνο τομεακού προγράμματος το 1996 ενώ σε απόλυτους όρους οι ενισχύσεις σε όλους τους άλλους τομείς παρέμειναν σχετικά σταθερές. Ως αποτέλεσμα το μέρος των ενισχύσεων που χορηγήθηκαν για οριζόντιους και περιφερειακούς σκοπούς έχει αυξηθεί.

- Στη Δανία το 90 % του συνόλου των ενισχύσεων στον μεταποιητικό κλάδο χορηγείται για οριζόντιους σκοπούς. Η αύξηση σε απόλυτους όρους του επιπέδου των κρατικών ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα οφείλεται στη μεγαλύτερη στήριξη της εξοικονόμησης ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, κυρίως υπό μορφή απαλλαγών από φόρους ενέργειας/CO2. Τα μειωνόμενα επίπεδα τομεακών ενισχύσεων (9 %) αντικατοπτρίζουν τη μείωση των ενισχύσεων στον τομέα της ναυπηγικής. Οι περιφερειακές ενισχύσεις στη Δανία είναι οι χαμηλότερες στην Κοινότητα.

- Στη Γερμανία, η αναλογία οριζόντιων ενισχύσεων αυξάνεται προοδευτικά όσο μειώνονται τα επίπεδα περιφερειακών ενισχύσεων. Οι οριζόντιες ενισχύσεις ανέρχονται σε 27 %, ποσοστό που είναι χαμηλό σε σχέση με τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και πάνω από τα δύο τρίτα αφιερώνεται στην E&A και στις ΜΜΕ. Οι τομεακές ενισχύσεις (5 %) συνεχίζουν να μειώνονται. Το σημαντικότερο στοιχείο είναι οι περιφερειακές ενισχύσεις (68 %) εκ των οποίων το ήμισυ είναι ενισχύσεις της Treuhand στα νέα ομόσπονδα κράτη. Οι ενισχύσεις αυτές μειώθηκαν σημαντικά σε απόλυτους όρους κατά τις περιόδους αναφοράς.

- Στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των ενισχύσεων καταχωρείται ως περιφερειακές ενισχύσεις που τις τελευταίες δύο περιόδους αναφοράς έχουν αυξηθεί.

- Στην Ισπανία, το 33 % των ενισχύσεων διοχετεύεται προς οριζόντιους σκοπούς και κυρίως για ΜΜΕ και E&A, τομείς στους οποίους έχει αυξηθεί η παρεχόμενη υποστήριξη σε σχέση με την περίοδο 1994-1996. Οι τομεακές ενισχύσεις ανέρχονται στο 52 % του συνόλου των ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα ποσοστό που αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη υποστήριξη της ναυπηγικής βιομηχανίας. Η συνολική μείωση των τομεακών ενισχύσεων οφείλεται στην μεγάλη μείωση των ενισχύσεων στον τομέα σιδήρου και χάλυβα.

- Στη Φινλανδία, το 72 % των ενισχύσεων δαπανάται για οριζόντιους στόχους, κυρίως Ε&Α και ΜΜΕ. Η αύξηση των ενισχύσεων σε απόλυτους όρους οφείλεται στις ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία που καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1997.

- Στη Γαλλία, οι ενισχύσεις για τους οριζόντιους στόχους E&A, περιβάλλον, εξοικονόμηση ενέργειας και ΜΜΕ έμειναν σχετικά σταθερές σε απόλυτους όρους. Η συνολική αύξηση των ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα οφείλεται στη σημαντική αύξηση των περιφερειακών ενισχύσεων σε συνδυασμό με την αύξηση των ενισχύσεων στον ναυπηγικό τομέα και μια περίπτωση ενισχύσεων ad-hoc.

- Στην Ιρλανδία με εξαίρεση τις τομεακές ενισχύσεις, σημειώθηκε αύξηση σε απόλυτους όρους σε πολλούς στόχους και τομείς. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης αυτής οφείλεται αποκλειστικά στη συμπερίληψη στοιχείων για τον φόρο εταιρειών την περίοδο 1996-1998.

- Στην Ιταλία, τα επίπεδα ενισχύσεων σε απόλυτους όρους μειώθηκαν σε όλους τους τομείς και στόχους. Ωστόσο, λόγω του ότι η μείωση στις περιφερειακές ενισχύσεις είναι μικρότερη συγκριτικά με άλλους τομείς, η αναλογία τους αυξήθηκε στις τελευταίες δύο περιόδους αναφοράς.

- Στο Λουξεμβούργο, οι περισσότερες ενισχύσεις είναι περιφερειακές (67 %) που τις τελευταίες δύο περιόδους αναφοράς αυξήθηκαν ελαφρά. Οι δαπάνες σε όλους τους άλλους τομείς έχουν παραμείνει σχεδόν σταθερές.

- Στις Κάτω Χώρες, οι οριζόντιες ενισχύσεις (82 %) είναι, με μεγάλη απόσταση, το σημαντικότερο στοιχείο και πολύ υψηλότερες σε σχέση με τις περισσότερες χώρες με εξαίρεση τη Δανία. Η αύξηση των ενισχύσεων σε απόλυτους όρους οφείλεται στην αύξηση των πόρων που διατίθενται για την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση ενέργειας κατά κύριο λόγο με απαλλαγές από το φόρο ενέργειας/CO2.

- Στην Πορτογαλία, η μικρή αύξηση στα επίπεδα ενισχύσεων για τις ΜΜΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη διάσωση και αναδιάρθρωση επιχειρήσεων αντισταθμίσθηκε εξ ολοκλήρου από τη σημαντική μείωση των ενισχύσεων στον τομέα σιδήρου και χάλυβα. Παρότι οι ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα έχουν μειωθεί στο σύνολό τους, το μερίδιο των οριζόντιων και των περιφερειακών ενισχύσεων αυξήθηκε.

- Στη Σουηδία το 44 % των ενισχύσεων αφορά οριζόντιους στόχους, κυρίως ΜΜΕ και E&A. Η αύξηση του επιπέδου των ενισχύσεων σε απόλυτους όρους οφείλεται στην αύξηση των περιβαλλοντικών ενισχύσεων που αντισταθμίσθηκε μόνον κατά ένα μέρος από μια μικρή μείωση των περιφερειακών ενισχύσεων.

- Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι περιφερειακές ενισχύσεις (60 %) πάνω από το ένα τέταρτο των οποίων δαπανάται στη Βόρεια Ιρλανδία, αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της υποστήριξης που παρέχεται στον μεταποιητικό τομέα. Η αύξηση του επιπέδου των ενισχύσεων στο ΗΒ σε απόλυτους όρους οφείλεται σε αύξηση των περιφερειακών ενισχύσεων κατά 6 %. Οι οριζόντιες ενισχύσεις αντιστοιχούν στο 39 % και το μεγαλύτερο μέρος τους διατίθεται στην Ε&Α και τις ΜΜΕ.

Η παραπάνω ανάλυση λαμβάνει υπόψη μόνον τις τάσεις και μεθόδους που παρατηρούνται στις εθνικές κρατικές ενισχύσεις. Ένα μέρος των σχετικών δαπανών συγχρηματοδοτείται από κοινοτικούς πόρους και ευεργετεί και τον κοινοτικό μεταποιητικό τομέα. Τα στοιχεία για την κοινοτική χρηματοδότηση παρατίθενται χωριστά στο παράρτημα ΙΙΙ.

Ενισχύσεις σε άλλους τομείς και στόχους

Ναυπηγική βιομηχανία

26. Στη ναυπηγική βιομηχανία, που αποτελεί υποτομέα του μεταποιητικού κλάδου, η χορήγηση ενισχύσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς ρυθμίστηκε με βάση την έβδομη οδηγία, [11] η οποία ίσχυσε από 01/01/1991 έως τις 31/12/1998. Στη συνέχεια αντικαταστάθηκε με τον κανονισμό του Συμβουλίου 1540/98.

[11] ΕΕ L 380, της 31.12.1990.

Στον Πίνακα 6 παρατίθενται οι ενισχύσεις λειτουργίας για την κατασκευή ή την μετασκευή σκαφών και τα αλιευτικά σκάφη και, ως εκ τούτου, ο εν λόγω πίνακας εκφράζει τις εντάσεις των ενισχύσεων για τις οποίες η Επιτροπή καθορίζει ανώτατα όρια κατ' εφαρμογή της οδηγίας για τη ναυπηγική βιομηχανία. Τα ανώτατα όρια των ενισχύσεων βάσει της ισχύουσας κατά την περίοδο αναφοράς οδηγίας ήταν 4,5 % της συμβατικής αξίας τόσο των σκαφών με συμβατική αξία χαμηλότερη των 10 εκατ. EUR όσο και των μετατροπών, και 9 % της συμβατικής αξίας σκαφών με συμβατική αξία άνω των 10 εκατ. EUR.

Εκτός από τις ενισχύσεις λειτουργίας, ο τομέας της ναυπηγικής βιομηχανίας έλαβε ενισχύσεις αναδιάρθρωσης. Κατά την περίοδο 1996-1998, οι ενισχύσεις αναδιάρθρωσης ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 903 εκατ. EUR και χορηγήθηκαν στη Γερμανία (200 εκατ. EUR), στην Ελλάδα (8 εκατ. EUR), την Ισπανία (594 εκατ. EUR), τη Γαλλία (90 εκατ. EUR) και την Πορτογαλία (11 εκατ. EUR). Πρόκειται για κατακόρυφη αύξηση σε σχέση με τα 655 εκατ. EUR που χορηγήθηκαν κατά την περίοδο 1994-1996 στο Βέλγιο (27 εκατ. EUR), τη Γερμανία (292 εκατ. EUR), την Ελλάδα (10 εκατ. EUR) και την Ισπανία (326 εκατ. EUR).

Λαμβάνοντας υπόψη τη μείωση των ενισχύσεων λειτουργίας σε όλες τις χώρες πλην της Γαλλίας, το συνολικό μέσο ετήσιο επίπεδο ενισχύσεων στον τομέα αυτόν μειώθηκε κάπως από 1551 εκατ. EUR την περίοδο 1994-1996 σε 1549 εκατ. EUR την περίοδο 1996-1998. Κατά την σύγκριση των ναυπηγικών ενισχύσεων με την προστιθέμενη αξία του τομέα, παρατηρείται ένα υψηλό επίπεδο υποστήριξης προς τον τομέα αυτόν. Σύμφωνα με τον πίνακα 3, οι ενισχύσεις στον τομέα της μεταποίησης ανέρχονται στο 2,3 % της προστιθέμενης αξίας του τομέα. Σε αντίθεση, στον τομέα της ναυπηγίας, οι ενισχύσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 22 % της προστιθέμενης αξίας του τομέα σε κόστος παραγωγού κατά την περίοδο 1996-1998.

Πίνακας 6

Ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία, κατά το διάστημα 1996-1998 ως ποσοστό της συμβατικής αξίας των πλοίων

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* Μικρά πλοία θεωρείται εκείνα με συμβατική αξία χαμηλότερη των 10 εκατ. EUR. Για τα πλοία αυτά, η μέγιστη ένταση ενίσχυσης που επιτρέπει η έβδομη οδηγία σχετικά με τις ενισχύσεις στις ναυπηγικές εργασίες είναι 4,5 % της συμβατικής αξίας.

** Μεγάλα πλοία είναι εκείνα των οποίων η συμβατική αξία είναι ανώτερη των 10 εκατ. EUR. Για τα πλοία αυτά, η μέγιστη ένταση ενίσχυσης που επιτρέπει η έβδομη οδηγία σχετικά με τις ενισχύσεις στις ναυπηγικές εργασίες είναι 9,0 % της συμβατικής αξίας.

- Σημειώνεται ότι η παύλα φανερώνει ελλιπή στοιχεία, ενώ το μηδέν σημαίνει απουσία ενίσχυσης.

27. Ο ετήσιος μέσος όρος των κρατικών ενισχύσεων προς ευρωπαϊκά ναυπηγεία την περίοδο 1996-1998 για την κατασκευή πλοίων για αναπτυσσόμενες χώρες μειώθηκε σε 72 εκατ. EUR. Αυτό αντιπροσωπεύει μείωση 65% σε σχέση με τον ετήσιο μέσο όρο των 203 εκατ. EUR που χορηγήθηκαν κατά την περίοδο 1994-1996. Η κατανομή ανά χώρα ακολουθεί παρακάτω στον πίνακα 7.

Πίνακας 7

Αναπτυξιακές ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία - όπως αποφάσισε η ΕΚ

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

28. Προκειμένου να τοποθετηθούν τα παραπάνω στοιχεία σε κάποιο πλαίσιο, ο πίνακας 8 περιλαμβάνει στοιχεία όσον αφορά τον αριθμό των πλοίων για τα οποία χορηγήθηκαν ενισχύσεις κατά την περίοδο 1994-1998. Όπως αναμενόταν, η αιχμή που παρατηρήθηκε το 1995 στην κατασκευή πλοίων αντιστοιχεί στην αιχμή που παρατηρήθηκε το ίδιο έτος στις ενισχύσεις λειτουργίας και τις αναπτυξιακές ενισχύσεις που χορηγήθηκαν σε ευρωπαϊκά ναυπηγεία.

Πίνακας 8

Ναυπηγική βιομηχανία - Σύνολο νέων κατασκευών με κρατικές ενισχύσεις

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα

29. Όσον αφορά τη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα που αποτελεί υποτομέα του μεταποιητικού κλάδου, το κύριο μέρος των ενισχύσεων που χορηγήθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς της παρούσας έκθεσης αφορά οκτώ περιπτώσεις που εγκρίθηκαν βάσει του άρθρου 95 της συνθήκης ΕΚΑΧ. Κρατικές ενισχύσεις που αφορούσαν προϊόντα ΕΚΑΧ κατά την περίοδο αναφοράς χορηγήθηκαν βάσει του πέμπτου και του έκτου Κώδικα για τις ενισχύσεις στον τομέα της χαλυβουργίας του 1991 και του 1996 [12] αντίστοιχα. Οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν εκτός του τομέα ΕΚΑΧ ρυθμίστηκαν βάσει του πλαισίου του 1988 για ορισμένους τομείς της χαλυβουργίας που δεν καλύπτονται από τη συνθήκη ΕΚΑΧ [13].

[12] Αποφάσεις της Επιτροπής 3855/91/ΕΚΑΧ της 27.11.1991 και 2496/96/ΕΚΑΧ της 18.12.1996 για τη θέσπιση κοινοτικών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις στη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα

[13] Πλαίσιο για ορισμένους τομείς της χαλυβουργίας που δεν καλύπτονται από τη συνθήκη ΕΚΑΧ της 13.12.1998.

Από κοινού οι ενισχύσεις αυτές ανήλθαν σε 249 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως την περίοδο -1996-98, δηλαδή μείωση άνω του 80% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς 1994-1996 όταν ο ετήσιος μέσος όρος ανερχόταν σε 1530 εκατ. EUR. Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν τα οριακά ποσά ενίσχυσης που χορηγήθηκαν στον τομέα αυτό στο πλαίσιο προγραμμάτων που υποστηρίζουν στόχους E&A και προστασίας του περιβάλλοντος. Ωστόσο, δείχνουν ότι η σοβαρή αναδιάρθρωση και η συνεπαγόμενη μείωση της παραγωγικής ικανότητας που είχε αρχίσει από το 1994 στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Αυστρία έχουν πλέον σχεδόν ολοκληρωθεί.

Αυτοκινητοβιομηχανία

30. Παρότι δεν υπάρχουν προγράμματα ενισχύσεων στην ΕΕ ειδικά για τον υποτομέα αυτόν, εξακολουθούν να χορηγούνται κρατικές ενισχύσεις στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, κυρίως στο πλαίσιο περιφερειακών ενισχύσεων και ενισχύσεων διάσωσης και αναδιάρθρωσης.

Προς το παρόν είναι αρκετά δύσκολο να συναχθούν συμπεράσματα όσον αφορά τις γενικές τάσεις επειδή ο αριθμός των περιπτώσεων ενίσχυσης είναι πολύ μικρός. Είναι όμως σαφές ότι με βάση το υφιστάμενο ειδικό ενισχυμένο πλαίσιο, η χορήγηση ενισχύσεων από τα κράτη μέλη είναι αυστηρά περιορισμένη. Από τη σύγκριση των δύο περιόδων αναφοράς προκύπτει μείωση κατά 18 % από 581 εκατ. EUR σε 477 εκατ. EUR.

Πίνακας 9

Κρατικές ενισχύσεις προς την αυτοκινητοβιομηχανία για την περίοδο 1994-1998

(Δεν συμπεριλαμβάνονται οι περιπτώσεις ενίσχυσης κάτω των ορίων κοινοποίησης)

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Ξένες άμεσες επενδύσεις

31. Ορισμένα μέτρα κρατικής υποστήριξης των ξένων άμεσων επενδύσεων ενδέχεται να συνιστούν κρατικές ενισχύσεις. Μπορεί ωστόσο, να είναι συμβιβάσιμα με το κοινό συμφέρον εφόσον προάγουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, π.χ. με την υποστήριξη της ανάπτυξης ΜΜΕ ή συμβάλλουν στην επίτευξη άλλων κοινοτικών στόχων όπως η προσαρμογή των οικονομιών που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο ή η οικονομική ανάπτυξη στον τρίτο κόσμο. Από το 1993 μέχρι σήμερα προτάθηκε ένας μικρός αριθμός προγραμμάτων από τα κράτη μέλη ειδικά για το σκοπό αυτό, τα οποία στη συνέχεια εγκρίθηκαν από την Επιτροπή. Τα κράτη μέλη παρέχουν έναν προοδευτικά αυξανόμενο όγκο πληροφοριών και, στην παρούσα έκθεση, παρουσιάζεται μία προσωρινή επισκόπηση των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται σε όλη την ΕΕ στο πλαίσιο αυτό. Τα σχετικά προγράμματα αφορούν μόνο τις ΜΜΕ αλλά έχουν παγκόσμια γεωγραφική κάλυψη ανταποκρινόμενα έτσι στην ανάγκη όχι μόνο να ενισχυθεί η υποστήριξη των μεγάλων πηγών απασχόλησης στην Ένωση αλλά και να διευκολυνθεί η διεύρυνση των οριζόντων τους.

Πίνακας 10

Κρατικές ενισχύσεις για την πραγματοποίηση ξένων άμεσων επενδύσεων από ΜΜΕ

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Φορολογικά καθεστώτα για τις εκπομπές CO2

32. Στην κατηγορία «ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος» περιλαμβάνεται μια υποκατηγορία φορολογικών καθεστώτων που έχουν θεσπισθεί σε ορισμένα κράτη μέλη για να ενθαρρυνθεί η μείωση των εκπομπών CO2 και άλλων αερίων από την καύση ορυκτών καυσίμων και να υποστηριχθεί η χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το βασικό σκεπτικό στα καθεστώτα αυτά είναι η ανάγκη να εκπληρωθούν οι δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει η ΕΕ και τα μεμονωμένα κράτη μέλη υπογράφοντας τη συμφωνία του Kyoto και να τηρηθεί ο γενικότερος στόχος της επίτευξης αειφόρου ανάπτυξης.

Χρησιμοποιούνται δύο είδη κρατικής ενίσχυσης και συχνά σε συνδυασμό: φορολογικές απαλλαγές και επιχορηγήσεις. Γενικά, τα εν λόγω κράτη μέλη θέσπισαν την φορολόγηση της ενέργειας ή των εκπομπών CO2, NOx και SOx . Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι μέχρι στιγμής πολύ λίγες χώρες έχουν λάβει τέτοια μέτρα, ορισμένα κράτη μέλη εξέφρασαν τον φόβο ότι η πρόσθετη αυτή φορολογική επιβάρυνση μπορεί να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τους. Ως εκ τούτου, τα υπόψη φορολογικά καθεστώτα εφαρμόσθηκαν προοδευτικά με την χορήγηση προσωρινών απαλλαγών για κλάδους της οικονομίας που είναι εντάσεως ενέργειας.

Άλλο στοιχείο πολλών από τα εν λόγω καθεστώτα κρατικής ενίσχυσης είναι το πρόσθετο κίνητρο που παρέχεται στη βιομηχανία με τη χορήγηση επιχορηγήσεων για την υιοθέτηση σύγχρονης τεχνολογίας που θα αυξήσει τη χρησιμοποίηση ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων και θα συμβάλει στην εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων. Οι επιχορηγήσεις καλύπτονται με έσοδα προερχόμενα από τη φορολόγηση των εκπομπών CO2.

Σήμερα, μέτρα του τύπου αυτού έχουν θεσπίσει η Δανία, στην οποία αντιστοιχεί το κύριο μέρος των ενισχύσεων αυτών, οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία, η Σουηδία και το ΗΒ. Αναμένεται ότι στο εγγύς μέλλον ανάλογα μέτρα θα λάβουν και άλλα κράτη μέλη.

Πίνακας 11

Κρατικές ενισχύσεις για καθεστώτα φορολόγησης των εκπομπών CO2.

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Τύποι ενισχύσεων

33. Ο πίνακας 12 παρέχει μία γενική εικόνα της χρήσης των διαφόρων μορφών ενισχύσεων στα κράτη μέλη.

Πίνακας 12

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Η κατάσταση την περίοδο 1996-1998 μοιάζει πολύ με εκείνη της έκτης έκθεσης για την περίοδο 1994-1996. Οι μη επιστρεπτέες ενισχύσεις, οι επιδοτήσεις επιτοκίου και οι φοροαπαλλαγές, που στην παρούσα έκθεση ταξινομούνται ως μορφές παρέμβασης της ομάδας Α, αποτελούν τη συχνότερα χρησιμοποιούμενη μορφή ενισχύσεων στην Κοινότητα. Στο πλαίσιο αυτής της ομάδας, με εξαίρεση τη Γαλλία, οι άμεσες επιχορηγήσεις χρησιμοποιούνται συχνότερα από τις φοροαπαλλαγές.

34. Οι ενισχύσεις υπό μορφή κρατικής συμμετοχής στο κεφάλαιο, που υπάγονται στην ομάδα B, αντιπροσωπεύουν το 4% των συνολικών ενισχύσεων που χορηγούνται στο μεταποιητικό τομέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, σε ένα κράτος μέλος, τη Γαλλία, η κρατική συμμετοχή στο κεφάλαιο είναι σχετικά σημαντική.

