(1)

Η Τσεχία υπέβαλε το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ενοποιημένου εθνικού σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα στις 23 Οκτωβρίου 2023.

(2)

Λόγω της καθυστερημένης υποβολής του προσχεδίου του επικαιροποιημένου εθνικού σχεδίου της Τσεχίας για την ενέργεια και το κλίμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε περιορισμένο χρόνο για να συντάξει την αξιολόγησή της προκειμένου να εκδώσει την παρούσα σύσταση έξι μήνες πριν από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των τελικών επικαιροποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, όπως απαιτείται από το άρθρο 9 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999.

(3)

Το άρθρο 3 και το παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 (στο εξής: κανονισμός για τη διακυβέρνηση) καθορίζουν τα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνονται στα επικαιροποιημένα ενοποιημένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα. Τον Δεκέμβριο του 2022, η Επιτροπή ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη σχετικά με τη διαδικασία και το πεδίο εφαρμογής της κατάρτισης των προσχεδίων και των τελικών επικαιροποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (3). Οι κατευθυντήριες γραμμές προσδιόρισαν ορθές πρακτικές και συνόψισαν τις επιπτώσεις των πρόσφατων πολιτικών, νομικών και γεωπολιτικών εξελίξεων στις πολιτικές για την ενέργεια και το κλίμα.

(4)

Σε σχέση με το σχέδιο REPowerEU (4), και στο πλαίσιο των κύκλων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2022 και του 2023, η Επιτροπή έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις ενεργειακές και κλιματικές μεταρρυθμιστικές και επενδυτικές ανάγκες των κρατών μελών για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της οικονομικής προσιτότητας μέσω της επιτάχυνσης της πράσινης και δίκαιης μετάβασης. Αυτό αποτυπώνεται στις εκθέσεις ανά χώρα του 2022 και του 2023 για την Τσεχία (5) και στις συστάσεις του Συμβουλίου προς την Τσεχία (6). Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις τελευταίες ειδικές ανά χώρα συστάσεις στα τελικά επικαιροποιημένα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

(5)

Οι συστάσεις της Επιτροπής όσον αφορά την επίτευξη των εθνικών στόχων στο πλαίσιο του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών (7) (ESR) βασίζονται στην πιθανότητα τα κράτη μέλη να τηρήσουν τους στόχους για το 2030, λαμβανομένων υπόψη των κανόνων για τη χρήση των δυνατοτήτων ευελιξίας στο πλαίσιο του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών.

(6)

Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη δέσμευση, τη χρήση και την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCUS) αποσκοπούν στην επισκόπηση της σκοπούμενης ανάπτυξης των εν λόγω τεχνολογιών σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικά με τις ετήσιες ποσότητες CO2 που σχεδιάζεται να δεσμευθούν έως το 2030, κατανεμημένων ανά πηγή δεσμευόμενου CO2, προερχόμενου από εγκαταστάσεις που καλύπτονται από την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) ή από άλλες πηγές, όπως βιογενείς πηγές ή άμεση δέσμευση από τον αέρα· σχετικά με τις προγραμματισμένες υποδομές μεταφοράς CO2· και σχετικά με την πιθανή εγχώρια ικανότητα αποθήκευσης CO2 και τους όγκους CO2 που προβλέπεται να είναι διαθέσιμοι προς έγχυση το 2030.

(7)

Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά με τις επιδόσεις στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2018/841 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) (για τις δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας, στο εξής: κανονισμός LULUCF) αφορούν την υλοποίηση, από πλευράς του κράτους μέλους, του «κανόνα της μη επιβάρυνσης» για την περίοδο 2021-2025 (περίοδος 1) και του εθνικού του στόχου για την περίοδο 2026-2030 (περίοδος 2), λαμβανομένων υπόψη των κανόνων που διέπουν τη χρήση των δυνατοτήτων ευελιξίας, όπως ορίζονται στον εν λόγω κανονισμό. Οι συστάσεις της Επιτροπής λαμβάνουν επίσης υπόψη ότι, κατά την περίοδο 1, τυχόν υπέρβαση εκπομπών βάσει του κανονισμού LULUCF θα μεταφέρεται αυτόματα στον κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών.

