30.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

L 301/1

(1)

Στις 2 Νοεμβρίου 2008, η πορτογαλική κυβέρνηση ενέκρινε νομοσχέδιο για την εθνικοποίηση των μετοχών που αντιπροσωπεύουν το μετοχικό κεφάλαιο της Banco Português de Negócios, S.A. («BPN» ή «η τράπεζα»). Ο νόμος αυτός δημοσιεύθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2008 ως νόμος αριθ. 62-A/2008 («νόμος εθνικοποίησης»). Η εθνικοποίηση της ΒΡΝ τέθηκε σε ισχύ στις 12 Νοεμβρίου σε μηδενική τιμή.

(2)

Στις 5 Νοεμβρίου 2008, οι πορτογαλικές αρχές ενημέρωσαν την Επιτροπή σχετικά με την έγκριση του σχεδίου νόμου από την πορτογαλική κυβέρνηση. Στις 11 και 13 Νοεμβρίου 2008, ενημέρωσαν την Επιτροπή για τη δημοσίευση του νόμου εθνικοποίησης.

(3)

Η Επιτροπή ζήτησε αμέσως συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με όλα τα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που επρόκειτο να εφαρμοστούν για την ΒΡΝ βάσει της διαδικασίας εθνικοποίησης και να υποβάλουν και σχέδιο αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ.

(4)

Η Πορτογαλία δεν υπέβαλε καμία προηγούμενη κοινοποίηση για κανένα από τα κρατικά μέτρα υπέρ της ΒΡΝ. Ενημέρωσε την Επιτροπή για τα εν λόγω μέτρα με μεγάλη καθυστέρηση και ύστερα από επανειλημμένες αιτήσεις.

(5)

Σε αυτό το πλαίσιο, στις 14 Νοεμβρίου 2008, η Επιτροπή υπέβαλε αιτήσεις πληροφοριών για τα συγκεκριμένα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που χορηγήθηκε στην ΒΡΝ καθώς και αίτηση υποβολής σχεδίου αναδιάρθρωσης. Στη συνέχεια, η Επιτροπή απέστειλε επιστολές υπενθύμισης στις 5 Ιανουαρίου και 23 και 29 Απριλίου 2009.

(6)

Οι πορτογαλικές αρχές απάντησαν στις αιτήσεις πληροφοριών στις 8 Ιανουαρίου, 28 Απριλίου και 23 Ιουνίου 2009, χωρίς να παράσχουν στοιχεία για τα συγκεκριμένα μέτρα κρατικής ενίσχυσης προς όφελος της ΒΡΝ και χωρίς να υποβάλουν σχέδιο αναδιάρθρωσης. Στην επιστολή τους της 23ης Ιουνίου 2009, οι πορτογαλικές αρχές ανέφεραν ότι εξέταζαν το ενδεχόμενο διαχωρισμού των στοιχείων ενεργητικού της ΒΡΝ και πώλησης της τράπεζας.

(7)

Η Επιτροπή απέστειλε και άλλες αιτήσεις παροχής πληροφοριών στις 17 Ιουλίου, 4 και 14 Σεπτεμβρίου και 30 Νοεμβρίου 2009 και 5 Φεβρουαρίου και 16 Μαρτίου 2010.

(8)

Οι πορτογαλικές αρχές απάντησαν στις 14 Αυγούστου 2009, αναφέροντας ότι η ΒΡΝ επρόκειτο να εκδώσει εμπορικά χρεόγραφα συνολικού ύψους 2 δισ. ευρώ με εγγραφή της Caixa Geral de Depósitos («CGD») υπό την εγγύηση του κράτους. Κατά την άποψή τους, η εγγύηση ήταν άμεσο αποτέλεσμα του νόμου εθνικοποίησης και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να συνιστά κρατική ενίσχυση. Στις 12 Οκτωβρίου 2009 οι πορτογαλικές αρχές υπέβαλαν συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με την παρέμβαση της CGD και του κράτους. Υπέβαλαν πρόσθετες πληροφορίες στις 21 Νοεμβρίου του 2009 και στις 17 και 18 Φεβρουαρίου και 31 Μαρτίου του 2010.

(9)

Μετά από σύσκεψη με τις πορτογαλικές αρχές στις 16 Ιουνίου 2010, στις 12 Αυγούστου 2010, η Επιτροπή ζήτησε εκ νέου από τις πορτογαλικές αρχές, μεταξύ άλλων, να υποβάλουν άμεσα το σχέδιο αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ. Δεν υποβλήθηκε κανένα σχέδιο και η Επιτροπή έστειλε επίσημη υπενθύμιση στις 31 Αυγούστου 2010 κατ' εφαρμογή του άρθρου 5 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 65/1999 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου 1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 93 της συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρο 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) (2).

(10)

Στις 14 Σεπτεμβρίου 2010, οι πορτογαλικές αρχές απέστειλαν έγγραφο με τίτλο «Memorando: a nacionalização, a reestruturação e a reprivatização projectada do Banco Português de Negócios, SA» (εφεξής «το Υπόμνημα της 14ης Σεπτεμβρίου 2010»), το οποίο παρέθετε το σχέδιο αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ και τα βασικά στοιχεία της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης.

(11)

Αφού διαπίστωσε ότι εξακολουθούσαν να λείπουν ορισμένα στοιχεία από το Υπόμνημα της 14ης Σεπτεμβρίου 2010, η Επιτροπή απέστειλε επιστολή στις 29 Σεπτεμβρίου 2010 ζητώντας πρόσθετες πληροφορίες από τις πορτογαλικές αρχές. Με ηλεκτρονική επιστολή της 15ης Νοεμβρίου 2010, οι πορτογαλικές αρχές ζήτησαν παράταση της προθεσμίας απάντησης, την οποία η Επιτροπή παραχώρησε με επιστολή της 18ης Νοεμβρίου 2010. Οι πορτογαλικές αρχές έδωσαν πρόσθετες διευκρινίσεις με επιστολή της 26ης Νοεμβρίου 2010 και με ηλεκτρονική επιστολή της 25ης Ιανουαρίου 2011.

(12)

Στις 16 Φεβρουαρίου 2011, η Επιτροπή ζήτησε διευκρινίσεις για ορισμένα σημεία καθώς και συμπληρωματικά δεδομένα. Οι πορτογαλικές αρχές απάντησαν στις 16 Μαρτίου 2011.

(13)

Στο πλαίσιο συσκέψεων που προηγήθηκαν της υπογραφής, στις 17 Μαΐου 2011, του Μνημονίου Συναντίληψης («ΜΣ») (3) μεταξύ της Πορτογαλίας, αφενός, και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αφετέρου, η Επιτροπή συμμετείχε σε σύσκεψη με τη διοίκηση της ΒΡΝ στις 27 Απριλίου 2011. Το ΜΣ προέβλεπε την πώληση της ΒΡΝ μέχρι το τέλος Ιουλίου το 2011. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή απέστειλε, στις 20 Μαΐου 2011, αιτήσεις παροχής πληροφοριών σχετικά με την αναδιάρθρωση της τράπεζας και με την προγραμματισθείσα διαδικασία πώλησης. Επειδή δεν έλαβε απάντηση από τις πορτογαλικές αρχές, απέστειλε επιστολή υπενθύμισης στις 8 Ιουλίου 2011 μαζί με αίτηση συμπληρωματικών πληροφοριών, μετά από δημοσιεύσεις στον Τύπο σχετικά με τη χορήγηση πρόσθετων κρατικών πόρων στην ΒΡΝ υπό μορφή κρατικής εγγύησης. Οι πορτογαλικές αρχές υπέβαλαν, στις 5 Αυγούστου 2011, επισκόπηση της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης.

(14)

Η Επιτροπή συσκέφθηκε με τις πορτογαλικές αρχές στις 10 Αυγούστου 2011. Οι πορτογαλικές αρχές έδωσαν συμπληρωματικές πληροφορίες στην Επιτροπή κατά τη συνεδρίαση και, αργότερα, στις 28 Αυγούστου 2011. Η Επιτροπή έλαβε πρόσθετα στοιχεία στις 14 Σεπτεμβρίου και στις 14 Οκτωβρίου 2011.

(15)

Με απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011 («απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011»), η Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία του άρθρου 108 παράγραφος 2 της Συνθήκης με αριθμό υπόθεσης SA.26909 σχετικά με εικαζόμενη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης στην ΒΡΝ και την Banco BIC Português S.A. («BIC») (4).

(16)

Η απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011 δημοσιεύθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2011. Κανένα ενδιαφερόμενο τρίτο μέρος δεν υπέβαλε παρατηρήσεις εντός της προθεσμίας του ενός μηνός.

(17)

Στις 9 Δεκεμβρίου 2011, η Πορτογαλία υπέβαλε στην Επιτροπή το πλαίσιο συμφωνίας η οποία υπεγράφη μεταξύ της BIC και των πορτογαλικών αρχών την ίδια ημέρα («Συμφωνία Πλαίσιο»).

(18)

Στις 20 Ιανουαρίου 2012, η Πορτογαλία υπέβαλε την απάντησή της στις παρατηρήσεις που περιέχει η απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011. Την ίδια ημέρα, οι πορτογαλικές αρχές κοινοποίησαν συμπληρωματικές πληροφορίες μαζί με νέο σχέδιο αναδιάρθρωσης της BPN (εφεξής «Σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012») και απάντηση σε αίτηση παροχής πρόσθετων πληροφοριών που απέστειλε η Επιτροπή στις 21 Δεκεμβρίου 2011 όσον αφορά τη συμφωνία πλαίσιο. Στις 3 Φεβρουαρίου 2012, υποβλήθηκαν συμπληρωματικά στοιχεία που περιείχαν επιχειρηματικό σχέδιο και σχέδιο βιωσιμότητας που κατάρτισε η BIC και το οποίο στη συνέχεια, για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης, θεωρείται αναπόσπαστο μέρος του σχεδίου αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012. Οι πορτογαλικές αρχές υπέβαλαν συμπληρωματικές πληροφορίες στις 10, 17 και 23 Φεβρουαρίου 2012, ανταποκρινόμενες σε αιτήσεις συμπληρωματικών πληροφοριών που απέστειλε η Επιτροπή στις 8, 14 και 17 Φεβρουαρίου 2012. Στις 16 Μαρτίου 2012, η Πορτογαλία υπέβαλε ένα σύνολο δεσμεύσεων στην Επιτροπή.

(19)

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες ανταλλαγές πληροφοριών, τηλεδιασκέψεις και συσκέψεις μεταξύ του πορτογαλικού κράτους, της ΒΡΝ και της Επιτροπής.

(20)

Η ΒΡΝ είναι χρηματοπιστωτικό ίδρυμα με έδρα την Πορτογαλία που παρέχει ένα ευρύ φάσμα τραπεζικών υπηρεσιών. Εθνικοποιήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2008· την περίοδο εκείνη διέθετε δίκτυο 213 υποκαταστημάτων (εκ των οποίων τα 4 στη Γαλλία), περίπου 2 200 απασχολούμενους και συνολικά στοιχεία ενεργητικού ύψους 6,6 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν ποσοστό περίπου 2 % των συνολικών στοιχείων ενεργητικού του πορτογαλικού τομέα λιανικών τραπεζικών υπηρεσιών.

(21)

Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές (5), η ΒΡΝ αντιμετώπιζε προβλήματα ρευστότητας από το θέρος του 2008 και ο οργανισμός αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την ΒΡΝ από την κατηγορία Baa1 σε Baa3 στις 18 Ιουλίου 2008 (6). Ενώ κατά τα τέλη Αυγούστου η ΒΡΝ είχε θετική ρευστότητα 316 εκατ. ευρώ, έως τις 22 Οκτωβρίου 2008 παρουσίασε σοβαρή αρνητική ρευστότητα ύψους 831 εκατ. ευρώ, ενώ ο λογαριασμός καταθέσεών της στην Τράπεζα της Πορτογαλίας («BdP») παρουσίαζε πολύ μεγάλη απόκλιση από τα ποσά που θα έπρεπε να διατηρεί προκειμένου να τηρεί τα απαιτούμενα από τον νόμο όρια. Σε εκείνο το στάδιο, κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2008, αναλήφθηκαν διάφορες πρωτοβουλίες για να μπορέσει η τράπεζα να ξεπεράσει τις δυσκολίες ρευστότητας που αντιμετώπιζε και για να αποτραπεί η αθέτηση πληρωμών, ιδίως μέσω της παροχής ειδικής ενίσχυσης ρευστότητας υπό μορφή δανείων και με άλλες πράξεις της ΒdP και της κρατικής CGD (7).

(22)

Λόγω του μεγέθους των ζημιών που είχε συσσωρεύσει η ΒΡΝ, οι πορτογαλικές αρχές έκριναν ότι δεν ήταν πλέον εφικτή περαιτέρω στήριξη της ρευστότητας, λόγω του «υψηλού κινδύνου στον οποίο θα εκτίθεντο οι [BdP και CGD]» (8). Οι μέτοχοι της ΒΡΝ υπέβαλαν σχέδιο, το οποίο όμως η κυβέρνηση δεν έκρινε εφικτό, βασιζόμενη σε γνώμη της BdP που εκδόθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2008. Δεδομένου ότι η ΒΡΝ δεν ικανοποιούσε πλέον τις απαιτήσεις φερεγγυότητας λόγω του υψηλού επιπέδου απομειώσεων (9), η κυβέρνηση πρότεινε στο Κοινοβούλιο την εθνικοποίηση της ΒΡΝ σε μηδενική τιμή (10). Η εν λόγω πρόταση εγκρίθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2008 με τον νόμο υπ' αριθ. 62-A/2008 («Νόμος εθνικοποίησης»).

(23)

Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, οι απομειώσεις ήταν αποτέλεσμα παρατυπιών και παράνομων πρακτικών που διαπιστώθηκαν από την BdP και εξωτερικούς ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο του 2008, για τις οποίες αργότερα έκθεση της BdP το 2009 έκρινε ότι συνιστούν «επίμονη και σκόπιμη απάτη στο ανώτατο επίπεδο της διοίκησης του ομίλου» (11). Εξαιτίας των πρακτικών αυτών διενεργήθηκαν έρευνες και κινήθηκαν διοικητικές διαδικασίες παράβασης («processos de contra-ordenação») και υποβλήθηκε καταγγελία στην Εισαγγελική Αρχή της Πορτογαλικής Δημοκρατίας.

(24)

Βάσει του Νόμου εθνικοποίησης, ανατέθηκαν στην CGD καθήκοντα διαχείρισης της ΒΡΝ, διορισμού των μελών των οργάνων διοίκησης της ΒΡΝ και καθορισμού των στόχων διαχείρισης της ΒΡΝ εντός 60 ημερών από την εθνικοποίηση. Επιπλέον, ο Νόμος Εθνικοποίησης περιείχε τη διάταξη ότι κάθε μέτρο πιστωτικής διευκόλυνσης ή ενίσχυσης της ρευστότητας που θα ελάμβανε η CGD «υπέρ της ΒΡΝ στο πλαίσιο της εθνικοποίησης ή υποκαθιστώντας το κράτος … θα έχει την εγγύηση του κράτους» (12).

(25)

Πριν από την εθνικοποίηση το Νοέμβριο του 2008, η ΒΡΝ είχε ήδη ωφεληθεί από ένα σύνολο μέτρων χρηματοδοτικής στήριξης τα οποία οι πορτογαλικές αρχές περιέγραψαν ως «ειδικά μέτρα στήριξης της ρευστότητας» (13). Στις 17 Φεβρουαρίου 2010, οι πορτογαλικές αρχές ενημέρωσαν την Επιτροπή ότι, το διάστημα μέχρι τις 30 Οκτωβρίου 2008, τόσο η CGD όσο και η BdP είχαν λάβει ειδικά μέτρα στήριξης της ρευστότητας της ΒΡΝ για συνολικό ποσό 501,6 εκατ. ευρώ, που συνίστανται στην παροχή 4 δανείων από την CGD στην ΒΡΝ, συνολικού ύψους 315 εκατ. ευρώ (14), και επείγουσας ενίσχυσης ρευστότητας (ΕΕΡ), την οποία χορήγησε τον Οκτώβριο του 2008 η BdP, ύψους 186,6 εκατ. ευρώ (15).

(26)

Ενώ το ποσό που χορήγησε η BdP επιστράφηκε μετά την εθνικοποίηση, τα τέσσερα δάνεια που χορήγησε η CGD αποπληρώθηκαν μόλις στις 9 Μαρτίου 2009, με την έκδοση του πρώτου εμπορικού χρεογράφου της BPN.

(27)

Τον Μάρτιο του 2009, η ΒΡΝ εξέδωσε εμπορικό χρεόγραφο με εγγυημένη εγγραφή της CGD και κρατική ενίσχυση για συνολικό ποσό 2 δισ. ευρώ. Η Επιτροπή ενημερώθηκε μόλις στις 14 Αυγούστου 2009 για τις εν λόγω κρατικές εγγυήσεις.

(28)

Με επιστολή της 17ης Φεβρουαρίου 2010, οι πορτογαλικές αρχές ανέφεραν επίσης ότι η CGD είχε εξουσιοδοτηθεί, στις 27 Οκτωβρίου 2009, να εκδώσει πρόσθετα εμπορικά χρεόγραφα ύψους 1 δισ. ευρώ με εγγύηση του κράτους. Στη συνέχεια, με ηλεκτρονικό μήνυμα της 14ης Ιουνίου 2010, η Επιτροπή ενημερώθηκε ακόμη ότι το σύνολο των κρατικών εγγυήσεων σε εμπορικά χρεόγραφα που εξέδωσε τη ΒΡΝ με εγγραφή της CGD είχε αυξηθεί σε 4 δισ. ευρώ, εφόσον τον Απρίλιο του 2010 οργανώθηκε μια τρίτη έκδοση εμπορικών χρεογράφων της ΒΡΝ με εγγραφή της CGD για ποσό 1 δισ. ευρώ.

(29)

Με βάση τα ανωτέρω, πρέπει να επισημανθεί ότι, από την εθνικοποίησή της το Νοέμβριο του 2008 έως τον Ιούνιο του 2011, η ΒΡΝ έκανε συνεχή χρήση πιστωτικών διευκολύνσεων που της παρείχε η CGD. Τα ποσά που όφειλε η ΒΡΝ στην CGD βάσει αυτών των εμπορικών χρεογράφων ανέρχονταν σε 2,2 δισ. ευρώ περίπου στις 28 Φεβρουαρίου 2009. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές, τα ποσά αυτά μειώθηκαν με την έκδοση του εμπορικού χρεογράφου που αναφέρεται στις αιτιολογικές σκέψεις 27 και 28 (16).