35. Στις ενισχύσεις της ομάδας Γ, περιλαμβάνονται τα δάνεια μειωμένου επιτοκίου και οι φορολογικές διευκολύνσεις. Μολονότι οι φορολογικές διευκολύνσεις - κυρίως υπό μορφή ταχύτερης απόσβεσης και σύστασης αφορολόγητων αποθεματικών - αποτελούν το λιγότερο χρησιμοποιούμενο είδος ενίσχυσης με εξαίρεση τις Κάτω Χώρες, όπου αντιστοιχεί στο 8 % του συνόλου των ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα, τα δάνεια υπό ευνοϊκούς όρους αποτελούν σημαντικό είδος ενίσχυσης στη Γερμανία, την Αυστρία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία.

36. Η αναλογία των εγγυήσεων στα συνολικά επίπεδα ενίσχυσης, δηλαδή ενισχύσεις της ομάδας Δ συνεχίζει να είναι σχετικά χαμηλή σε όλα τα κράτη μέλη.

Διάγραμμα 3

Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα

Κατανομή σε δημοσιονομικές δαπάνες και ενισχύσεις φορολογικού χαρακτήρα

για την περίοδο 1996-1998

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

37. Στο διάγραμμα 3 οι ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα κατανέμονται ανάλογα με τον τρόπο χρηματοδότησης. Οι δημοσιονομικές δαπάνες που αποτελούνται από επιδοτήσεις, συμμετοχές, δάνεια μειωμένου επιτοκίου και εγγυήσεις, είναι ο προτιμώμενος τρόπος χρηματοδότησης των ενισχύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Ισπανία και την Αυστρία, όπου όλες οι ενισχύσεις χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό, και στη Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου πάνω από το 90% χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό. Αντίθετα, οι ενισχύσεις φορολογικού χαρακτήρα, δηλαδή οι εκπτώσεις φόρου και οι φορολογικές διευκολύνσεις, χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό στο Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία και την Ιταλία.

Κρατικές ενισχύσεις χορηγούμενες σε βάση ad-hoc

38. H παραπάνω ανάλυση των στοιχείων για τις κρατικές ενισχύσεις αποτελεί προσπάθεια να εντοπισθούν οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες τάσεις στα κράτη μέλη της ΕΕ. Τα στοιχεία αυτά, ωστόσο, δεν αφορούν μόνο τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στο πλαίσιο καθεστώτων που προάγουν οριζόντιους, τομεακούς ή περιφερειακούς στόχους αλλά περιλαμβάνουν και κρατικές ενισχύσεις χορηγούμενες ad-hoc, δηλαδή εκτός των καθεστώτων αυτών. Παρακάτω παρουσιάζονται οι ενισχύσεις ad-hoc εξαιτίας του γεγονότος ότι η ανάλυση του τρόπου με τον οποίο οι αρχές που χορηγούν ενισχύσεις καταφεύγουν σε χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που δεν έχουν δημιουργηθεί εκ των προτέρων παρουσιάζει ενδιαφέρον όσον αφορά τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες της εθνικής πολιτικής κρατικών ενισχύσεων. Αυτό επιτρέπει τη διαμόρφωση σαφέστερης εικόνας τόσο ως προς την τρέχουσα κατάσταση όσο και ως προς τις διάφορες τάσεις στο εσωτερικό της Ένωσης. Για λόγους πληρότητας αναφέρονται και οι ενισχύσεις ad-hoc στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

39. Το μεγαλύτερο μέρος των ενισχύσεων ad-hoc χορηγείται για την αναδιάρθρωση ή τη διάσωση επιχειρήσεων. Η τομεακή κατανομή των ενισχύσεων που χορηγούνται για το σκοπό αυτό είναι άνιση. Π.χ. στον μεταποιητικό τομέα, λίγο πάνω από το 50 % των ενισχύσεων ad-hoc που χορηγήθηκαν την περίοδο 1994-1996 και το 42 % των ενισχύσεων που χορηγήθηκαν την περίοδο 1996-1998 αφορούσαν την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων στον τομέα σιδήρου και χάλυβα και στον ναυπηγικό τομέα. Το υπόλοιπο χορηγήθηκε σχεδόν αποκλειστικά για τη διάσωση ή/ και την αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων 55 περίπου επιχειρήσεων. Αντίθετα, ενισχύσεις ad-hoc που χορηγούνται στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη για την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων, ευεργετούν χιλιάδες επιχειρήσεις που καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα τομέων της μεταποίησης. Η κατανομή αυτού του τελευταίου τύπου ενισχύσεων ad hoc μέσα στον μεταποιητικό τομέα είναι, συνεπώς, ομαλότερη.

40. Από τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκτη και την έβδομη έκθεση απορρέει ότι το επίπεδο των ενισχύσεων ad-hoc στο μεταποιητικό τομέα της ΕΕ κορυφώθηκε το 1993/94. Τα τωρινά στοιχεία επιβεβαιώνουν την τάση αυτή. Όπως φαίνεται στον πίνακα 13, οι ενισχύσεις ad-hoc μειώθηκαν από 11 % το 1994 σε 4 % των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα το 1998. Αν προστεθούν και οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη, τα ποσοστά μειώθηκαν κάπως περισσότερο από 37 % το 1994 σε 12 % το 1998. Οι συνολικές ενισχύσεις ad-hoc μειώθηκαν από 18 δισ. ευρώ σε 7 δισ. ευρώ. Σε αντίθεση, οι ενισχύσεις ad-hoc στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών συνέχισαν να αυξάνουν.

19.

Πίνακας 13

Κρατικές ενισχύσεις ad-hoc και ενισχύσεις της Treuhand* στον τομέα της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αερομεταφορών στην Κοινότητα, την περίοδο 1992-1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* ενισχύσεις στη Γερμανία μέσω της Treuhandanstalt (THA) ή της Bundesanstalt fόr vereinigungsbedingte Sonderaufgaben (BvS)

** μετ/ση: μεταποίηση

41. Στον πίνακα 14 συγκρίνονται οι ετήσιοι μέσοι όροι των ενισχύσεων ad hoc περιλαμβανομένων των ενισχύσεων της Treuhand για την αναδιάρθρωση της βιομηχανίας στα νέα ομόσπονδα κράτη κατά τις περιόδους 1994-1996 και 1996-1998 για τον τομέα της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αερομεταφορών. Σε σύγκριση με τα 11 δισ. EUR ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα, το συνολικό ποσό μειώθηκε σε 6 δισ. EUR περίπου που είναι σημαντική σε κοινοτικό επίπεδο. Σε επίπεδο κρατών μελών μόνον στη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες παρατηρείται αύξηση. Σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη παρατηρείται μείωση των χορηγούμενων ενισχύσεων ad-hoc με σημαντικότερη τη Γερμανία. Όντως, με μείωση κατά περισσότερο από 4 δισ. EUR, η χώρα αυτή είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής μείωσης των ενισχύσεων ad-hoc που παρατηρείται στην Κοινότητα. Εντούτοις τα επίπεδα ενισχύσεων ad-hoc παραμένουν υψηλά στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία.

42. Όσον αφορά τις διάφορες μορφές υπό τις οποίες χορηγούνται ενισχύσεις ad-hoc στον μεταποιητικό τομέα, το ήμισυ είναι επιχορηγήσεις ενώ τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους και η συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο/εισφορά κεφαλαίου ισοδυναμούν με το 28 και 18 % αντίστοιχα, ενώ οι εγγυήσεις είναι σχετικά λίγες, 5 %.

43. Από τη σύγκριση του πίνακα 14 με τον πίνακα 3, γίνεται φανερή η σημασία των ενισχύσεων ad-hoc για τις γενικότερες τάσεις όσον αφορά τις ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα. Από την κατά 5,5 δισ. ευρώ μείωση που προκύπτει από τον πίνακα 3, περίπου 5 δισ. προέρχονται από τη μείωση των ενισχύσεων ad-hoc.

44. Στους τομείς της παροχής υπηρεσιών οι ενισχύσεις ad-hoc μειώνονται σε όλα τα κράτη μέλη πλην της Γαλλίας και της Ιταλίας. Στις δύο αυτές χώρες η έντονη αύξηση των ενισχύσεων ad-hoc στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών συνέβαλε στην παρατηρούμενη συνολική αύξηση. Ωστόσο θεωρείται ότι ενισχύσεις ήδη έφθασαν στα ανώτατα δυνατά επίπεδα. Επειδή, μάλιστα, οι διαρθρωτικές προσαρμογές έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί στον τομέα αυτόν αναμένεται ότι οι ενισχύσεις ad-hoc στον τομέα των υπηρεσιών θα μειωθούν, όπως συνέβη και στην περίπτωση των αεροπορικών εταιρειών.

Πίνακας 14

Κρατικές ενισχύσεις ad-hoc στον τομέα της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αερομεταφορών στα κράτη μέλη και ενισχύσεις της Treuhand

Ετήσιοι μέσοι όροι 1994-1996 και 1996-1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Μέσοι όροι σε τιμές 1997

* συμπεριλαμβανομένης μιας περίπτωση ενισχύσεων ad-hoc στον τομέα των μέσων ενημέρωσης

Γερμανικές κρατικές ενισχύσεις στα νέα ομόσπονδα κράτη

45. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, συνεχίστηκε η διαδικασία ανασυγκρότησης της οικονομίας των νέων ομόσπονδων κρατών της Γερμανίας. Η ενοποίηση της Γερμανίας έχει ιδιαίτερη σημασία για την κοινοτική πολιτική στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων. Κατά την περίοδο 1994-1998, χορηγήθηκαν στα νέα ομόσπονδα κράτη ενισχύσεις στη μεταποίηση κατά μέσο όρο 8,6 δισ. EUR περίπου ετησίως. Παρότι το ποσό αυτό είναι υψηλό, η μείωση σε σχέση με την περίοδο 1994-1996, κατά την οποία δαπανήθηκαν 13 δισ.EUR είναι αξιοσημείωτη. Επιπροσθέτως, η μείωση αυτή συνοδεύεται από μείωση των ενισχύσεων στα παλαιά γερμανικά ομόσπονδα κράτη από 3 δισ. EUR την περίοδο 1994-1996 σε 2,8 δισ. EUR την περίοδο 1996-1998. Ο πίνακας Α4 στο παράρτημα ΙΙ εμφανίζει την κατανομή στις διάφορες μορφές των ενισχύσεων προς τα νέα ομόσπονδα κρατίδια.

Στο πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης των πρώην κρατικών επιχειρήσεων, κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, χορηγήθηκαν ενισχύσεις μέσω της Treuhandanstalt (THA), της κρατικής εταιρείας χαρτοφυλακίου που συστάθηκε για τη διαχείριση, την προσαρμογή και την ιδιωτικοποίηση των πρώην κρατικών επιχειρήσεων της Ανατολικής Γερμανίας και του φορέα που τη διαδέχθηκε, της Bundesanstalt fur vereinigungsbedingte Sonderaufgaben (BvS). Όπως αναφέρεται στις αποφάσεις της Επιτροπής του 1991, 1992 και 1995 σχετικά με τις παρεμβάσεις της THA, ορισμένες από τις παρεμβάσεις αυτές συνιστούσαν ενισχύσεις. Αυτό συνέβαινε συνήθως όταν η THA παρείχε εγγυήσεις για την παροχή τραπεζικών δανείων με το επιτόκιο της αγοράς στις επιχειρήσεις της, οι οποίες γενικά ήταν προβληματικές. Επίσης, η THA δανειζόταν κεφάλαια η ίδια με το επιτόκιο της αγοράς για να χορηγήσει, στη συνέχεια, δάνεια στις επιχειρήσεις της με το ίδιο επιτόκιο.

Με εξαίρεση ορισμένες ειδικές πτυχές των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης προβληματικών επιχειρήσεων [14], την περίοδο 1996-1998 ίσχυσαν στα νέα ομόσπονδα κράτη κανονικά οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Οι THA/BvS χορήγησαν εγγυήσεις ύψους 1.456 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως και δάνεια 8.581 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως. Με βάση παρελθούσες εμπειρίες, η Επιτροπή θεωρεί ότι το 20% των ποσών αυτών συνιστά ενίσχυση η οποία συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση. Κατά την ίδια περίοδο χορηγήθηκαν 1,507 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως υπό μορφή μη επιστρεπτέων ενισχύσεων.

[14] Κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης προβληματικών επιχειρήσεων , ΕΕ C 355 της 31.12.1995, και

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

46. Σε τομείς όπως η γεωργία, όπου εφαρμόζεται μία ιδιαιτέρως ανεπτυγμένη κοινοτική πολιτική, τα όρια για τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων καθορίζονται, σε μεγάλο βαθμό, από την κοινή αυτή πολιτική. Έτσι, μολονότι τα άρθρα 87-89 της συνθήκης ΕΚ εφαρμόζονται κατ' αρχήν στη γεωργία όπως και σε άλλους τομείς της οικονομίας, το άρθρο 36 ορίζει ότι ο βαθμός στον οποίο τα άρθρα αυτά εφαρμόζονται στη γεωργία πρέπει να αποφασίζεται από το Συμβούλιο. Ως εκ τούτου, το Συμβούλιο έχει περιορίσει την ελευθερία των κρατών μελών όσον αφορά τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων σε ορισμένους τομείς:

(i) Στήριξη των αγορών για τα περισσότερα γεωργικά προϊόντα (κανονισμοί του Συμβουλίου που διέπουν την κοινή οργάνωση των αγορών).

Οι ενισχύσεις που χρησιμοποιούν κοινοτικούς πόρους (π.χ. ΕΓΤΠΕ) καταβάλλονται μόνο βάσει των κανόνων του Συμβουλίου, που, μεταξύ άλλων, προβλέπουν ένα κοινό σύστημα παρεμβατικών αγορών και επιστροφών κατά την εξαγωγή και, μετά τις μεταρρυθμιστικές αποφάσεις του Μαΐου 1992, αντισταθμιστικές ενισχύσεις σε διάφορους τομείς για τη μείωση των τιμών σε συνδυασμό με υποχρεωτική παύση καλλιέργειας.

(ii) Στήριξη για τη βελτίωση της διάρθρωσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΟΚ) αριθ. 950/97).

Οι ενισχύσεις που αφορούν παραγωγικές επενδύσεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις διέπονται, σε μεγάλο βαθμό, από τις διατάξεις του προαναφερθέντος κανονισμού του Συμβουλίου και συγχρηματοδοτούνται εν μέρει από την Κοινότητα.

47. Στον πίνακα 15 περιλαμβάνονται οι ετήσιοι μέσοι όροι των κονδυλίων του προϋπολογισμού συμπεριλαμβανομένων των άμεσων πληρωμών, του μειωμένου κόστους των εισροών και των γενικών υπηρεσιών σε επίπεδο Κοινότητας.

Πίνακας 15

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

48. Να σημειωθεί ότι η έννοια των συνολικών εθνικών ενισχύσεων περικλείει μεμονωμένες κατηγορίες ενισχύσεων που μπορεί να παρουσιάζουν διαφορετικά επίπεδα συνάφειας όσον αφορά την πολιτική ανταγωνισμού. Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι ενισχύσεις σε μέτρα όπως οι παραγωγικές επενδύσεις και η διαφήμιση έχουν περισσότερες πιθανότητες να επηρεάσουν το εμπόριο απ' ό,τι οι ενισχύσεις που έχουν απλώς ως στόχο να αποζημιώσουν τους κατόχους των εκμεταλλεύσεων για παρεχόμενες υπηρεσίες, όπως η πρόσβαση στην ύπαιθρο και οι ενισχύσεις που αντισταθμίζουν τις οικονομικές επιβαρύνσεις που συνεπάγονται οι φυσικές καταστροφές. Σε γενικές γραμμές, το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση ενισχύσεων που χρηματοδοτούνται από ορισμένους φόρους υπέρ τρίτων, όπου, μολονότι οι ενισχύσεις αυτές θεωρούνται από νομική άποψη κρατικές ενισχύσεις, η οικονομική επιβάρυνση πρέπει να καλυφθεί αποκλειστικά από τους ίδιους τους αποδέκτες.

Αναλυτικά στοιχεία όσον αφορά τη φύση και το ύψος της συνολικής υποστήριξης που χορηγείται στον τομέα της γεωργίας στην Κοινότητα, παρέχονται στην ετήσια έκδοση της Επιτροπής με τον τίτλο "Κατάσταση της Γεωργίας στην Κοινότητα".

ΜΕΡΟΣ III - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ

49. Στον τομέα της αλιείας, οι κρατικές ενισχύσεις ακολουθούν από κοντά τις κατευθύνσεις και τα όρια της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη κοινών στόχων. Τα συμπεράσματα από τον ποσοτικό προσδιορισμό των κρατικών ενισχύσεων πρέπει, συνεπώς, να λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την επίπτωσή τους στον ανταγωνισμό, αλλά και την επίπτωσή τους στην επίτευξη του κοινού σκοπού όσον αφορά τη δημιουργία των συνθηκών που είναι απαραίτητες για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα και το μέλλον του τομέα της αλιείας.

50. Η αγορά της αλιείας είναι συνεπώς οργανωμένη κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να σταθεροποιεί τις τιμές και να ενοποιεί την κοινοτική αγορά. Οι κανόνες αλιείας προβλέπουν την καλύτερη δυνατή χρήση των διαθέσιμων αποθεμάτων και τη βέλτιστη διατήρησή τους ενώ παράλληλα διασφαλίζουν σχετικά σταθερή πρόσβαση στους αλιείς. Εκτός από αυτά τα μέτρα δημιουργήθηκαν και δεσμοί διαρκείας σε διεθνές επίπεδο με σκοπό τη διατήρηση ή την ανάπτυξη της πρόσβασης σε αποθέματα εκτός των κοινοτικών υδάτων. Επιπλέον, η ενσωμάτωση του διαρθρωτικού στοιχείου της αλιείας στο γενικότερο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων αποσκοπεί στη διασφάλιση της αναγκαίας διαρθρωτικής προσαρμογής για την επίτευξη των στόχων της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Αυτό απαιτεί τη συμμόρφωση των δράσεων στον τομέα αυτό με το στόχο της ισορροπίας μεταξύ αποθεμάτων και εκμετάλλευσης. Ως εκ τούτου, οι κρατικές ενισχύσεις δικαιολογούνται μόνον εφόσον εξυπηρετούν τους στόχους της πολιτικής αυτής.

51. Οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα αυτόν είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Τα κριτήρια και οι διακανονισμοί όσον αφορά την κοινοτική διαρθρωτική υποστήριξη στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και στην κατεργασία και εμπορία των προϊόντων του καθορίζονται στον κανονισμό του Συμβουλίου 2468/98 [15]. Παράλληλα με την ανάπτυξη της κοινής αλιευτικής πολιτικής, αναπτύχθηκαν και κατευθυντήριες γραμμές εξέτασης των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα της αλιείας [16]. Αυτό είναι το πλαίσιο βάσει του οποίου η Επιτροπή επιτρέπει παρεκκλίσεις από την αρχή του ασυμβίβαστου των κρατικών ενισχύσεων με την κοινή αγορά (άρθρο 87, παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΚ) που αναφέρονται στις παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 87 της συνθήκης και στα όργανα εφαρμογής. Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα αναθεώρηση των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων, περιλαμβανομένου και του Χρηματοδοτικού Μέσου Προσανατολισμού της Αλιείας (Financial Instrument for Fisheries Guidance - FIFG), οι κατευθυντήριες γραμμές πρόκειται και αυτές να αναθεωρηθούν στο μέλλον.

[15] ΕΕ αριθ. L 312 της 20.11.1998, σ.19.

[16] ΕΕ αριθ. L 100, 27.03.1997, σ. 12.

Οι κανόνες αυτοί αφορούν όλα τα μέτρα που συνεπάγονται οικονομικό πλεονέκτημα οποιασδήποτε μορφής χρηματοδοτούμενο άμεσα ή έμμεσα από τους προϋπολογισμούς δημόσιων αρχών (εθνικών, περιφερειακών, επαρχιακών, νομαρχιακών ή τοπικών). Κρατικές ενισχύσεις επιτρέπονται μόνον εφόσον συμβαδίζουν με τους στόχους της κοινής πολιτικής. Οι ενισχύσεις δεν πρέπει να έχουν προστατευτικό αποτέλεσμα και θα πρέπει να προάγουν τον εξορθολογισμό και την αποτελεσματικότητα της παραγωγής και της εμπορίας αλιευτικών προϊόντων έτσι ώστε να ενθαρρύνεται και να επιταχύνεται η προσαρμογή της βιομηχανίας στη νέα επικρατούσα κατάσταση.

Από πρακτική άποψη, η ενίσχυση θα πρέπει να προσφέρει κίνητρα ανάπτυξης και προσαρμογής που δεν είναι δυνατή υπό κανονικές συνθήκες αγοράς εξαιτίας της ανεπαρκούς ευελιξίας του τομέα και των περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων των απασχολουμένων σε αυτόν. Οι ενισχύσεις θα πρέπει να οδηγούν σε μακρόπνοες βελτιώσεις έτσι ώστε ο κλάδος να συνεχίσει να αναπτύσσεται αποκλειστικά και μόνο βάσει των πραγματοποιούμενων κερδών. Η διάρκεια των ενισχύσεων πρέπει επομένως να περιορίζεται στο χρόνο που είναι αναγκαίος για την επίτευξη των επιθυμητών βελτιώσεων και προσαρμογών.

Ως εκ τούτου ισχύουν οι ακόλουθες αρχές:

Οι κρατικές ενισχύσεις δεν πρέπει να εμποδίζουν την εφαρμογή των κανόνων της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Συγκεκριμένα, οι ενισχύσεις στις εξαγωγές ή στο εμπόριο αλιευτικών προϊόντων εντός της Κοινότητας είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά.

- Όταν το επιτρέπουν οι σχετικοί κανονισμοί, ιδίως όσον αφορά τη διαρθρωτική πολιτική, τα κράτη μέλη δύνανται να χορηγούν κρατικές ενισχύσεις υπό τον όρο ότι οι ενισχύσεις αυτές συμμορφώνονται με τους στόχους των κοινών κανόνων έτσι ώστε να μην εμποδίζεται ή να απειλείται με στρέβλωση το τελικό τους αποτέλεσμα. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνονται στα διάφορα όργανα προγραμματισμού που προβλέπουν οι κοινοτικοί κανόνες.