(8)

Προκειμένου η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή να στηρίξει δεόντως την επίτευξη των στόχων για την ενέργεια και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι πιθανοί παράγοντες κινδύνου της κλιματικής αλλαγής και να αναλυθούν τα τρωτά σημεία και οι κίνδυνοι που ενδέχεται να επηρεάσουν σχετικές περιοχές, πληθυσμούς και τομείς. Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά με την προσαρμογή εξετάζουν τον βαθμό στον οποίο η Τσεχία ενσωμάτωσε στα επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ στόχους προσαρμογής που να λαμβάνουν υπόψη τους κλιματικούς κινδύνους οι οποίοι θα μπορούσαν να εμποδίσουν την Τσεχία να επιτύχει τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της Ενεργειακής Ένωσης. Χωρίς ειδικές πολιτικές και μέτρα προσαρμογής, προγραμματισμένα και υλοποιημένα, τίθεται σε κίνδυνο η επίτευξη των στόχων στις διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης. Η διαχείριση των υδάτων στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή λόγω των κινδύνων διαταραχής της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς οι πλημμύρες, οι καύσωνες και η ξηρασία επηρεάζουν την παραγωγή ενέργειας.

(9)

Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη φιλοδοξία για την ανανεώσιμη ενέργεια βασίζονται στον μαθηματικό τύπο που ορίζεται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999, ο οποίος βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια, και στις κύριες πολιτικές και μέτρα που απουσιάζουν από το προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ της Τσεχίας, ώστε να καταστεί δυνατή η έγκαιρη και οικονομικά αποδοτική επίτευξη της εθνικής συνεισφοράς της Τσεχίας στον δεσμευτικό στόχο της Ένωσης για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σε ποσοστό τουλάχιστον 42,5 % το 2030, με συλλογική φιλοδοξία την αύξησή του στο 45 % σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) όσον αφορά την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι συστάσεις της Επιτροπής βασίζονται επίσης στη συμβολή της Τσεχίας στους ειδικούς στόχους των άρθρων 15α, 22α, 23, 24 και 25 της εν λόγω οδηγίας και στις σχετικές πολιτικές και μέτρα για την ταχεία μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή της. Οι συστάσεις αντικατοπτρίζουν επίσης τη σημασία της ανάπτυξης ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την ανάπτυξη της ανανεώσιμης, και ιδίως της αιολικής, ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η προβολή της ευρωπαϊκής μεταποιητικής βιομηχανίας και των ευρωπαϊκών φορέων εκμετάλλευσης δικτύων σύμφωνα με τη δέσμη μέτρων για την ευρωπαϊκή αιολική ενέργεια (11).

(10)

Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά με την εθνική συνεισφορά στην ενεργειακή απόδοση βασίζονται στο άρθρο 4 της οδηγίας (ΕΕ) 2023/1791 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) για την ενεργειακή απόδοση· και στον μαθηματικό τύπο του παραρτήματος I της εν λόγω οδηγίας, καθώς και στις σχετικές πολιτικές και μέτρα για την εφαρμογή του.

(11)

Οι συστάσεις της Επιτροπής δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις επιδιώξεις, τους στόχους και τις συνεισφορές, καθώς και στις σχετικές πολιτικές και μέτρα για την υλοποίηση του σχεδίου REPowerEU, προκειμένου να καταργηθεί ταχέως κάθε εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Λαμβάνουν υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εφαρμογή της δέσμης μέτρων «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα» (13). Οι συστάσεις αντικατοπτρίζουν την επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος υπό το πρίσμα των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/941 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14) σχετικά με την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15) σχετικά με την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο, και σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής για την αποθήκευση ενέργειας (16).

(12)

Οι συστάσεις της Επιτροπής λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να επιταχυνθεί η ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος της ευελιξίας και να ενδυναμωθούν και να προστατευθούν οι καταναλωτές. Οι συστάσεις της Επιτροπής λαμβάνουν επίσης υπόψη τη σημασία της αξιολόγησης του αριθμού των νοικοκυριών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 και της σύστασης (ΕΕ) 2023/2407 της Επιτροπής (17).

(13)

Οι συστάσεις της Επιτροπής αντικατοπτρίζουν τη σημασία της διασφάλισης επαρκών επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας με στόχο την τόνωση των ικανοτήτων ανάπτυξης και παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων κατάλληλων πολιτικών και μέτρων για ενεργοβόρες βιομηχανίες και άλλες επιχειρήσεις· και την ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού για μια βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών, προκειμένου να εδραιωθεί μια ισχυρή, ανταγωνιστική και καθαρή οικονομία εντός της Ένωσης.

(14)

Οι συστάσεις της Επιτροπής βασίζονται στις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού για τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, καθώς και στη σημασία της σταδιακής κατάργησης των επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα.