(30)

Τον Ιούνιο του 2011, η έκθεση της ΒΡΝ στην CGD σε τίτλους της χρηματαγοράς ανερχόταν περίπου σε 1 δισ. ευρώ. Μολονότι η χρηματοδότηση γινόταν σε καθημερινή βάση, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές ήταν διαρθρωτικού χαρακτήρα με μεγαλύτερες προθεσμίες (17), και αντικαταστάθηκε επίσης με την τέταρτη και τελευταία έκδοση εμπορικού χρεογράφου του Ιουνίου 2011, με δύο εκδόσεις τίτλων αξίας 500 εκατ. ευρώ η καθεμία.

(31)

Με βάση τα στοιχεία που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές στις 3 Φεβρουαρίου 2012, το ανεξόφλητο ποσό που όφειλε η ΒΡΝ στην CGD (πέρα από τις εκδόσεις εμπορικών χρεογράφων) ανερχόταν σε 433,7 εκατ. ευρώ στις 31 Δεκεμβρίου 2011 και σε 232 εκατ. ευρώ στις 31 Ιανουαρίου 2012.

Πίνακας 1

Επισκόπηση της ρευστότητας που έλαβε η ΒΡΝ από την CGD, στις 31 Δεκεμβρίου 2011

(32)

Πρέπει να επισημανθεί ότι, βάσει του άρθρου 2 παράγραφος 9 του Νόμου εθνικοποίησης, όλες οι πιστωτικές διευκολύνσεις ή διευκολύνσεις ρευστότητας που παρείχε η CGD στην ΒΡΝ στο πλαίσιο της εθνικοποίησης τελούν υπό την εγγύηση του πορτογαλικού κράτους.

(33)

Είναι, συνεπώς, σαφές ότι όλα τα ποσά που αναφέρονται στον πίνακα 1 ανωτέρω είχαν την εγγύηση του κράτους σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 9 του Νόμου εθνικοποίησης και των διαφόρων διαταγμάτων που εξέδωσε το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Η αμοιβή για τις κρατικές εγγυήσεις ορίστηκε σε 0,2 % ετησίως.

(34)

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2010 οι πορτογαλικές αρχές απέστειλαν στην Επιτροπή ένα πρώτο σχέδιο αναδιάρθρωσης της 13ης Σεπτεμβρίου 2010 (εφεξής «το σχέδιο αναδιάρθρωσης του 2010»).

(35)

Στο εν λόγω σχέδιο, οι πορτογαλικές αρχές εξήγησαν την πρόθεσή τους να διασπάσουν την ΒΡΝ σε μια υγιή («καλή») τράπεζα και μια («κακή») τράπεζα επισφαλειών και στη συνέχεια να εκποιήσουν την υγιή τράπεζα.

(36)

Το κράτος είχε την πρόθεση να πωλήσει, με τη διαδικασία ανοικτού διαγωνισμού, την «καλή τράπεζα», ΒΡΝ S.A., η οποία θα ήταν αποκλειστικά τράπεζα λιανικής. Η διαδικασία αυτή θα συνίστατο σε πρόσκληση υποβολής ενδιαφέροντος, για την οποία η συγγραφή υποχρεώσεων («Caderno de Encargos») εγκρίθηκε από τις πορτογαλικές αρχές στις 16 Αυγούστου 2010 (19).

(37)

Βάσει του σχεδίου αναδιάρθρωσης του 2010, ορισμένα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού της ΒΡΝ θα έμεναν εκτός του πεδίου της ιδιωτικοποίησης και θα μεταφέρονταν σε τρεις νέους φορείς ειδικού σκοπού («ΦΕΣ»), τους Parvalorem, Parups και Parparticipadas. Οι ΦΕΣ θα παρέμεναν αρχικά εντός της ΒΡΝ και μετά την πώληση θα μεταβιβάζονταν στο κράτος. Τα δάνεια και οι πιστώσεις θα μεταβιβάζονταν στην Parvalorem, τα ακίνητα και τα επενδυτικά κεφάλαια στην Parups και οι θυγατρικές στην Parparticipadas. Οι πορτογαλικές αρχές αποτίμησαν τη συνολική αξία των στοιχείων ενεργητικού που θα μεταβιβάζονταν στους ΦΕΣ σε 3 885 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2 507 εκατ. ευρώ θα μεταβιβάζονταν στην Parvalorem, τα 1 228 εκατ. ευρώ στην Parups και τα 150 εκατ. ευρώ στην Parparticipadas.

(38)

Τα δάνεια μεταβιβάστηκαν στην ονομαστική τους αξία· τα μερίδια κεφαλαίων, οι τίτλοι και η ακίνητη περιουσία θα μεταβιβάζονταν στην τιμή αγοράς και η μεταβίβαση των εταιρειών που είχε στην κατοχή της η ΒΡΝ θα γινόταν στη λογιστική αξία τους. Κατά την εκτίμηση των πορτογαλικών αρχών, οι συνολικές απομειώσεις τον Δεκέμβριο του 2010 ανέρχονταν σε 1 798 εκατ. ευρώ που κατανέμονται ως ακολούθως: i) δάνεια: 1 474 εκατ. ευρώ· ii) ακίνητη περιουσία: 16 εκατ. ευρώ· iii) μερίδια κεφαλαίων: 247 εκατ. ευρώ· και iv) τίτλοι: 61 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές στις 20 Ιανουαρίου 2012, τα εν λόγω στοιχεία ενεργητικού μεταβιβάστηκαν στους ΦΕΣ στις 23 και 30 Δεκεμβρίου 2010 (20). Εντούτοις, οι ΦΕΣ παρέμειναν εντός της ΒΡΝ μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 2012, οπότε αποσπάστηκαν από την ΒΡΝ και μεταβιβάστηκαν σε άλλη εταιρεία ελεγχόμενη από το κράτος.

(39)

Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, η μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ έγινε βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος των απομειώσεων και το γεγονός ότι ορισμένες δραστηριότητες δεν αποτελούσαν βασικές δραστηριότητες της ΒΡΝ μετά την εθνικοποίηση (καταναλωτική πίστη, επενδυτική τράπεζα, διαχείριση στοιχείων ενεργητικού, διαχείριση επενδυτικών κεφαλαίων, ασφάλειες και διεθνείς επιχειρήσεις). Η ΒΡΝ θα εξελισσόταν σε τράπεζα αμιγώς λιανικών υπηρεσιών με περιορισμένη έκθεση στην αβεβαιότητα της άντλησης ρευστότητας από τις κεφαλαιαγορές.

(40)

Οι ΦΕΣ χρηματοδότησαν την απόκτηση στοιχείων ενεργητικού με δύο γραμμές χρηματοδότησης ύψους 3 895 εκατ. ευρώ που αποτελούνται από ομόλογα με κρατική εγγύηση ύψους 3 100 εκατ. ευρώ, τα οποία αγόρασε η CGD, και δάνεια από την CGD με ενεχυριασμένα στοιχεία ενεργητικού, συνολικού ύψους 795 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα από την πώληση των στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ επέτρεψαν στην ΒΡΝ να αποπληρώσει ποσό 3 900 εκατ. ευρώ χρηματοδότησης που είχε λάβει από την CGD, 3 600 εκατ. ευρώ από την αρχική έκδοση εμπορικών χρεογράφων ύψους 4 δισ. ευρώ (που σημαίνει ότι η ΒΡΝ δεν θα εξοφλούσε ποσό 400 εκατ. ευρώ σε εμπορικά χρεόγραφα που ήταν εγγυημένο από το κράτος), καθώς και βραχυπρόθεσμα δάνεια ύψους 300 εκατ. ευρώ από τις χρηματαγορές.

(41)

Μετά τη μεταβίβαση των στοιχείων ενεργητικού, ο ισολογισμός τη ΒΡΝ μειώθηκε περίπου κατά 30 %.

(42)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές, για να μπορέσει η ΒΡΝ να τηρήσει τις νόμιμες και κανονιστικές απαιτήσεις (ιδίως να επιτύχει ποσοστό 9 % βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 που απαιτούνταν για το 2011 (21)), και δεδομένου ότι το μετοχικό κεφάλαιο της ΒΡΝ θα παρέμενε αρνητικό και μετά τη μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ, το κράτος θα ήταν αναγκασμένο να ανακεφαλαιοποιήσει την ΒΡΝ με ποσό περίπου 417 εκατ. ευρώ (22).

(43)

Η βασική τιμή (από την οποία εξαιρέθηκαν τα στοιχεία ενεργητικού προς μεταβίβαση στους ΦΕΣ) που ορίστηκε για την ΒΡΝ στην προκήρυξη του διαγωνισμού την οποία δημοσίευσε η Πορτογαλία ήταν 171,1 εκατ. ευρώ βάσει των αποτιμήσεων των ανεξάρτητων συμβούλων Deloitte ([…] (23) εκατ. ευρώ) και η Deutsche Bank ([…] εκατ. ευρώ). Στο μεταξύ, ο νέος διαχειριστής της ΒΡΝ, η CGD, είχε ξεκινήσει τη διαδικασία αναδιάρθρωσης της τράπεζας. Τα λειτουργικά έξοδα μειώθηκαν κατά [1-10] % από τον Δεκέμβριο του 2008 έως τον Δεκέμβριο του 2010· η δραστηριότητα της ΒΡΝ μειώθηκε, με στόχο να επιτευχθεί μια τράπεζα που εστιάζεται αποκλειστικά σε εμπορικές υπηρεσίες λιανικής τραπεζικής. Αυτή η μείωση της δραστηριότητας ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της μείωσης των καταθέσεων μετά την εθνικοποίηση, αλλά και της μεταβίβασης στοιχείων ενεργητικού στους τρεις ΦΕΣ. Τα μέτρα αυτά περιόρισαν τις απώλειες το 2010 σε [50-150] εκατ. ευρώ έναντι [150-250] εκατ. ευρώ το 2009. Από τις αρχές του 2009, στην προσπάθειά της να βελτιώσει την εικόνα και το φάσμα προϊόντων της τράπεζας, η νέα διοίκηση παρουσίασε […] νέα προϊόντα και άρχισε εκστρατείες προώθησης. Η νέα διοίκηση έλαβε επίσης μέτρα για τη βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης κινδύνου και εσωτερικού ελέγχου της τράπεζας.

(44)

Δεν υπήρξε καμία εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις δύο πρώτες προσκλήσεις ιδιωτικοποίησης έως τις 30 Σεπτεμβρίου και τις 30 Νοεμβρίου 2010.

(45)

Μετά την αποτυχία της διαδικασίας διαγωνισμού, τον Ιανουάριο του 2011 οι πορτογαλικές αρχές κοινοποίησαν την πρόθεσή τους να αναδιαρθρώσουν την ΒΡΝ, ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη ανεξαρτησία από την CGD με τον διορισμό νέου διοικητικού συμβουλίου, ανεξάρτητου από την CGD. Προσπάθησε επίσης να επιταχύνει την λειτουργική ανάκαμψη της ΒΡΝ, επαναπροσδιορίζοντας το σήμα της τράπεζας και την εταιρική ταυτότητα και ενισχύοντας το σχέδιο ανάκτησης μέσω περικοπής δαπανών και βελτίωσης της εμπορικής δυναμικής. Εντούτοις, παρά τις επανειλημμένες αιτήσεις, δεν υποβλήθηκε στην Επιτροπή κανένα επικαιροποιημένο σχέδιο αναδιάρθρωσης.

(46)

Στο ΜΣ της 17ης Μαΐου 2011, η κυβέρνηση ανέλαβε τη δέσμευση να κινήσει νέα διαδικασία ιδιωτικοποίησης.

(47)

Στο ΜΣ, οι πορτογαλικές αρχές δεσμεύθηκαν να «κινήσουν διαδικασία για την πώληση της Banco Português de Negócios (BPN) με επείγουσα διαδικασία και χωρίς ελάχιστη τιμή. Για τον σκοπό αυτό, υποβλήθηκε στην Επιτροπή ένα νέο σχέδιο για έγκριση σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού. Ο στόχος ήταν να βρεθεί αγοραστής το αργότερο μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2011. Για να διευκολυνθεί η πώληση, έγινε διαχωρισμός των τριών υφισταμένων φορέων ειδικού σκοπού που κατέχουν τα μη λειτουργικά και μη βασικά στοιχεία ενεργητικού της ΒΡΝ, ώστε να διαβιβαστούν σε αυτούς τους φορείς περισσότερα στοιχεία ενεργητικού στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με δυνητικούς αγοραστές. Η ΒΡΝ έθεσε επίσης σε εφαρμογή και άλλο περισσότερο φιλόδοξο πρόγραμμα με μέτρα περικοπής δαπανών, με στόχο να προσελκύσει επενδυτές. Όταν εξευρεθεί λύση, οι εγγυημένες από το κράτος αξιώσεις της CGD έναντι τη ΒΡΝ και όλων των φορέων ειδικού σκοπού θα αναληφθούν από το κράτος, σύμφωνα με χρονοδιάγραμμα που θα καθοριστεί εκείνη τη στιγμή» (24).

(48)

Στις αρχές Μαΐου 2011, άρχισε τρίτη προσπάθεια ιδιωτικοποίησης, χωρίς ελάχιστη τιμή, με στόχο να βρεθεί αγοραστής της ΒΡΝ έως την 31η Ιουλίου 2011, όπως συμφωνήθηκε στο ΜΣ.

(49)

Προκηρύχθηκε διαδικασία διαγωνισμού κατά τη διάρκεια της οποίας υπήρξαν επαφές με εν δυνάμει ενδιαφερόμενους αγοραστές. Πραγματοποιήθηκε επίσης επισκόπηση επενδυτικών ευκαιριών («ΕΕΕ»). Σύμφωνα με την ΕΕΕ, τα ενδιαφερόμενα μέρη έπρεπε να υποβάλουν προσφορά για το 100 % των μετοχών της ΒΡΝ, αλλά θα μπορούσαν να ζητήσουν να αφαιρεθούν από τον ισολογισμό της ΒΡΝ πρόσθετα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, καθώς επίσης και δυνατότητα μεγαλύτερης ανακεφαλαιοποίησης. Υπογράφηκε μνημόνιο που διέπει τους κανόνες της διαδικασίας μεταξύ της ΒΡΝ και των εν δυνάμει προσφερόντων, που τους παρείχε τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε αίθουσα δεδομένων, η οποία δημιουργήθηκε στις 15 Ιουνίου 2011, για διάστημα πέντε εβδομάδων.

(50)

Έως τις 20 Ιουλίου 2011 υποβλήθηκαν τέσσερις δεσμευτικές προσφορές. Οι προσφορές αυτές αναλύθηκαν από τα διοικητικά συμβούλια της CGD και της ΒΡΝ τα οποία υπέβαλαν τη γνώμη τους στον μέτοχο, δηλ. το κράτος, στις 25 Ιουλίου 2011.

(51)

Οι τρεις από τις τέσσερις δεσμευτικές προσφορές που υποβλήθηκαν απορρίφθηκαν. Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, οι δύο προσφέροντες (Montepio και Aníbal Ribeiro) δεν πληρούσαν τις απαιτήσεις του μνημονίου που υπεγράφη με την ΒΡΝ (25). Η Montepio δεν υπέβαλε προσφορά για την αγορά των μετοχών της ΒΡΝ, αλλά μόνο για επιλεγμένα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, ενώ η Aníbal Ribeiro δεν υπέβαλε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία διαχειριστικής και χρηματοπιστωτικής ικανότητας για τη διαχείριση μιας τράπεζας. Η τρίτη προσφορά, της NEI (26), πληρούσε τις απαιτήσεις του μνημονίου, αλλά δεν παρείχε επαρκείς αποδείξεις όσον αφορά τις ικανότητές της να διαχειριστεί την τράπεζα και τη χρηματοπιστωτική της ικανότητα να καλύψει μελλοντικές κεφαλαιακές ανάγκες της ΒΡΝ.

(52)

Βάσει της μοναδικής έγκυρης προσφοράς που υποβλήθηκε κατά τη διαδικασία διαγωνισμού, την οποία υπέβαλε η BIC στις 20 Ιουλίου 2011 («προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011»), η κυβέρνηση αποφάσισε, στις 31 Ιουλίου 2011, να συνεχίσει αποκλειστικές διαπραγματεύσεις με την ΒΙC.

(53)

Η BIC έλαβε από την BdP άδεια λειτουργίας για δραστηριότητες εμπορικής τραπεζικής στις 9 Οκτωβρίου 2007 και άρχισε να τις ασκεί στην Πορτογαλία τον Μάιο του 2008, δραστηριοποιούμενη κυρίως στην εταιρική τραπεζική και στην ιδιωτική τραπεζική. Οι κύριοι μέτοχοι της BIC είναι ένας όμιλος επενδυτών από την Αγκόλα καθώς και Πορτογάλοι μέτοχοι, όπως οι Amorim Projectos SGPS, SA (η οποία κατέχει το 25 % των μετοχών). Τον Δεκέμβριο του 2010 είχε κύκλο εργασιών 389 εκατ. ευρώ, με συνολικά στοιχεία ενεργητικού ύψους 1 δισ. ευρώ, και στις 31 Μαρτίου 2011 είχε κεφάλαιο 32 εκατ. ευρώ και 7 υποκαταστήματα. Με βάση τις πληροφορίες που υπέβαλε η Πορτογαλία, το μερίδιο αγοράς της BIC στα τμήματα της αγοράς στα οποία δραστηριοποιείται είναι κατώτερο του 1 % (27).

(54)

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές, μετά την προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 (28), οι διαπραγματεύσεις με την BIC ολοκληρώθηκαν με την υπογραφή, στις 9 Δεκεμβρίου 2011, συμφωνίας πλαισίου για την πώληση της ΒΡΝ στην BIC (29).