- Οι κρατικές ενισχύσεις, οι οποίες χορηγούνται χωρίς την επιβολή υποχρεώσεων στους αποδέκτες και προορίζονται για τη βελτίωση της κατάστασης των επιχειρήσεων και αυξάνουν τη ρευστότητά τους ή υπολογίζονται επί της παραγόμενης ή διατιθέμενης ποσότητας, των τιμών των προϊόντων, των παραγόμενων μονάδων ή των μέσων παραγωγής και οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής ή τη βελτίωση των εσόδων του αποδέκτη είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά δεδομένου ότι συνιστούν ενισχύσεις λειτουργίας. Η Επιτροπή εξετάζει τις ενισχύσεις αυτές κατά περίπτωση όταν συνδέονται άμεσα με ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης θεωρούμενο συμβιβάσιμο με την κοινή αγορά.

52. Ο πίνακας 16 περιλαμβάνει επισκόπηση του μέσου επιπέδου ενισχύσεων που χορηγήθηκαν από τα κράτη μέλη στον τομέα αυτόν κατά τις δύο περιόδους 1994-1996 και 1996-1998. Ο πίνακας 16 περιλαμβάνει επίσης τα ίδια στοιχεία ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας υπολογιζόμενα βάσει των ποσοτήτων που αλιεύθηκαν και των μέσων τιμών, ενώ ο πίνακας 17 παρουσιάζει τις κοινοτικές παρεμβάσεις υπέρ του κοινοτικού αλιευτικού στόλου, της εμπορίας και της πρώτης κατεργασίας των προϊόντων.

Πίνακας 16

Ενισχύσεις στην αλιεία ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας* του τομέα, υπολογιζόμενες βάσει των ποσοτήτων που έχουν εκφορτωθεί και του μέσου όρου των τιμών, και σε απόλυτες τιμές.

Ετήσιοι μέσοι όροι 1994 - 1996 και 1996 - 1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Μέσοι όροι σε τιμές 1997

*Τα στοιχεία δεν αφορούν την προστιθέμενη αξία της μεταποιητικής βιομηχανίας και άλλων παραγωγών στην ξηρά.

Πίνακας 17 Κοινοτικές παρεμβάσεις στον τομέα της αλιείας στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης της αγοράς και της διαρθρωτικής πολιτικής 1994-1998.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΜΕΡΟΣ IV - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ

53. Κατά τη διάρκεια των δύο περιόδων που καλύπτει η παρούσα έκθεση, οι ενισχύσεις στον τομέα του άνθρακα για προϊόντα άνθρακα ΕΚΑΧ διέπονταν από την απόφαση της Επιτροπής 3632/93/ΕΚΑΧ που βασιζόταν στο άρθρο 95 ΕΚΑΧ. Η ισχύς της απόφασης θα λήξει στις 23.07.2002 ημερομηνία κατά την οποία θα παύσει να ισχύει η συνθήκη ΕΚΑΧ.

Βάσει των όρων της προηγούμενης απόφασης 2064/86/ΕΚΑΧ, οι ενισχύσεις λειτουργίας, τα βάρη του παρελθόντος και τα προγράμματα κοινωνικών παροχών όφειλαν να κοινοποιούνται στην Επιτροπή. Ωστόσο, τα βάρη του παρελθόντος και τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας δεν απαιτούσαν επίσημη έγκριση σε σχετικές αποφάσεις για τις κρατικές ενισχύσεις εφόσον:

-για τα βάρη του παρελθόντος, τα ποσά "δεν υπερβαίνουν το πραγματικό ποσό των δαπανών αυτών".

- όσον αφορά τα προγράμματα κοινωνικών παροχών, τα χορηγούμενα ποσά "συντείνουν ώστε η σχέση μεταξύ της επιβάρυνσης ανά εργαζόμενο μεταλλωρύχο και την παροχή ανά δικαιούχο να φθάσει στα ίδια επίπεδα με την αντίστοιχη σχέση που ισχύει στις άλλες βιομηχανίες". Εάν δεν ετηρείτο η προϋπόθεση αυτή, τα ποσά υπεράνω του ανώτατου ορίου εγκρίνονταν με ειδικές αποφάσεις.

Βάσει της απόφασης του 1993, τα βάρη του παρελθόντος κατέστησαν αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας έγκρισης και εμφανίζονται στο κείμενο των διαφόρων αποφάσεων της Επιτροπής με τις οποίες εγκρίνονται ενισχύσεις. Τα συστήματα κοινωνικών παροχών συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται όπως και παλαιότερα και κανονικά δεν εμφανίζονται στις αποφάσεις. Ως εκ τούτου, τα βάρη του παρελθόντος συμπεριλαμβάνονται από το 1994 και μετά στις ετήσιες εκθέσεις της Επιτροπής για τις ενισχύσεις στον τομέα του άνθρακα ενώ οι κοινωνικές ενισχύσεις δεν περιλαμβάνονται.

Στην απόφαση 3632/93/ΕΚΑΧ για το κοινοτικό καθεστώς παρεμβάσεων των κρατών μελών υπέρ της βιομηχανίας άνθρακα θεσπίσθηκε αυστηρότερος ορισμός για τις ενισχύσεις στον υπόψη τομέα ώστε να καλύπτονται:

- όλα τα άμεσα ή έμμεσα μέτρα ή υποστήριξη από μέρους των δημοσίων αρχών που συνδέονται με την παραγωγή, την εμπορία και το εξωτερικό εμπόριο τα οποία, παρότι δεν βαρύνουν τους δημόσιους προϋπολογισμούς, προσφέρουν οικονομικό πλεονέκτημα σε επιχειρήσεις άνθρακα μειώνοντας το κόστος που κανονικά θα όφειλαν να φέρουν,

- η κατανομή των επιβαρύνσεων που καθίστανται υποχρεωτικές ως αποτέλεσμα της κρατικής παρέμβασης, η οποία ωφελεί έμμεσα ή άμεσα τον τομέα του άνθρακα,

- στοιχεία ενίσχυσης που περιλαμβάνονται στα μέτρα χρηματοδότησης των κρατών μελών όσον αφορά τις επιχειρήσεις άνθρακα, τα οποία δεν θεωρούνται ως κεφάλαιο κινδύνου και τα οποία παρέχονται σε επιχειρήσεις στο πλαίσιο της τυπικής ελεύθερης οικονομίας.

Προκειμένου να αυξηθεί η διαφάνεια, ζητήθηκε από τα κράτη μέλη να περιλάβουν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1996 το αργότερο, τις ενισχύσεις στους "εθνικούς, περιφερειακούς ή τοπικούς προϋπολογισμούς ή να τις διοχετεύουν με αυστηρά ισοδύναμους μηχανισμούς". Πέραν αυτού όλες οι ενισχύσεις που λαμβάνουν οι επιχειρήσεις άνθρακα θα πρέπει να εμφανίζονται μαζί με τους λογαριασμούς κερδών και ζημιών "ως χωριστό έσοδο διαφορετικό από τον κύκλο εργασιών".

Τέλος, οι λειτουργικές ενισχύσεις ορίζονται ως "η διαφορά μεταξύ του κόστους παραγωγής και της τιμής πώλησης που συνομολογείται ελεύθερα μεταξύ των συμβαλλομένων μερών βάσει των συνθηκών που επικρατούν στη διεθνή αγορά". Η απόφαση 3632/93/ΕΚΑΧ προβλέπει επίσης ότι "τα ισχύοντα καθεστώτα την 31η Δεκεμβρίου 1993, βάσει των οποίων χορηγούνται ενισχύσεις σύμφωνα με τις διατάξεις της απόφασης 2064/86/ΕΚΑΧ και τα οποία σχετίζονται με συμφωνίες μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, που εξαιρούνται βάσει του άρθρου 85, παράγραφος 3 της συνθήκης ΕΚ ή/και εγκρίνονται βάσει του άρθρου 65 της συνθήκης ΕΚΑΧ, πρέπει να τροποποιηθούν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1996" προκειμένου να συμμορφωθούν με τις διατάξεις της νέας απόφασης 3632/93/ΕΚΑΧ. Για τη Γερμανία και την Ισπανία αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια αύξηση των κονδυλίων για ενισχύσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό εξαιτίας της κατάργησης των συστημάτων τιμής αναφοράς.

54. Αμφότερες οι αποφάσεις της Επιτροπής επιτρέπουν τη χορήγηση ενισχύσεων για περαιτέρω αναδιάρθρωση, εκσυγχρονισμό και εξορθολογισμό στον κλάδο του άνθρακα με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς του. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής άνθρακα στην Κοινότητα παραμένει και θα εξακολουθήσει να είναι μη ανταγωνιστικό έναντι των εισαγωγών παρά τη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας και τη σημαντική μείωση του αριθμού των απασχολουμένων στον τομέα αυτό. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η διεθνής αγορά άνθρακα είναι σταθερή με άφθονη προσφορά από διάφορες πηγές, ακόμα και μακροπρόθεσμα και με αυξημένη ζήτηση για άνθρακα, ο κίνδυνος παρατεταμένης διακοπής των προμηθειών είναι ελάχιστος παρότι δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς.

55. Στον πίνακα 18 περιλαμβάνονται στοιχεία για τις ενισχύσεις στην εξόρυξη άνθρακα που δεν σχετίζονται με την τρέχουσα παραγωγή καθώς και ενισχύσεις χορηγούμενες για την τρέχουσα παραγωγή. Η δεύτερη κατηγορία εκφράζεται σε ευρώ ανά απασχολούμενο στον τομέα του άνθρακα και ως μερίδιο της συνολικής ενίσχυσης στον τομέα. Συνολικά τα ποσά ενίσχυσης ανά απασχολούμενο μειώθηκαν ελαφρά από 46.656 EUR την προηγούμενη περίοδο αναφοράς σε 44.173 EUR την τρέχουσα περίοδο. Η μείωση αυτή, όμως, οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι ενισχύσεις που κοινοποίησε η Γαλλία το 1997 και το 1998 εξακολουθούν να εξετάζονται από την Επιτροπή και ως εκ τούτου δεν λαμβάνονται υπόψη. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η εγχώρια παραγωγή άνθρακα της Γαλλίας μειώνεται και αναμένεται να σταματήσει μέχρι το 2005. Στη Γερμανία, εξαιτίας της μείωσης των ενισχύσεων στην τρέχουσα παραγωγή, τα απόλυτα επίπεδα ενίσχυσης συνεχίζουν να μειώνονται σύμφωνα με το "Kohlekompromiss" του 1997, ενώ τα επίπεδα ενίσχυσης τόσο ανά απασχολούμενο όσο και σε απόλυτες τιμές έχουν αυξηθεί στην Ισπανία. Η ανάλυση της εξέλιξης του επιπέδου των κρατικών ενισχύσεων στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι από το 1996 και μετά όλες οι κρατικές ενισχύσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην κατάρτιση εθνικών, περιφερειακών και τοπικών προϋπολογισμών. Ως αποτέλεσμα, οι στατιστικές προ του 1996 πρέπει να τροποποιηθούν ώστε να καταστούν συγκρίσιμες. Το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ δεν χορήγησε κανενός είδους ενισχύσεις στην τρέχουσα παραγωγή κατά την περίοδο 1990-1994, χορήγησε ένα μικρό ποσό ενισχύσεων στην τρέχουσα παραγωγή το 1993 και ένα σημαντικό ποσό το 1994, στο πλαίσιο αυστηρών μέτρων αναδιάρθρωσης του κλάδου ενόψει των ιδιωτικοποιήσεων. Στην Πορτογαλία, το τελευταίο ανθρακωρυχείο έκλεισε στα τέλη του 1994.

56. Παρομοίως, οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν για σκοπούς πλην της τρέχουσας παραγωγής μειώθηκαν επίσης από 2.241 εκατ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως την πρώτη περίοδο αναφοράς σε 1.657 εκατ. EUR τη δεύτερη. Oι παραπάνω μέσοι όροι θα μεταβληθούν ανάλογα με την απόφαση της Επιτροπής όσον αφορά τις ενισχύσεις που χορήγησε η Γαλλία το 1997 και το 1998. Στα ποσά αυτά περιλαμβάνονται τα 2,3 εκατ. EUR που χορηγήθηκαν κατά μέσο όρο ετησίως στη Γαλλία για ενισχύσεις στην E&A στον τομέα του άνθρακα την περίοδο 1994-1996 και τα 0,6 εκατ. EUR εκατ. EURπου δαπανήθηκαν κατά μέσο όρο ετησίως για E&A και την προστασία του περιβάλλοντος στην Ισπανία κατά την ίδια περίοδο.

Στην περίπτωση της Ισπανίας εφαρμοζόταν επί σειρά ετών ένα σύστημα τιμών αναφοράς για τον άνθρακα, που διατηρούσε τις τιμές της εγχώριας αγοράς - χωρίς να υπολογίζονται οι επιδοτήσεις - σε επίπεδα αισθητά υψηλότερα από τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Παρότι ένα τέτοιο μέτρο ισοδυναμεί με ενίσχυση ως προς τα αποτελέσματά του, δεν αντικατοπτρίζεται στους συνήθεις δείκτες που αναφέρονται στον πίνακα 18. Ωστόσο, η κατάργηση του συστήματος των τιμών αναφοράς εξηγεί εν μέρει την εμφανή πρόσφατη αύξηση των ενισχύσεων στην παραγωγή της Ισπανίας. Οι συμβάσεις αγοράς άνθρακα, π.χ. για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, που συνάφθηκαν με τοπικούς προμηθευτές περιλάμβαναν πριμοδότηση πάνω από την τιμή της παγκόσμιας αγοράς για την ασφάλεια και την ευελιξία που προσέφεραν. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχει ένα στοιχείο ενίσχυσης το οποίο δεν αντικατοπτρίζεται στον πίνακα.

57. Για τον τομέα του άνθρακα τα παρατηρηθέντα ποσά ενίσχυσης είναι υψηλά. Μολονότι ο ανταγωνισμός αφορά κατά κύριο λόγο τον εισαγόμενο άνθρακα, δεν μπορεί να αγνοηθεί ο ενδεχόμενος στρεβλωτικός αντίκτυπος των ενισχύσεων αυτών δεδομένου ότι η κοινοτική αγορά γίνεται όλο και πιο ολοκληρωμένη και ανταγωνιστική. Η δεδηλωμένη βούληση της Κοινότητας για άνοιγμα της αγοράς ενέργειας καθιστά ολοένα σημαντικότερη την άσκηση αυστηρής πολιτικής ελέγχου των ενισχύσεων από την Επιτροπή στους εν λόγω τομείς.

58. Η Επιτροπή έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι χωρίς σημαντική χρηματοδοτική υποστήριξη οι ανθρακοβιομηχανίες της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας θα εξαναγκασθούν να κλείσουν σχεδόν αμέσως. Ωστόσο, η Επιτροπή γνωρίζει επίσης ότι η χρηματοδοτική υποστήριξη είναι μεν απαραίτητη για την άμβλυνση των κοινωνικών και περιφερειακών επιπτώσεων της αναδιάρθρωσης του τομέα, αλλά γενικά δεν έχει συμβάλει στην εξασφάλιση των μεσοπρόθεσμων προοπτικών του κλάδου. Μολονότι στο παρελθόν η ασφάλεια των προμηθειών από ποικίλες πηγές ήταν εξασφαλισμένη, όπως αναφέρθηκε σε πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής [17]: «οι κρατικές ενισχύσεις στην παραγωγή άνθρακα στην κοινότητα δεν αποτέλεσε την κατάλληλη λύση από οικονομική άποψη για τη διαρθρωτική κρίση που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή ανθρακοβιομηχανία». Στην πράξη, οι ενισχύσεις προσέφεραν μια σχετικά μικρή βελτίωση στο κόστος παραγωγής σε σχέση με τις διεθνείς τιμές του άνθρακα. Αυτό οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην προοδευτική επιδείνωση των συνθηκών παραγωγής εξαιτίας των όλο και δυσκολότερων γεωλογικών συνθηκών και συχνά εξαιτίας της έλλειψης διαρθρωτικών αλλαγών στις ανθρακοπαραγωγές επιχειρήσεις λόγω της απουσίας ανταγωνιστικών πιέσεων».

[17] Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του κοινοτικού καθεστώτος παρεμβάσεων των κρατών μελών υπέρ της βιομηχανία άνθρακα το 1996 και 1997 COM(1999) 303 τελικό της 9ης Σεπτεμβρίου 1999.

Πίνακας 18

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* σε τιμές 1997

** Τα αριθμητικά στοιχεία του 1994 για τις ενισχύσεις στην τρέχουσα παραγωγή στη Γερμανία περιλαμβάνουν έκτακτο χρηματοδοτικό μέτρο ύψους 5.350 εκατ. DΕM για την κάλυψη χρεών που βάρυναν το ταμείο αποζημιώσεων μέχρι τα τέλη του 1993.

*** Οι ενισχύσεις για το 1997 και το 1998 κοινοποιήθηκαν από τη γαλλική κυβέρνηση αλλά εξακολουθούν να εξετάζονται από την Επιτροπή.

ΜΕΡΟΣ V - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

59. Παρότι ο τομέας των μεταφορών δεν απαλλάσσεται από τις γενικές διατάξεις για τις κρατικές ενισχύσεις, η συνθήκη περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες για τον τομέα αυτό (άρθρα 73 και 76). Εκτός αυτού, προκειμένου να ενισχυθεί η εσωτερική αγορά και η οικονομική και κοινωνική συνοχή, το άρθρο 154 της συνθήκης ΕΚ προβλέπει κοινοτική στήριξη των διευρωπαϊκών δικτύων στο πλαίσιο ανοικτών και ανταγωνιστικών αγορών.

60. Ένα στοιχείο-κλειδί της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το άνοιγμα της πρόσβασης στις αγορές μεταφορών λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε μεταφορικού μέσου. Οι κοινοτικές επιχειρήσεις αεροπορικών, ναυτιλιακών και οδικών μεταφορών, είναι πλέον απολύτως ελεύθερες να παράσχουν τις υπηρεσίες τους, το καμποτάζ έχει ήδη ελευθερωθεί για την εσωτερική ναυσιπλοΐα και τις οδικές μεταφορές, ενώ από τον Ιανουάριο του 1999, αυξάνονται σταθερά τα δικαιώματα των πορθμείων. Οι δυνατότητες των σιδηροδρομικών μεταφορέων είναι περισσότερο περιορισμένες αλλά η Επιτροπή επιδιώκει την επέκτασή τους.

61. Η ύπαρξη ανοικτών και ανταγωνιστικών αγορών όμως, δεν αποκλείει την παρέμβαση του δημοσίου, ιδίως όταν γίνεται προς το γενικό συμφέρον ή στρέφεται στην επίτευξη στόχων της κοινής πολιτικής μεταφορών. Δεδομένου ότι μπορεί να γίνει κατάχρηση των δημόσιων παρεμβάσεων και ειδικότερα των κρατικών ενισχύσεων για την προστασία επιχειρήσεων από τις δυνάμεις της αγοράς και να υπονομευθεί ο στόχος των καλύτερων και φθηνότερων υπηρεσιών που υποτίθεται ότι εξυπηρετεί η ελευθέρωση των αγορών μεταφορών, απαιτείται ο αυστηρός έλεγχος των ενισχύσεων αυτών. Από την άλλη πλευρά, όμως, πρέπει επίσης να εξασφαλιστεί ότι με τον έλεγχο αυτό δεν ματαιώνονται ακούσια οι στόχοι της κοινής πολιτικής μεταφορών.

62. Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα των μεταφορών από μέρους της Επιτροπής είναι πιο πολύπλοκος από ό,τι σε άλλους τομείς. Η πολυπλοκότητα οφείλεται στην ανάγκη να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι γενικές απαιτήσεις για τις κρατικές ενισχύσεις που θεσπίζει η συνθήκη αλλά και τα άρθρα της συνθήκης που αφορούν συγκεκριμένα τις ενισχύσεις στις μεταφορές. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη το βαθμό της ελευθέρωσης στα διάφορα μεταφορικά μέσα, την αύξηση του αριθμού των ανταγωνιστών που μπορούν να επηρεαστούν αρνητικά από αθέμιτες κρατικές ενισχύσεις, τη στρατηγική και οικονομική σημασία της σχετικής αγοράς και τέλος, την ανάγκη των επιχειρήσεων για σαφήνεια και νομική ασφάλεια.

63. Προκειμένου να ενισχύσει τον έλεγχο, η Επιτροπή εξέδωσε το 1994 αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές [18] για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των αερομεταφορών που ενισχύουν συγκεκριμένα την αρχή της χορήγησης ενισχύσεων για πρώτη και τελευταία φορά. Προγραμματίζεται περαιτέρω βελτίωση του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων. Μετά την έγκριση των αναθεωρημένων κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στο ναυτιλιακό τομέα, η Επιτροπή εξετάζει τώρα τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η αναθεώρηση της παράγωγης κοινοτικής νομοθεσίας για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των χερσαίων μεταφορών (κανονισμός (ΕΟΚ) 1107/70 και κανονισμός (ΕΟΚ) 1191/90) προκειμένου να καταστεί σαφέστερη και συστηματικότερη.

[18] Εφαρμογή των άρθρων 87 και 89 της συνθήκης ΕΚ και του άρθρου 61 της συμφωνίας για τον ΕΟΧ στις κρατικές ενισχύσεις στον αεροπορικό τομέα (ΕΕ C 350 της 10.12.1994, σ. 5).

Παρακάτω παρουσιάζεται η κατάσταση που επικρατεί σε καθένα από τα ευρωπαϊκά μέσα μεταφορών που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους ενώ στον πίνακα 20 αναφέρονται συνοπτικά τα μειωνόμενα επίπεδα κρατικών ενισχύσεων στον τομέα αυτόν από το 1994 και μετά.