(15)

Η σύσταση της Επιτροπής σχετικά με τις επενδυτικές ανάγκες ακολουθεί την αξιολόγησή της σχετικά με το κατά πόσον το προσχέδιο του επικαιροποιημένου σχεδίου παρέχει γενική επισκόπηση των επενδυτικών αναγκών για την επίτευξη των στόχων, των επιδιώξεων και των συνεισφορών για όλες τις διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης· προσδιορίζει τις πηγές χρηματοδότησης, κάνοντας διάκριση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων πηγών· και σχετικά με το κατά πόσον συνοψίζει τις επενδύσεις που συνάδουν με το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Τσεχίας, τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης (TJTP) της Τσεχίας και τις ειδικές για τη χώρα συστάσεις για την περίοδο 2022-2023 που εκδόθηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και περιλαμβάνουν αξιόπιστη μακροοικονομική αξιολόγηση των προγραμματισμένων πολιτικών και μέτρων. Το ΕΣΕΚ θα πρέπει να διασφαλίζει τη διαφάνεια και την προβλεψιμότητα των εθνικών πολιτικών και μέτρων για τη στήριξη της επενδυτικής ασφάλειας.

(16)

Οι συστάσεις της Επιτροπής αντικατοπτρίζουν την καίρια σημασία μιας ευρείας περιφερειακής διαβούλευσης και της διασφάλισης έγκαιρης και συμπεριληπτικής διαβούλευσης σχετικά με το σχέδιο, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικής δημόσιας συμμετοχής με επαρκείς πληροφορίες και χρονοδιάγραμμα, σύμφωνα με τη σύμβαση του Aarhus (18).

(17)

Οι συστάσεις της Επιτροπής για τη δίκαιη μετάβαση αντικατοπτρίζουν την αξιολόγηση του κατά πόσον το σχέδιο της Τσεχίας προσδιορίζει σε επαρκή βαθμό τις σχετικές επιπτώσεις της κλιματικής και ενεργειακής μετάβασης στην κοινωνία, την απασχόληση και τις δεξιότητες και συνοψίζει κατάλληλες συνοδευτικές πολιτικές και μέτρα για την προώθηση μιας δίκαιης μετάβασης, συμβάλλοντας παράλληλα στην προώθηση τόσο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και της ισότητας των φύλων.

(18)

Οι συστάσεις της Επιτροπής προς την Τσεχία βασίζονται στην αξιολόγηση του προσχεδίου του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ (19), το οποίο δημοσιεύεται μαζί με την παρούσα σύσταση.

(19)

Η Τσεχία θα πρέπει να λάβει δεόντως υπόψη τις παρούσες συστάσεις κατά την κατάρτιση του τελικού επικαιροποιημένου ενοποιημένου ΕΣΕΚ που πρέπει να υποβληθεί έως τις 30 Ιουνίου 2024.

(20)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119 (ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα), η Επιτροπή οφείλει να αξιολογεί τη συνέπεια των εθνικών μέτρων με τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας και με τη διασφάλιση της προόδου όσον αφορά την προσαρμογή. Η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνέπεια των μέτρων της Τσεχίας προς τους εν λόγω στόχους (20). Οι συστάσεις που ακολουθούν βασίζονται στην εν λόγω αξιολόγηση. Η Τσεχία θα πρέπει να λάβει δεόντως υπόψη τις παρούσες συστάσεις και να αντιδράσει αναλόγως σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα.

(21)

Ενώ οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της Ένωσης [μεταξύ άλλων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας (LULUCF) και εξαιρουμένων των διεθνών μεταφορών] παρουσιάζουν συνολικά σταθερή πτωτική τάση, συμφωνώντας σε γενικές γραμμές με τη γραμμική πορεία επίτευξης του ενωσιακού κλιματικού στόχου του -55 % έως το 2030 και του ενωσιακού στόχου για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, ο ρυθμός μείωσης των εκπομπών πρέπει να επιταχυνθεί, η δε ανάληψη δράσης από πλευράς των κρατών μελών είναι ουσιαστικής σημασίας. Η πρόοδος σε όλα τα κράτη μέλη συνδυάστηκε με διάφορες τομεακές προκλήσεις και αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση. Η αξιολόγηση, με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, καταδεικνύει ότι η πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα φαίνεται ανεπαρκής για την Τσεχία. Οι αξιόπιστες μακροπρόθεσμες στρατηγικές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη του οικονομικού μετασχηματισμού που απαιτείται για τη μετάβαση προς τον στόχο της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα.