(55)

Η προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 όριζε μόνο γενικούς όρους και προέβλεπε τα ακόλουθα:

(56)

Μετά τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες διήρκεσαν περίπου 5 μήνες, η συμφωνία πλαίσιο προβλέπει:

(57)

Σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, η οντότητα που θα προκύψει από την πώληση της ΒΡΝ στην BIC («ενοποιημένη οντότητα») θα είναι κερδοφόρα μετά από […] έτη σύμφωνα με το βασικό σενάριο καθώς και με ένα λιγότερο ευνοϊκό σενάριο. Εκτιμάται, συνεπώς, ότι τα βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1 της ενοποιημένης οντότητας θα μειωθούν από [10-15] % των στοιχείων ενεργητικού σταθμισμένου κινδύνου (RWA) μετά το πρώτο έτος σε […] % μετά το πέμπτο έτος. Η προβλεπόμενη μείωση θα οφειλόταν στα αρνητικά αποτελέσματα των πρώτων ετών που συνδέονται με την αναδιάρθρωση την οποία θα πραγματοποιούσε η BIC και την αύξηση της δραστηριότητας της τράπεζας σε όρους νέας διαστασιοποίησης της, με στόχο να ανακτήσει τη βιωσιμότητά της χορηγώντας περισσότερες πιστώσεις στην αγορά. Η αναδιάρθρωση θα περιλαμβάνει επενδύσεις στους οργανισμούς και την αναβάθμιση της εικόνας της τράπεζας καθώς και την ολοκλήρωση διεργασιών, διαδικασιών και οργάνωσης, και επενδύσεις σε ΤΠ. Η απόδοση ιδίων κεφαλαίων (RΟΕ) εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από – [1-5] % το έτος 1 σε + [1-5] % το έτος 5, ενώ η απόδοση ενεργητικού (ROA) εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από – [0-2] % το έτος 1 σε + [0-2] % το έτος 5.

(58)

Με βάση το λιγότερο ευνοϊκό σενάριο, που χαρακτηρίζεται από υψηλότερο επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων και υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης, ο δείκτης βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 εκτιμάται ότι θα μειωθεί στο [8-12] % το έτος 5 από [10-15] % στο τέλος του έτους 1.

(59)

Τέλος, το πορτογαλικό κράτος εισέφερε κεφάλαια ύψους 600 εκατ. ευρώ (37) στην ΒΡΝ, στις 15 Φεβρουαρίου 2012.

(60)

Στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή διατύπωσε αμφιβολίες αν:

(61)

Η Επιτροπή δεν έλαβε παρατηρήσεις από τρίτους.

(62)

Οι πορτογαλικές αρχές ισχυρίζονται ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 είναι σύμφωνο με την ανακοίνωση σχετικά με τα μέτρα αναδιάρθρωσης στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Εκτός από το συγκεκριμένο σχέδιο, οι πορτογαλικές αρχές υπέβαλαν, με επιστολή της 20ής Ιανουαρίου 2012, ορισμένες παρατηρήσεις για την απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011.

(63)

Οι πορτογαλικές αρχές θεωρούν ότι τρεις τύποι μέτρων υπέρ της ΒΡΝ δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση.

(64)

Πρώτον, η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι δεν ενέχουν στοιχεία κρατικής ενίσχυσης τα μέτρα στήριξης της ΒΡΝ που ελήφθησαν πριν την εθνικοποίηση, και συγκεκριμένα η επείγουσα ενίσχυση ρευστότητας (ΕΕΡ) και τα τέσσερα δάνεια που χορήγησε η CGD τον Οκτώβριο του 2008. Η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι η ΕΕΡ χορηγήθηκε από την BdP αυτοτελώς, με εφαρμογή επιτοκίου ως ποινή και εξασφαλίσεις από την ΒΡΝ. Τα δάνεια της CGD του Οκτωβρίου 2008 χορηγήθηκαν με τους όρους της αγοράς με ανταγωνιστικό επιτόκιο και τις αναγκαίες εγγυήσεις και, κατά συνέπεια, δεν παρείχαν κανένα οικονομικό πλεονέκτημα στην ΒΡΝ.

(65)

Δεύτερον, η Πορτογαλία αρνείται ότι η χρηματοδότηση που χορήγησε η CGD στην ΒΡΝ μετά την εθνικοποίησή της ενείχε στοιχεία κρατικής ενίσχυσης (διατραπεζικές πράξεις νομισματικής αγοράς και ανάληψη έκδοσης εμπορικών χρεογράφων από την CGD). Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι οι πράξεις αυτές ήταν εμπορικές συναλλαγές που υπόκεινται σε ισοδύναμους όρους και προϋποθέσεις όπως και οι συναλλαγές των συνετών επενδυτών σε οικονομία της αγοράς. Κατά συνέπεια, δεν απέφεραν κανένα οικονομικό πλεονέκτημα στην ΒΡΝ.

(66)

Τέλος, οι πορτογαλικές αρχές θεωρούν ότι δεν χορηγήθηκε καμία κρατική ενίσχυση στην BIC ως αγοραστή της ΒΡΝ. Οι πορτογαλικές αρχές υποστηρίζουν ότι η διαδικασία πώλησης ήταν διαφανής, αντικειμενική και χωρίς διακρίσεις. Η πρόταση της BIC ήταν συνολικά η βέλτιστη σε οικονομικούς όρους και πρέπει, συνεπώς, να θεωρηθεί ότι αντανακλά την αγοραία αξία. Η συμφωνία-πλαίσιο της 9ης Δεκεμβρίου 2011 αποτύπωνε σε μεγάλο βαθμό τους όρους της προσφοράς της BIC της 20ής Ιουλίου 2011. Οι πορτογαλικές αρχές θεωρούν επίσης ότι, παρά το γεγονός ότι η τιμή πώλησης ήταν αρνητική, η μόνη εναλλακτική λύση αντί της πώλησης (εκκαθάριση της ΒΡΝ) θα επέβαλε στο κράτος μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση, θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα του εθνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος.

(67)

Ταυτόχρονα, η Πορτογαλία παραδέχεται ότι ορισμένα μέτρα υπέρ της ΒΡΝ συνιστούν κρατική ενίσχυση. Πρόκειται για την κρατική εγγύηση στην έκδοση εμπορικών χρεογράφων από την ΒΡΝ, τη μεταφορά επιλεγμένων στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ το 2010, την ανακεφαλαιοποίηση της ΒΡΝ που πραγματοποιήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012 ενόψει της πώλησής της, καθώς και ορισμένα μέτρα που ελήφθησαν στο πλαίσιο της επικείμενης πώλησης στην BIC (όπως η κρατική εγγύηση για το πρόγραμμα έκδοσης εμπορικών χρεογράφων το οποίο θα διατηρηθεί μετά την πώληση).

(68)

Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ακόμη ότι όλα τα μέτρα που συνιστούν κρατική ενίσχυση είναι συμβατά με το δίκαιο της ΕΕ, διότι αντιμετωπίζουν μια σοβαρή διαταραχή της πορτογαλικής οικονομίας, κατ' εφαρμογή του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης.

(69)

Κατά την άποψη των πορτογαλικών αρχών, το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 επιτρέπει στην ΒΡΝ να αποκαταστήσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της χωρίς την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης. Πρώτον, το κράτος αναδιάρθρωσε την ΒΡΝ μέσω του διαχωρισμού των στοιχείων ενεργητικού της και τη μεταβίβαση ορισμένων στοιχείων στους ΦΕΣ και μέσω της μείωσης της παρουσίας της στην αγορά κατά ποσοστό άνω του 50 % και της παύσης δραστηριοτήτων που δεν αποτελούσαν βασικά στοιχεία της λιανικής τραπεζικής, καθώς και με διάφορα μέτρα ελέγχου του κινδύνου και συνετούς εμπορικής πολιτικής. Δεύτερον, σύμφωνα με τις προβλέψεις της BIC, όταν η ΒΡΝ ενσωματωθεί στην BIC, η ενοποιημένη οντότητα θα επιτύχει θετικά αποτελέσματα […] με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, σύμφωνα τόσο με το βασικό σενάριο όσο και με ένα λιγότερο ευνοϊκό σενάριο. Τρίτον, η αρνητική τιμή πώλησης είναι αποδεκτή, διότι η εκκαθάριση είναι δαπανηρότερη για το κράτος και θα έθετε σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

(70)

Η Πορτογαλία θεωρεί ότι τα μέτρα περιορίζονται στο ελάχιστο αναγκαίο για τη διασφάλιση της σταθερότητας του πορτογαλικού χρηματοπιστωτικού τομέα και την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της ΒΡΝ.

(71)

Συνεπώς, η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι η εκδοχή της πώλησης ήταν η μόνη εναλλακτική δυνατότητα σε σχέση με τη δαπανηρότερη επιλογή της εκκαθάρισης. Οι άλλες επιλογές (ενσωμάτωση στη CGD και αυτοτελές σχέδιο αναδιάρθρωσης) δεν θα επέτρεπε τη δημιουργία επαρκών πόρων σε όρους καθαρής παρούσας αξίας για την αντιστάθμιση της αρχικής επένδυσης που θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί. Η Πορτογαλία εκτιμά ότι το κόστος πώλησης στην BIC κυμαίνεται μεταξύ […] εκατ. ευρώ και […] εκατ. (χωρίς τη δυνητική επίπτωση ορισμένων μελλοντικών έκτακτων καταστάσεων, που η Πορτογαλία θεωρεί ότι δεν θα υπάρξουν), το οποίο είναι χαμηλότερο από το κόστος εκκαθάρισης με βάση ορισμένες διαφορετικές εκδοχές.

(72)

Εξάλλου, κατά την άποψη των πορτογαλικών αρχών, η ρευστότητα που χορηγήθηκε στην ΒΡΝ μέσω της εγγύησης για την έκδοση εμπορικών χρεογράφων από την ΒΡΝ μετά την εθνικοποίηση ήταν αναγκαία για να διασφαλιστεί η συνέχιση της δραστηριότητας της τράπεζας κατά τη διάρκεια της αναδιάρθρωσης.

(73)

Αναφορικά με την επιλογή των στοιχείων ενεργητικού που μεταβιβάστηκαν στους ΦΕΣ, η Πορτογαλία θεωρεί ότι έγινε με βάση αντικειμενικά κριτήρια με σκοπό την προάσπιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της ΒΡΝ και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος δυνητικών αγοραστών στη διαδικασία της νέας ιδιωτικοποίησης. Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ακόμη ότι οι πρόσθετες μεταβιβάσεις στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο της πώλησης στην BIC είναι επαρκείς για να εγγυηθούν τη μελλοντική βιωσιμότητα της ΒΡΝ και περιορίζονται στο ελάχιστο αναγκαίο που θα καταστήσει την πώληση εφικτή.

(74)

Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι σκοπός της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΒΡΝ στις 15 Φεβρουαρίου 2012 ήταν να εξασφαλιστεί ότι η ΒΡΝ δεν θα αντιμετωπίσει κεφαλαιακό έλλειμμα κατά την περίοδο που καλύπτει το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του σχεδίου για τα βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1, το ποσοστό τους εκτιμάται ότι θα μειωθεί σε [10-15] % το 2016 σύμφωνα με το βασικό σενάριο και σε [8-12] % με το λιγότερο ευνοϊκό σενάριο, σε σύγκριση με ελάχιστο υποχρεωτικό επίπεδο 10 % το οποίο θα ισχύει από τα τέλη του 2012. Η Πορτογαλία αναφέρει επίσης ότι οι όροι πώλησης που πρόσφερε η BIC στο πλαίσιο μιας ανοικτής και διαφανούς διαδικασίας πώλησης χωρίς ελάχιστη τιμή είναι το ελάχιστο αναγκαίο για να διασφαλιστεί η μελλοντική βιωσιμότητα της ΒΡΝ, εφόσον η εκκαθάριση θα ήταν δαπανηρότερη για το κράτος και θα έθετε ενδεχομένως σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

(75)

Η Πορτογαλία ισχυρίζεται επίσης ότι οι δύο πρώην μέτοχοι της ΒΡΝ και η ίδια η ΒΡΝ έχουν αναλάβει ή θα αναλάβουν επαρκώς το μερίδιο του κόστους της διαδικασίας αναδιάρθρωσης, κατά τρόπο που να εξασφαλίζεται η επαρκής κατανομή των επιβαρύνσεων. Οι προηγούμενοι μέτοχοι τη ΒΡΝ δεν έλαβαν καμία αποζημίωση λόγω της εθνικοποίησης και απώλεσαν το σύνολο του κεφαλαίου που είχαν επενδύσει στην τράπεζα.

(76)

Εντούτοις, η Πορτογαλία θεωρεί ότι δεν είναι σωστό να επιδιώκεται κατανομή επιβαρύνσεων από πελάτες οι οποίοι συνεισέφεραν δευτερεύον χρέος στην ΒΡΝ, δεδομένων των ειδικών περιστάσεων της πώλησης αυτών των τίτλων […]. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τεχνικές προδιαγραφές των προϊόντων δεν επιτρέπουν στην ΒΡΝ να αρνηθεί να καταβάλει σε πελάτες τόκους για την επιστροφή κεφαλαίου.

(77)

Σύμφωνα με την Πορτογαλία, η συνεισφορά της ΒΡΝ στη διαδικασία αναδιάρθρωσης θα είναι επίσης σημαντική, διότι η διοίκησή της αντικαταστάθηκε μετά την εθνικοποίηση, οι πολιτικές της για εμπορική διαχείριση και διαχείριση κινδύνου έχουν τροποποιηθεί ουσιαστικά και η δραστηριότητά της θα μειωθεί κατά ποσοστό άνω του 50 %.

(78)

Η Πορτογαλία παραδέχεται ότι η μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ στη λογιστική αξία πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο ανώτερο από την πραγματική οικονομική αξία των στοιχείων ενεργητικού και χωρίς αμοιβή για το κράτος. Η Πορτογαλία θεωρεί, ωστόσο, ότι μια ίδια εισφορά της ΒΡΝ διασφαλίζεται μέσω της εθνικοποίησης σε μηδενική τιμή και συνακόλουθη ριζική αναδιάρθρωση. Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι κάθε πλεονέκτημα που θα μπορούσε να αποκομίσει η ΒΡΝ από τον διαχωρισμό των στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ θα μπορούσε να ανακτηθεί εν μέρει μέσω της τιμής της νέας ιδιωτικοποίησης της τράπεζας που ήταν η υψηλότερη δυνατή. Η Πορτογαλία θεωρεί επίσης ότι παρέχεται η σωστή αμοιβή για την κρατική εγγύηση. Μολονότι η αμοιβή είναι χαμηλότερη (0,2 % ετησίως) από αυτήν που απαιτείται για κρατικές εγγυήσεις (38), όλα τα πρόσθετα έσοδα της BPN (ή η αποφυγή κάθε δαπάνης) κατά τη διαδικασία αναδιάρθρωσης θα ωφελήσει το κράτος, το οποίο κατέχει σήμερα το σύνολο των μετοχών της ΒΡΝ.

(79)

Όσον αφορά την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΒΡΝ που πραγματοποιήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012, η Πορτογαλία παρατηρεί ότι αυτό δεν θα αλλάξει τη δομή του μετοχολογίου της ΒΡΝ και ότι το κεφάλαιο θα ανακτηθεί τουλάχιστον εν μέρει μέσω της πώλησης της ΒΡΝ, διότι συμβάλλει στο να αποφευχθεί το ακόμη υψηλότερο κόστος της εκκαθάρισης.

(80)

Η Πορτογαλία θεωρεί επίσης ότι τα μέτρα που έλαβε ή θα λάβει το κράτος δεν νοθεύουν τον ανταγωνισμό. Η Πορτογαλία επισημαίνει ότι το μερίδιο αγοράς της ενοποιημένης οντότητας θα είναι κατώτερο του 1 % ([0-1] % της αγοράς στον τραπεζικό τομέα, 14ο σε όρους πιστώσεων σε πελάτες και 15ο σε όρους καταθέσεων). Επιπλέον, τα μέτρα εκτιμάται ότι δεν θα έχουν αρνητική επίπτωση στην είσοδο αλλοδαπών τραπεζών στην εγχώρια αγορά, το οποίο είναι εμφανές από το γεγονός ότι η ίδια η BIC ανήκει σε χρηματοπιστωτικό όμιλο της Αγκόλας. Η Πορτογαλία θεωρεί επίσης ότι δεν υφίσταται ηθικός κίνδυνος, εφόσον η τράπεζα έχει εθνικοποιηθεί, η διοίκησή της έχει απομακρυνθεί, οι μέτοχοί της δεν έλαβαν αποζημίωση και η τράπεζα έχει υποστεί ριζική αναδιάρθρωση.

(81)

Επιπλέον, η Πορτογαλία θεωρεί ότι ορισμένα μέτρα που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας θα ήταν κατάλληλα και επαρκή για να περιοριστεί κάθε νόθευση του ανταγωνισμού. Η παρουσία της ΒΡΝ στην αγορά πριν την εθνικοποίηση ήταν περιορισμένη (ένατη σε μέγεθος τράπεζα στην Πορτογαλία με μερίδια αγοράς μεταξύ [1-5] % και [1-5] %, ανάλογα με τις αγορές), αναδιαρθρώθηκε και η παρουσία της στην αγορά μειώθηκε κατά ποσοστό άνω του 50 % και η δραστηριότητά της εστιάζεται πλέον στην λιανική τραπεζική. Η εθνικοποίηση πραγματοποιήθηκε χωρίς αποζημίωση των προηγούμενων μετόχων και τροποποιήθηκε η εμπορική στρατηγική και η πολιτική ελέγχου του κινδύνου της ΒΡΝ.

(82)

Οι πορτογαλικές αρχές υποστηρίζουν ακόμη ότι η διαδικασία πώλησης της ΒΡΝ ήταν ανοικτή και διαφανής. Τέλος, απαγορεύεται η BIC να διανείμει μερίσματα μέχρι το 2016, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι η χρηματοδοτική στήριξη που χορηγήθηκε στην ΒΡΝ χρησιμοποιείται για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της τράπεζας. Η συμφωνία διανομής κερδών μεταξύ του κράτους και της BIC για αποτελέσματα άνω των […] εκατ. ευρώ επιτρέπει στο κράτος να ανακτήσει μέρος του κόστους αναδιάρθρωσης της τράπεζας. Η δέσμευση της BIC να μην αναφέρεται στην κρατική ενίσχυση την οποία έχει λάβει στις εμπορικές διαφημίσεις της διασφαλίζει, κατά την άποψη των πορτογαλικών αρχών, ότι η ενίσχυση δεν χρησιμοποιείται σε βάρος των ανταγωνιστών. Άλλες πιθανές δεσμεύσεις που προβλέπονται στις οδηγίες της Επιτροπής για την αναδιάρθρωση τραπεζών (όπως τα μέτρα για την ενίσχυση του ανοίγματος στην αγορά, τα όρια ως προς το μερίδιο αγοράς ή η εκποίηση πρόσθετων στοιχείων ενεργητικού και δραστηριοτήτων) δεν κρίνονται κατάλληλα στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ.