Αεροπορικές μεταφορές

64. Ο τομέας αυτός, που στο παρελθόν απολάμβανε προστασίας, ελευθερώθηκε προοδευτικά, διαδικασία που ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 1997, οπότε καταργήθηκαν και οι τελευταίοι περιορισμοί όσον αφορά το καμποτάζ. Προκειμένου να προσαρμοστούν στο νέο αυτό πλαίσιο, πολλές αεροπορικές επιχειρήσεις έθεσαν σε εφαρμογή εκτενή προγράμματα αναδιάρθρωσης. Οι, κατά κύριο λόγο ad-hoc, ενισχύσεις που χορηγούνταν στον τομέα των αερομεταφορών αυξάνονταν μέχρι το 1994 και στη συνέχεια μειώθηκαν. Το μέσο ετήσιο ποσό ενισχύσεων για την περίοδο 1994 - 1996 ήταν 2 064 εκατ. EUR ενώ για την τελευταία περίοδο αναφοράς, 1996-1998, ο μέσος όρος ήταν 1110 εκατ. EUR, όπως προβλεπόταν στην προηγούμενη έκθεση. Από το 1999 και μετά αναμένεται σημαντική μείωση των ενισχύσεων εξαιτίας της ολοκλήρωσης της αναδιάρθρωσης στις περισσότερες από τις ενδιαφερόμενες αεροπορικές εταιρείες. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν τον προσωρινό χαρακτήρα της οικονομικής υποστήριξης των αεροπορικών εταιρειών, όπως αναφερόταν σε παλαιότερες εκθέσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τη μείωση των ενισχύσεων σε άλλους τομείς, οι ενισχύσεις στις αερομεταφορές αντιπροσωπεύουν μόνο το 1% των συνολικών ενισχύσεων ή το 3% των ενισχύσεων στον τομέα της μεταποίησης.

Σιδηρόδρομοι

65. Το 1996, η Επιτροπή εξέδωσε Λευκό Βιβλίο για μια στρατηγική αναζωογόνησης των κοινοτικών σιδηροδρόμων το οποίο ασχολείται και με τη χρηματοδότησή τους. Σε αυτό καθορίζεται γενικά η προσέγγιση της Επιτροπής όσον αφορά την εξέταση των ενισχύσεων στον τομέα αυτόν. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ποσά που λαμβάνουν οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις μετά βίας εξετάζονται σήμερα βάσει των αρχών για τις κρατικές ενισχύσεις. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό βαθμό ελευθέρωσης των αγορών και τα χορηγούμενα υψηλά ποσά αντιστάθμισης για υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας που απαλλάσσονται από την υποχρέωση κοινοποίησης στις χερσαίες μεταφορές. Στόχος της Επιτροπής είναι να δημιουργηθεί σταδιακά ένα σύστημα όπου η δημόσια χρηματοδότηση των σιδηροδρόμων θα έχει μόνο τη μορφή χρηματοδότησης της υποδομής ή αντιστάθμισης για υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας ή θα εντάσσεται σε ένα γενικότερο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης με στόχο την αποκατάσταση της οικονομικής βιωσιμότητας των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων. Για τα υπόλοιπα θέματα ο κυριότερος στόχος είναι να αυξηθεί η διαφάνεια. Ο πίνακας 19 περιλαμβάνει τις ενισχύσεις και τα λοιπά αντισταθμίσματα που χορηγούνται στους σιδηροδρόμους ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας στον τομέα αυτόν.

66. Τα επίπεδα ενίσχυσης μειώθηκαν σε δεκατρία κράτη μέλη και η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στο Λουξεμβούργο. Ωστόσο, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν πάντοτε πρόσφατα στοιχεία για την προστιθέμενη αξία, χρησιμοποιήθηκαν εκτιμήσεις και, ως εκ τούτου, οι συγκρίσεις μεταξύ κρατών μελών θα πρέπει να γίνουν με επιφυλακτικότητα. Σε όλα τα κράτη μέλη ο τομέας των σιδηροδρομικών μεταφορών υπέστη εκτενή αναδιάρθρωση πράγμα το οποίο επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις μεθόδους χρηματοδότησης. Η Επιτροπή διάκειται θετικά στις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις στην υποδομή προκειμένου να αναπτυχθούν τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών. Προς το σκοπό αυτό η Επιτροπή ενέκρινε δημόσια μέτρα στήριξης για την υλοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας Παρίσι-Βρυξέλλες-Κολωνία-Άμστερνταμ-Λονδίνο η οποία συγκαταλέγεται μεταξύ των 14 σχεδίων στα οποία δίνεται προτεραιότητα στο πλαίσιο της ανάπτυξης των διευρωπαϊκών δικτύων.

Πίνακας 19

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

*Στοιχεία ενίσχυσης ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας στις χερσαίες μεταφορές δεδομένου ότι δεν υπάρχουν χωριστά στοιχεία για τους σιδηροδρόμους.

** Στοιχεία για την Ιταλία δεν έχουν ληφθεί για το 1998 και τα στοιχεία για το 1997 εκτιμήθηκαν ούτως ώστε να ισοδυναμούν με τα στοιχεία για το 1996.

*** Στο συγκεκριμένο κράτος μέλος, ένα σημαντικό μέρος των δαπανών αφορά τις συντάξεις

Θαλάσσιες μεταφορές

67. Το συνολικό ετήσιο ποσό ενισχύσεων που ενέκρινε η Επιτροπή βάσει των προηγούμενων κατευθυντήριων γραμμών και κατά την υπό εξέταση περίοδο ανήλθε στο ποσό των 1428 εκατ. ευρώ. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς η Επιτροπή ήρθε κατά καιρούς αντιμέτωπη με ασυνήθιστες περιπτώσεις ενισχύσεων μεγάλης κλίμακας οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του συνολικού ποσού των ενισχύσεων για το υπόψη έτος. Παράδειγμα αποτελούν οι γαλλικές ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης για τη CGM (514 εκατ. ευρώ) το 1995. Παρά ταύτα οι συνολικές μέσες ενισχύσεις που εγκρίνονται κατ' έτος μειώθηκαν πρόσφατα σε 200 εκατ. EUR.

68. Στα μέσα του 1997, τέθηκε σε εφαρμογή ένα νέο πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις στις θαλάσσιες μεταφορές [19]. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές, όπως εκείνες του 1989, συνεχίζουν να αναγνωρίζουν ότι η ναυτιλιακή πολιτική της Ένωσης τοποθετείται σε έναν παγκόσμιο στίβο όπου υπάρχει ανταγωνισμός από σημαίες ευκαιρίας και φορολογικά συστήματα χαμηλού κόστους. Ωστόσο, οι νέες κατευθυντήριες γραμμές είναι πιο περιοριστικές όσον αφορά τις ενισχύσεις που επηρεάζουν τις αποφάσεις των ναυτιλιακών επιχειρήσεων για τις τρέχουσες συναλλαγές τους και ιδίως τις επενδύσεις σε σκάφη. Άλλο βασικό στοιχείο είναι αυτό που αφορά την κρατική χρηματοδότηση ζημιών αποδιδόμενων στην εκπλήρωση υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας, ιδίως σε δρομολόγια με αραιή κίνηση. Εδώ η Επιτροπή επιδιώκει να εξασφαλίσει τη δίκαιη πρόσβαση όλων των ναυτιλιακών εταιρειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτό το είδος δραστηριοτήτων που χρηματοδοτεί το κράτος, ιδίως βάσει του κανονισμού του Συμβουλίου 3577/92 για τα δικαιώματα θαλάσσιων ενδομεταφορών. Στον τομέα των θαλάσσιων λιμένων, η Επιτροπή συνεχίζει να εξετάζει τη δημόσια χρηματοδότηση λιμενικών επιχειρήσεων βάσει των άρθρων 87-89 της συνθήκης.

[19] Κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στις θαλάσσιες μεταφορές (ΕΕ C 205 της 5.7.1997, σ. 5).

Εσωτερικές πλωτές οδοί

69. Οι περισσότερες ενισχύσεις αφορούν την αναδιάρθρωση του τομέα των εσωτερικών πλωτών οδών στο πλαίσιο της προοδευτικής ελευθέρωσής του από το 2000 και μετά. Στο πλαίσιο αυτό υποστηρίζονται μέτρα που συνοδεύουν τη διαδικασία της διαρθρωτικής αναδιοργάνωσης του τομέα αυτού (μείωση του πλεονάζοντος δυναμικού με συντονισμένη σε κοινοτικό επίπεδο διάλυση πλοίων, τεχνικό εκσυγχρονισμό του στόλου, ενθάρρυνση της δημιουργίας εμπορικών ενώσεων, την επαγγελματική εκπαίδευση, υποστήριξη της συνταξιοδότησης, προώθηση των πλωτών οδών, κλπ.).

Επιπλέον, κατά την περίοδο 1996-1999, ο τομέας των εσωτερικών πλωτών οδών μπορούσε να εκμεταλλευθεί έναν κανονισμό (κανονισμός του Συμβουλίου 2255/96) που επέτρεπε την, υπό ορισμένους όρους, χορήγηση ενισχύσεων για επενδύσεις στην υποδομή τερματικών σταθμών για εσωτερικές πλωτές οδούς ή σε σταθερό ή κινητό εξοπλισμό για τη μεταφόρτωση εμπορευμάτων από και προς πλωτές οδούς. Προς το σκοπό αυτό, η Επιτροπή ενέκρινε για παράδειγμα, την ενίσχυση μίας επιχείρησης του Λουξεμβούργου για την απόκτηση δύο γερανών εμπορευματοκιβωτίων για εσωτερικές πλωτές μεταφορές.

Οι ενισχύσεις στον τομέα αυτόν, που συγκεντρώνονται σε έξι κράτη μέλη, (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες και Λουξεμβούργο), είναι πολύ χαμηλές με 30 εκατ. ευρώ κατά μέσο όρο ετησίως για την περίοδο 1996-1998.

Συνδυασμένες Μεταφορές

70. Το άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του κανονισμού 1107/70, επέτρεπε τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για εξοπλισμό και υποδομές συνδυασμένων μεταφορών μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1997. Ο κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) 543/97, απάλλαξε τα κράτη μέλη από την υποχρέωση κοινοποίησης κρατικών ενισχύσεων στον τομέα αυτόν από 1ης Ιανουαρίου 1996 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1997. Από 1ης Ιανουαρίου 1998, οι γενικοί κανόνες της συνθήκης για τις κρατικές ενισχύσεις ισχύουν και για τις ενισχύσεις στις συνδυασμένες μεταφορές. Αυτό ισχύει τόσο για την υποχρέωση κοινοποίησης όσο και για την ουσιαστική αξιολόγηση των ενισχύσεων.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, κοινοποιήσεις λήφθηκαν από την Αυστρία, τις Κάτω Χώρες, το ΗΒ και την Ιταλία όσον αφορά ενισχύσεις στις συνδυασμένες μεταφορές και εξοπλισμό μεταφόρτωσης εμπορευμάτων και ενισχύσεις στην κατασκευή τερματικών σταθμών. Τα ποσά ήταν σχετικά μικρά. Ωστόσο, το πραγματικό ποσό που χορηγήθηκαν για συνδυασμένες μεταφορές ενδέχεται να είναι μεγαλύτερο δεδομένου ότι η υποχρέωση κοινοποίησης δεν ίσχυε για ένα μέρος της περιόδου αναφοράς.

Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη χορηγούν ενισχύσεις για την προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών βάσει του κανονισμού 1191/69. Παραδείγματος χάρη, υπολογίζεται ότι η Αυστρία κατέβαλε στους αυστριακούς σιδηρόδρομους OBB περίπου 80 εκατ. ECU κατ' έτος μεταξύ 1994 και 1998 για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στον τομέα των συνδυασμένων μεταφορών. Άλλα κράτη μέλη θεώρησαν, κατά την περίοδο αναφοράς, ότι οι κρατικές ενισχύσεις για την κατασκευή τερματικών σταθμών συνδυασμένων μεταφορών υπό ιδιωτική εκμετάλλευση αποτελούσαν δημόσια μέτρα χρηματοδότησης δημόσιας υποδομής και ως εκ τούτου δεν συνιστούσαν ενισχύσεις, που έπρεπε να κοινοποιηθούν. Η Γερμανία λ.χ. ξεκινώντας το 1998 υπέβαλε προϋπολογισμό, ανερχόμενο για το έτος εκείνο σε 20 εκατ. ECU, για την κατασκευή τερματικών σταθμών συνδυασμένων μεταφορών υπό ιδιωτική ιδιοκτησία και εκμετάλλευση.

Οδικές μεταφορές

71. Από το 1993, όταν άρχισε η ελευθέρωση της αγοράς οδικών μεταφορών, η Επιτροπή έχει αυξήσει τους ελέγχους για ενισχύσεις που θα μπορούσαν να ωφελήσουν αθέμιτα συγκεκριμένους μεταφορείς. Ο ανταγωνισμός στον τομέα αυτόν έχει αυξηθεί αισθητά και η αυστηρή γραμμή που ακολουθεί η Επιτροπή μαρτυρείται από διάφορες αρνητικές ή εν μέρει αρνητικές αποφάσεις στις οποίες εφάρμοσε αυστηρά την αρχή του ασυμβίβαστου των ενισχύσεων λειτουργίας με τη συνθήκη. Π.χ., η Επιτροπή εξέδωσε αρνητική απόφαση για δύο προγράμματα φορολογικών πιστώσεων υπέρ επαγγελματιών οδικών μεταφορέων. Το ύψος των ενισχύσεων και ο συνολικός αριθμός υποθέσεων παραμένουν σχετικά χαμηλά και από τα διαθέσιμα στοιχεία δεν διαπιστώνεται καμία ιδιαίτερη τάση.

Πίνακας 20

Κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των μεταφορών

Ετήσιες αξίες 1994 - 1998

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΜΕΡΟΣ VI - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

72. Τα επίπεδα ενισχύσεων που χορηγούνται στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών είναι σχετικά χαμηλά σε σύγκριση με τα συνολικά ποσά ενισχύσεων, μολονότι από το 1994 και μετά παρατηρείται μια τάση συνεχούς αύξησής τους. Ενισχύσεις χορηγήθηκαν για τον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στη Γαλλία και σε μικρότερη έκταση στη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία και την Πορτογαλία. Ο ετήσιος μέσος όρος αυξήθηκε από 1959 εκατ. ευρώ την περίοδο -1994-1996, σε 3283 εκατ. ευρώ κατά την τρέχουσα περίοδο αναφοράς. Αναλυτικά στοιχεία για τις εν λόγω πέντε χώρες υπάρχουν στα Παραρτήματα Α5 και Α6.

Με εξαίρεση τη Γερμανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, οι ενισχύσεις αυτές προορίζονται σχεδόν αποκλειστικά για μεγάλα προγράμματα αναδιάρθρωσης και εξαρτώνται μεταξύ άλλων από τη μείωση των μεριδίων αγοράς των δικαιούχων επιχειρήσεων. Εκτός αυτού, η αναδιάρθρωση των αποδεκτριών επιχειρήσεων συχνά αποτελεί προοίμιο της ιδιωτικοποίησής τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το μεγαλύτερο μέρος των ενισχύσεων που χορηγήθηκαν στον τομέα αυτό, ευεργετεί μόνο ένα μικρό αριθμό επιχειρήσεων, η κρατική υποστήριξη που παρέχεται σε αυτόν θα πρέπει να επιτηρείται συνεχώς, ενώ όλες οι τρέχουσες εργασίες αναδιάρθρωσης θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται από κοντά. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον τραπεζικό τομέα όπου οι εισφορές κεφαλαίου ή άλλες ισοδύναμες μορφές ενίσχυσης επηρεάζουν άμεσα τις δραστηριότητες των αποδεκτών και δύνανται να στρεβλώσουν τον ανταγωνισμό πολύ περισσότερο από ό,τι στην περίπτωση που λαμβάνεται υπόψη μόνο η ονομαστική αξία της ενίσχυσης.

ΜΕΡΟΣ VII - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ, ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

73. Τα κράτη μέλη παρέχουν υποστήριξη στον τομέα του τουρισμού, των μέσων ενημέρωσης και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο πολυτομεακών καθεστώτων για ΜΜΕ και περιφερειακών καθεστώτων ενίσχυσης καθώς και με ειδικά προγράμματα που αφορούν αποκλειστικά κάποιον από τους τομείς αυτούς. Η Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει τα ειδικά αυτά προγράμματα βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τις ενισχύσεις προς ΜΜΕ ή τις περιφερειακές ενισχύσεις. Παρότι οι ενισχύσεις αυτές αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό κλάσμα των συνολικών ενισχύσεων - και χωρίς να ληφθεί υπόψη η συνολική υποστήριξη προς τους τομείς αυτούς η οποία παρέχεται στο πλαίσιο πολυτομεακών προγραμμάτων για ΜΜΕ και περιφερειακών ενισχύσεων -, στοιχεία ως προς τα επίπεδα ενισχύσεων για τέτοια ειδικά προγράμματα και την εξέλιξη της κατανομής των δαπανών των κρατών μελών στους τομείς αυτούς παρέχονται παρακάτω στον πίνακα 21.

74. Η Ιταλία εφαρμόζει έναν μεγάλο αριθμό ειδικών προγραμμάτων για την υποστήριξη του τουρισμού τα οποία αντιστοιχούν στο 40 % περίπου των συνολικών δαπανών στον τομέα αυτόν. Πέντε άλλα κράτη μέλη εφαρμόζουν επίσης ειδικά προγράμματα που αντιστοιχούν στο 10-15 % του συνόλου.

75. Ορισμένα κράτη μέλη εφαρμόζουν επίσης ειδικά προγράμματα υποστήριξης των μέσων ενημέρωσης ή των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, τα οποία έχουν όλα εγκριθεί είτε στο πλαίσιο των πλαισίων για τις ΜΜΕ ή τις περιφερειακές ενισχύσεις είτε βάσει των γενικών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. Τα σχετικά υψηλά ποσά για τη Γαλλία οφείλονται στην υποστήριξη που παρέχεται στον τομέα των πολιτιστικών δραστηριοτήτων ενώ τα στοιχεία για το ΗΒ αντικατοπτρίζουν ενισχύσεις στον τομέα της τηλεόρασης.

Πίνακας 21

Κρατικές ενισχύσεις στον τομέα του τουρισμού, των μέσων ενημέρωσης και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων για τις περιόδους 1994-1996 και 1996 - 1998.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΜΕΡΟΣ VIII - ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ και ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ

76. Καθεστώτα παροχής κινήτρων υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη με σκοπό να δοθεί ώθηση ή να διευκολυνθεί η απασχόληση και η επαγγελματική κατάρτιση. Στο βαθμό που τα προγράμματα αυτά είναι γενικευμένα, δεν αφορούν κανέναν συγκεκριμένο τομέα και εντάσσονται όντως σε ένα γενικότερο σύστημα μέτρων για την απασχόληση, δεν θεωρούνται κρατικές ενισχύσεις. Αντίθετα, μέτρα που δεν έχουν γενικό χαρακτήρα είναι πιθανότερο να θεωρηθεί από την Επιτροπή ότι περικλείουν στοιχεία κρατικής ενίσχυσης. Προκειμένου να καταστεί σαφέστερη η διάκριση μεταξύ μέτρων που περιλαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις και μέτρων γενικού χαρακτήρα, η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση καθώς και ένα πλαίσιο για τις ενισχύσεις στην επαγγελματική κατάρτιση το 1995 [20] και το 1998 [21] αντίστοιχα. Ως εκ τούτου, τα μέτρα κρατικής ενίσχυσης για την απασχόληση που κοινοποιήθηκαν από το 1995 και μετά αξιολογήθηκαν βάσει των κατευθυντήριων γραμμών ενώ από το 2000 και μετά οι κρατικές ενισχύσεις υπέρ της επαγγελματικής κατάρτισης θα αξιολογούνται βάσει του πλαισίου.

[20] Κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις στην απασχόληση (ΕΕ C 334 της 12.12.1995)

[21] Πλαίσιο για την επαγγελματική κατάρτιση (ΕΕ C 343 της 11.11.1998)

Παρακάτω, στον πίνακα 22 περιλαμβάνονται στοιχεία όσον αφορά τα καθεστώτα ενισχύσεων υπέρ της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης που περιλαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις. Επισημαίνεται ότι για ορισμένες χώρες τα στοιχεία για την περίοδο 1994-1996 δεν είναι πλήρη και έχουν απλώς ενδεικτικό χαρακτήρα. Σε μελλοντικές εκθέσεις η κατάσταση θα βελτιωθεί ως προς το σημείο αυτό.

Τα στοιχεία στον πίνακα 22 αποτελούν μια πρώτη ένδειξη των μεγάλων διαφορών που υπάρχουν στη χρήση κρατικών ενισχύσεων ως μέσο υποστήριξης της απασχόλησης και αύξησης της επαγγελματικής κατάρτισης. Ενώ δύο κράτη μέλη δεν χορηγούν καθόλου κρατικές ενισχύσεις για τους στόχους αυτούς, δύο άλλα κράτη μέλη υποστηρίζουν μόνον την επαγγελματική κατάρτιση και τέσσερα μόνον την απασχόληση. Φυσικά, μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο ότι όλα τα κράτη μέλη προωθούν την απασχόληση στο πλαίσιο γενικών μέτρων για την αγορά εργασίας και την επαγγελματική κατάρτιση στο πλαίσιο γενικών μέτρων.

Πίνακας 22

Κρατικές ενισχύσεις για την υποστήριξη της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης κατά τις περιόδους 1994-1996 και 1996-1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΜΕΡΟΣ IX - ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

77. Στον πίνακα 23 αναφέρονται οι συνολικές εθνικές κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση στους τομείς που καλύπτει η έκθεση οι οποίες κατά την περίοδο αναφοράς ανήλθαν σε 93 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο ετησίως. Σε σύγκριση με τα 104 δισ. ευρώ που δαπανήθηκαν κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς, η μείωση των συνολικών επιπέδων κρατικής ενίσχυσης είναι αισθητή. Αν αναλυθεί το συνολικό αυτό ποσό, προκύπτει ότι τα στοιχεία που αντιστοιχούν σε κάθε τομέα - με εξαίρεση τις χρηματοπιστωτικές και λοιπές υπηρεσίες, τα μέσα ενημέρωσης και τις πολιτιστικές δραστηριότητες - παρουσιάζουν επίσης μείωση. Όσον αφορά την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση, δεν μπορεί να γίνει ακόμη αξιόπιστη σύγκριση για τους λόγους που αναφέρονται παραπάνω στο σημείο 76.