(22)

Η αποτελεσματική προσαρμογή στην αναγκαία κλίμακα και σε όλους τους εκτεθειμένους τομείς απαιτεί δομή διακυβέρνησης που θα λειτουργεί βάσει σαφούς εντολής και συντονιστική δομή με πολιτική στήριξη υψηλού επιπέδου. Η δομή αυτή μπορεί να περιλαμβάνει διυπηρεσιακή ειδική ομάδα ή επιτροπή. Οι πολιτικές προσαρμογής θα πρέπει να επικεντρώνονται σε τομείς ή κλάδους που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή ή έχουν μεγάλη σημασία για την εθνική οικονομία ή τη δημόσια υγεία ή των οποίων οι δραστηριότητες είναι καίριας σημασίας για την ανθεκτικότητα άλλων τομέων. Απαιτείται κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση των επιπτώσεων και των κινδύνων που αναμένεται να επηρεάσουν υποδομές ή συστήματα ζωτικής σημασίας με μεγάλη διάρκεια ζωής ή αναμένεται να επηρεάσουν συστήματα κατά τρόπο μη αναστρέψιμο, λαμβανομένης υπόψη της αλληλεπίδρασης με την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη ή άλλους μη κλιματικούς παράγοντες. Διάφορα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ μπορούν να κινητοποιηθούν για τη χρηματοδότηση της προσαρμογής. Τα ζητήματα ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή θα πρέπει να τεθούν στο προσκήνιο κατά την εκπόνηση, από τα κράτη μέλη, των εθνικών τους σχεδίων στο πλαίσιο των σχετικών κονδυλίων της ΕΕ. Καμία από τις δαπάνες δεν θα πρέπει να βλάπτει την προσαρμογή: δηλαδή, να αυξάνει τα τρωτά σημεία είτε για τους δικαιούχους είτε για άλλους. Οι επενδυτικές ανάγκες της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αυξάνονται και θα επιταχυνθούν κατά τις επόμενες δεκαετίες. Η βελτιωμένη χρηματοδότηση θα πρέπει να συνοδεύεται από επαρκείς ικανότητες και εμπειρογνωσία, παράγοντες απαραίτητους για τη διοίκηση, καθώς και για την υλοποίηση, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των δαπανών και η ικανότητα απορρόφησης, και να αποφεύγεται η στρεβλή προσαρμογή. Εκτός από τη δημόσια και την ιδιωτική χρηματοδότηση, θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα διά της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

(23)

Οι πλέον ευάλωτες κοινότητες είναι εκείνες, για τις οποίες υφίσταται μεγάλη πιθανότητα να επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή. Η άνιση έκθεση και η ευπάθεια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής των διαφόρων περιφερειών και κοινωνικοοικονομικών ομάδων επιδεινώνει τις προϋπάρχουσες ανισότητες και ευπάθειες. Η δίκαιη ανθεκτικότητα θα πρέπει να μειώσει τις άνισες επιβαρύνσεις από κλιματικούς κινδύνους και να διασφαλίσει τη δίκαιη κατανομή των οφελών της προσαρμογής. Η συστημική ικανότητα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό για την αποφυγή ή τον μετριασμό δυνητικών ζημιών, την αξιοποίηση των ευκαιριών και την αντιμετώπιση των συνεπειών. Οι φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εξελίσσονται με ταχύτερο ρυθμό από τον αναμενόμενο. Απαιτείται πρόοδος όσον αφορά την προσαρμοστική ικανότητα σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης, καθώς και στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, απαιτείται δε αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με τα τρωτά σημεία και τους κινδύνους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη του ιδιωτικού τομέα καθίστανται παράγοντες αλλαγής διά της παροχής πληροφοριών, πόρων, ικανοτήτων και χρηματοδότησης. Το τοπικό επίπεδο διαθέτει ικανότητες που μπορούν να επηρεάσουν ευρύτερα την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Η προετοιμασία και η εφαρμογή υποεθνικών πολιτικών προσαρμογής έχει μεγάλη σημασία.

(24)

Οι λύσεις που βασίζονται στη φύση προσφέρουν αποτελεσματικές και οικονομικά αποδοτικές επιλογές προσαρμογής και μετριασμού, εάν παρέχονται κίνητρα για την ανάπτυξή τους μέσω στρατηγικών πλαισίων, πολιτικών και χρηματοδότησης. Οι εν λόγω λύσεις μπορούν να υλοποιηθούν ανεξάρτητα ή να ενσωματωθούν σε άλλα μέτρα προσαρμογής και μετριασμού, σε συνδυασμό με λύσεις που βασίζονται περισσότερο στην τεχνολογία ή τις υποδομές. Η εφαρμογή πρέπει να λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα των οικοσυστημάτων και τις προβλεπόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, το τοπικό πλαίσιο, τα συνδεόμενα συμφέροντα και αξίες, καθώς και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

1.

2.

3.

4.

5.