(83)

Όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης, οι πορτογαλικές αρχές αναλαμβάνουν τις ακόλουθες δεσμεύσεις:

(84)

Το ποσοστό βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 της ΒΡΝ κατά την ημερομηνία πώλησης στην Banco BIC δεν θα είναι υψηλότερο του [10-18] %.

(85)

Εάν η Banco BIC ή η ενοποιημένη οντότητα επιλέξει την επιστροφή δανείων στο κράτος ή σε οντότητα που ελέγχεται από το κράτος μετά την πώληση, θα αποπληρώσει στο κράτος το κεφάλαιο που συνδέεται με τα εν λόγω δάνεια κατά ποσοστό μέχρι [10-18] % των σταθμισμένων ως προς τον κίνδυνο στοιχείων ενεργητικού των δανείων.

(86)

Η Banco BIC και η ενοποιημένη οντότητα δεν θα μπορούν να μεταβιβάσουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο κράτος ή σε οποιαδήποτε οντότητα η οποία ελέγχεται από το κράτος μετά το [> 2013].

(87)

Η Banco BIC ή η ενοποιημένη οντότητα θα μεταβιβάσει μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο κράτος ή σε οντότητα που ελέγχεται από το κράτος σύμφωνα με τους όρους που ορίζονται στην παράγραφο 85 ανωτέρω, μόνο εφόσον έχουν εξαντληθεί προηγουμένως οι διαθέσιμες προβλέψεις κατά την ημερομηνία πώλησης στους λογαριασμούς της ΒΡΝ.

(88)

Το υφιστάμενο πιστωτικό όριο των [150-500] εκατ. ευρώ που ορίζεται στη συμφωνία-πλαίσιο σε σχέση με το πρόγραμμα έκδοσης εμπορικών χρεογράφων της ΒΡΝ και είναι εγγυημένη από το κράτος δεν θα παραταθεί για διάστημα μεγαλύτερο των […] ετών από την ημερομηνία πώλησης.

(89)

Η αμοιβή για την παροχή τραπεζικής πίστωσης ύψους [200-400] εκατ. ευρώ που θα χορηγήσει η CGD στην Banco BIC ή στη συνδυασμένη οντότητα θα καθοριστεί τουλάχιστον σε μβ + […]Euribor.

(90)

Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2016, η Πορτογαλία θα ζητήσει την προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής για κάθε παροχή πιστωτικού ορίου ή εγγυήσεων από την CGD ή το κράτος στην Banco BIC ή στην ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση.

(91)

Η Banco BIC και η ενοποιημένη οντότητα δεν θα πραγματοποιήσουν καμία εξαγορά επιχειρήσεων μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2016, εκτός εάν η συνολική ακαθάριστη τιμή αγοράς που θα καταβάλει η Banco BIC και η ενοποιημένη οντότητα για όλες τις εξαγορές κατά τη διάρκεια ενός οικονομικού έτους είναι κατώτερη των […] εκατ. ευρώ. Η συνολική ακαθάριστη τιμή αγοράς κάθε παρόμοιας εξαγοράς θα υπολογίζεται χωρίς να περιλαμβάνεται η ανάληψη ή η μεταβίβαση χρέους σε σχέση με αυτές τις εξαγορές.

(92)

Η Banco BIC, η ενοποιημένη οντότητα και η Πορτογαλία δεν θα ασκήσουν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016 κανένα δικαίωμα προαίρεσης σε σχέση με δάνεια μειωμένης εξασφάλισης που χορήγησε η ΒΡΝ πριν την ημερομηνία πώλησης.

(93)

Η Banco BIC ή η ενοποιημένη οντότητα δεν θα αναφέρει τη χρήση κρατικής ενίσχυσης στις εκστρατείες προώθησης πωλήσεων της ούτε στις επικοινωνίες της με επενδυτές.

(94)

Το άρθρο 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές. Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι ένα κρατικό μέτρο χαρακτηρίζεται ως κρατική ενίσχυση, εάν πληροί (σωρευτικά) τα ακόλουθα τέσσερα κριτήρια:

(95)

Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι τα μέτρα που λήφθηκαν υπέρ της ΒΡΝ πριν την εθνικοποίηση δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση. Τα μέτρα συνίστανται στην επείγουσα ενίσχυση ρευστότητας (ΕΕΡ) και στα τέσσερα δάνεια που χορήγησε η CGD πριν την εθνικοποίηση της BPN τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2008.

(96)

Αναφορικά με την ΕΕΡ, όπως επισήμαναν οι πορτογαλικές αρχές στις παρατηρήσεις τους στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η χορήγηση επείγουσας ενίσχυσης ρευστότητας στην ΒΡΝ πριν την εθνικοποίηση αποφασίστηκε αυτοτελώς από την BdP με επιτόκιο ποινής και την παροχή εγγυήσεων από την ΒΡΝ, χωρίς εγγύηση του κράτους.

(97)

Όταν χορηγήθηκε η ΕΕΡ (17 και 27 Οκτωβρίου 2008), δεν είχε ληφθεί καμία απόφαση όσον αφορά την φερεγγυότητα και την εθνικοποίηση της ΒΡΝ (εφόσον οι αποφάσεις αυτές δεν ελήφθησαν πριν τις αρχές Νοεμβρίου 2008. Η ΕΕΡ δεν αποτελούσε μέρος μιας ευρύτερης δέσμης μέτρων, αλλά ήταν μάλλον προσφορά ρευστότητας στο πλαίσιο των συνήθων δραστηριοτήτων της BdP.

(98)

Συνεπώς, η Επιτροπή κρίνει ότι δεν υπήρξε κρατική ενίσχυση κατά τη χορήγηση της ΕΕΡ από την BdP στην BPN, σύμφωνα με την ανακοίνωση για τις τράπεζες (39).

(99)

Όσον αφορά τα δάνεια που χορήγησε η CGD, η Επιτροπή επισημαίνει ότι πριν την εθνικοποίηση της ΒΡΝ, η τράπεζα έλαβε δάνεια από την CGD συνολικού ύψους 315 εκατ. ευρώ και όχι 235 εκατ. ευρώ (40).

(100)

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η CGD ανήκει εξ ολοκλήρου στο κράτος, το οποίο διορίζει τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της. Για να διαπιστωθεί αν τα δάνεια πρέπει να καταλογιστούν στο κράτος, πρέπει να εκτιμηθούν οι ειδικές περιστάσεις υπό τις οποίες χορηγήθηκαν, προκειμένου να διαπιστωθεί αν η CGD ενήργησε για λόγους διαφορετικούς από αυτούς που διέπουν τη συνήθη εμπορική πρακτική. Για τον σκοπό αυτό, έχουν σημασία οι κατωτέρω εκτιμήσεις.

(101)

Πρώτον, την περίοδο που χορηγήθηκαν τα τρία πρώτα δάνεια, τον Οκτώβριο του 2008, οι δυσκολίες της ΒΡΝ ήταν ήδη γνωστές σε ευρεία κλίμακα. Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, η ΒΡΝ αντιμετώπιζε προβλήματα ρευστότητας από το θέρος του 2008, όπως αποδεικνύουν οι σημαντικές αλλαγές της ηγεσίας της ΒΡΝ (άλλαξε δύο φορές από τις αρχές του 2008), η διενέργεια ελέγχων από την BdP στην ΒΡΝ τον Ιούνιο και η υποβάθμιση της ΒΡΝ από τη Moody’s στην κατηγορία Baa3, στις 18 Ιουλίου 2008. Εξάλλου, το δεύτερο, τρίτο και το τέταρτο δάνειο χορηγήθηκαν μετά τις 22 Οκτωβρίου 2008, όταν πλέον, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, η ΒΡΝ παρουσίαζε θέση σοβαρής αρνητικής ρευστότητας. Κάθε πιστωτής που ενεργεί με βάση τη συνήθη εμπορική πρακτική θα απαιτούσε από την ΒΡΝ τα στοιχεία που είναι αναγκαία για να κατανοήσει τη θέση ρευστότητάς της και την ικανότητά της να εξοφλήσει τις οφειλές της πριν της χορηγήσει συμπληρωματικό δάνειο και, κατά συνέπεια, θα πληροφορούνταν την επισφαλή χρηματοπιστωτική θέση της ΒΡΝ.

(102)

Δεύτερον, τα ποσά των δανείων ήταν πολύ σημαντικά σε σύγκριση με το μέγεθος του ισολογισμού της ΒΡΝ και των υποχρεώσεών της εκείνη την περίοδο, με αποτέλεσμα να συνιστούν σημαντική ατομική έκθεση της CGD σε μια προβληματική τράπεζα.

(103)

Τρίτον, τα δάνεια χορηγήθηκαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2008, σύντομα μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, σε μια εποχή που δεν υπήρχε πρόσβαση στις διατραπεζικές αγορές, ακόμη και για τους ισχυρότερους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, πόσο μάλλον για τράπεζες που αντιμετώπιζαν σημαντικά προβλήματα ρευστότητας.

(104)

Τέταρτον, όσον αφορά το τέταρτο δάνειο, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η CGD δεν διαχειριζόταν μόνο την ΒΡΝ για λογαριασμό του κράτους, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 2 παράγραφος 7 του νόμου εθνικοποίησης, αλλά έλαβε και κρατική εγγύηση κατ' εφαρμογή του άρθρου 2 παράγραφος 9 του Νόμου εθνικοποίησης για όλες τις πιστώσεις και τη ρευστότητα που θα χορηγούσε ενδεχομένως στη ΒΡΝ στο πλαίσιο της εθνικοποίησης και «υποκαθιστώντας το κράτος».

(105)

Δεδομένης γενικά της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κατάστασης και των ευρύτατα γνωστών δυσκολιών ιδίως της ΒΡΝ, θα ήταν εξόχως απίθανο να παρείχε την εν λόγω ρευστότητα στην ΒΡΝ ένας άλλος οργανισμός, γεγονός που εξηγεί γιατί οι πορτογαλικές αρχές χαρακτήρισαν ως «ειδικού χαρακτήρα» τα μέτρα παροχής ρευστότητας από την CGD (βλ. παράγραφος 25).

(106)

Με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις, η Επιτροπή κρίνει ότι η απόφαση της CGD να χορηγήσει τα εν λόγω δάνεια στην ΒΡΝ πριν την εθνικοποίησή της δεν ήταν μια συνήθης εμπορική απόφαση. Η απόφαση πρέπει να καταλογιστεί απευθείας στο κράτος. Συνεπώς, τα δάνεια συνιστούν κρατικούς πόρους.

(107)

Εφόσον τα δάνεια έδωσαν στην ΒΡΝ τη δυνατότητα να αποκτήσει ρευστότητα την οποία δεν θα μπορούσε να αποκτήσει στην αγορά, της παρείχαν τη ρευστότητα την οποία είχε ανάγκη για να συνεχίσει να λειτουργεί και να ανταγωνίζεται μεταξύ άλλων στις τραπεζικές αγορές δανείων και καταθέσεων στις οποίες δραστηριοποιούνταν.

(108)

Συνεπώς, η Επιτροπή θεωρεί ότι η ΒΡΝ αποκόμισε οικονομικό πλεονέκτημα.

(109)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά, εφόσον ωφέλησαν αποκλειστικά και μόνο την ΒΡΝ.

(110)

Παρά την παρατήρηση της Πορτογαλίας ότι η ΒΡΝ κατείχε μόλις την ένατη θέση στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα πριν την εθνικοποίησή της, τα δάνεια της CGD νόθευσαν ή υπήρχε κίνδυνος να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό, φέροντας την ΒΡΝ σε πλεονεκτική θέση έναντι άλλων ανταγωνιστριών τραπεζών, εφόσον της εξασφάλισε ρευστότητα την οποία διαφορετικά δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει στην αγορά.

(111)

Δεδομένου ότι η ΒΡΝ δραστηριοποιούνταν σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο όταν χορηγήθηκαν τα δάνεια, συμπεριλαμβανομένης της θυγατρικής της στη Γαλλία, τα μέτρα υπήρχε κίνδυνος να επηρεάσουν επίσης και τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών.

(112)

Συνεπώς, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα τέσσερα δάνεια συνολικού ύψους 315 εκατ. ευρώ που χορήγησε η CGD στην ΒΡΝ τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2008 συνιστούν κρατική ενίσχυση.

(113)

Η Επιτροπή έχει ήδη κρίνει, στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, ότι η εθνικοποίηση δεν συνιστά κρατική ενίσχυση προς όφελος των μετόχων της ΒΡΝ.

(114)

Τα ακόλουθα μέτρα, τα οποία δεν συνδέονταν ειδικά με την πώληση στην BIC, ελήφθησαν μετά την εθνικοποίηση της ΒΡΝ:

(115)

Η κρατική εγγύηση για εμπορικά χρεόγραφα που εξέδωσε η ΒΡΝ (και οι ΦΕΣ) με εγγραφή της CGD, η οποία παρασχέθηκε στην ΒΡΝ μετά την εθνικοποίηση, χρηματοδοτήθηκε άμεσα από το κράτος μέλος. Επιπροσθέτως, βάσει του άρθρου 2 παράγραφος 9 του Νόμου εθνικοποίησης, όλες οι πιστωτικές διευκολύνσεις ή διευκολύνσεις ρευστότητας που παρείχε η CGD στην ΒΡΝ (και στους ΦΕΣ) στο πλαίσιο της εθνικοποίησης θα ήταν υπό την εγγύηση του πορτογαλικού κράτους. Είναι, συνεπώς, αδιαμφισβήτητο ότι όλη η χρηματοδότηση την οποία χορήγησε η CGD, στην ΒΡΝ (ή τους ΦΕΣ) μετά την εθνικοποίηση ενέχει κρατικούς πόρους.

(116)

Επιπλέον, πρέπει να επισημανθεί ότι, μετά την εθνικοποίηση, η CGD, ήταν η μόνη οντότητα που χορηγούσε χρηματοδότηση στην ΒΡΝ ή τους ΦΕΣ, και ότι η έκθεσή της αυξανόταν με την πάροδο του χρόνου, εφόσον έληγαν άλλες υποχρεώσεις και δεν αναλαμβάνονταν από τους αρχικούς πιστωτές ούτε αντικαθίσταντο με δάνεια από άλλους οργανισμούς. Δεν εκπλήσσει, ασφαλώς, η απουσία εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης της ΒΡΝ, εφόσον ήταν γνωστές οι χρηματοοικονομικές δυσκολίες της και το επισφαλές μέλλον της.

(117)

Οι κρατικές εγγυήσεις επέτρεψαν στην ΒΡΝ να λάβει χρηματοδοτική στήριξη σε συνθήκες που δεν υπήρχαν εναλλακτικές δυνατότητες γι' αυτήν στην αγορά.

(118)

Επέτρεψαν στην ΒΡΝ να συνεχίσει τη δραστηριότητά της στην αγορά, ανταγωνιζόμενη για δραστηριότητες (όχι μόνο για να διατηρήσει δραστηριότητες, αλλά ενδεχόμενα και για να αναπτύξει νέες δραστηριότητες), καθώς και να ικανοποιήσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στους πελάτες της και σε άλλους συντελεστές της αγοράς.

(119)

Με βάση τα ανωτέρω, η Επιτροπή κρίνει ότι οι κρατικές εγγυήσεις παρέχουν στην ΒΡΝ οικονομικό πλεονέκτημα.

(120)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά, εφόσον είναι προς όφελος μιας συγκεκριμένης επιχείρησης, της ΒΡΝ. Επιπλέον, όσον αφορά το μέρος της πιστωτικής διευκόλυνσης που συνεχίστηκε μετά την πώληση, αυτό είναι προς όφελος της ενοποιημένης οντότητας.

(121)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό αλλοδαπών θυγατρικών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που προέρχεται από κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(122)

Οι κρατικές εγγυήσεις προς όφελος της ΒΡΝ επέτρεψαν στην ΒΡΝ να λαμβάνει μεγάλο ποσό χρηματοδότησης το οποίο δεν ήταν διαθέσιμο στην αγορά και της παρείχαν επιλεκτικό πλεονέκτημα. Επέτρεπαν στην ΒΡΝ να διατηρείται στην αγορά και να συνεχίζει τις δραστηριότητές της χωρίς το βάρος της προηγούμενης κατάστασής της. Συνιστούν κρατική ενίσχυση.

(123)

Η μεταβίβαση ορισμένων στοιχείων ενεργητικού από την ΒΡΝ στους ΦΕΣ, οι οποίοι ανήκουν εξ ολοκλήρου στο κράτος, συνεπάγεται ότι το κράτος μέλος φέρει ακέραια την χρηματοοικονομική ευθύνη γι' αυτούς και βαρύνεται με όλους τους κινδύνους για τα στοιχεία ενεργητικού που κατέχουν οι ΦΕΣ, τουλάχιστον ορισμένα από τα οποία μπορεί να μην είναι ανακτήσιμα. Κατά συνέπεια, το μέτρο αφορά κρατικούς πόρους.

(124)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ πριν από την πώληση, σε λογιστική αξία 3,9 δισ. ευρώ (με απομειώσεις που εκτιμώνται σε 1,8 δισ. ευρώ) παρέχει πλεονέκτημα στην ΒΡΝ, διότι δεν υπήρχε ex ante διαφάνεια, τα στοιχεία ενεργητικού δεν αποτιμήθηκαν στην αγοραία αξία τους και το κράτος δεν έλαβε αμοιβή στο πλαίσιο της μεταβίβασης.

(125)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στη λογιστική αξία και όχι στην αγοραία αξία παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα στην ΒΡΝ έναντι των ανταγωνιστών της.

(126)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά, διότι ωφελούν μία συγκεκριμένη οντότητα, την ΒΡΝ.

(127)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(128)

Εκτός από τα μέτρα που ελήφθησαν προς όφελος της ΒΡΝ μετά την εθνικοποίηση, τα οποία δεν συνδέονταν με την πώλησή της στην BIC, ελήφθησαν και συμπληρωματικά μέτρα σε σχέση με την πώληση στην BIC. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν:

(129)

Στις 15 Φεβρουαρίου 2012 πραγματοποιήθηκε ανακεφαλαιοποίηση της ΒΡΝ με ποσό 600 εκατ. ευρώ. Το μέτρο αυτό εκτελέστηκε απευθείας από το κράτος και με κρατικούς πόρους ενόψει της πώλησης στην BIC.