Πίνακας 23

Συνολικός μέσος όρος των ετήσιων κρατικών ενισχύσεων στην Κοινότητα κατά τις περιόδους 1994 -1996 και 1996-1998

εκατ. ευρώ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* Ένα μέρος του συνόλου για το 1998 είναι κατ' εκτίμηση

** Δεν συμπεριλήφθηκαν στοιχεία για την παραγωγή άνθρακα σ τη Γαλλία το 1997 και το 1998.

78. Στον πίνακα 24 παρουσιάζεται το σύνολο των δαπανών των κρατών μελών για ενισχύσεις ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ανά απασχολούμενο και ως ποσοστό των συνολικών κρατικών δαπανών.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* σε τιμές 1997

** χωρίς τη γεωργία

Παρά τη σύγκλιση, η οποία είναι ισχυρότερη όταν οι ενισχύσεις εκφράζονται ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως ευρώ ανά απασχολούμενο παρά όταν εκφράζονται ως ποσοστό των συνολικών κρατικών δαπανών, οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών όσον αφορά τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων σε καθέναν από τους κυριότερους τομείς είναι εμφανείς. Όσον αφορά και τους τρεις δείκτες, ο χαμηλότερος διαφέρει από τον υψηλότερο κατά το τριπλάσιο.

79. Ο πίνακας 25 παρουσιάζει την κατανομή των συνολικών εθνικών ενισχύσεων στους κυριότερους τομείς που καλύπτει η έκθεση [22]. Μεταξύ των δύο περιόδων που καλύπτει η έκθεση, το μερίδιο των ενισχύσεων σε κάθε τομέα παρέμεινε σχετικά σταθερό.

[22] Όσον αφορά την Πορτογαλία, τα ποσά για τον τουρισμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις πολιτιστικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν και άλλες υπηρεσίες για τις οποίες χορηγείται υποστήριξη στο πλαίσιο περιφερειακών ενισχύσεων.

Πίνακας 25

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

- Στη γεωργία και την αλιεία αντιστοιχεί επιπλέον 14 % για κάθε περίοδο αναφοράς.

- Τα ποσά που αναφέρονται στη στήλη αυτή περιλαμβάνουν και άλλες υπηρεσίες πλην των υπηρεσιών τουρισμού, μέσων ενημέρωσης και πολιτισμού, για τις οποίες χορηγούνται περιφερειακές ενισχύσεις οι οποίες, κατά τη διάρκεια των δύο περιόδων αναφοράς, ανήλθαν, αντιστοίχως, σε 21% και 53 % του συνόλου των πορτογαλικών κρατικών ενισχύσεων.

Ενισχύσεις κατά κεφαλή

80. Ο πίνακας 26 δείχνει τις κατά κεφαλή ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση τόσο όσον αφορά το σύνολο των εθνικών ενισχύσεων όσο και τις ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα.

Πίνακας 26

Κρατικές ενισχύσεις κατά κεφαλή στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ετήσιοι μέσοι όροι για την περίοδο 1996-1998

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

σε τιμές 1997

* χωρίς τη γεωργία

81. Όπως και παραπάνω στους πίνακες 24 και 25, στον πίνακα 26 φαίνονται οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών. Από άποψη ευρώ κατά κεφαλή, η διαφορά μεταξύ ΗΒ και Γερμανίας είναι πάνω από το τριπλάσιο όσον αφορά τις συνολικές κρατικές ενισχύσεις. Αν ληφθούν υπόψη οι ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα, η διαφορά μεταξύ Πορτογαλίας και Ιταλίας φθάνει το επταπλάσιο.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

82. Οι ενισχύσεις υπέρ του μεταποιητικού τομέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την υπό εξέταση περίοδο (1996-1998) ανήλθαν σε 33 δισ. ευρώ περίπου κατά μέσο όρο ετησίως. Σε σύγκριση με τα 38 δισ. ευρώ ενισχύσεων που χορηγήθηκαν ετησίως κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς 1994-1996, υπάρχει μείωση 14%. Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι και πάλι η συνολική μείωση των ενισχύσεων οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη μείωση των επιπέδων ενίσχυσης στη Γερμανία και την Ιταλία κατά 5 δισ. ευρώ και 2 δίσ. ευρώ αντίστοιχα. Μικρότερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στο Βέλγιο, την Ισπανία και την Πορτογαλία.

83. Μεταξύ των κρατών μελών, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές διαφορές όσον αφορά τις χορηγούμενες ενισχύσεις. Το άνοιγμα είναι αρκετό εάν οι ενισχύσεις στον μεταποιητικό τομέα εκφρασθούν ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας: τα επίπεδα ενίσχυσης 4,9 % που παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα ισοδυναμούν με το επταπλάσιο του χαμηλότερου επιπέδου ενίσχυσης, 0,7 %, που παρατηρήθηκε στο ΗΒ. Τα κράτη μέλη με τα χαμηλότερα επίπεδα ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σουηδία και η Πορτογαλία. Σε όλα τα κράτη αυτά τα επίπεδα ενισχύσεων είναι πολύ κάτω από τον κοινοτικό μέσο όρο.

84. Αν οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών εξετασθούν υπό το πρίσμα της συνοχής, προκύπτει ότι το μερίδιο των ενισχύσεων στις τέσσερις χώρες συνοχής - Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία - αυξήθηκε από 7,8 % των συνολικών ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς σε 9,3% περίπου, την περίοδο 1996-1998. Συγκριτικά, το μερίδιο των τεσσάρων μεγάλων οικονομιών - Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία και ΗΒ - όσον αφορά τις ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα μειώθηκε από 84% σε 80%. (Στη Γερμανία αντιστοιχεί το 35%, στην Ιταλία το 27%, στη Γαλλία το 14% και στο ΗΒ το 4% του συνόλου.) Παρότι εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλή, η σχετική σημασία των χωρών αυτών έχει μειωθεί προς όφελος των χωρών της συνοχής.

85. Όσον αφορά τους επιδιωκόμενους στόχους το μεγαλύτερο μερίδιο των βιομηχανικών ενισχύσεων στην Ένωση (57%), δαπανάται για περιφερειακούς στόχους οι περισσότεροι των οποίων αφορούν τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές δηλαδή τις περιοχές εκείνες που δύνανται να λάβουν περιφερειακές ενισχύσεις βάσει του άρθρου 87, παράγραφος 3, στοιχείο α) της συνθήκης ΕΚ. Το μερίδιο αυτό μειώνεται σε 52% αν δεν συμπεριληφθούν οι έκτακτες ενισχύσεις της ΤΗΑ και των διαδόχων της στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη. Οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν για οριζόντιους στόχους όπως, μεταξύ άλλων, για την προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης, για την προστασία του περιβάλλοντος καθώς και για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ανήλθαν σε 35%. Το μερίδιο των τομεακών ενισχύσεων στο σύνολο των ενισχύσεων προς το μεταποιητικό τομέα μειώθηκε σε 8%.

86. Όσον αφορά τη μορφή των ενισχύσεων, σε κοινοτικό επίπεδο, η χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό αποτελεί την προτιμώμενη μορφή χορήγησης κρατικών ενισχύσεων και σε αυτήν αντιστοιχεί το 73% περίπου των ενισχύσεων υπέρ του μεταποιητικού τομέα. Σε σύγκριση με τις φορολογικές διευκολύνσεις, η προτίμηση για την πρώτη μορφή ενισχύσεων που είναι και η διαφανέστερη, κατανέμεται άνισα μεταξύ των κρατών μελών. Ενώ σε ορισμένες χώρες σχεδόν το σύνολο των ενισχύσεων, δηλαδή πάνω από 90%, χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό, σε άλλες χώρες όπως η Δανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, πάνω από το 30% των ενισχύσεων στο μεταποιητικό τομέα χορηγείται υπό μορφή φορολογικών απαλλαγών.

87. Όπως προκύπτει από τις προηγούμενες εκθέσεις, ένα σχετικά μεγάλο αλλά συνεχώς μειωνόμενο ποσό ενισχύσεων μη εντασσόμενων σε προγράμματα προώθησης οριζόντιων, τομεακών ή περιφερειακών στόχων εξακολουθεί να χορηγείται σε βάση ad hoc προς μεμονωμένες επιχειρήσεις. Στους τομείς της μεταποίησης, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και των αεροπορικών μεταφορών, ένας περιορισμένος αριθμός μεμονωμένων ενισχύσεων σημαντικού ύψους αντιπροσωπεύει δυσανάλογο ποσοστό επί του συνόλου των χορηγούμενων ενισχύσεων. Οι ενισχύσεις ad hoc που χορηγούνται κατά κύριο λόγο για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων είναι εκείνες που μπορούν να στρεβλώσουν περισσότερο τον ανταγωνισμό. Στο μεταποιητικό τομέα αυξήθηκαν από 6% επί του συνόλου των ενισχύσεων στους τομείς αυτούς το 1992 σε 12% το 1993 για να μειωθούν στη συνέχεια σε 4 % το 1998. Εάν προστεθούν οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη μέσω της Treuhandanstalt/BvS - οι ενισχύσεις του είδους αυτού μπορεί να θεωρηθούν ισοδύναμες με ενισχύσεις ad hoc - το μερίδιο των συνολικών ενισχύσεων προς το μεταποιητικό τομέα αυξήθηκε από 19% το 1992 σε 37% το 1994 και στη συνέχεια υποχώρησε σε 12% το 1998.

88. Οι συνολικές εθνικές ενισχύσεις σε όλους τους τομείς που καλύπτει η έκθεση στην ΕΕ συνέχισαν να μειώνονται από 104 δισ. EUR κατά μέσο όρο ετησίως την περίοδο 1994-1996 σε 93 δισ. EUR την περίοδο 1996-1998. Με εξαίρεση τον τομέα των χρηματοπιστωτικών και λοιπών υπηρεσιών, των μέσων ενημέρωσης και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, όλες οι ενισχύσεις μειώθηκαν γενικότερα. Δεν υπάρχουν πλήρεις σειρές στοιχείων για την περίοδο 1994-1998 όσον αφορά την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ των δύο περιόδων. Ωστόσο, μεταξύ 1996 και 1998 οι ενισχύσεις για τους στόχους αυτούς αντιστοιχούσαν στο 2,5 % του συνόλου των ενισχύσεων.

89. Μολονότι τα γενικά επίπεδα κρατικών ενισχύσεων μειώθηκαν σε όλα τα κράτη μέλη με εξαίρεση τη Γαλλία, την Ιρλανδία, και το Πορτογαλία, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις συνολικές ενισχύσεις μεταξύ κρατών μελών. Κατά την περίοδο αυτή, όπως και σε προηγούμενες περιόδους, η Γερμανία και η Ιταλία ήταν τα δύο κράτη μέλη που συνέβαλαν περισσότερο στη μείωση κατά 11 δισ. ευρώ, με 8 και 2 δισ. EUR αντίστοιχα. Ωστόσο, ο αντίκτυπος των ενισχύσεων για τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά επηρεάζεται όχι μόνον από το ύψος αλλά και από τη σύνθεση των κρατικών ενισχύσεων. Κατά την περίοδο 1996-1998 οι τομεακές ενισχύσεις παρέμειναν σχετικά υψηλές στο Βέλγιο (σιδηρόδρομοι), στη Γερμανία (άνθρακας και σιδηρόδρομοι αλλά μειώνονται σε απόλυτους όρους), στην Ελλάδα (σιδηρόδρομοι και αεροπορικές εταιρείες, όπου παρατηρείται τώρα σοβαρή μείωση), στην Ισπανία (σιδηρόδρομοι, άνθρακας και ναυπηγία) και στη Γαλλία (σιδηρόδρομοι και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες). Στην Πορτογαλία οι περιφερειακές ενισχύσεις που δεν αφορούν τον μεταποιητικό τομέα αντιστοιχούν περίπου στο ήμισυ των συνολικών εθνικών ενισχύσεων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

90. Η επιτυχής εισαγωγή του ευρώ έδωσε μεγάλη ώθηση στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, προκειμένου να εξασφαλισθεί μακροπρόθεσμα η επιτυχία της ΟΝΕ, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνεχισθεί η εφαρμογή μιας αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη. Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να δημιουργηθούν τα δεδομένα για μια ισχυρή και διαρκή ανάπτυξη των επενδύσεων, της παραγωγής και της απασχόλησης. Κατά την περίοδο αναφοράς, βασικός άξονας της δημοσιονομικής πειθαρχίας των κρατών μελών ήταν η τήρηση των ορίων που θέτουν τα κριτήρια σύγκλισης και η συμμόρφωση με το σύμφωνο σταθερότητας. Μολονότι τα αναφερόμενα στην παρούσα έκθεση ποσά κρατικών ενισχύσεων παρουσιάζουν μείωση στα περισσότερα κράτη μέλη, η οποία αντικατοπτρίζει την εν λόγω πειθαρχία, τα αναφερόμενα ποσά ενίσχυσης εξακολουθούν να είναι υψηλά πράγμα το οποίο σημαίνει ότι υπάρχουν πολλά περιθώρια για περαιτέρω εξυγίανση, για την οποία θα πρέπει να συνεχισθεί η αυστηρή εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.

91. Ακόμη, προκειμένου να δρέψει τους καρπούς της εσωτερικής αγοράς με βάση ένα ενιαίο νόμισμα, η ευρωπαϊκή βιομηχανία καταβάλλει ήδη σοβαρές προσπάθειες για την αναδιοργάνωση των παραγωγικών και διανεμητικών της δραστηριοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων έχει κεντρικό ρόλο στη διευκόλυνση της διαρθρωτικής αυτής αλλαγής της ευρωπαϊκής οικονομίας καθώς συμβάλλει στην άρση των φραγμών που επιβάλλει το δημόσιο στην αναδιάρθρωση της βιομηχανίας. Έτσι συνεισφέρει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων μακροπρόθεσμα και με τον τρόπο αυτόν προλειαίνει το έδαφος για τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων απασχόλησης.

92. Στο πλαίσιο του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, η Επιτροπή, όπως είναι φυσικό, εγκρίνει ενισχύσεις για πολλούς και ποικίλους σκοπούς, εφόσον είναι προς το κοινό συμφέρον. Παραδείγματα τέτοιων ενισχύσεων για τις οποίες η Επιτροπή έχει σαφώς ευνοϊκή άποψη είναι οι ενισχύσεις για την Ε&Α, τις ΜΜΕ, την προστασία του περιβάλλοντος, την εκπαίδευση και την απασχόληση καθώς και οι περιφερειακές ενισχύσεις. Ωστόσο, εξαιτίας των συνεχιζόμενων υψηλών επιπέδων ενίσχυσης, η Επιτροπή έχει σοβαρούς λόγους να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, ιδιαίτερα στον μεταποιητικό τομέα. Επομένως, όχι μόνον πρέπει να διατηρηθούν τα επίπεδα ενίσχυσης υπό αυστηρό έλεγχο αλλά, προτού χορηγήσουν κρατικές ενισχύσεις, τα κράτη μέλη οφείλουν να ελέγχουν αν πρόκειται όντως για το κατάλληλο μέσο στην εκάστοτε περίπτωση.

93. Στην έκθεση που κατήρτισε στις 26 Ιανουαρίου 2000 για την οικονομική μεταρρύθμιση η Επιτροπή τόνισε τη σημασία να διατηρηθεί η σημερινή γενικότερη τάση μείωσης του όγκου των κρατικών ενισχύσεων. Συνέστησε επίσης στα κράτη μέλη να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες ούτως ώστε να αποφύγουν τη χορήγηση τομεακών ενισχύσεων και ιδίως ενισχύσεων ad hoc. Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Εσωτερικής αγοράς, που έλαβε χώρα στο Cardiff στις 16 Μαρτίου 2000, όσον αφορά την οικονομική μεταρρύθμιση, γίνεται έκκληση για την ανάπτυξη στρατηγικών για την γενικότερη μείωση των κρατικών ενισχύσεων στα κράτη μέλη και στην Κοινότητα ως σύνολο, με την παρακολούθηση των επιπέδων τους και την αξιολόγηση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων, ιδίως με βάση στατιστικά στοιχεία. Οι ενισχύσεις πρέπει να διοχετεύονται σε οριζόντιους στόχους, να χορηγούνται μόνον όταν υπάρχουν ουσιαστικοί οικονομικοί λόγοι και να είναι σαφώς προς το γενικό συμφέρον όπως η περιφερειακή ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, η Ε&A και η καινοτομία. Το Συμβούλιο ενεθάρρυνε την Επιτροπή να κινηθεί δραστήρια κατά των κρατικών ενισχύσεων εκείνων που ενδέχεται να στρεβλώσουν τον ανταγωνισμό. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, που έγινε τον Μάρτιο του 2000, απηύθυνε έκκληση στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για την προώθηση του ανταγωνισμού και τη μείωση του γενικού επιπέδου των κρατικών ενισχύσεων μετατοπίζοντας το κέντρο βάρος από την υποστήριξη μεμονωμένων επιχειρήσεων ή τομέων προς την επίτευξη οριζόντιων στόχων κοινοτικού ενδιαφέροντος όπως η απασχόληση, η περιφερειακή ανάπτυξη, το περιβάλλον, η επαγγελματική κατάρτιση και η έρευνα.

94. H συνεχής αναβάθμιση του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων οδηγεί σε ποικίλες μορφές ελέγχου. Νέες κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές και πλαίσια καταρτίζονται όχι μόνον για να αντιμετωπισθούν οι εξελισσόμενες ανάγκες της αγοράς αλλά και για να καταστούν ακριβέστεροι οι κοινοτικοί κανόνες περί ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων. Στους επόμενους μήνες θα δημοσιευθεί ένα νέο πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος και θα αναθεωρηθούν οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση. Η αναθεώρηση των ισχυουσών κατευθυντήριων γραμμών για την E&A θα γίνει στις αρχές του επόμενου έτους. Οι αγορές κεφαλαίων κινδύνου δίνουν σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και της απασχόλησης. Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή εξετάζει τον ρόλο των κρατικών ενισχύσεων και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες δύνανται να χορηγούνται στον τομέα αυτόν. Πέραν αυτού, θα συνεχισθούν και οι εργασίες για τον εντοπισμό επιζήμιων φορολογικών μέτρων υπό μορφή κρατικών ενισχύσεων.

95. Ενισχύσεις χορηγούμενες στον τομέα των ΜΜΕ και της κατάρτισης οι οποίες θα ανταποκρίνονται στα αυστηρά κριτήρια που καταρτίζει σήμερα η Επιτροπή θα απαλλάσσονται από την υποχρέωση κοινοποίησης. Με τις εν λόγω απαλλαγές κατά κατηγορία εξασφαλίζεται ότι η επιβάρυνση που αντιπροσωπεύουν οι διοικητικές διαδικασίες που προηγούνται της διάθεσης των ενισχύσεων για τους υπόψη σκοπούς θα είναι μικρότερη για την Επιτροπή και τα κράτη μέλη με αποτέλεσμα να μπορεί να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στην παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των υπόψη ενισχύσεων. Εκτός αυτού θα ελευθερωθούν πόροι που θα αφιερωθούν σε πολυπλοκότερους τομείς ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων.

96. Τον Ιούλιο του 2002 θα λήξει η ισχύς της συνθήκης ΕΚΑΧ και μαζί της οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που σήμερα διέπουν τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για προϊόντα άνθρακα και χάλυβα ΕΚΑΧ. Όπως αναφέρεται στην παρούσα έκθεση τα επίπεδα κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται στους δύο αυτούς τομείς έχουν μειωθεί ιδιαίτερα στην περίπτωση των προϊόντων χάλυβα ΕΚΑΧ. Με βάση όχι μόνον την τάση αυτή αλλά και άλλους παράγοντες, θα πρέπει να αποφασισθεί σύντομα ποιοι κανόνες θα διέπουν τους τομείς αυτούς από τη στιγμή που θα υπάγονται στον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων βάσει της συνθήκης ΕΚ.

97. Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να παρακολουθεί τις εξελίξεις σε τομείς που ελευθερώθηκαν πρόσφατα ούτως ώστε να μην χαθούν τα μακροπρόθεσμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που απορρέουν από την ελευθέρωση των αγορών εξαιτίας της χορήγησης επιδοτήσεων για την αντιστάθμιση ζημιογόνων δραστηριοτήτων. Στον τομέα της ενέργειας δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις δαπάνες των παραγωγών ηλεκτρικού ρεύματος στο πλαίσιο του ρυθμιστικού καθεστώτος τις οποίες δεν ανακτούν στην ελευθερωμένη αγορά, δηλαδή τις λεγόμενες μη ανακτήσιμες δαπάνες και οι οποίες μπορούν να γίνουν δεκτές με βάση μια μεθοδολογία που συζητήθηκε με τα κράτη μέλη τον Ιούνιο του 1999.

98. Βασικό στοιχείο μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων το οποίο έχει πολύ μεγάλη βαρύτητα για την ενιαία αγορά και συνεπώς πρέπει εξετάζεται προσεκτικά είναι η αύξηση της διαφάνειας. Ως προς το θέμα αυτό, μέσα στους επόμενους μήνες η Επιτροπή θα θέσει τις βάσεις για τη σύσταση ενός μητρώου κρατικών ενισχύσεων και ενός πίνακα αποτελεσμάτων. Τα δύο αυτά εργαλεία θα διευκολύνουν την ύπαρξη περισσότερης διαφάνειας προσφέροντας στα ενδιαφερόμενα μέρη αναλυτικότερες και ενοποιημένες πληροφορίες ως προς τις διάφορες πτυχές της πολιτικής ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων και την εφαρμογή των αποφάσεων της Επιτροπής για τις κρατικές ενισχύσεις στα κράτη μέλη.

99. Ένα βασικό συνοδευτικό μέτρο για τη διαφάνεια είναι η ανάγκη συνεχούς βελτίωσης των στοιχείων που συγκεντρώνει η Επιτροπή σχετικά με τις εθνικές δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις. Τα κράτη μέλη συνέχισαν τις προσπάθειές τους λαμβάνοντας μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας και της αξιοπιστίας των πληροφοριών που υποβάλλουν στην Επιτροπή αλλά παρά ταύτα χρειάζεται περαιτέρω βελτίωση.