(130)

Σκοπός της ανακεφαλαιοποίησης της ΒΡΝ με 600 εκατ. ευρώ στις 15 Φεβρουαρίου 2012 ήταν να χορηγηθεί στην ΒΡΝ ίδιο κεφάλαιο [200-400] εκατ. ευρώ κατά τη στιγμή της πώλησης. Το τελευταίο ποσό αντιστοιχούσε εκείνη τη χρονική στιγμή στην προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 με εκτιμώμενο ποσοστό βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 [10-18] %. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό που απαιτεί ο νόμος (9 % βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1 στα τέλη του 2011 και 10 % βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1 στα τέλη του 2012) (41).

(131)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η εισφορά κεφαλαίου παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα στην ΒΡΝ και στην οικονομική δραστηριότητα μετά την πώληση. Το πλεονέκτημα απορρέει από την εξασφάλιση ότι η ΒΡΝ διαθέτει τα αναγκαία κεφάλαια για να ικανοποιήσει και να υπερκαλύψει τις κανονιστικές απαιτήσεις μετά την ανακεφαλαιοποίηση και τα κεφάλαια αυτά θα είναι διαθέσιμα και στην ενοποιημένη οντότητα. Το κεφάλαιο αυτό επιτρέπει στην ΒΡΝ, και θα επιτρέπει και στην ενοποιημένη οντότητα, να δραστηριοποιείται στις αγορές και να παρέχει νέα δάνεια, σε οικονομικό περιβάλλον στο οποίο άλλοι ανταγωνιστές πρέπει να προβούν σε απομόχλευση.

(132)

Τα υπό εξέταση μέτρα είναι επιλεκτικά, διότι ωφελούν αποκλειστικά και μόνο μία συγκεκριμένη οντότητα, την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα η οποία θα συνεχίσει την οικονομική δραστηριότητα μετά την πώληση.

(133)

Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι το μερίδιο αγοράς της ΒΡΝ εξακολούθησε να μειώνεται μετά την εθνικοποίηση και ότι η ενοποιημένη οντότητα θα διαθέτει μερίδιο αγοράς κατώτερο του 1 % σε όρους πιστώσεων προς τους πελάτες ή τραπεζικών προϊόντων και κατώτερο του 2 % σε καθεμία από τις σχετικές αγορές. Παρόλα αυτά, τα μέτρα νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό, διότι φέρουν την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση στην BIC σε πλεονεκτική θέση έναντι άλλων ανταγωνιστριών τραπεζών. Το επιπλέον κεφάλαιο της ενοποιημένης οντότητας προστατεύει την οικονομική δραστηριότητα από επενδυτικούς κινδύνους τους οποίους διατρέχουν άλλοι ανταγωνιστές. Αυξάνει επίσης την πιθανότητα να διατεθεί και στους δύο δικαιούχους πρόσθετη ρευστότητα και να διευκολύνει τη μελλοντική επέκταση της ΒΡΝ και της ενοποιημένης οντότητας σε συνθήκες οικονομίας στις οποίες άλλοι ανταγωνιστές που δραστηριοποιούνται στην Πορτογαλία πρέπει να λάβουν μέτρα απομόχλευσης.

(134)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(135)

Η ανακεφαλαίωση της ΒΡΝ με 600 εκατ. ευρώ που πραγματοποιήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012 συνιστά κρατική ενίσχυση.

(136)

Τα μέτρα που ελήφθησαν σε σχέση με την πώληση στην BIC περιλαμβάνουν το δικαίωμα της BIC να ζητήσει τη μεταβίβαση, πριν το κλείσιμο, και άλλων στοιχείων ενεργητικού και παθητικού της ΒΡΝ, όπως δάνεια σε πιστωτικούς οργανισμούς ή υλικά και χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού. Περιλαμβάνουν επίσης το δικαίωμα της BIC να μεταβιβάσει καταθέσεις με τιμολόγηση […] μ.β. πάνω από το σχετικό επιτόκιο αναφοράς ή να εισπράξει από το κράτος τη διαφορά ως αμοιβή γι' αυτές τις καταθέσεις.

(137)

Η αφαίρεση από την ΒΡΝ ορισμένων δανείων και υποχρεώσεων (περιλαμβανομένων καταθέσεων) κατ' επιλογή της BIC χρηματοδοτείται απευθείας από το κράτος μέλος. Όσα στοιχεία αφαιρούνται από την ΒΡΝ είτε θα μεταβιβαστούν στη λογιστική αξία τους στους ΦΕΣ, οι οποίοι κατέχονται εξ ολοκλήρου από το κράτος μέλος, ή σε κάθε περίπτωση θα είναι υπό τη χρηματοοικονομική ευθύνη του. Το κράτος μέλος θα έφερε, συνεπώς, το χρηματοοικονομικό βάρος της διαχείρισης και της διάθεσης των εν λόγω στοιχείων ενεργητικού και παθητικού. Το κράτος μέλος θα έπρεπε επίσης να χρηματοδοτήσει τη διαφορά ανάμεσα στο ισχύον επιτόκιο στις καταθέσεις και το όριο τιμολόγησης των […] μ.β. πάνω από το επιτόκιο αναφοράς.

(138)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση πρόσθετων στοιχείων ενεργητικού και παθητικού στους ΦΕΣ πριν την πώληση αποφέρει πλεονέκτημα στην ΒΡΝ και στην ενοποιημένη οντότητα, διότι δεν υπήρξε ex ante διαφάνεια, τα στοιχεία ενεργητικού δεν αποτιμήθηκαν στην αγοραία αξία και το κράτος δεν έλαβε αμοιβή στο πλαίσιο της μεταβίβασης.

(139)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στη λογιστική αξία και όχι στην αγοραία αξία παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα στην ΒΡΝ και στην ενοποιημένη οντότητα έναντι των ανταγωνιστών της. Η BIC θα μπορούσε να επιλέξει ελεύθερα τα στοιχεία ενεργητικού που θα αφαιρεθούν βάσει αυτού του όρου της συμφωνίας-πλαισίου και ούτε η αποτίμηση των εν λόγω στοιχείων θα γινόταν στην αγοραία αξία τους ούτε το κράτος θα αποζημιώνονταν γι' αυτά. Αντιθέτως, εφόσον αυτή η επιλογή περιορίζει τα στοιχεία ενεργητικού σταθμισμένου κινδύνου (RWA) της BPN, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κεφαλαιακού δείκτη της τράπεζας και, κατά συνέπεια, της ικανότητάς της να χορηγεί νέα δάνεια και να δραστηριοποιείται στην αγορά. Μετά την πώληση, το πλεονέκτημα αυτό θα μπορούσε να μεταφερθεί στην ενοποιημένη οντότητα.

(140)

Η καταβολή από το κράτος της διαφοράς ανάμεσα στο εφαρμοστέο επιτόκιο καταθέσεων και το όριο τιμολόγησης των […] μ.β. πάνω από το επιτόκιο αναφοράς αφαιρεί ένα κόστος με το οποίο θα επιβαρυνόταν η ΒΡΝ υπό κανονικές περιστάσεις και, ως εκ τούτου, της παρέχει πλεονέκτημα.

(141)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά και ωφελούν αποκλειστικά και μόνο μία συγκεκριμένη οντότητα, την ΒΡΝ, και την οικονομική δραστηριότητα που θα συνεχιστεί μετά την πώληση.

(142)

Τα μέτρα νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό, διότι φέρουν την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση στην BIC σε πλεονεκτική θέση έναντι άλλων ανταγωνιστριών τραπεζών, χωρίς να απαιτούν από αυτήν να λάβει μέτρα απομόχλευσης, σε αντίθεση με άλλους ανταγωνιστές και, επιτρέποντας στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα να χορηγεί περισσότερα δάνεια στην οικονομία.

(143)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(144)

Η μεταβίβαση πρόσθετων στοιχείων ενεργητικού και παθητικού (συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων) από τον ισολογισμό της ΒΡΝ στους ΦΕΣ πριν από την πώληση συνιστά κρατική ενίσχυση.

(145)

Η BIC έχει δικαίωμα να επιστρέψει εντός […] μηνών μη εξυπηρετούμενα δάνεια για διάστημα τουλάχιστον […] ημερών (μέχρι ανώτατο ποσοστό […] % της ονομαστικής αξίας του συνολικού χαρτοφυλακίου δανείων που επιλέγει η BIC μετά από αντιστάθμιση με υφιστάμενες καταθέσεις) και για ποσό που δεν υπερβαίνει το επίπεδο προβλέψεων ([…] εκατ. ευρώ).

(146)

Το δικαίωμα της BIC να απαλλαγεί από πρόσθετα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού από τον ισολογισμό της μετά την πώληση χρηματοδοτείται άμεσα από το κράτος μέλος. Κάθε στοιχείο που αφαιρείται από την ΒΡΝ είτε θα μεταβιβαστεί στη λογιστική αξία στους ΦΕΣ, οι οποίοι ανήκουν εξ ολοκλήρου στο κράτος μέλος, ή θα είναι υπό την χρηματοοικονομική ευθύνη του σε κάθε περίπτωση. Το κράτος μέλος θα έφερε, συνεπώς, το χρηματοοικονομικό βάρος της διαχείρισης και διάθεσης αυτών των στοιχείων ενεργητικού.

(147)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η δυνατότητα απαλλαγής της ΒΡΝ από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μετά την πώληση παρέχει σε αυτήν και στην ενοποιημένη οντότητα τη δυνατότητα να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους και να χορηγούν περισσότερες πιστώσεις σε οικονομικές συνθήκες στις οποίες άλλοι ανταγωνιστές που δραστηριοποιούνται στην Πορτογαλία είναι υποχρεωμένοι να λάβουν μέτρα απομόχλευσης. Πράγματι, εάν η τράπεζα διατηρούσε το ίδιο επίπεδο ίδιων κεφαλαίων, ο δείκτης κεφαλαίων της θα αυξανόταν με την αφαίρεση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και τη μείωση των RWA. Συνεπώς, θα αυξανόταν η ικανότητά της να χορηγεί νέα δάνεια και να δραστηριοποιείται στην αγορά.

(148)

Η ενοποιημένη οντότητα θα διαθέτει επίσης πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της που αντιμετωπίζουν απομειώσεις στοιχείων ενεργητικού χαμηλότερης ποιότητας, τις οποίες οφείλουν να απορροφήσουν περιορίζοντας τα διαθέσιμα κεφάλαιά τους για χορήγηση νέων δανείων. Αντιθέτως, η κεφαλαιακή βάση της ενοποιημένης οντότητας δε θα μειωθεί λόγω παρόμοιων απομειώσεων και της απομείωσης της αξίας του χαρτοφυλακίου δανείων της.

(149)

Επιπλέον, η δυνατότητα της BIC να επιστρέψει μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο κράτος το αργότερο έως […] μετά την ημερομηνία πώλησης θα μπορούσε να μεταβάλει τα RWA της τράπεζας, με αποτέλεσμα να διαθέτει βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας Ι υψηλότερα του [10-18] % με βάση την προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011. Η Επιτροπή καταγράφει τη δέσμευση της Πορτογαλίας σε σχέση με αυτό, ότι δηλαδή, εάν η Banco BIC ή η ενοποιημένη οντότητα επιλέξει να επιστρέψει δάνεια στο κράτος ή σε ελεγχόμενη από το κράτος οντότητα μετά την πώληση, θα επιστρέψει στο κράτος το κεφάλαιο που συνδέεται με αυτά τα δάνεια έως το [10-18] % των στοιχείων ενεργητικού σταθμισμένου κινδύνου και, επιπλέον, θα μεταβιβάσει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και θα αποπληρώσει το κεφάλαιο που συνδέεται με αυτά τα δάνεια στο κράτος μόνο αφού θα έχει εξαντλήσει πλήρως τις διαθέσιμες κατά την ημερομηνία της πώλησης προβλέψεις στους λογαριασμούς της ΒΡΝ.

(150)

Το επίμαχο μέτρο είναι επιλεκτικό, διότι ευνοεί αποκλειστικά και μόνο μία συγκεκριμένη οντότητα, την ΒΡΝ και την οικονομική δραστηριότητα που θα συνεχιστεί μετά την πώληση.

(151)

Τα μέτρα νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό, διότι φέρουν την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση στην BIC σε πλεονεκτική θέση έναντι άλλων ανταγωνιστριών τραπεζών, χωρίς να απαιτείται από αυτήν να λάβει μέτρα απομόχλευσης, σε αντίθεση με άλλους ανταγωνιστές, και επιτρέποντας στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα να χορηγεί περισσότερα δάνεια στην οικονομία.

(152)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(153)

Το μέτρο θα επέτρεπε στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα, εάν δεν υπάρξει δέσμευση για επιστροφή του κεφαλαίου που συνδέεται με τα δάνεια, να τροποποιήσει αναδρομικά τα RWA της τράπεζας μετά την πώληση. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί αναλογικά η κεφαλαιοποίηση της τράπεζας. Συνεπώς, παρέχει πλεονέκτημα στην τράπεζα και νοθεύει τον ανταγωνισμό με τους άλλους ανταγωνιστές. Το μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση.

(154)

Η μετάθεση στο κράτος του κινδύνου δικαστικών διαφορών της ΒΡΝ συνιστά υποχρέωση την οποία αναλαμβάνει το κράτος.

(155)

Αναλαμβάνοντας μια ευθύνη από την ΒΡΝ, το κράτος παρέχει πλεονέκτημα στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα έναντι άλλων ανταγωνιστών που πρέπει να βαρύνονται με ισοδύναμες υποχρεώσεις στον ισολογισμό τους.

(156)

Το εξεταζόμενο μέτρο είναι επιλεκτικό, διότι ωφελεί αποκλειστικά μια συγκεκριμένη οντότητα (την BPN και την ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση στην BIC).

(157)

Το μέτρο παρέχει κεφαλαιακή ελάφρυνση την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα σε περίοδο που δεν υπήρχαν στην αγορά εναλλακτικές δυνατότητες και οι ισολογισμοί άλλων ανταγωνιστών πρέπει να επιβαρύνονται με παρόμοιες υποχρεώσεις.

(158)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που προέρχεται από κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(159)

Το μέτρο είναι μέτρο κεφαλαιακής ελάφρυνσης και συνιστά κρατική ενίσχυση.

(160)

Η παροχή πιστωτικής διευκόλυνσης ύψους [150-350] εκατ. ευρώ στην ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση και η διατήρηση πιστωτικού ορίου εμπορικών χρεογράφων ύψους [150-500] εκατ. ευρώ από τη CGD προς όφελος της ΒΡΝ πρέπει να καταλογιστεί στο κράτος, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές περιστάσεις υπό τις οποίες πραγματοποιούνται.

(161)

Πρώτον, η CGD ανήκει εξ ολοκλήρου στο κράτος, το οποίο διορίζει τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της. Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 100, η CGD ανέλαβε βάσει νόμου τη διαχείριση της ΒΡΝ και έλαβε επίσης κρατική εγγύηση κατ' εφαρμογή του άρθρου 2 παράγραφος 9 του Νόμου εθνικοποίησης για κάθε πιστωτικό όριο και διευκόλυνση ρευστότητας που θα παρείχε στην ΒΡΝ στο πλαίσιο της εθνικοποίησης και «υποκαθιστώντας το κράτος». Η εγγύηση αυτή εξακολουθεί να εφαρμόζεται στο πιστωτικό όριο των [150-500] εκατ. ευρώ

(162)

Δεύτερον, οι αποφάσεις για τη χορήγηση ρευστότητας και πιστωτικών ορίων δεν ελήφθησαν αυτοτελώς από την CGD, αλλά ήταν μέρος των όρων πώλησης που αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ της BIC και των πορτογαλικών αρχών.

(163)

Η χορήγηση από την CGD πιστωτικής διευκόλυνσης ύψους [200-400] εκατ. ευρώ στην ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση και η διατήρηση από την CGD πιστωτικού ορίου [150-500] εκατ. ευρώ μετά την πώληση καταλογίζονται άμεσα στο κράτος μέλος.

(164)

Τα μέτρα επιτρέπουν στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα να έχει εύκολη και φθηνή πρόσβαση σε ρευστότητα.

(165)

Αναφορικά με το πιστωτικό όριο των [200-400] εκατ. ευρώ που παρείχε η CGD στην ΒΙC, η Επιτροπή επισημαίνει ότι αυτό θα ενισχύσει τη χρηματοδοτική θέση της ενοποιημένης οντότητας σε περίπτωση εκροής καταθέσεων μετά την πώληση. Η CGD δεν παρέχει κανένα παρόμοιο πιστωτικό όριο σε άλλη τράπεζα πλην της ενοποιημένης οντότητας. Το πιστωτικό όριο συνιστά, συνεπώς, οικονομικό πλεονέκτημα προς όφελος της ενοποιημένης οντότητας.

(166)

Η διατήρηση πιστωτικού ορίου [150-500] εκατ. ευρώ με την εγγύηση του κράτους μέχρι […] για το τρέχον πρόγραμμα έκδοσης εμπορικών χρεογράφων παρέχει επίσης στην ΒΡΝ και στην ενοποιημένη οντότητα πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της όσον αφορά την πρόσβαση σε ρευστότητα.

(167)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά, εφόσον ωφελούν αποκλειστικά μία συγκεκριμένη οντότητα (την ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα που προκύπτει από την πώληση στην BIC).

(168)

Το πλεονέκτημα που παρέχεται στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση νοθεύει τον ανταγωνισμό, πολύ δε περισσότερο αν ληφθεί υπόψη το τρέχον υψηλό κόστος δανεισμού στις χρηματαγορές.

(169)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(170)

Η χορήγηση από την CGD διευκόλυνσης ρευστότητας ύψους [200-400] εκατ. ευρώ στην ενοποιημένη οντότητα μετά την πώληση και η διατήρηση πιστωτικού ορίου εμπορικών χρεογράφων ύψους [150-500] εκατ. ευρώ προς όφελος της ΒΡΝ συνιστούν κρατική ενίσχυση.

(171)

Σύμφωνα με την παράγραφο 49 της ανακοίνωσης για τις τράπεζες, για να εξασφαλιστεί ότι δεν χορηγείται ενίσχυση στον αγοραστή χρηματοπιστωτικού οργανισμού ο οποίος πωλείται από το κράτος, πρέπει να τηρούνται ορισμένες απαιτήσεις, και συγκεκριμένα: η διαδικασία πώλησης να είναι ανοικτή, διαφανής και χωρίς διακρίσεις και όρους, η πώληση να πραγματοποιείται με τους όρους της αγοράς και το κράτος να λαμβάνει τη μεγαλύτερη δυνατή τιμή πώλησης για τα εν λόγω στοιχεία ενεργητικού και παθητικού.

(172)

Αναφορικά με την πρώτη απαίτηση, ενώ η διαδικασία πώλησης ξεκίνησε ως ανοικτή και χωρίς όρους διαδικασία διαγωνισμού, η δεσμευτική προσφορά που υπέβαλε η BIC δεν ήταν τελική όσον αφορά διάφορα ουσιαστικά στοιχεία της προταθείσας συναλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της τελικής έκτασης των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού της ΒΡΝ τα οποία είχε την πρόθεση να αγοράσει η BIC και του ακριβούς αριθμού υποκαταστημάτων και του αριθμού των εργαζομένων που θα αναλάμβανε. Όλα αυτά τα στοιχεία αποτέλεσαν αντικείμενο εκ των υστέρων διμερών διαπραγματεύσεων μεταξύ των πορτογαλικών αρχών και της BIC και αποτυπώθηκαν στη συμφωνία-πλαίσιο της 9ης Δεκεμβρίου 2011. Ακόμα και η συμφωνία-πλαίσιο δεν είναι τελική όσον αφορά το ακριβές μέγεθος της τράπεζας που αγοράστηκε. Συγκεκριμένα, δεν προσδιορίζει τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού που θα αγοράσει η BIC, μολονότι ορίζει με ακρίβεια ότι η ΒΡΝ θα διαθέτει ίδια κεφάλαια ύψους [200-400] εκατ. ευρώ κατά τη στιγμή της πώλησης. Με άλλους όρους, ούτε η προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 ούτε η συμφωνία-πλαίσιο ορίζει σαφώς τι αγοράζει η BIC, μολονότι και οι δύο καθορίζουν ένα συγκεκριμένο τίμημα γι' αυτή τη συναλλαγή.

(173)

Σε σχέση με τα ανωτέρω, πρέπει να επισημανθεί ότι η συμφωνία-πλαίσιο δεν θα πρέπει να αποκλίνει από τους όρους της δεσμευτικής προσφοράς της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 παρέχοντας πρόσθετα πλεονεκτήματα στην BIC ή/και στην ενοποιημένη οντότητα. Πράγματι, λόγω των χαλαρών όρων της δεσμευτικής προσφοράς της 20ής Ιουλίου 2011, η BIC θα μπορούσε κάλλιστα να αποσπάσει πρόσθετες παραχωρήσεις από το κράτος, π.χ. μειώνοντας το μέγεθος των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού που πράγματι αγοράζει. Αυτές οι πρόσθετες παραχωρήσεις θα είχαν ως αποτέλεσμα υψηλότερο ποσοστό βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 από αυτό που συνεπαγόταν η προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011, χωρίς να βρίσκεται σε αντίθεση με τους όρους της διαδικασίας πώλησης.

(174)

Συνεπώς, η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμευση της Πορτογαλίας να περιορίσει το επίπεδο κεφαλαιοποίησης της ΒΡΝ κατά την ημέρα πώλησης στο [10-18] % βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1, που συνεπαγόταν η προσφορά της BIC. Η συμπληρωματική δέσμευση της Πορτογαλίας να επιστρέψει η BIC το κεφάλαιο που συνδέεται με ενδεχόμενα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία θα επέστρεφε στο κράτος ή σε φορέα της ιδιοκτησίας του κράτους μετά την πώληση, εξασφαλίζει ότι τα βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1 δεν θα αυξηθούν αδικαιολόγητα μετά την πώληση.

(175)

Όπως αποδεικνύεται στο τμήμα 6.1.1.3 όλα τα μέτρα που συνδέονται με την πώληση στην BIC ενέχουν κρατικούς πόρους.

(176)

Ελλείψει καθορισμού των βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 της ΒΡΝ τόσο στην προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 όσο και στη συμφωνία-πλαίσιο (εφόσον και οι δύο απλώς αναφέρουν το απόλυτο ποσό κεφαλαίου που θα υπάρχει στην ΒΡΝ κατά τη στιγμή της πώλησης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα RWA της τράπεζας ή το δικαίωμα της BIC να επιλέξει στοιχεία ενεργητικού και παθητικού που θα μεταβιβαστούν στους ΦΕΣ πριν από την πώληση), η Επιτροπή επισημαίνει ότι είναι πιθανό η ΒΡΝ να διαθέτει στο τέλος βασικά ίδια κεφάλαια κατηγορίας 1 περισσότερα από αυτά που συνεπαγόταν η προσφορά. Με βάση τα στοιχεία που υπέβαλαν οι πορτογαλικές αρχές, η προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 αφορούσε ποσοστό [10-18] % βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1.

(177)

Η Επιτροπή επισημαίνει, ωστόσο, ότι η Πορτογαλία δεσμεύτηκε να περιορίσει το επίπεδο κεφαλαιοποίησης της ΒΡΝ την ημερομηνία πώλησης στο [10-18] % των βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1, όπως ανέφερε η προσφορά της BIC. Αυτό θα επιτρέψει στο κράτος να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή τιμή πώλησης για τα σχετικά στοιχεία ενεργητικού και παθητικού. Η δέσμευση αυτή είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί ότι δεν παρέχεται πλεονέκτημα στην BIC.

(178)

Επιπλέον, ασκώντας το δικαίωμα μεταβίβασης στο κράτος πρόσθετων μη εξυπηρετούμενων δανείων μετά την πώληση, η BIC θα μπορούσε να μειώσει ακόμη περισσότερο το μέγεθος της τράπεζας, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό το ποσοστό βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 προς όφελος της ενοποιημένης οντότητας σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό που αφορούσε η προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011. Αυτό θα μπορούσε να αποφέρει πρόσθετο πλεονέκτημα στην BIC. Η πρόσθετη δέσμευση της Πορτογαλίας να επιστρέψει η BIC το κεφάλαιο που συνδέεται με μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το οποίο θα επέστρεφε στο κράτος ή σε κρατικό φορέα μετά την πώληση, θα αποκλείσει τη δυνατότητα περαιτέρω αύξησης των βασικών ίδιων κεφαλαίων κατηγορίας 1 μετά την πώληση. Αυτή η συμπληρωματική δέσμευση είναι αναγκαία για να αποφευχθεί η παροχή πλεονεκτήματος στην BIC.

(179)

Τα εξεταζόμενα μέτρα είναι επιλεκτικά εφόσον παρέχουν πλεονέκτημα σε μία συγκεκριμένη οντότητα, συγκεκριμένα την BIC, και έμμεσα και στην ενοποιημένη οντότητα.

(180)

Δεδομένης της θέσης της ΒΡΝ στον πορτογαλικό τραπεζικό κλάδο, και του γεγονότος ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ανοικτός σε ισχυρό ανταγωνισμό στο επίπεδο της Ένωσης, καθώς και ότι η ΒΡΝ ασκεί ανταγωνιστικές δραστηριότητες με σημαντικό αριθμό θυγατρικών αλλοδαπών τραπεζών στην Πορτογαλία, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάθε πλεονέκτημα που παρέχεται με κρατικούς πόρους θα μπορούσε να επηρεάσει τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης.

(181)

Βάσει των δεσμεύσεων που ανέλαβε η Πορτογαλία, η Επιτροπή μπορεί να αποφανθεί ότι τα τελικά αποτελέσματα της διαδικασίας, περιλαμβανομένων των στοιχείων που συμφωνήθηκαν με την BIC στη συμφωνία-πλαίσιο, δεν θα αλλοίωναν το αποτέλεσμα της διαδικασίας διαγωνισμού και ότι η διαδικασία πώλησης δεν παρέχει πλεονέκτημα στην BIC.

(182)

Η ΒΡΝ και η ενοποιημένη οντότητα που θα συνεχίσει τις οικονομικές δραστηριότητες της ΒΡΝ ωφελήθηκαν από διάφορα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που συνοψίζονται κατωτέρω:

Πίνακας 1

Μέτρα ενίσχυσης που χορηγήθηκε στην ΒΡΝ και την ενοποιημένη οντότητα

(183)

Πρώτον, πρέπει να επισημανθεί ότι τα εν λόγω μέτρα ενίσχυσης δεν πρέπει να θεωρούνται όλα σωρευτικά, εφόσον, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, ορισμένα μέτρα αντικατέστησαν άλλα (παραδείγματος χάρη, τα αρχικά δάνεια που χορήγησε η CGD πριν την εθνικοποίηση αντικαταστάθηκαν από την έκδοση εμπορικών χρεογράφων από την ΒΡΝ μετά την εθνικοποίηση).

(184)

Τα μέτρα β) και γ) είτε συνίστανται σε εισφορά κεφαλαίου είτε ισοδυναμούν με εισφορές κεφαλαίου. Ανέρχονται τουλάχιστον σε 3 δισ. ευρώ, ή περίπου στο 50 % του ισολογισμού της ΒΡΝ πριν την εθνικοποίηση. Επιπλέον, το συνολικό ποσό των κρατικών εγγυήσεων για το πρόγραμμα έκδοσης εμπορικών χρεογράφων που χορήγησε η Πορτογαλία υπέρ της ΒΡΝ από την εθνικοποίηση ανέρχεται σε 5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,5 δισ. ευρώ είχαν χρησιμοποιηθεί μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2011.

(185)

Επιπλέον, η BIC έχει δικαίωμα να μεταφέρει καταθέσεις σε τιμή άνω των […] μ.β. ή το κράτος να καλύψει τη διαφορά, με κόστος που, κατά την εκτίμηση των πορτογαλικών αρχών, ανέρχεται περίπου σε […] ευρώ. Τέλος, η μεταβίβαση στο κράτος δαπανών σε σχέση με δικαστικές διαφορές και η μεταφορά από τον ισολογισμό της ΒΡΝ στους ΦΕΣ, στο πλαίσιο της πώλησης, πρόσθετων στοιχείων ενεργητικού και παθητικού, συμπεριλαμβανομένων των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενέχει πρόσθετη ενίσχυση την οποία η Πορτογαλία θεώρησε ποσοτικά μη προσδιορίσιμη.

(186)

Το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να κηρύσσει μια ενίσχυση συμβιβάσιμη με την εσωτερική αγορά, εάν αποσκοπεί στην «αποκατάσταση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας ενός κράτους μέλους».

(187)

Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να δημιουργήσει σοβαρή διαταραχή στην οικονομία ενός κράτους μέλους και ότι η λήψη μέτρων στήριξης τραπεζών μπορεί να είναι ορθή για την αποκατάσταση της διαταραχής. Η ανάλυση αυτή έχει επιβεβαιωθεί στην ανακοίνωση για τα μέτρα υπέρ των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, στην ανακοίνωση για την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών (42), την ανακοίνωση για τα απομειωμένα στοιχεία ενεργητικού (43) (IAC) και στην ανακοίνωση σχετικά με τα μέτρα αναδιάρθρωσης στον χρηματοπιστωτικό τομέα (44). Η Επιτροπή εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι μια κρατική ενίσχυση μπορεί να εγκριθεί κατ' εφαρμογή του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης ενόψει της επανεμφάνισης πιέσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η Επιτροπή επιβεβαίωσε αυτή την άποψη με την έκδοση της ανακοίνωσης παράτασης το 2011, η οποία παρατείνει μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2011 την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων σε μέτρα στήριξης υπέρ των τραπεζών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (45).

(188)

Η Πορτογαλία έχει πληγεί ιδιαίτερα από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Οι επιπτώσεις της έχουν επιβεβαιωθεί στις διάφορες αποφάσεις της Επιτροπής (46) που εγκρίνουν τα μέτρα τα οποία έλαβαν οι πορτογαλικές αρχές για την καταπολέμηση της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η επικίνδυνη οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση που οδήγησε την Πορτογαλία να ζητήσει επίσημα διεθνή συνδρομή στις 7 Απριλίου 2011, με αποτέλεσμα την υπογραφή του ΜΣ της 17ης Μαΐου 2011.

(189)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι μια άτακτη χρεοκοπία της ΒΡΝ θα είχε σοβαρές συνέπειες για την πορτογαλική οικονομία. Τα μέτρα μπορούν, συνεπώς, να εκτιμηθούν βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης.

(190)

Η ανακοίνωση για τις αναδιαρθρώσεις ορίζει τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων που εφαρμόζονται στην αναδιάρθρωση χρηματοπιστωτικών οργανισμών στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης, για να είναι η αναδιάρθρωση ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού σύμφωνη με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης πρέπει:

(191)

Τα σημεία 9 και 10 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρουν ότι ένα κράτος μέλος έχει υποχρέωση να υποβάλει σχέδιο αναδιάρθρωσης, το οποίο πρέπει να είναι πλήρες, αναλυτικό και να παρέχει πλήρη στοιχεία για το επιχειρηματικό μοντέλο. Το σχέδιο πρέπει επίσης να προσδιορίζει τις αιτίες των δυσκολιών που αντιμετωπίζει ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός και τις εναλλακτικές δυνατότητες προς το προτεινόμενο σχέδιο αναδιάρθρωσης.

(192)

Το σχέδιο αναδιάρθρωσης πρέπει να αποδεικνύει ότι η στρατηγική της τράπεζας βασίζεται σε μια συνεκτική προσέγγιση και ότι έχει αποκατασταθεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της τράπεζας χωρίς εξάρτηση από τη στήριξη του κράτους.

(193)

Το σημείο 17 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης επιβεβαιώνει ότι η πώληση ενός (μέρους) χρηματοπιστωτικού οργανισμού σε έναν τρίτο μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητάς του. Στην προκειμένη περίπτωση, η Επιτροπή παρατηρεί ότι οι πορτογαλικές αρχές επέλεξαν την πώληση της ΒΡΝ με τη διαδικασία διαγωνισμού. Ως εκ τούτου, η τραπεζική επιχείρηση θα πωληθεί στην BIC μετά από ορισμένες προσαρμογές, ενώ επιλεγμένα στοιχεία ενεργητικού θα μεταβιβαστούν στους ΦΕΣ, με σκοπό την εκκαθάρισή τους με την πάροδο του χρόνου. Η Επιτροπή πρέπει, συνεπώς, να εκτιμήσει αν θα είναι βιώσιμη η τραπεζική δραστηριότητα της ΒΡΝ η οποία θα αποτελέσει μέρος της δραστηριότητας του αγοραστή (της ενοποιημένης οντότητας).

(194)

Στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή ανέφερε ότι δεν είχε λάβει επιχειρηματικό σχέδιο που να αποδεικνύει πράγματι τη βιωσιμότητα της ΒΡΝ ως ενοποιημένης οντότητας με την BIC και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να εξάγει συμπέρασμα ως προς αυτό. Η Πορτογαλία υπέβαλε αναλυτικό επιχειρηματικό σχέδιο για την ενσωμάτωση της ΒΡΝ στην BIC με τη μορφή του σχεδίου αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 (που περιελάμβανε συμπληρωματικές πληροφορίες για την επιχείρηση και τη βιωσιμότητα που υποβλήθηκαν στις 3 Φεβρουαρίου 2012).

(195)

Σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, το μέρος της ΒΡΝ που πωλήθηκε στην BIC έχει πολύ μικρότερο ισολογισμό, της τάξης των […] δισ. ευρώ, σε σύγκριση με αυτόν της ΒΡΝ κατά την εθνικοποίηση της.

(196)

Μαζί με τα στοιχεία ενεργητικού της BIC, η ενοποιημένη οντότητα θα διαθέτει συνολικά στοιχεία ενεργητικού της τάξης των […] δισ. ευρώ.

(197)

Ο ισολογισμός της ΒΡΝ κατά τον χρόνο πώλησης στην BIC περιέχει μόνο τις πλέον βιώσιμες δραστηριότητες και τα καλύτερα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας. Συγκεκριμένα, το χαρτοφυλάκιο δανείων που μεταβιβάστηκε στην BIC έχει εκκαθαριστεί και τα περισσότερα από τα μη ευχερώς ρευστοποιήσιμα στοιχεία του ενεργητικού έχουν μεταβιβαστεί στους ΦΕΣ.

(198)

Οι υποχρεώσεις της ΒΡΝ συνίστανται κυρίως σε καταθέσεις λιανικής συνολικού ύψους 1 669 εκατ. ευρώ και δάνεια μειωμένης εξασφάλισης συνολικού ύψους 246 εκατ. ευρώ.

Πίνακας 2

Η BPN μετά την πώληση και μετά την εισφορά κεφαλαίου σε τυποποιημένη προσωρινή μορφή (Pro forma)  (47)

(199)

Τα μέτρα αναδιάρθρωσης που είχε ήδη αρχίσει να εφαρμόζει η προσωρινή διοίκηση θα συνεχιστούν από την BIC, αποκαθιστώντας τις ειδικές αιτίες των προβλημάτων της ΒΡΝ.

(200)

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 24 ανωτέρω, η διοίκηση έχει αντικατασταθεί πλήρως. Λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές περιστάσεις που οδήγησαν στην εθνικοποίηση της ΒΡΝ, και συγκεκριμένα τις πολυάριθμες εικαζόμενες περιπτώσεις απάτης που διέπραξε η προηγούμενη διοίκηση της τράπεζας, η νέα διοίκηση έχει κινήσει διάφορες δικαστικές διαδικασίες (48) για την προάσπιση των συμφερόντων της τράπεζας. Έχει γίνει πλήρης ανασχεδιασμός των διαδικασιών εκτίμησης κινδύνου της τράπεζας με την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών.

(201)

Η νέα διοίκηση της ΒΡΝ εστιάστηκε επίσης στη βελτιστοποίηση της διάρθρωσης του κόστους και έλαβε ορισμένες πρωτοβουλίες για τη μείωση των λειτουργικών δαπανών. Από τον Δεκέμβριο του 2008 έως τον Δεκέμβριο του 2010, οι λειτουργικές δαπάνες μειώθηκαν περίπου κατά […] εκατ. ευρώ και το κόστος εργασίας μειώθηκε περίπου κατά […] εκατ. ευρώ.