100. Τα αποτελέσματα της παρούσας έκθεσης δείχνουν ότι το επίπεδο των ενισχύσεων που χορηγούν τα κράτη μέλη για την αναδιάρθρωση των μεταποιητικών βιομηχανιών τους και των αερομεταφορών έχει αρχίσει να μειώνεται. Μέσα στα επόμενα δύο έως τρία έτη, η ίδια τάση θα πρέπει να παρατηρηθεί όσον αφορά την αναδιάρθρωση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη χορήγηση σχετικά υψηλών ενισχύσεων ad-hoc σε ορισμένα κράτη μέλη, υπογραμμίζει τη σημασία των νέων κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής για τις ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης προβληματικών επιχειρήσεων. Ακόμα και οι ενισχύσεις που αποσκοπούν στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων ή του μετριασμού των κοινωνικών επιπτώσεων της προσαρμογής σε ορισμένους τομείς μπορεί να αντιπροσωπεύουν σημαντικό κόστος από άποψη χαμένων ευκαιριών αποτελεσματικής αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων. Η Επιτροπή, συνεπώς, εμμένει στην άποψή της ότι οι ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης δεν μπορούν να αποτελούν προκάλυμμα για την προστασία προβληματικών επιχειρήσεων ή οικονομικών κλάδων.

101. Όσον αφορά τη συνοχή στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η έκθεση δείχνει ότι το χάσμα όσον αφορά τα επίπεδα ενισχύσεων στα πλουσιότερα κράτη μέλη, αφενός, και στις τέσσερις χώρες συνοχής, αφετέρου, συνεχίζει να μειώνεται με βραδύ ρυθμό. Η οικονομική υποστήριξη έχει ζωτική σημασία για την αποκατάσταση των περιφερειακών ανισορροπιών και δεν πρέπει να υπονομεύεται με τη χορήγηση δυσανάλογων εθνικών κρατικών ενισχύσεων σε άλλους τομείς. Η Επιτροπή, στο μέτρο του δυνατού θα συνεχίσει να μειώνει το χάσμα της συνοχής βάσει των ισχυόντων κανόνων ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων.

102. Η διαδικασία της διεύρυνσης προχωρά κανονικά. Η διαδικασία αυτή τροποποιήθηκε πρόσφατα και όλες οι υποψήφιες χώρες συμμετέχουν πλέον σε μια ενιαία διαδικασία διαπραγματεύσεων. Συνεπώς, η δημιουργία στις χώρες αυτές, ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος ανάλογου προς αυτό που επικρατεί στην Κοινότητα έχει επιτακτικό χαρακτήρα. Λαμβάνοντας υπόψη τις φιλοδοξίες των χωρών αυτών για το μέλλον, η συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις πολύ πριν την προσχώρηση αυτή καθεαυτή, είναι θεμελιώδης για την εκπλήρωση των κριτηρίων προσχώρησης στον τομέα του ανταγωνισμού, όπως διαπιστώθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης, το 1993. Για τον λόγο αυτό η Επιτροπή συνεχίζει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις στις χώρες αυτές και με την έκθεση θέτει ορόσημα τα οποία θα συμβάλουν στην επίτευξη του απαιτούμενου βαθμού συγκρισιμότητας και διαφάνειας.

103. Πρόοδος σημειώνεται επίσης όσον αφορά την πλήρη εφαρμογή των διαφόρων διατάξεων των συμφωνιών συνεργασίας που υπογράφηκαν με την Ρωσία, τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και άλλες χώρες. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ύπαρξη ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού στη νέα αυτή ζώνη ελευθέρου εμπορίου, οι κρατικές ενισχύσεις τοποθετήθηκαν στον πυρήνα των συμφωνιών αυτών. Η εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων που είναι εμπνευσμένες από το μοντέλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί πρόκληση ύψιστης σημασίας και η πρώτη προτεραιότητα της Επιτροπής είναι να συνεχισθεί η παροχή βοήθειας στις χώρες αυτές προκειμένου να δημιουργήσουν ένα αξιόπιστο σύστημα ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων. Μόνον με τον τρόπο αυτόν θα δημιουργηθούν στις χώρες αυτές συνθήκες ανταγωνισμού ανάλογες με εκείνες που ισχύουν στην Κοινότητα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

TEXNIKO ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Σκοπός του παραρτήματος αυτού είναι η περιγραφή της μεθοδολογίας και των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν για τη σύνταξη της παρούσας έκθεσης για τις κρατικές ενισχύσεις, ιδίως σε σχέση με τα εξής:

I. Πεδίο της μελέτης

Εξαιρούμενοι τομείς

II. Κατηγορίες, μορφές και στόχοι των ενισχύσεων

III. Φύση των δεδομένων, πηγές και μέθοδοι εκτίμησης του στοιχείου ενίσχυσης

IV. Ειδικά θέματα

- Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α)

- Προσχώρηση των τριών νέων κρατών μελών

Ι. Πεδίο της μελέτης

Εξαιρούμενοι τομείς

1. 1.Το παρόν τεχνικό παράρτημα εξηγεί τη μεθοδολογική υποδομή και τις χρησιμοποιηθείσες στατιστικές μεθόδους. Καταρτίζει με νέα στοιχεία το τεχνικό παράρτημα της προηγούμενης έκθεσης.

Η έκθεση εστιάζεται στις κρατικές ενισχύσεις προς επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων των άρθρων 87 και 88 της συνθήκης ΕΚ και του άρθρου 95 της συνθήκης ΕΚΑΧ. Έτσι, γενικά μέτρα, (τα οποία, εάν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό, εξετάζονται υπό το πρίσμα του άρθρου 96 της συνθήκης ΕΚ) δεν συμπεριλαμβάνονται στα αριθμητικά στοιχεία.

2. Τα παρακάτω μέτρα ή τομείς δεν εξετάστηκαν:

2.1. Ενισχύσεις αποδέκτες των οποίων δεν είναι επιχειρήσεις

- -Ενισχύσεις προς νοικοκυριά

- -Ενισχύσεις προς άτομα με ειδικές ανάγκες

- Ενισχύσεις στην υποδομή

- Ενισχύσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία και στο δημόσιο στεγαστικό τομέα

- Ενισχύσεις σε δημόσια κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης

- Ενισχύσεις που χορηγούνται απευθείας σε αναπτυσσόμενες χώρες

2.2. Μέτρα γενικού χαρακτήρα και άλλα μέτρα

- Διαφορές μεταξύ των ποικίλων φορολογικών συστημάτων και των γενικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στα κράτη μέλη (αποσβέσεις, ελλείμματα στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, κλπ.)

- Ποσοστώσεις, δημόσιες συμβάσεις, περιορισμοί της αγοράς, τεχνικά πρότυπα

- Φορολογικά καθεστώτα που αφορούν ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες ειδικού χαρακτήρα (συνεταιρισμούς, ιδιόκτητες επιχειρήσεις, αυτοαπασχόληση κλπ) [23]

[23] Ωστόσο, περιλήφθηκε ένα μικρότερο από το κανονικό ποσοστό εταιρικού φόρου για μικρές επιχειρήσεις που συνιστά ενίσχυση (π.χ. Γερμανία).

- Γενική μείωση του ΦΠΑ (π.χ. τρόφιμα στο Ηνωμένο Βασίλειο)

2.3. Ενισχύσεις χορηγούμενες από υπερεθνικούς και πολυεθνικούς οργανισμούς

- Κοινοτικές ενισχύσεις (ΕΤΠΑ, ΕΓΤΠΕ, κλπ.)

- Χρηματοδοτήσεις της ΕΤΕ και της ΕΤΠΑ

- Ενισχύσεις προς τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA)

2.4. Μεμονωμένες κατηγορίες ενισχύσεων

- Άμυνα (βλ. σημείο 11.1 του παραρτήματος)

- Δημόσια έργα

ΙΙ. Κατηγορίες, μορφές και στόχοι των ενισχύσεων

3. Κατηγορίες ενισχύσεων

Όλες οι ενισχύσεις αντιπροσωπεύουν δαπάνη ή απώλεια εσόδων για τις δημόσιες αρχές και όφελος για τους αποδέκτες. Ωστόσο, το "στοιχείο ενίσχυσης", δηλαδή το τελικό οικονομικό όφελος που εμπεριέχεται στο μεταβιβαζόμενο ονομαστικό ποσό, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο χορήγησης της ενίσχυσης. Έτσι, μία ενίσχυση θα πρέπει να ταξινομείται σε συνάρτηση με τον τρόπο χορήγησής της. Προς τούτο, έχουν προσδιοριστεί τέσσερις κατηγορίες. Κάθε κατηγορία χαρακτηρίζεται με ένα γράμμα: Α, Β, Γ ή Δ, ακολουθούμενο από τους αριθμούς 1 ή 2, που σημαίνουν, αντίστοιχα, δημοσιονομική ενίσχυση (δηλ. ενίσχυση χορηγούμενη μέσω του προϋπολογισμού της κεντρικής διοίκησης) ή φορολογική ελάφρυνση (δηλ. ενίσχυση χορηγούμενη μέσω του φορολογικού συστήματος), όπου προστίθεται και το γράμμα Α, όταν είναι γνωστό το στοιχείο ενίσχυσης: λόγου χάρη, Γ1Α αναφέρεται στο στοιχείο ενίσχυσης (Α) ενός δανείου με μειωμένο επιτόκιο (Γ1).

4. Κατηγορία Α (Α1+Α2)

4.1. Η πρώτη κατηγορία (Α) αφορά ενισχύσεις που μεταβιβάζονται εξ ολοκλήρου στον αποδέκτη. Με άλλα λόγια, το στοιχείο ενίσχυσης ισούται προς την κεφαλαιακή αξία της ενίσχυσης. Η πρώτη κατηγορία έχει υποδιαιρεθεί σε δύο ομάδες, ανάλογα με το εάν η ενίσχυση χορηγείται μέσω του προϋπολογισμού (Α1) ή μέσω του φορολογικού συστήματος ή του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων (Α2).

4.2. Κατάλογος των ενισχύσεων που εμπίπτουν στις κατηγορίες Α1 και Α2

- Μη επιστρεπτέες εvισχύσεις

- Επιδοτήσεις επιτοκίου απευθείας στον αποδέκτη

- Φορολογικές πιστώσεις και άλλα φορολογικά μέτρα, όταν δεν εξαρτώνται από τυχόν φορολογική οφειλή (δηλ. όταν η φορολογική πίστωση υπερβαίνει τον οφειλόμενο φόρο το επιπλέον ποσό επιστρέφεται)

- Φορολογικές εκπτώσεις, απαλλαγές και μειώσεις συντελεστών, όταν η παροχή τους εξαρτάται από τυχόν φορολογική οφειλή

- Μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης

- Ισοδύναμα επιχορηγήσεων λόγου χάρη πώληση ή εκμίσθωση γηπέδων ή ιδιοκτησίας του δημοσίου σε τιμές χαμηλότερες της αξίας της αγοράς

5. Κατηγορία Β1

5.1. Είναι απαραίτητο να διευκρινίζεται αν η μεταβίβαση οικονομικών πόρων από το δημόσιο υπό μορφή συμμετοχής στο κεφάλαιο αποτελεί ενίσχυση προς τον αποδέκτη ή απλώς πράξη του δημοσίου το οποίο εμπλέκεται σε εμπορική δραστηριότητα και ενεργεί ως ιδιώτης επενδυτής υπό κανονικές συνθήκες αγοράς. Έτσι, αν και οι περιπτώσεις συμμετοχής, με τις ποικίλες μορφές της, θα μπορούσαν να έχουν συμπεριληφθεί στην πρώτη κατηγορία, συγκεντρώθηκαν σε ξεχωριστή κατηγορία, (Β1).

5.2. Κατάλογος των ενισχύσεων που υπάγονται στην κατηγορία Β1

- Ενισχύσεις για τη λήψη συμμετοχής υπό οποιαδήποτε μορφή (συμπεριλαμβανομένης και της μετατροπής χρεών).

6. Κατηγορία Γ (Γ1+Γ2)

6.1. Η τρίτη κατηγορία (Γ) καλύπτει μεταφορές πόρων στις οποίες το στοιχείο ενίσχυσης συνίσταται στους τόκους που εξοικονομούνται από τον αποδέκτη κατά την περίοδο για την οποία το χορηγούμενο κεφάλαιο τίθεται στη διάθεσή του. Η μεταβίβαση χρηματοδοτικών πόρων λαμβάνει τη μορφή χαμηλότοκου δανείου (Γ1) ή φορολογικών διευκολύνσεων (Γ2). Τα στοιχεία ενίσχυσης (Γ1Α/Γ2Α) της κατηγορίας αυτής είναι πολύ χαμηλότερα από την αξία των μεταβιβαζόμενων κεφαλαίων.

6.2. Κατάλογος των ενισχύσεων που υπάγονται στις κατηγορίες Γ1 ή Γ2

- Συμμετοχικά δάνεια από δημόσιες ή ιδιωτικές πηγές (Οι επιδοτήσεις επιτοκίου κατατάσσονται στην κατηγορία Α1)

- Συμμετοχικά δάνεια από δημόσιους ή ιδιωτικούς πόρους

- Προκαταβολές επιστρεπτέες σε περίπτωση επιτυχούς έκβασης

- Διάφορες φορολογικές διευκολύνσεις (προβλέψεις, ελεύθερη ή ταχεία απόσβεση, κλπ.)

7. Κατηγορία Δ1

7.1. Η τελευταία κατηγορία (Δ1) καλύπτει εγγυήσεις, εκφρασμένες σε ονομαστικά εγγυημένα ποσά. Τα στοιχεία ενίσχυσης (Δ1Α) είναι κανονικά πολύ χαμηλότερα από τα ονομαστικά ποσά, δεδομένου ότι αντιστοιχούν στο ποσό που λαμβάνει ο αποδέκτης δωρεάν ή σε τιμές χαμηλότερες από τις τιμές της αγοράς, σε περίπτωση που καταβληθεί ασφάλιστρο για την κάλυψη του κινδύνου. Ωστόσο, αν σημειωθούν ζημίες στο πλαίσιο της εγγύησης, η συνολική ζημία, μετά την αφαίρεση των τυχόν καταβληθέντων ασφαλίστρων, συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία Δ1Α, δεδομένου ότι μπορεί να θεωρηθεί ως οριστική μεταβίβαση πόρων προς τον αποδέκτη. Τα ονομαστικά ποσά των εγγυήσεων αυτών εμφαίνονται στην κατηγορία Δ1, για να δοθεί μία ένδειξη της ενδεχόμενης υποχρέωσης.

7.2. Κατάλογος των ενισχύσεων που υπάγονται στην κατηγορία Δ1

- Ποσά καλυπτόμενα από καθεστώτα εγγυήσεων (Δ1)

- Ζημίες που σημειώνονται στο πλαίσιο εγγυήσεων, αφαιρουμένων των τυχόν καταβληθέντων ασφαλίστρων (Δ1Α)

8. Στόχοι των ενισχύσεων

Τα καθεστώτα ενίσχυσης έχουν υποδιαιρεθεί σε 21 μέρη ανάλογα με τους τομεακούς ή τους λειτουργικούς τους στόχους: Για πρώτη φορά περιλαμβάνονται ενισχύσεις στην απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση:

1. - Γεωργία και αλιεία

1.1. - Γεωργία

1.2. - Αλιεία

2. - Μεταποιητικός τομέας/Υπηρεσίες

2.1. - Οριζόντιοι στόχοι

- Έρευνα και ανάπτυξη

- Περιβάλλον

- Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις

- Εμπόριο

- Εξοικονόμηση ενέργειας

-Απασχόληση

- Επαγγελματική κατάρτιση

- Άλλοι στόχοι

2.2. - Ειδικοί τομείς

- Τομέας σιδήρου και χάλυβα

- Ναυπηγική βιομηχανία

- Μεταφορές (Σιδηρόδρομοι, αερομεταφορές, εσωτερικές πλωτές οδοί και θαλάσσιες μεταφορές)

- Άνθρακας (Τρέχουσα παραγωγή)

- Άνθρακας (Άλλες ενισχύσεις)

- Άλλοι μεταποιητικοί τομείς

- Μέσα ενημέρωσης, Πολιτιστικές δραστηριότητες και λοιπές Υπηρεσίες

- Τουρισμός

- Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες

3. - Περιφερειακές ενισχύσεις

3.1. - Περιφέρειες του άρθρου 87(3)α

3.2. - Περιφέρειες του άρθρου 87(3)γ

9. Κατάλογος των περιφερειών που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 87, παράγραφος 3 στοιχείο α) που ίσχυε μέχρι τις 31/12/1999 [24]

[24] ΕΕΕΚ αριθ. C 212, της 12.08.1988, σ. 2-10 και μεταγενέστερες τροποποιήσεις.

Κράτος μέλος Περιφέρειες

Ελλάδα όλες οι περιφέρειες

Ιρλανδία όλες οι περιφέρειες

Πορτογαλία όλες οι περιφέρειες

Αυστρία Burgenland

Γερμανία Βερολίνο (Ανατολικό τμήμα)

Βραδεμβούργο

Mecklenburg-Vorpommern

Σαξονία

Σαξονία-Anhalt

Θουριγγία

Ισπανία Γαλικία

Αστούριας

Cantabria

Castilla-Leon

Castilla-La Mancha

Extremadura

Κοινότητα της Βαλένθια

Ανδαλουσία

Murcia

Ceuta y Melilla

Κανάρια νησιά

Γαλλία Γουαδελούπη Μαρτινίκα Γουιάνα Ρεουνιόν

Ιταλία Καμπανία

Σικελία

Σαρδηνία Puglia Basilicata Καλαβρία

Ηνωμένο Βασίλειο Βόρεια Ιρλανδία

ΙΙΙ. Πηγές των δεδομένων και μέθοδοι αξιολόγησης

του στοιχείου ενίσχυσης

10. Κατά γενικό κανόνα τα στοιχεία εκφράσθηκαν σε όρους πραγματικών δαπανών (η πραγματικών απωλεσθέντων εσόδων στην περίπτωση φορολογικών διευκολύνσεων). [25] Όπου αυτό δεν ήταν δυνατόν, χρησιμοποιήθηκαν τα κονδύλια του προϋπολογισμού ή τα ποσά που προβλέπονταν σε προγράμματα μετά από διαβουλεύσεις με τα αντίστοιχα κράτη μέλη. Όπου δεν υπήρχαν νέα στοιχεία, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από προηγούμενα έτη τα οποία λαμβάνονται ως εκτιμήσεις εκτός εάν αναφέρεται κάτι διαφορετικό.

[25] Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ετήσιες δαπάνες (κονδύλια) δεν συμπίπτουν απαραίτητα με τους ετήσιους προϋπολογισμούς ενός καθεστώτος ενισχύσεων.

10.1. Όλα τα στοιχεία εκφράζονται στο τρέχον εθνικό νόμισμα και έχουν μετατραπεί σε ευρώ με σταθερές τιμές του 1997.

Τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν στην έκθεση λήφθηκαν από τη βάση δεδομένων του EUROSTAT (Νew Cronos).

- Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε τιμή αγοράς

- τεκμαρτός συντελεστής αποπληθωρισμού του ΑΕΠ

- γενικές συνολικές κρατικές δαπάνες

- ακαθάριστη προστιθέμενη αξία σε τιμές αγοράς για τα προϊόντα μεταποίησης, τη γεωργία και τις μεταφορές

- προστιθέμενη αξία σε κόστος συντελεστή για τη ναυπηγική βιομηχανία

- απασχολούμενος πληθυσμός, συνολική απασχόληση

- απασχόληση ανά κλάδο για προϊόντα μεταποίησης και άνθρακα

Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία στην αλιεία υπολογίστηκε βάσει των αλιευμένων ποσοτήτων και των μέσων τιμών.

Ορισμένα μη διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία συμπληρώθηκαν με στατιστικές από τη βάση δεδομένων AMECO που διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Επιτροπής, ΓΔ ECFIN.

10.2. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής παρείχαν τα αριθμητικά στοιχεία για τους τομείς που εποπτεύουν σύμφωνα με τις ακόλουθες γραμμές.

Όσον αφορά τη γεωργία, προκειμένου να καλυφθούν οι τρέχουσες υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων έναντι τόσο του ΟΟΣΑ όσο και του ΠΟΕ, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή στοιχεία για όλες τις ενισχύσεις που χορηγήθηκαν σε εθνικό και υποεθνικό επίπεδο. Στα στοιχεία περιλαμβάνονται άμεσες πληρωμές, μείωση του κόστους των εισροών και γενικές υπηρεσίες καθώς και ποσά που στηρίζουν τον πολυλειτουργικό χαρακτήρα της γεωργίας. Επίσης, περιλαμβάνονται και οι ενισχύσεις για τη δημιουργία και διατήρηση της απασχόλησης σε γεωργικές περιοχές, τα αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα για την ισορροπημένη χρήση της γης, η διατήρηση και ανανέωση των φυσικών πόρων καθώς και ορισμένα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης και έκτακτες πληρωμές από την κρίση για τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών.

Όσον αφορά την αλιεία, τα αριθμητικά στοιχεία είναι αυτά που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τη διαδικασία που απορρέει από το ψήφισμα των εκπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών κατά την 306η Σύνοδο του Συμβουλίου της 2ας Οκτωβρίου 1974. Κατά τη σύνταξη της παρούσας έκθεσης στοιχεία για το 1998 υπήρχαν όσον αφορά το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Φινλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Όσον αφορά τον άνθρακα, τα στοιχεία είναι εκείνα που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τις αποφάσεις της Επιτροπής αριθ. 528/76/ΕΚΑΧ, 2064/86/ΕΚΑΧ και 3632/93/ΕΚΑΧ και παρατίθενται συνοπτικά στην ετήσια ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο σχετικά με τις ενισχύσεις στον εν λόγω τομέα. Τα στοιχεία αυτά αναλύονται σε ενισχύσεις για την τρέχουσα παραγωγή και ενισχύσεις που δεν συνδέονται με την τρέχουσα παραγωγή (δηλαδή ειδικά μέτρα κοινωνικής ασφάλισης για ανθρακωρύχους και ενισχύσεις για την κάλυψη βαρών του παρελθόντος).