(202)

Σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, η στρατηγική της BIC είναι να εστιαστεί στη βασική δραστηριότητα λιανικής και να εκμεταλλευτεί το δίκτυο της ΒΡΝ για να καταστεί η τράπεζα αναφοράς για τη στήριξη του εμπορίου και των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών μεταξύ της Πορτογαλίας και της Αγκόλας.

(203)

Το σχέδιο βασίζεται σε λογικές υποκείμενες μακροοικονομικές παραδοχές, που λαμβάνουν υπόψη την τρέχουσα κατάσταση των αγορών στην Πορτογαλία, με πρόβλεψη να διατηρηθεί η οικονομική ύφεση μέχρι το 2014.

(204)

Με βάση τις χρηματοοικονομικές προβολές, κατά το τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης (31 Δεκεμβρίου 2016) η ενοποιημένη οντότητα εκτιμάται, ακόμη και με το απαισιόδοξο σενάριο, ότι θα είναι σε θέση να καλύψει το κόστος της και να επιτύχει απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξης του [1-10] %.

(205)

Η αναμενόμενη αρχική κεφαλαιακή βάση θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τις ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις, με ποσοστό βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 περίπου [10-18] % χάρη στην εισφορά κεφαλαίου από το κράτος.

(206)

Η σημαντική εισφορά κεφαλαίου από το κράτος θα έχει ως αποτέλεσμα οι προβλεπόμενοι δείκτες κεφαλαίου της τράπεζας κατά τη διάρκεια και στο τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης να παραμένουν πάνω από το επίπεδο των κατώτατων απαιτήσεων και, με τον τρόπο αυτό, να διασφαλίζεται η φερεγγυότητα της τράπεζας. Με βάση το επιχειρηματικό σχέδιο που υπέβαλε η Πορτογαλία και αποτυπώνεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, σύμφωνα με ένα βασικό σενάριο, το ποσοστό βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 κατά τη λήξη της περιόδου αναδιάρθρωσης (31 Δεκεμβρίου 2016) θα είναι της τάξης του [8-12] %, ελαφρώς ανώτερο από τις ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις του 10 % που καθορίστηκε από την BdP για τον Δεκέμβριο του 2012 (49), και με βάση ένα απαισιόδοξο σενάριο θα είναι ελάχιστα χαμηλότερο ([7-11] %), όπως φαίνεται στο διάγραμμα 1 που επισυνάπτεται στην αιτιολογική σκέψη 207.

(207)

Αυτή η εξέλιξη εκτιμάται ότι θα οφείλεται κυρίως στην ανάγκη εφαρμογής του επιχειρηματικού σχεδίου που ορίστηκε στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, με τη χορήγηση περισσότερων πιστώσεων στην οικονομία και λόγω της επίπτωσης των αρνητικών αποτελεσμάτων κατά τα πρώτα έτη εφαρμογής του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Τα αρνητικά αποτελέσματα θα οφείλονται κυρίως στη διάρθρωση κόστους της τράπεζας που εξακολουθεί να είναι υψηλό σε σύγκριση με το επιχειρηματικό της μέγεθος, σε συνδυασμό με το κόστος αναδιάρθρωσης που θα αναλάβει η BIC.

Διάγραμμα 1

Προβολές για τη συνδυασμένη οντότητα BPN/BIC σύμφωνα με το βασικό σενάριο, 2012-2016

[…]

(208)

Ως προς τη ρευστότητα, το επιχειρηματικό σχέδιο βασίζεται κυρίως σε καταθέσεις, με προβλεπόμενη αύξηση των καταθέσεων περίπου κατά [1-10] % ετησίως. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η σταθερή χρηματοδότηση της ενοποιημένης οντότητας μέσω καταθέσεων αποτελεί σημαντικό στοιχείο του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Λαμβάνοντας υπόψη το μικρό μέγεθος της ενοποιημένης οντότητας και του αναπτυξιακού δυναμικού της, οι προβολές για την εξέλιξη των καταθέσεων είναι αξιόπιστες.

(209)

Ταυτόχρονα, η Επιτροπή θεωρεί ότι, για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της ενοποιημένης οντότητας, δεν πρέπει να υπάρχει κίνητρο αντικατάστασης των καταθέσεων με χρηματοδότηση χονδρικής. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντικό να αυξηθεί η αμοιβή για την πιστωτική διευκόλυνση που ζήτησε η BIC προκειμένου να αντισταθμίσει πιθανή εκροή καταθέσεων τουλάχιστον σε Euribor +[…] μ.β. Η δέσμευση της Πορτογαλίας ως προς αυτό είναι αναγκαία για να διασφαλιστεί το συμβιβάσιμο της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης με την εσωτερική αγορά, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι […] διαθέτει σημαντικό ποσό καταθέσεων που αμείβονται σήμερα με πάνω από Euribor +[…] μ.β., επίπεδο στο οποίο η BIC μπορεί να επιλέξει να μην διατηρήσει τις εν λόγω καταθέσεις. Εάν η αμοιβή για τη νέα πιστωτική διευκόλυνση δεν καθοριζόταν σε επίπεδο το οποίο παρείχε στην BIC κίνητρο να διατηρήσει το επίπεδο καταθέσεων σύμφωνα με τις προβλέψεις στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, η BIC θα μπορούσε να οδηγηθεί στην αντικατάσταση των καταθέσεων με φθηνότερη χρηματοδότηση από την CGP. Η αντικατάσταση αυτή θα μπορούσε να βελτιώσει τη βραχυπρόθεσμη αποδοτικότητα της ενοποιημένης οντότητας, αλλά ταυτόχρονα θα υπονόμευε τις προοπτικές βιωσιμότητάς της.

(210)

Ως προς αυτό, είναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι με Euribor +[…] μ.β. η πιστωτική διευκόλυνση εξακολουθεί να παρέχεται με ευνοϊκότερους όρους από αυτούς που θα μπορούσε να λάβει η BIC στην αγορά. Μολονότι δεν έχει υποβληθεί στην Επιτροπή συγκρίσιμο στοιχείο αναφοράς για παρόμοιες συναλλαγές στην αγορά, η Επιτροπή κρίνει απίθανο ότι μια πιστωτική διευκόλυνση αυτής της διάρκειας και του μεγέθους θα μπορούσε να είναι διαθέσιμη στην αγορά, ακόμη και με υψηλότερα επιτόκια. Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί λογικό η αμοιβή για δάνεια που χορηγεί η CGD […] να καθοριστεί σε Euribor […] μηνών + […] μ.β..

(211)

Με βάση τα ανωτέρω, έχουν αρθεί οι επιφυλάξεις της Επιτροπής ως προς τη βιωσιμότητα της ΒΡΝ.

(212)

Σύμφωνα με την ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης, απαιτείται η συνεισφορά του δικαιούχου, ώστε να περιοριστεί η ενίσχυση στο ελάχιστο και να αντιμετωπιστούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και ο ηθικός κίνδυνος. Για τον σκοπό αυτό: α) τόσο το κόστος αναδιάρθρωσης όσο και το ποσό της ενίσχυσης πρέπει να είναι περιορισμένα και β) απαιτείται σημαντικό επίπεδο ίδιας συνεισφοράς.

(213)

Οι αρχές που διέπουν την ίδια συνεισφορά της δικαιούχου τράπεζας στο στάδιο της αναδιάρθρωσης ορίζονται στο τμήμα 3 της ανακοίνωσης περί αναδιαρθρώσεων. Αυτό απαιτεί: i) η ενίσχυση αναδιάρθρωσης να περιορίζεται στο ελάχιστο απαραίτητο για την κάλυψη των δαπανών που είναι αναγκαίες για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας· ii) η δικαιούχος τράπεζα πρέπει να διαθέτει όσο το δυνατό περισσότερους ίδιους πόρους για τη χρηματοδότηση της αναδιάρθρωσης, παραδείγματος χάρη με την πώληση περιουσιακών στοιχείων, και iii) το κόστος αναδιάρθρωσης πρέπει να βαρύνει επίσης επαρκώς και όσους επένδυσαν στην τράπεζα, απορροφώντας ζημίες με διαθέσιμο κεφάλαιο και καταβάλλοντας αρκετή αμοιβή για τις κρατικές παρεμβάσεις. Ο στόχος του καταμερισμού των επιβαρύνσεων είναι διττός: να περιοριστούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να αντιμετωπιστεί ο ηθικός κίνδυνος (50).

(214)

Ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης πρέπει να αποδεικνύει ευκρινώς ότι η ενίσχυση έχει περιοριστεί στο ελάχιστο αναγκαίο. Το κόστος αναδιάρθρωσης πρέπει να βαρύνει όχι μόνο το κράτος, αλλά στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό και όσους επένδυσαν στην τράπεζα. Με άλλους όρους, η τράπεζα και οι μέτοχοί της πρέπει να συμβάλουν στην αναδιάρθρωση όσο το δυνατό περισσότερο με δικούς τους πόρους. Η ενίσχυση αναδιάρθρωσης πρέπει να περιορίζεται στην κάλυψη των εξόδων που είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας. Συνεπώς, μια επιχείρηση δεν πρέπει να χρηματοδοτείται με κρατικούς πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που νοθεύουν την αγορά και δεν συνδέονται με τη διαδικασία αναδιάρθρωσης, όπως οι εξαγορές (51).

(215)

Όσον αφορά τον περιορισμό της ενίσχυσης στο ελάχιστο αναγκαίο, η παράγραφος 23 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρει ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης πρέπει να περιορίζεται στην κάλυψη του κόστους που είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας.

(216)

Προς τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή οφείλει να εκτιμήσει: πρώτον, τον ισχυρισμό των πορτογαλικών αρχών ότι το κόστος που συνδέεται με την πώληση της ΒΡΝ στην BIC είναι χαμηλότερο από το κόστος με το οποίο θα επιβαρυνόταν η Πορτογαλία σε περίπτωση εκκαθάρισης της ΒΡΝ· και, δεύτερον, αν η ενίσχυση που χορηγήθηκε για την αναδιάρθρωση της ΒΡΝ περιορίστηκε στο ελάχιστο αναγκαίο.

(217)

Στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή εξέτασε διάφορα στοιχεία της ποσοτικής σύγκρισης ανάμεσα στις δύο εναλλακτικές υποθέσεις που παρουσίασε η Πορτογαλία εκείνη την περίοδο.

(218)

Στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, η Πορτογαλία παρουσίασε επικαιροποιημένη σύγκριση των δύο σεναρίων και τροποποίησε τις αρχικές παραδοχές της για να αντιμετωπίσει τις σοβαρές ανησυχίες που διατύπωσε η Επιτροπή στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, οι οποίες αφορούσαν το κόστος σε περίπτωση συντεταγμένης εκκαθάρισης. Ειδικότερα, η Πορτογαλία εξέτασε την περικοπή (κούρεμα) δανείων και τη μεταχείριση των κατόχων ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης.

(219)

Συγκεκριμένα, η Πορτογαλία υπέβαλε πρόσθετα στοιχεία και ένα εναλλακτικό σημείο συγκριτικής αξιολόγησης σε σχέση με την παραδοχή της για την περικοπή της λογιστικής αξίας κατά 30-50 % στην πώληση δανείων. Η Πορτογαλία υπέβαλε επίσης τα τελικά στοιχεία για τα δάνεια που ανέλαβε τελικά η BIC, το ποσό των οποίων δεν ήταν γνωστό τη στιγμή της αρχικής σύγκρισης, στις 17 Φεβρουαρίου 2012. Αφαίρεσε επίσης από το σενάριο της συντεταγμένης εκκαθάρισης το κόστος που συνδέεται με την αποζημίωση ορισμένων κατόχων ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, όπως διευκρινίζεται στην αιτιολογική σκέψη 221.

(220)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι, λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα οικονομική κατάσταση και τη σημαντική απομόχλευση του τραπεζικού τομέα, είναι δικαιολογημένη η εφαρμογή περικοπής στην πώληση χαρτοφυλακίου δανείων. Επίσης, εάν τα δάνεια διατηρούνταν μέχρι τη λήξη, το κράτος θα επιβαρυνόταν με έξοδα χρηματοδότησης και με τον πιστωτικό κίνδυνο μέχρι τη λήξη. Συνεπώς, η Επιτροπή μπορεί να δεχθεί τη χαμηλότερη εκτίμηση του ανοίγματος μιας περικοπής την οποία υπέβαλε η Πορτογαλία, δηλαδή μια περικοπή της τάξης του [20-50] %.

(221)

Όσον αφορά τους κατόχους ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, η Επιτροπή κατανοεί ότι το συνολικό ποσό των 245 εκατ. ευρώ αντιπροσωπεύει διαφορετικές εκδόσεις. Ενδέχεται […]. Η Πορτογαλία υποστήριξε ότι, μετά από νομική εκτίμηση των όρων κάθε έκδοσης, […].

(222)

Ο πίνακας 3 παραθέτει επισκόπηση της κατάστασης εισροών / εκροών, λαμβάνοντας υπόψη τις αναθεωρημένες παραδοχές που αναφέρονται στις αιτιολογικές σκέψεις 219-221 ανωτέρω. Η εν λόγω εκτίμηση λαμβάνει υπόψη μόνο το οριακό κόστος που συνδέεται με τα δύο σενάρια (και όχι τις δαπάνες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί) και βασίζεται στα δεδομένα ισολογισμού της ΒΡΝ κατά τον χρόνο πώλησής της στην BIC (52).

Πίνακας 3

Σύγκριση των σεναρίων της πώλησης στην BIC και της συντεταγμένης εκκαθάρισης (δεδομένα σε εκατ. ευρώ)

(223)

Συνολικά, οι επιλογές της συντεταγμένης εκκαθάρισης, κατά την οποία το κράτος θα πλήρωνε όλες τις καταθέσεις (με εξαίρεση τις καταθέσεις πιστωτών μειωμένης εξασφάλισης που είναι κάτοχοι διαρκών ομολόγων) και όπου το κράτος θα πλήρωνε τη συνολική έκθεση σε πιστωτικούς οργανισμούς, θα ήταν δαπανηρότερη από την πώληση στην BIC.

(224)

Η Επιτροπή αναγνωρίζει την αβεβαιότητα που διέπει ορισμένες παραδοχές, και ιδίως την πιθανότητα ανάκτησης των πιστώσεων που μεταβιβάστηκαν στην BIC. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η συντεταγμένη εκκαθάριση θα είχε αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις στην εμπιστοσύνη σε ολόκληρο τον τραπεζικό τομέα και την αξιολόγηση του δημόσιου χρέους του κράτους μέλους.

(225)

Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, η Επιτροπή κρίνει ότι η επιλογή της αναδιάρθρωσης της τράπεζας, δηλαδή η πώληση στην BIC, συμβάλλει στο να περιοριστεί το ποσό της ενίσχυσης στο ελάχιστο αναγκαίο.

(226)

Η ΒΡΝ έλαβε σημαντικό ποσό ενίσχυσης πριν και μετά την εθνικοποίηση, όπως αναφέρεται στις αιτιολογικές σκέψεις 182 έως 185. Η ενίσχυση ήταν αναγκαία για την επιβίωση της τράπεζας κατά το απαιτούμενο διάστημα για την εφαρμογή της επιλεγείσας αναδιάρθρωσης, που συνίσταται στην πώληση ζωτικών στοιχείων στην BIC και την εκκαθάριση με την πάροδο του χρόνου των επισφαλών περιουσιακών στοιχείων. Η διαδικασία αναδιάρθρωσης θα έχει ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση της ΒΡΝ ως ανεξάρτητης τράπεζας. Η δραστηριότητα λιανικής τραπεζικής που θα εξαγοραστεί από την BIC θα έχει ισολογισμό κατά 35 % μικρότερο από τον ισολογισμό τής ΒΡΝ πριν την εθνικοποίησή της. Με τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς, τα μέτρα αυτά (και συγκεκριμένα η απόσπαση των στοιχείων ενεργητικού μη λιανικής τραπεζικής και η μεταβίβασή τους στους ΦΕΣ) είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη βιωσιμότητα της τράπεζας που θα παραμείνει στην αγορά. Η επιχείρηση και οι δραστηριότητες πλην της λιανικής τραπεζικής μεταβιβάστηκαν στους ΦΕΣ για να εκκαθαριστούν εν καιρώ. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι σημαντικές καθυστερήσεις στην εφαρμογή της αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ συνδέονται με τις έκτακτες περιστάσεις που έπληξαν την πορτογαλική οικονομία και οδήγησαν στην υπογραφή του ΜΣ της 17ης Μαΐου 2011.

(227)

Όπως ανέφερε η Επιτροπή στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, εκτός από τα μέτρα που ελήφθησαν υπέρ της ΒΡΝ πριν την πώλησή της, η BIC ζητάει πρόσθετα μέτρα, τα οποία αναφέρονται στην αιτιολογική σκέψη 56.

(228)

Στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή έθεσε το ερώτημα αν η εισφορά κεφαλαίου που ζήτησε η BIC ήταν το ελάχιστο αναγκαίο ποσό για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις προσαρμογές του ισοζυγίου που ζήτησε η BIC στην προσφορά της 20ής Ιουλίου 2011 και τις οικονομικές καταστάσεις του Ιουνίου 2011 της BPN, η Πορτογαλία εκτίμησε ότι ένα επίπεδο κεφαλαίου της τάξης των [200-400] εκατ. ευρώ αντιπροσωπεύει δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 [10-18] %.

(229)

Η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι το επίπεδο του κεφαλαίου είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας διαγωνισμού, εάν επίσης ληφθεί υπόψη το τίμημα που θα καταβάλει η BIC στο κράτος (40 εκατ. ευρώ). Δικαιολογείται από τα έξοδα για την αναδιάταξη της βασικής επιχειρηματικής της δραστηριότητα της τράπεζας και από την ανάγκη να διατηρηθεί ένα επαρκές κεφαλαιακό απόθεμα ασφαλείας. Η Πορτογαλία θεωρεί ότι το απόθεμα ασφαλείας είναι επαρκές για τη διατήρηση ικανοποιητικού επιπέδου ιδίων κεφαλαίων, ιδίως τα πρώτα έτη της ενοποίησης, όπου λαμβάνεται επίσης υπόψη η αρνητική φήμη της ΒΡΝ και η δυσχερής οικονομική κατάσταση της Πορτογαλίας.