Όσον αφορά τις σιδηροδρομικές μεταφορές τα στοιχεία είναι εκείνα που υπέβαλαν τα κράτη μέλη. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους, τα ποσά δεν εμπίπτουν στην υποχρέωση κοινοποίησης εκ των προτέρων. Επιπλέον, αναφέρονται χωριστά οι ενισχύσεις για τους σιδηροδρόμους στο πλαίσιο του κανονισμού του Συμβουλίου 1191/69 όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 1893/91 για τη διατήρηση των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας.

10.3. Μεταποίηση

Όσον αφορά τις ενισχύσεις στον τομέα της μεταποίησης, στοιχεία υποβλήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από τα κράτη μέλη βάσει της τυποποιημένης διαδικασίας συγκέντρωσης στοιχείων. Η διαδικασία αυτή θεσπίστηκε από την Επιτροπή με επιστολή της 22.02.1994 προς τα κράτη μέλη και ανανεώθηκε από την Επιτροπή με επιστολή της 02.08.1995 προς τα κράτη μέλη. Επιπλέον, τα στοιχεία επαληθεύονται με βάση αποφάσεις της Επιτροπής, εθνικά δημοσιεύματα για τη χορήγηση ενισχύσεων, εθνικούς λογαριασμούς, σχέδια προϋπολογισμών και άλλες διαθέσιμες πηγές.

10.4. Χάλυβας και ναυπηγική βιομηχανία

Τα στοιχεία της παρούσας μελέτης συγκεντρώθηκαν από τις εκθέσεις ελέγχου των ενισχύσεων που καταρτίζει η Επιτροπή και υποβάλλει στο Συμβούλιο.

10.5. Μέθοδοι εκτίμησης του στοιχείου ενίσχυσης_

10.5.1. Κατηγορία Α - όπου Α1Α αντιστοιχεί στις μη επιστρεπτέες ενισχύσεις & στις επιδοτήσεις επιτοκίου. Α2Α, απαλλαγές από φόρους και κοινωνικές εισφορές, κλπ.

Δεν απαιτείται υπολογισμός του στοιχείου ενίσχυσης δεδομένου ότι το ποσό ισούται με την επιχορήγηση ή το ισοδύναμό της.

10.5.2. Ομάδα Β - συμμετοχή (συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής χρεών).

Σύμφωνα με τη συνήθη πολιτική της Επιτροπής, αυτού του είδους οι παρεμβάσεις συνιστούν ενίσχυση όταν ένας ιδιώτης επενδυτής της ελεύθερης αγοράς δεν θα ανελάμβανε μία τέτοια επένδυση. Βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής "εφαρμογή των άρθρων 87 και 88 της συνθήκης ΕΟΚ και του άρθρου 5 της οδηγίας της Επιτροπής 80/723/ΕΟΚ στις δημόσιες επιχειρήσεις του τομέα μεταποίησης", ΕΕ αριθ. C 307 της 13.11.1993, σ. 3. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στον υπολογισμό του οφέλους που απορρέει για τον αποδέκτη από την παρέμβαση.

10.5.3. Κατηγορία Γ - όπου Γ1 αντιστοιχεί στα δάνεια υπό ευνοϊκούς όρους και Γ2 στις φορολογικές διευκολύνσεις.

Τα στοιχεία ενίσχυσης (Γ1Α/Γ2Α) της κατηγορίας αυτής είναι πολύ χαμηλότερα από τις κεφαλαιακές αξίες της ενίσχυσης. Από το 1995 και μετά, όταν ένα κράτος μέλος παραλείπει να παράσχει στοιχεία όσον αφορά το στοιχείο ενίσχυσης, ως υποκατάστατο λαμβάνεται το 15% του συνολικού ποσού που δάνεισε η κυβέρνηση σε σχέση με το 33% των προηγούμενων ετών. Αυτή η προσαρμογή προς τα κάτω εξηγείται από το χαμηλότερο επίπεδο ενίσχυσης που απορρέει από τα γενικά χαμηλότερα επιτόκια που ισχύουν στα κράτη μέλη σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους αναφοράς.

Στην περίπτωση επιστρεπτέων προκαταβολών, όταν ένα κράτος μέλος δεν αναφέρει την αναλογία επιστροφής, ως στοιχείο ενίσχυσης λαμβάνεται το 90% του συνόλου των προκαταβολών, δεδομένου ότι έχει αποδειχθεί ότι η αναλογία επιστροφής είναι κατά μέσο όρο πολύ χαμηλή.

10.5.4. Ομάδα Δ: - εγγυήσεις.

Το στοιχείο ενίσχυσης (Δ1Α) είναι πολύ χαμηλότερο από την εγγυημένη κεφαλαιακή αξία. Όταν δεν υπάρχουν πληροφορίες για το ακριβές ποσό του στοιχείου ενίσχυσης, ως χονδρική εκτίμηση λαμβάνονται οι απώλειες του κράτους. Όταν στοιχεία των κρατών μελών περιλαμβάνουν στοιχεία μόνο για την εγγυημένη κεφαλαιακή αξία, ως στοιχείο ενίσχυσης λαμβάνεται το 10% του ποσού αυτού.

ΙV. Ειδικά προβλήματα_

11. Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α)

11.1. Συμβάσεις προμηθειών E&A

Δεν διαπιστώθηκε στοιχείο κρατικής ενίσχυσης στις συμβάσεις προμηθειών για έρευνα και ανάπτυξη. Επιπλέον, τα διαθέσιμα στοιχεία δεν επιτρέπουν το διαχωρισμό των συμβάσεων έρευνας και ανάπτυξης ειδικά για στρατιωτικούς σκοπούς, ούτε, εξάλλου, την εκτίμηση των επιπτώσεων τέτοιων συμβάσεων στην αγορά [26].

[26] Βλ. το κοινοτικό πλαίσιο των ενισχύσεων για την έρευνα και την ανάπτυξη, ΕΕ C 45 της 17.02.1996, σημείο 2.5.

11.2. Δημόσια έρευνα

Δεν παρέχονται αριθμητικά στοιχεία για το στοιχείο ενίσχυσης που εμπεριέχεται στις χρηματοδοτήσεις κρατικών ή δημόσιων ερευνητικών ιδρυμάτων ή ερευνών που διεξάγονται από ανώτερα ή ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η κρατική χρηματοδότηση δραστηριοτήτων E&A από δημόσια μη κερδοσκοπικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης ή έρευνας δεν καλύπτεται κατά κανόνα από το άρθρο 87, παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΚ [27].

[27] Βλ. το κοινοτικό πλαίσιο των ενισχύσεων για την έρευνα και την ανάπτυξη, ΕΕ C 45 της 17.02.1996, σημείο 2.4.

11.3. Πυρηνική ενέργεια,

Η Επιτροπή δεν έχει υπόψη της μη κοινοποιηθείσες ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στον κλάδο της πυρηνικής ενέργειας. Ωστόσο, τα κράτη μέλη δύνανται να χορηγούν ενισχύσεις στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας μέσω των δημόσιων επιχειρήσεων ή μέσω των χρηματοδοτήσεων Ε&Α (κυρίως υπό μορφή συμβάσεων Ε&Α και δημοσίων ερευνών). Μόνον ένα μέρος της χρηματοδότησης αυτής περιλαμβάνεται στα στοιχεία για την Ε&A. Ως εκ τούτου τα στοιχεία για την πυρηνική ενέργεια που περιλαμβάνονται στα στοιχεία για την Ε&A ενδέχεται να έχουν υποεκτιμηθεί. Η κατάσταση όσον αφορά τις ενισχύσεις στον τομέα της ενέργειας είναι υπό εξέταση ιδίως στο πλαίσιο της ελευθέρωσης της αγοράς αυτής και των συναφών μη ανακτήσιμων δαπανών.

12. Προσχώρηση των τριών νέων κρατών μελών

Κατά τη σύγκριση των επιπέδων ενίσχυσης που χορηγούν τα κράτη μέλη, η ανάλυση των στοιχείων για τις ενισχύσεις βασίζεται στους ετήσιους μέσους όρους κατά τις δύο τριετίες 1994-1996 και 1996-1998. Δεδομένου ότι τα τρία νέα κράτη μέλη προσχώρησαν στην Ένωση μόλις το 1995, οι συγκρίσεις έγιναν μεταξύ του μέσου όρου της διετίας 1995-1996 και του μέσου όρου της τριετίας 1996-1998.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πίνακας A1 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε τρέχουσες τιμές και στο εθνικό νόμισμα.

Πίνακας Α2 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε τρέχουσες τιμές και σε ευρώ.

Πίνακας Α3 Κρατικές ενισχύσεις στο μεταποιητικό τομέα. Ετήσια ποσά ενίσχυσης για την περίοδο 1994-1998 σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακας Α4 Κρατικές ενισχύσεις στα νέα γερμανικά ομόσπονδα κράτη.

Ετήσιοι μέσοι όροι για την περίοδο 1994-1998 σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A5/1-15

Σύνολο κρατικών ενισχύσεων - ετήσιος μέσος όρος 1996-1998 ανά κράτος μέλος σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A5/16

Σύνολο κρατικών ενισχύσεων - ετήσιος μέσος όρος 1996-1998 στην ΕΕ σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A6/1-15

Συνολικές ετήσιες κρατικές ενισχύσεις για την περίοδο 1994-1998 ανά κράτος μέλος σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

Πίνακες A6/16

Συνολικές ετήσιες κρατικές ενισχύσεις για την περίοδο 1994-1998 στην ΕΕ σε σταθερές τιμές και σε ευρώ.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Κατά την περίοδο 1996 έως 1998 χορηγήθηκαν στα νέα ομόσπονδα κράτη συνολικές ενισχύσεις ύψους 8.607 εκατ. ευρώ κατά μέσο όρο ετησίως. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το 75 % του συνόλου των γερμανικών ενισχύσεων στον μεταποιητικό τομέα όπου παρουσιάζεται συνεχής μείωση από το 1993 και περιλαμβάνει τον ετήσιο μέσο όρο των ενισχύσεων της Treuhand, 3.514 εκατ. ευρώ.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ

ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ

Ι. Κοινοτικά ταμεία, μέσα και προγράμματα και δραστηριότητες ΕΚΑΧ

Στο παρόν παράρτημα περιλαμβάνονται ορισμένοι πίνακες που δείχνουν τα ποσά που χορηγήθηκαν από τα κύρια όργανα χρηματοδότησης της Κοινότητας και της ΕΚΑΧ την περίοδο από το 1994 μέχρι το 1998. Δεν περιλαμβάνονται η υποστήριξη μέσω του ΕΤΠΑ για τη γενική υποδομή σε όλη την Κοινότητα, η υποστήριξη για εξωτερικές πολιτικές και οι διοικητικές δαπάνες των οργάνων.

Δεδομένου ότι τα οικονομικά αποτελέσματα από τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων περιγράφονται στην έκθεση, (δηλαδή ενισχύσεων που χρηματοδοτήθηκαν από εθνικούς προϋπολογισμούς και φορολογικά συστήματα) δεν είναι αναγκαστικά τα ίδια με εκείνα των κοινοτικών παρεμβάσεων, η άμεση σύγκριση μεταξύ των δύο δεν είναι πάντοτε δυνατή.

Στο γεωργικό τομέα, οι συγκρίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε εσφαλμένα συμπεράσματα λόγω του ότι, σε μεγάλο βαθμό, οι δικαιούχοι των κοινοτικών παρεμβάσεων δεν είναι επιχειρήσεις. Όσον αφορά τη σύγκριση μεταξύ των κρατών μελών, τα οφέλη από τις κοινοτικές παρεμβάσεις κατανέμονται σε όλους τους φορείς της Ένωσης ανεξάρτητα από το είδος της δαπάνης (π.χ. επιστροφές κατά την εξαγωγή ή παρεμβατικές αγορές). Όσον αφορά τη σύγκλιση μεταξύ κοινοτικών και εθνικών παρεμβάσεων, οι δαπάνες της Ένωσης επηρεάζονται έντονα από τις διαφορές μεταξύ των συνεχώς μεταβαλλόμενων διεθνών τιμών και των κοινοτικών τιμών για τα γεωργικά προϊόντα, γεγονός το οποίο δεν ισχύει στις περισσότερες εθνικές δαπάνες.

Για πρώτη φορά από το 1988, όταν δημοσιεύτηκε η πρώτη έκθεση για τις κρατικές ενισχύσεις, το σταδιακά μειούμενο σύνολο των εθνικών κρατικών ενισχύσεων που κοινοποιήθηκαν και εγκρίθηκαν από την Επιτροπή έπεσε κάτω από το επίπεδο του κοινοτικού προϋπολογισμού της Επιτροπής το 1998.

Ακολουθεί σύντομη περιγραφή των κυριότερων δραστηριοτήτων της ΕΚΑΧ και των κοινοτικών ταμείων, μέσων και προγραμμάτων στα οποία αντιστοιχούν περίπου τα δύο-τρίτα του κοινοτικού προϋπολογισμού. Αναλυτικές πληροφορίες υπάρχουν στις αντίστοιχες ετήσιες εκθέσεις που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αναφέρονται στο σημείο 5.

Διαρθρωτικές δραστηριότητες

Τον Ιούλιο του 1993, συμφωνήθηκε η δεύτερη μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών ταμείων (ΕΓΤΠΕ, ΕΤΠΑ, Κοινωνικό Ταμείο, ΧΜΠΑ). Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Εδιμβούργου, οι πόροι των διαρθρωτικών ταμείων που διατίθενται στα τέσσερα κράτη μέλη τα οποία είναι επιλέξιμα για συνδρομή από το Ταμείο Συνοχής (Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία), διπλασιάστηκαν σε πραγματικούς όρους την περίοδο 1992-1999 και η συνολική χρηματοδότηση των διαρθρωτικών ταμείων το χρονικό διάστημα 1994-1999 αυξήθηκε σε 141 471 εκατ. ευρώ (σε τιμές 1992). Δημιουργήθηκε επίσης ένα νέο μέσο, το ΧΜΠΑ, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1994 με σκοπό την παροχή στήριξης για την αναδιάρθρωση του τομέα της αλιείας.

Η πρόταση της Επιτροπής για κανονισμούς που θα διέπουν τα διαρθρωτικά ταμεία την περίοδο 2000-2006 έχουν γίνει δεκτές. Στις προτάσεις αναπτύσσονται αναλυτικά οι κατευθυντήριες γραμμές που η Επιτροπή ανακοίνωσε στο στρατηγικό της έγγραφο "Πρόγραμμα δράσης 2000 - Για μία ισχυρότερη και ευρύτερη Ένωση", που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 1997. Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών ταμείων βασίζεται σε τρεις προτεραιότητες: μεγαλύτερη πυκνότητα υποστήριξης, αποκεντρωμένη και απλουστευμένη εφαρμογή των διαρθρωτικών ταμείων και ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και του ελέγχου τους.

-ΕΓΤΠΕ - Εγγυήσεις

Το τμήμα Εγγυήσεων του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων χρηματοδοτεί ενέργειες υποστήριξης της αγοράς και των τιμών στο πλαίσιο της κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ) και διαφόρων άλλων γεωργικών μέτρων. Αντιπροσωπεύει το σημαντικότερο τομέα από άποψη δαπανών του προϋπολογισμού (40 440 εκατ. ευρώ το 1999 ή 49% του γενικού προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

Από την ίδρυσή της και μέχρι το 1992, η ΚΑΠ προσέφερε ένα απλό γενικό σύστημα υποστήριξης των κυριότερων γεωργικών τομέων για το οποίο συστάθηκαν διάφοροι οργανισμοί κοινής αγοράς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το νομικό πλαίσιο για κάθε οργανισμό κοινής αγοράς, προέβλεπε την έμμεση υποστήριξη του εισοδήματος των παραγωγών διατηρώντας σταθερές τις τιμές της αγοράς ως εξής:

- με προστασία στα εξωτερικά σύνορα της Κοινότητας [τιμές κατωφλίου και άλλες ελάχιστες τιμές εισαγωγής σε συνδυασμό με διαφορετικά επίπεδα δασμών για μη κοινοτικά προϊόντα πωλούμενα, γενικά, σε πολύ χαμηλότερες (παγκόσμιες) τιμές].

- με την καταβολή επιστροφών κατά την εξαγωγή προϊόντων σε αγορές τρίτων χωρών, για να μειωθεί η διαφορά μεταξύ της κοινοτικής τιμής αγοράς και της εξωτερικής τιμής αγοράς η οποία κατά κανόνα ήταν χαμηλότερη.

- με τη λήψη δημόσιων μέτρων αποθήκευσης στο πλαίσιο των οποίων η Κοινότητα αναλάμβανε να αγοράσει τα μη πωληθέντα πλεονάσματα σε προκαθορισμένη τιμή παρέμβασης καθορίζοντας με τον τρόπο αυτό μία πραγματική ελάχιστη τιμή αγοράς.

Δεδομένης της έλλειψης αυτάρκειας, το σύστημα έμμεσης υποστήριξης αποδείχθηκε λιγότερο πολύπλοκο και δαπανηρό από ένα σύστημα άμεσων ενισχύσεων σε παραγωγούς, δεδομένου ότι οι πληρωμές γίνονταν μόνο σε εμπόρους που εξήγαγαν ή πωλούσαν στην τιμή παρέμβασης καλύπτοντας μόνον εκείνο το μέρος της συνολικής παραγωγής που δεν ήταν δυνατό να πωληθεί στην τιμή της αγοράς στο εσωτερικό της Κοινότητας. Ακόμη καλύτερα, αν η παραγωγή μπορούσε να διατεθεί στην εσωτερική αγορά σε τιμή υψηλότερη από την τιμή παρέμβασης δεν υπήρχε ανάγκη επιστροφών ή παρέμβασης από μέρους των αρχών.

Η κρίση του προϋπολογισμού την περίοδο 1983-86 (οι δαπάνες που κάλυψε το Ταμείο Εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ αυξήθηκε από 3 927 εκατ. ευρώ το 1973 σε 15 786 εκατ. ευρώ το 1983 πριν ανέλθει κατά 40% σε 22 119 εκατ. ευρώ το 1986) προκλήθηκε από την αυξανόμενη διαφορά μεταξύ κατανάλωσης και προσφοράς γεωργικών προϊόντων, η οποία μεγάλωσε ακόμα περισσότερο με τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας και την τεχνολογική πρόοδο αλλά επίσης και με την προσχώρηση έξι νέων κρατών μελών και τη σύσταση νέων οργανισμών κοινής αγοράς. Η δημιουργία σταθεροποιητικών μηχανισμών έγινε απαραίτητη προκειμένου να δοθεί τέλος στην απεριόριστη υποστήριξη των κύριων γεωργικών τομέων. Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ το 1992, αποτέλεσε ένα σημαντικότατο ορόσημο όσον αφορά το είδος της ενίσχυσης που προσέφερε το Ταμείο Εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ: εν μέρει, η ενίσχυση δεν συνδεόταν πλέον με την παραγωγή σε ορισμένους σημαντικούς γεωργικούς τομείς (δημητριακά και βόειο κρέας). Οι παραδοσιακοί μηχανισμοί υποστήριξης της αγοράς χαλάρωσαν μειώνοντας τις θεσμικές τιμές και κατ' επέκταση μειώνοντας τις τιμές στην εσωτερική αγορά πράγμα το οποίο αντισταθμίστηκε με την εισαγωγή άμεσων πληρωμών στους παραγωγούς - με ανώτατα όρια - ανάλογα με την καλλιεργούμενη περιοχή ή τον αριθμό των ζώων εκτροφής ή πάχυνσης. Εκτός αυτού λήφθηκαν και συνοδευτικά μέτρα (αναδάσωση, πρόωρη συνταξιοδότηση και αγροπεριβαλλοντικά) τα οποία χρηματοδοτήθηκαν από το ταμείο εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ. Η απόφαση της "Agenda 2000" αντιπροσωπεύει τη συνέχιση και την εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων που άρχισαν το 1992 για την περίοδο μετά το 1999. Η προσχώρηση νέων κρατών μελών, σχετικά πλούσιων αλλά με αρκετά μεγάλο γεωργικό τομέα, σε συνδυασμό με την ανάγκη να καταστεί ανταγωνιστικότερη η ευρωπαϊκή γεωργία (ιδιαίτερα όσον αφορά τις αρδευτικές καλλιέργειες και την εκτροφή ζώων) έστω και σε ανταπόκριση στις πιέσεις που ασκούνται από μέρους των εμπορικών εταίρων της Κοινότητας στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου καθιστά επιτακτική τη μείωση της υποστήριξης παραδοσιακού τύπου (ιδίως των επιστροφών κατά την εξαγωγή και των παρεμβατικών αγορών) με περαιτέρω μείωση των τιμών συνοδευόμενη και πάλι από κάποιο αντισταθμιστικό μέτρο υπό μορφή άμεσων πληρωμών στους παραγωγούς. Τέλος, όπως και με τα συνοδευτικά μέτρα του 1992, όλα τα μέτρα ανάπτυξης της υπαίθρου που δεν καλύπτονται από προγράμματα του στόχου 1 θα ενταχθούν σε ένα ενιαίο πλαίσιο και θα αναληφθεί η χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ. Η ενέργεια αυτή θα ενισχύσει τον πολυλειτουργικό ρόλο της γεωργίας και της χρηματοδότησής της από το Ταμείο Εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ.

-ΕΓΤΠΕ-Προσανατολισμός

Το τμήμα Προσανατολισμού του ΕΓΤΠΕ παρεμβαίνει μέσω της συγχρηματοδότησης διαρθρωτικών μέτρων στο πλαίσιο προγραμμάτων τα οποία έχουν καταρτιστεί με τα κράτη μέλη και περιφερειακές αρχές με σκοπό:

- την ενδυνάμωση και αναδιοργάνωση γεωργικών και δασοκομικών δομών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την επεξεργασία και την εμπορία προϊόντων.

- την αποζημίωση για τις επιπτώσεις φυσικών καταστροφών στη γεωργία.

- την εκ νέου μετατροπή της γεωργικής παραγωγής και την ανάπτυξη πρόσθετων δραστηριοτήτων για τους αγρότες.

- την ανάπτυξη του κοινωνικού ιστού σε γεωργικές περιοχές και τη διατήρηση εθνικών πόρων.

Οι ενέργειες που συγχρηματοδοτούνται σε τομείς που καλύπτουν οι στόχοι 1 και 5β αφορούν συγκεκριμένα:

- τη μετατροπή, διαφοροποίηση, αναπροσανατολισμό και προσαρμογή του δυναμικού της γεωργικής παραγωγής.

- την προώθηση, τη σήμανση και επένδυση προϊόντων ποιότητας για τοπική ή περιφερειακή γεωργία και δασοκομία.

- την ανάπτυξη δομών και γεωργικής υποδομής.

- μέτρα για την επίτευξη διαφοροποίησης, ιδίως εκείνα που προβλέπουν την ανάπτυξη πολλαπλών δραστηριοτήτων για αγρότες.

- την ανανέωση και ανάπτυξη χωριών και την προστασία και διατήρηση της αγροτικής κληρονομιάς.

- την ενθάρρυνση επενδύσεων στον τουρισμό και τη χειροτεχνία.

- την καθιέρωση κατάλληλων προληπτικών μέσων σε περίπτωση φυσικών καταστροφών (ιδίως στις περιφέρειες του στόχου 1) αποκαθιστώντας το γεωργικό και δασοκομικό δυναμικό παραγωγής που ενδεχομένως επλήγη από φυσικές θεομηνίες.

- την άρδευση, την προστασία του περιβάλλοντος, και την αποκατάσταση εξοχικών εκτάσεων.

- την πλήρη αξιοποίηση των δασών.

- την ανάπτυξη γεωργικών και δασοκομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών και επαγγελματικής κατάρτισης.

-ΧΜΠΑ

Η πρώτη φορά που χορηγήθηκε διαρθρωτική ενίσχυση στον τομέα της αλιείας ανάγεται στο 1971, έτος κατά το οποίο αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν πόροι από το Τμήμα Προσανατολισμού του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΑ) για να ενθαρρυνθεί η κατασκευή και ο εκσυγχρονισμός παράκτιων και ανοικτής θάλασσας αλιευτικών σκαφών, καθώς και η μεταποίηση και η εμπορία ψαριών. Το 1978, οι αρχικοί κανόνες αντικαταστάθηκαν από σειρά ετήσιων ενδιάμεσων μέτρων ευρύτερης εμβέλειας, τα οποία κάλυπταν την αναδιάρθρωση του παράκτιου στόλου και την ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας.

Το 1983, τέθηκε σε εφαρμογή ένα περιεκτικό σύστημα πολυετών προγραμμάτων, βασισμένο σε καθεστώτα που επέτρεπαν τη χορήγηση ενισχύσεων για την αναδιάρθρωση του τομέα και τη μετατροπή αλιευτικών δραστηριοτήτων. Το 1986, η ανάγκη ενίσχυσης της προσέγγισης αυτής οδήγησε στην ενοποίηση, σε ένα ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο ολόκληρου του φάσματος των διαρθρωτικών μέσων για το στόλο και την υδατοκαλλιέργεια.

Τα καθεστώτα συνδρομής στη μεταποίηση και εμπορία των αλιευτικών προϊόντων αναπτύχθηκαν σε διαφορετική βάση, δηλαδή στο πλαίσιο της διαρθρωτικής πολιτικής για τη μεταποίηση και εμπορία γεωργικών προϊόντων. Για πολύ καιρό, ο ίδιος κανονισμός κάλυπτε τη μεταποίηση και εμπορία των δύο αυτών ειδών προϊόντων. Ωστόσο, προκειμένου να συνεκτιμηθούν καλύτερα οι ιδιαίτερες ανάγκες της αλιείας, οι δύο τομείς διαχωρίστηκαν το 1989. Έκτοτε, η συνδρομή στη μεταποίηση και εμπορία αλιευτικών προϊόντων υπόκειται σε δικούς της κανόνες, οι οποίοι έχουν ενσωματωθεί από την προαναφερθείσα ημερομηνία στις ρυθμίσεις της Κοινότητας για τα διαρθρωτικά ταμεία.

Το 1993, τα διαρθρωτικά στοιχεία της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) εξετάστηκαν λεπτομερώς και πραγματοποιήθηκαν τρεις μείζονος σημασίας αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές εξασφάλισαν μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των διαφόρων πτυχών της εν λόγω πολιτικής, ήραν τη διάκριση που διαχώριζε την ΚΑΠ από τις υπόλοιπες κοινοτικές δραστηριότητες και έλαβαν υπόψη τις μεταβολές που επηρεάζουν τον τομέα. Τα διαρθρωτικά μέτρα της ΚΑΠ ενσωματώθηκαν στο σύστημα των διαρθρωτικών ταμείων της Κοινότητας όταν έγινε η μεταρρύθμισή τους το 1993. Επιπλέον, τα διάφορα μέσα χρηματοδότησης της αλιείας ενοποιήθηκαν σε ένα ταμείο που έγινε γνωστό ως Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ). Το μέσο αυτό έπρεπε να συνδυάσει δύο στόχους: τη συμβολή στους στόχους της ΚΑΠ και ταυτόχρονα ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Στο πλαίσιο του ΧΜΠΑ διατέθηκαν ποσά για τη χρηματοδότηση διαρθρωτικών μέσων για την αλίευση, εμπορία, επεξεργασία και υδατοκαλλιέργεια, τη δημιουργία προστατευμένων θαλάσσιων περιοχών στα παράκτια ύδατα και την ανάπτυξη λιμενικών εγκαταστάσεων. Ο εκσυγχρονισμός συνοδεύεται από την εξάλειψη του υπερβάλλοντος δυναμικού παραγωγής. Από τα μέτρα στήριξης ωφελούνται και άλλες δραστηριότητες όπως η προώθηση και ο εντοπισμός νέων αγορών καθώς και μέτρα κοινωνικού περιεχομένου.

Σε επίπεδο υπουργών έχει συζητηθεί μια πρόταση για έναν νέο κανονισμό του Συμβουλίου σχετικά με τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις στον τομέα της αλιείας (COM (1998) 728 της 16ης Δεκεμβρίου 1998).

Η κατάσταση είναι πλέον ώριμη για τη λήψη μιας πολιτικής απόφασης.

-Κοινωνικό Ταμείο

Οι στόχοι του Κοινωνικού Ταμείου είναι η βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης για τους νέους (κάτω των 25 ετών) και για άλλες ομάδες που θεωρείται ότι χρειάζονται ενίσχυση (άνεργοι μακράς διαρκείας, άτομα με ειδικές ανάγκες, μετακινούμενοι εργαζόμενοι και άλλες μειονεκτούσες από κοινωνική άποψη ομάδες). Το ταμείο συμμετέχει, επομένως, στη χρηματοδότηση ενεργειών που υλοποιούν δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς στους ακόλουθους τομείς:

- πρόληψη της μακροχρόνιας ανεργίας

- επαγγελματική κατάρτιση,

- τεχνικές συμβουλές για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης,

- διευκόλυνση της προσαρμογής των εργαζομένων στις μεταβολές που επέρχονται στο μεταποιητικό τομέα και στο παραγωγικό σύστημα.

Όλες οι αιτήσεις υποστήριξης υποβάλλονται μέσω των κρατών μελών.

Δεδομένου ότι οι χρηματοδοτήσεις εκ μέρους του κοινωνικού ταμείου πραγματοποιούνται σε οριζόντια και όχι τομεακή βάση είναι αδύνατη η χρησιμοποίηση παρέκτασης που να αντιστοιχεί στην έννοια της ενίσχυσης, σύμφωνα με το άρθρο 87 της συνθήκης.

-Περιφερειακό Ταμείο

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) αποσκοπεί στη μείωση των ανισοτήτων εντός της Κοινότητας παρέχοντας χρηματοδοτική συνδρομή σε:

- λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές (Στόχος 1)

- παρακμάζουσες βιομηχανικές περιοχές (Στόχος 2)

- προβληματικές γεωργικές περιοχές (Στόχος 5β).

- την ανάπτυξη περιοχών με ιδιαίτερα χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού (Στόχος 6).

Η συνδρομή αυτή εστιάζεται κυρίως σε έργα υποδομής, στους ανθρώπινους πόρους και σε παραγωγικές επενδύσεις.

Καθώς οι ενισχύσεις του ΕΤΠΑ χορηγούνται γενικά σε οριζόντια και όχι σε τομεακή βάση, δεν είναι πάντοτε δυνατός ο καθορισμός της δαπάνης που αντιστοιχεί στην έννοια της κρατικής ενίσχυσης σύμφωνα με το άρθρο 87 της συνθήκης. Ως εναλλακτική δυνατότητα, έχουν περιληφθεί στους υπολογισμούς στοιχεία σχετικά με το μεταποιητικό τομέα, τις υπηρεσίες και την οικονομική ανάπτυξη. Τα στοιχεία που λαμβάνονται με την προσέγγιση αυτή δίνουν απλώς μια ιδέα για την κλίμακα της σχετικής ενίσχυσης του ΕΤΠΑ.

-Χρηματοδοτικό Μέσο Συνοχής - Ταμείο Συνοχής

Μετά την ενσωμάτωση της αρχής του Ταμείου Συνοχής στη συνθήκη του Μάαστριχτ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου αποφάσισε να συσταθεί το Χρηματοδοτικό Μέσο Συνοχής. Το μέσο αυτό παρείχε κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη - αποδέκτες από το 1993, πριν δηλαδή την έναρξη ισχύος της συνθήκης, η οποία στη συνέχεια επέτρεψε την ίδρυση του Ταμείου Συνοχής τον Μάιο του 1994.

Η Επιτροπή εξέδωσε την πρόταση κανονισμού για την ίδρυση του Χρηματοδοτικού Μέσου Συνοχής βάσει του άρθρου 308 της συνθήκης. Το Συμβούλιο στη συνέχεια, εξέδωσε σχετικό κανονισμό στις 30/4/93 και παρέτεινε την ισχύ του μέχρι το τέλος του 1994.

Το Ταμείο Συνοχής συστάθηκε βάσει του άρθρου 161 της συνθήκης ΕΚ και αντιπροσωπεύει ένα περαιτέρω στάδιο στην πολιτική αλληλεγγύης που ξεκίνησε κυρίως με τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Το εν λόγω ταμείο προσφέρει τη δική του ιδιαίτερη και συμπληρωματική συνεισφορά, εφόσον εξυπηρετεί κυρίως ανάγκες που απορρέουν από την προοπτική της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (που αρχίζει ήδη να γίνεται πραγματικότητα). Από την αρχή, το ταμείο διαμόρφωσε τη δική του ταυτότητα βάσει τριών θεμελιακών αρχών.

Η πρώτη αρχή είναι το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής του: το πρωτόκολλο για την οικονομική και κοινωνική συνοχή προβλέπει ότι το ταμείο συνοχής «θα παρέχει τη χρηματοδοτική συμβολή της Κοινότητας σε κράτη μέλη στα οποία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου».

Δεύτερον, η συνδρομή περιορίζεται στη συγχρηματοδότηση σχεδίων στους τομείς του περιβάλλοντος και των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών.

Τρίτον, λόγω της σχέσης του με την υλοποίηση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, το Ταμείο παρέχει τη συνδρομή του σε κράτη μέλη που έχουν καταρτίσει πρόγραμμα για τη συμμόρφωση με τους όρους περί υπερβολικών δημοσίων ελλειμμάτων, όπως ορίζονται στο άρθρο 104.

Επιπλέον, το Χρηματοδοτικό Μέσο Συνοχής και αργότερα (από το Μάιο 1994) το Ταμείο Συνοχής, συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της συνοχής. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι περισσότερες διαθέσιμες πιστώσεις χορηγήθηκαν για έργα υποδομής και όχι για παραγωγικές επενδύσεις, τα αριθμητικά στοιχεία παρουσιάζονται κατωτέρω στον πίνακα Β μόνο για λόγους πληροφόρησης.

Κοινοτική Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη (ΕΤΑ)

Το τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την ανάπτυξη (FP4) για την περίοδο 1994-1998, εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 1994. Το εν λόγω πρόγραμμα-πλαίσιο περιλαμβάνει όλες τις κοινοτικές δραστηριότητες στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και των δοκιμών. Ο προϋπολογισμός του είναι 13,215 δισ. ευρώ. Έχει τρεις μεγάλους στόχους:

- ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης της Ευρώπης, και κατ' επέκταση, συμβολή στην ανάπτυξη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της κοινοτικής βιομηχανίας και προαγωγή του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της Κοινότητας.

- προώθηση ερευνητικών δραστηριοτήτων που θεωρούνται αναγκαίες για άλλες κοινοτικές πολιτικές.

- περαιτέρω συνεργασία και βελτίωση του συντονισμού και της εκμετάλλευσης της κοινοτικής έρευνας.

Οι κοινοτικές δραστηριότητες στον τομέα της έρευνας διεξάγονται ουσιαστικά σε δύο επίπεδα:

(I) Μέσω ενεργειών κοινής δαπάνης με τρίτες χώρες (συμπεριλαμβανομένων σχεδίων ΕΤΑ και θεματικών δικτύων) και μέσω συντονισμένων ενεργειών (έμμεσες ενέργειες).

(II) στο Κοινό Κέντρο Ερευνών (άμεσες ενέργειες)

Η ΓΔ Έρευνας διαχειρίζεται τις έμμεσες ενέργειες του Προγράμματος Πλαισίου από κοινού με τη ΓΔ Επιχειρήσεων, τη ΓΔ Γεωργίας, τη ΓΔ Ενέργειας και Μεταφορών, τη ΓΔ Κοινωνίας των Πληροφοριών και τη ΓΔ Αλιείας. Οι κυριότεροι μέτοχοι στις δραστηριότητες ΕΤΑ προέρχονται από τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και τον τομέα της μεταποίησης (περιλαμβανομένων των ΜΜΕ). Για τη χρηματοδοτική στήριξη του Κοινού Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνών διατίθεται ποσό κατά τι μεγαλύτερο από 950 εκατ. ευρώ.

Χρηματοδοτήσεις ΕΚΑΧ

Η ΕΚΑΧ χορηγεί χρηματοδοτική συνδρομή υπό μορφή δανείων και επιδοτήσεων. Τα δάνεια κατανέμονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

- βιομηχανικά δάνεια,

- δάνεια μετατροπής,

- δάνεια για τη στέγαση των εργαζομένων.

Το γεγονός ότι οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί που χορηγούν τα δάνεια αυτά είναι μη κερδοσκοπικοί, ενδέχεται να αποτελεί πλεονέκτημα ως προς τον αποδέκτη του δανείου, το οποίο όμως δεν θεωρείται ενίσχυση κατά την έννοια των συνθηκών. Δεν συμβαίνει το ίδιο όσον αφορά τις επιδοτήσεις. Ενώ οι επιδοτήσεις επιτοκίου (εκ των δανείων) θεωρούνται κανονικά ως ενισχύσεις, άλλα μέτρα, ιδίως οι χρηματοδοτήσεις κοινωνικού χαρακτήρα υπέρ πρώην εργαζομένων στους τομείς της βιομηχανίας σιδήρου και χάλυβα και του άνθρακα θεωρούνται σπανιότερα ενισχύσεις.

Tον Ιούνιο του 1994, ενόψει της λήξης της ισχύος της συνθήκης ΕΚΑΧ τον Ιούλιο του 2002, η Επιτροπή προέβη σε αναπροσαρμογή της δανειοληπτικής/δανειοδοτικής της πολιτικής βάσει της συνθήκης. Η χορήγηση νέων δανείων από δανειακά κεφάλαια μειώθηκε σταδιακά και το 1997 σχεδόν έπαυσε (εκτός από ορισμένες έκτακτες περιπτώσεις καλυπτόμενες από κρατικές εγγυήσεις).

Η χρηματοδότηση των εργατικών στεγαστικών προγραμμάτων έπαυσε το 1998.

Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

Αποστολή της τράπεζας είναι η προώθηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της διάθεσης μακροπρόθεσμων χρηματοδοτήσεων για την πραγματοποίηση ασφαλών επενδύσεων. Ιδρύθηκε από τη συνθήκη της Ρώμης και μέτοχοί της είναι τα κράτη μέλη, ενώ το συμβούλιο των διοικητών αποτελείται από τους υπουργούς οικονομικών των κρατών αυτών. Τα σχέδια και προγράμματα στα οποία μπορεί να χορηγηθεί χρηματοδότηση πρέπει να είναι βιώσιμα από τέσσερις βασικές απόψεις: οικονομική, τεχνική, περιβαλλοντική και χρηματοπιστωτική. Μέσω των δανειοδοτήσεων της ίδιας της Τράπεζας και της ικανότητάς της να εξασφαλίζει άλλες χρηματοδοτήσεις, διευρύνεται το φάσμα των δυνατοτήτων εξεύρεσης πόρων. Μέσω των δραστηριοτήτων της στη λήψη δανείων, η τράπεζα συμβάλλει στην ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών σε ολόκληρη την Ένωση. Οι πολιτικές της Τράπεζας καθορίζονται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα άλλα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει επίσης συνεργασία με τον επιχειρηματικό και τον τραπεζικό τομέα και τους κυριότερους διεθνείς οργανισμούς του τομέα αυτού.

Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων είναι μία νέα χρηματοπιστωτική υπηρεσία που συστήθηκε με στόχο την παροχή εγγυήσεων για τη στήριξη μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επενδύσεων σε δύο καίριους τομείς ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας: τα διευρωπαϊκά δίκτυα και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το Ταμείο, που συστάθηκε τον Ιούνιο του 1994, είναι μια νέα και μοναδική συνεργασία μεταξύ της ΕΤΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες μέσω της Επιτροπής συνεργάζονται με τράπεζες και πιστωτικά ιδρύματα των κρατών μελών. Με οδηγία της Επιτροπής της 15ης Μαρτίου 1994 έλαβε τον χαρακτήρα πολυμερούς αναπτυξιακής τράπεζας.

Βασικός στόχος του Ταμείου είναι να προσελκύσει περισσότερα ιδιωτικά κεφάλαια για τη χρηματοδότηση υποδομής και να βελτιώσει τη ροή χρηματοδοτικών πόρων προς τον τομέα των ΜΜΕ. Θα επιτύχει το στόχο του αναπτύσσοντας μηχανισμούς μεταβίβασης και καταμερισμού του χρηματοοικονομικού κινδύνου και θα εστιάσει τη δραστηριότητά του στην παροχή χρηματοοικονομικών εγγυήσεων για μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δανειοδοτήσεις από τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Εκτός από τα μακροπρόθεσμα μη εξαρτώμενα χρέη για σχέδια που αφορούν τα ΔΕΔ (διευρωπαϊκά δίκτυα), θα μπορεί να καλύπτει ιδιωτικές τοποθετήσεις, έκδοση ομολογιών, τίτλους καλυμμένους από έσοδα ή από περιουσιακά στοιχεία και εξαρτημένα χρέη. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση ΜΜΕ, μπορεί να καλύπτει χαρτοφυλάκια δανείων, πιστωτικές διευκολύνσεις και τιτλοποιημένα περιουσιακά στοιχεία.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων μπορεί επίσης να λαμβάνει συμμετοχές σε αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων.

Κατά την εκπλήρωση του έργου αυτού, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων ενεργεί, σε εμπορική βάση, ως συμπλήρωμα του τραπεζικού τομέα και σε συντονισμό με άλλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς και θεσμικά όργανα της ΕΕ.

ΙΙ. Στατιστικά στοιχεία

1. Στον πίνακα Α περιλαμβάνονται όλες οι χρηματοδοτικές παρεμβάσεις της Κοινότητας την περίοδο 1994-1998.

2. Στον πίνακα Β παρουσιάζονται άλλα μέσα κοινοτικής παρέμβασης για την περίοδο 1994-1998.

3. Στους πίνακες Γ1 και Γ2 παρουσιάζεται, αντίστοιχα, ο ετήσιος μέσος όγκος των κοινοτικών παρεμβάσεων, για τις περιόδους 1994-1996 και 1996-1998 κατανεμημένες ανά κράτος μέλος όπου αυτό είναι δυνατό.

4. Στο τεχνικό παράρτημα, περιλαμβάνονται συμπληρωματικά στοιχεία σχετικά με τις κοινοτικές παρεμβάσεις.

5. Περαιτέρω λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τα κοινοτικά προγράμματα, ταμεία και μέσα περιλαμβάνονται στα ακόλουθα έγγραφα:

- Η Γεωργική Κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Έκθεση 1996 ISBN 92-827-9008-8

Έκθεση 1997 ISBN 92-828-2420-9

Έκθεση 1998 ISBN 92-828-5731-X

- Δραστηριότητες της ΕΕ στον τομέα της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης,

Ετήσια έκθεση 1995 ISBN 92-77-93761-0

Ετήσια έκθεση 1996 ISBN 92-78-08603-7

Ετήσια έκθεση 1997 ISBN 92-78-23634-9

Ετήσια έκθεση 1998 ISBN 92-78-38078-4

- Διαρθρωτικά Ταμεία

Ετήσια έκθεση 1995 ISBN 92-78-10829-4

Ετήσια έκθεση 1996 ISBN 92-78-26044-4

Ετήσια έκθεση 1997 ISBN 92-78-39641-9

Ετήσια έκθεση 1998 ISSN 0254-1491

- Χρηματοδοτικό Μέσο Συνοχής Ταμείο Συνοχής

Συνδυασμένη έκθεση 1993-1994 ISBN 92-827-5739-0

Ετήσια έκθεση 1995 ISBN 92-827-9688-4

Ετήσια έκθεση 1996 ISBN 92-827-8877-6

Ετήσια έκθεση 1997 ISBN 92-78-39497-1

Ετήσια έκθεση 1998 CB-CO-99-480 EN C

- Οικονομική έκθεση ΕΚΑΧ 1995 ISBN 92-827-7933-5

Οικονομική έκθεση ΕΚΑΧ 1996 ISBN 92-828-0908-0

Οικονομική έκθεση ΕΚΑΧ 1997 ISBN 92-828-3852-8

Οικονομική έκθεση ΕΚΑΧ 1998 ISBN 92-828-7230-0

- Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

Ετήσια έκθεση 1995 ISBN 92-827-6303

Ετήσια έκθεση 1996 ISBN 92-827-9943-3

Ετήσια έκθεση 1997 ISBN 92-828-3197-3

Ετήσια έκθεση 1998 ISBN 92-828-5975-4

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

* Δεν κατέστη δυνατή η κατανομή ανά κράτος μέλος