(230)

Πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, ο λόγος κεφαλαίου/υποχρεώσεων εκτιμάται ότι θα είναι [8-12] % στο τέλος του τέταρτου έτους μετά την πώληση και με βάση το απαισιόδοξο σενάριο θα ανέλθει σε [7-11] % (ελαφρώς χαμηλότερο από το ελάχιστο 10 % που επιβάλλει ο νόμος στην Πορτογαλία).

(231)

Η Επιτροπή μπορεί, συνεπώς, να συμπεράνει ότι ένα επίπεδο κεφαλαίου ισοδύναμο με δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 [10-18] % είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας διαγωνισμού και είναι αναγκαίο για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της τράπεζας, βάσει του σχεδίου αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012.

(232)

Η Επιτροπή θεωρεί επίσης θετικό το γεγονός ότι η συμφωνία-πλαίσιο με την BIC περιλαμβάνει δέσμευση της BIC να μην διανείμει μερίσματα ή άλλες ισοδύναμες παροχές σε μετόχους σε σχέση με την ΒΡΝ για περίοδο πέντε ετών. Σκοπός της δέσμευσης αυτής είναι να διασφαλιστεί ότι η εισφορά κεφαλαίου στην ΒΡΝ δεν θα εκρεύσει άμεσα από την τράπεζα υπό μορφή διανομής κερδών σε μετόχους.

(233)

Εντούτοις, τα τελικά περιουσιακά στοιχεία που αγόρασε η BIC διαφέρουν από την προσφορά της BIC της 20ής Ιουλίου 2011 και η BIC διατηρεί ακόμη το δικαίωμα να επιστρέψει μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι, για να διατηρηθεί η ενίσχυση στο ελάχιστο αναγκαίο, κάθε μείωση των RWA που θα είναι αποτέλεσμα της επιστροφής δανείων στο κράτος θα πρέπει να συνοδεύεται με αντίστοιχη μείωση κεφαλαίου, της τάξης του [10-18] % της μείωσης στα RWA. Η μείωση του κεφαλαίου θα μπορούσε να λάβει τη μορφή περικοπής της λογιστικής αξίας των δανείων που επιστρέφονται στο κράτος.

(234)

Η Επιτροπή καταγράφει ότι η BIC έχει δηλώσει ότι η ενοποιημένη οντότητα θα μπορούσε να διατηρήσει δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 [10-18] % σε περίπτωση που θα επέστρεφε μη εξυπηρετούμενα δάνεια, χορηγώντας νέες πιστώσεις στην οικονομία. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ένα τέτοιο μέτρο δεν θα περιόριζε την ενίσχυση στο ελάχιστο αναγκαίο για τους κατωτέρω λόγους. Πρώτον, ο δείκτης ιδίων κεφαλαίων της BIC πριν την πώληση θα είναι κατώτερος του [10-18] % την ημερομηνία της πώλησης. Συνεπώς, μόλις η ΒΡΝ συγχωνευθεί με την BIC, το επίπεδο των βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 της ενοποιημένης οντότητας θα μειωθεί άμεσα (όπως αποτυπώνεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012). Κατά συνέπεια, εάν η ενοποιημένη οντότητα διατηρήσει δείκτη [10-18] % βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 μετά τη συγχώνευση, θα έχει κεφαλαιοποίηση ανώτερη από αυτήν που η ίδια η BIC έχει προβλέψει. Δεύτερον, το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 προβλέπει ήδη τη χορήγηση νέων δανείων στην οικονομία και, για τον σκοπό αυτό, ο (πολύ υψηλός) δείκτης του [10-18] % των βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 της ΒΡΝ κατά τον χρόνο της πώλησης θεωρείται επαρκής. Δεν υπάρχει, συνεπώς, ανάγκη διάθεσης ακόμα μεγαλύτερου κεφαλαίου από αυτό που προέβλεπε το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 για την παραγωγή νέων δανείων. Ως προς αυτό, η Επιτροπή εξετάζει θετικά τη δέσμευση που ανέλαβε η Πορτογαλία, ο δείκτης βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 της ΒΡΝ κατά την ημερομηνία πώλησης στην Banco BIC να μην είναι υψηλότερος του [10-18] % και ότι, σε περίπτωση μεταβίβασης στο κράτος, ή σε οποιαδήποτε ελεγχόμενη από το κράτος οντότητα, μη εξυπηρετούμενων δανείων μετά την πώληση, η Banco BIC ή η ενοποιημένη οντότητα θα μεταβιβάσει στο κράτος ή σε οποιαδήποτε οντότητα ελέγχεται από το κράτος όλο το κεφάλαιο που συνδέεται με τα εν λόγω δάνεια μέχρι ποσοστό [10-18] % των στοιχείων ενεργητικού σταθμισμένου κινδύνου.

(235)

Επιπλέον, η ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρει ότι η απαγόρευση εξαγοράς είναι αναγκαία για να περιοριστεί η ενίσχυση στο ελάχιστο αναγκαίο. Η παράγραφος 23 της ίδιας ανακοίνωσης αναφέρει ρητά ότι «δεν πρέπει να χορηγούνται σε μια επιχείρηση δημόσιοι πόροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό και οι οποίες δεν συνδέονται με τη διαδικασία αναδιάρθρωσης. Παραδείγματος χάρη, η αγορά μετοχών σε άλλες εταιρείες ή οι νέες επενδύσεις δεν μπορούν να χρηματοδοτούνται από την κρατική ενίσχυση, εκτός εάν αυτό είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας μιας επιχείρησης».

(236)

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι, ήδη το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012, ανέφερε ότι η ενοποιημένη οντότητα θα καταστεί βιώσιμη επιχείρηση που θα πρέπει να επιτύχει αποδεκτή απόδοση ιδίων κεφαλαίων και ότι αναμένεται ακόμη και να παρουσιάσει κέρδη. Η αποκατάσταση της βιωσιμότητας δεν εξαρτάται από τις εξαγορές. Αντιθέτως, η Επιτροπή θεωρεί ότι μια απαγόρευση των εξαγορών θα διασφαλίσει την παραμονή στην τράπεζα του κεφαλαίου που κρίνεται αναγκαίο για την αναδιάρθρωση, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας. Ως προς αυτό, η Επιτροπή θεωρεί ότι η δέσμευση της Πορτογαλίας να εφαρμόσει απαγόρευση εξαγορών είναι αναγκαία για να διασφαλιστεί το συμβιβάσιμο της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης με την εσωτερική αγορά.

(237)

Όσον αφορά την ίδια συνεισφορά, η ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης επιβάλλει το κόστος αναδιάρθρωσης να βαρύνει όχι μόνο το κράτος αλλά και τους προηγούμενους επενδυτές και πρώην μετόχους μιας τράπεζας. Η απαίτηση αυτή εξασφαλίζει ότι οι διασωζόμενες τράπεζες αναλαμβάνουν επαρκώς την ευθύνη για τις συνέπειες της προηγούμενης συμπεριφοράς τους και παρέχει τα κατάλληλα κίνητρα για την μελλοντική συμπεριφορά τους.

(238)

Στην παρούσα περίπτωση, η Επιτροπή κρίνει ευνοϊκά το γεγονός ότι οι μέτοχοι έχουν απολέσει τη συμμετοχή τους στην τράπεζα χωρίς να λάβουν καμία αποζημίωση. Υπάρχει, συνεπώς, επαρκής συμμετοχή στον καταμερισμό των επιβαρύνσεων για μια τράπεζα η αξία της οποίας ήταν αρνητική σύμφωνα με την εκτίμηση δύο ανεξάρτητων εταιρειών που όρισε το πορτογαλικό κράτος. Κρίνει επίσης θετικά το γεγονός της αλλαγής και αντικατάστασης του διοικητικού συμβουλίου της ΒΡΝ το πλαίσιο της διαδικασίας εθνικοποίησης.

(239)

Η Επιτροπή επισημαίνει, ωστόσο, ότι οι κάτοχοι ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, ύψους 245 εκατ. ευρώ, θα παραμείνουν στην τράπεζα η οποία ιδιωτικοποιείται και μπορούν να συνεχίσουν να εισπράττουν τοκομερίδια.

(240)

Η παράγραφος 26 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρει ότι «οι τράπεζες δεν πρέπει να χρησιμοποιούν τις κρατικές ενισχύσεις για την αμοιβή των ιδίων κεφαλαίων τους (ίδια κεφάλαια και δάνεια μειωμένης εξασφάλισης), όταν οι δραστηριότητες αυτές δεν παράγουν επαρκή κέρδη».

(241)

Ως προς την περίοδο κατά την οποία η ΒΡΝ ήταν υπό αναδιάρθρωση, η ΒΡΝ δεν τήρησε την πολιτική της Επιτροπής για τα υβριδικά κεφαλαιακά μέσα, όπως ορίζει η παράγραφος 26 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης. Σε αυτήν η Επιτροπή διευκρινίζει ότι, υπό συνθήκες αναδιάρθρωσης, η απορρόφηση ζημιών κατά τη διακριτική ευχέρεια της δικαιούχου τράπεζας (για παράδειγμα με την ελευθέρωση αποθεματικών ή τη μείωση των ιδίων κεφαλαίων) προκειμένου να εγγυηθεί την καταβολή μερισμάτων και τοκομεριδίων επί τρεχόντων δανείων μειωμένης εξασφάλισης, δεν συμβιβάζεται καταρχήν με τον στόχο του καταμερισμού των βαρών. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η καταβολή των τοκομεριδίων δεν τηρούσε αυτή την αρχή και έπρεπε να αντισταθμίζεται με ριζικότερη αναδιάρθρωση (55).

(242)

Η Επιτροπή κρίνει ότι η ριζική αναδιάρθρωση της τράπεζας μπορεί να είναι επαρκής για να αντισταθμίσει την έλλειψη καταμερισμού των επιβαρύνσεων.

(243)

Εντούτοις, εφόσον η τράπεζα πωλείται, η απαγόρευση της ανάκλησης δανείων έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016 είναι αναγκαία, ώστε να εξασφαλιστεί το ελάχιστο επίπεδο καταμερισμού των βαρών στους μετόχους της τράπεζας.

(244)

Ως προς αυτό, η Επιτροπή καταγράφει τη δέσμευση της Πορτογαλίας ότι, για να συμβάλει στη διαδικασία αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ, η Banco BIC, η ενοποιημένη οντότητα και η Πορτογαλία δεν θα ασκήσουν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016 κανένα δικαίωμα προαίρεσης σε σχέση με δάνεια μειωμένης εξασφάλισης που εξέδωσε η ΒΡΝ πριν την ημερομηνία της πώλησής της.

(245)

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αμοιβή για κάθε ένα από τα μέτρα ενίσχυσης που απαριθμούνται στις αιτιολογικές σκέψεις 182 έως 185 ανωτέρω, και ιδίως για τις εγγυήσεις, την εισφορά κεφαλαίου και τη μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού στους ΦΕΣ, δεν είναι σύμφωνη με τις σχετικές ανακοινώσεις της Επιτροπής.

(246)

Οι κρατικές ενισχύσεις τιμολογήθηκαν σε 20 μ.β., επίπεδο πολύ χαμηλότερο από αυτό που προκύπτει από την εφαρμογή των κανόνων της Επιτροπής σχετικά με την αμοιβή για τις κρατικές εγγυήσεις για υποχρεώσεις που εκδίδουν χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί.

(247)

Η εισφορά κεφαλαίου 600 εκατ. ευρώ στην ΒΡΝ τον Φεβρουάριο 2012 σαφώς δεν περιέχει αμοιβή σύμφωνη με την ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης. Πράγματι, οι πορτογαλικές αρχές δεν προσδοκούν καμία αμοιβή για το κεφάλαιο που εισέφεραν. Ο πραγματικός σκοπός της εισφοράς κεφαλαίου ήταν να επιτραπεί η πώληση της τράπεζας σε αρνητική τιμή.

(248)

Όσον αφορά τη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων στους ΦΕΣ στη λογιστική αξία, μολονότι η Επιτροπή αναγνωρίζει από θεωρητική άποψη ότι σκοπός της μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων στους τρεις ΦΕΣ είναι να προστατευθεί η βιωσιμότητα της ΒΡΝ και να καταστεί δυνατή η πώλησή της, η μεταβίβαση στη λογιστική αξία συνεπάγεται τη χορήγηση ενίσχυσης που δεν είναι σύμφωνη με τις βασικές απαιτήσεις της ανακοίνωσης σχετικά με τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία (IAC). Συγκεκριμένα, προβλέπεται η μεταβίβαση στη λογιστική αξία η οποία είναι κατά πολύ ανώτερη από την πραγματική οικονομική αξία και δεν προβλέπεται καμία αμοιβή για το κράτος. Η IAC αναγνωρίζει ότι η εκτενής αναδιάρθρωση μπορεί να αντισταθμίσει την πιθανή μη εναρμόνιση με τα βασικά κριτήρια αυτής της ανακοίνωσης, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων τιμολόγησης. Η ριζική αναδιάρθρωση της ΒΡΝ είναι στοιχείο που θα επέτρεπε στην Επιτροπή να κρίνει ότι το εν λόγω μέτρο είναι σύμφωνο με τις προβλέψεις της ανακοίνωσης σχετικά με τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Συνεπώς, η μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων στους ΦΕΣ θα μπορούσε να συνεκτιμηθεί μαζί με τα υπόλοιπα μέτρα υπέρ της ΒΡΝ και στο πλαίσιο μιας ριζικής αναδιάρθρωσης.

(249)

Η παράγραφος 25 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης ορίζει ότι κάθε παρέκκλιση από τον κατάλληλο ex ante καταμερισμό των επιβαρύνσεων που ενδέχεται να έχει επιτραπεί κατ' εξαίρεση κατά τη φάση διάσωσης για λόγους διατήρησης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας θα πρέπει να αντισταθμιστεί με περαιτέρω συνεισφορά σε μεταγενέστερο στάδιο της αναδιάρθρωσης, παραδείγματος χάρη με τη μορφή ρητρών ανάκτησης ή/και ριζικότερης αναδιάρθρωσης, όπως με πρόσθετα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού.

(250)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η αναδιάρθρωση της ΒΡΝ είναι αρκούντως ριζική. Καταρχάς επισημαίνει το μικρό μέγεθος της τράπεζας. Η διαδικασία αναδιάρθρωσης θα έχει ως αποτέλεσμα τον αφανισμό της ΒΡΝ ως ανεξάρτητης τράπεζας. Ο ισολογισμός της δραστηριότητας λιανικής τραπεζικής την οποία θα εξαγοράσει η BIC είναι κατώτερος του 35 % του ισολογισμού της ΒΡΝ πριν την εθνικοποίηση. Επιχειρήσεις και δραστηριότητες πλην της λιανικής τραπεζικής έχουν εξαλειφθεί διά παντός.

(251)

Συνεπώς, η Επιτροπή μπορεί να κρίνει ότι ο καταμερισμός των επιβαρύνσεων είναι επαρκής, δεδομένης της ριζικής αναδιάρθρωσης της ΒΡΝ.

(252)

Ως προς τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, η ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης προβλέπει ότι ο χαρακτήρας και η μορφή παρόμοιων μέτρων εξαρτάται από το ποσό της ενίσχυσης και τους όρους και τις περιστάσεις υπό τις οποίες χορηγήθηκε καθώς και από τα χαρακτηριστικά των αγορών στις οποίες θα δραστηριοποιείται η δικαιούχος τράπεζα.

(253)

Ενώ το ποσό της ενίσχυσης που έλαβε η ΒΡΝ είναι σημαντικό, πρέπει να ληφθεί υπόψη το περιορισμένο μέγεθος της ΒΡΝ. Όπως αναφέρεται στην παράγραφο 32 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης, η Επιτροπή θα αναλύσει τις πιθανές επιπτώσεις της ενίσχυσης στις αγορές στις οποίες θα δραστηριοποιείται η δικαιούχος τράπεζα μετά την αναδιάρθρωση. Πρωτίστως, θα εξετάζεται το μέγεθος και η σχετική σημασία της τράπεζας στις αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται, όταν αποκατασταθεί η βιωσιμότητά της.

(254)

Ως προς αυτό, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η ΒΡΝ θα πάψει να λειτουργεί ως ίδια οικονομική οντότητα όπως ήταν πριν την παρέμβαση του κράτους (56). Έχει εθνικοποιηθεί και έχει υποστεί ριζική αναδιάρθρωση. Ως εκ τούτου, η τράπεζα που θα ανταγωνίζεται στην αγορά θα είναι πολύ μικρότερη.

(255)

Η ΒΡΝ ήταν ο έβδομος σε μέγεθος χρηματοπιστωτικός οργανισμός στην Πορτογαλία με βάση τον ισολογισμό της στα τέλη του 2008. Μετά την εθνικοποίηση της, το μέγεθός της περιορίστηκε, ιδίως λόγω της εκροής καταθέσεων. Στα μέσα του 2011, καταλάμβανε τη δωδέκατη θέση με μερίδιο αγοράς κατώτερο του 1 % τόσο στις καταθέσεις όσο και στα δάνεια. Τα δάνεια και οι καταθέσεις μειώθηκαν σχεδόν κατά το ήμισυ την περίοδο 2008-2011.

(256)

Στις παρατηρήσεις της για την απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Πορτογαλία ανέφερε καταρχάς ότι, ήδη πριν την εθνικοποίηση, το μερίδιο αγοράς της ΒΡΝ ήταν περίπου [1-2] %. Δεύτερον, μετά την εθνικοποίηση, η ΒΡΝ αναδιαρθρώθηκε ριζικά και το μέγεθός της εξακολούθησε να μειώνεται. Τρίτον, ακόμη και μετά τη συγχώνευση με την BIC, η νέα ενοποιημένη οντότητα θα έχει μερίδιο αγοράς [< 1] % στην Πορτογαλία, εφόσον το μερίδιο αγοράς της ΒΡΝ είναι σήμερα περίπου [< 1] %, τόσο για τα δάνεια προς τους πελάτες όσο και τις καταθέσεις, και τα μερίδια αγοράς της BIC είναι της τάξης του [< 1] % για τα δάνεια και [< 1] % για τις καταθέσεις.

(257)

Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι η πώληση της τραπεζικής δραστηριότητας μέσω διαδικασίας διαγωνισμού έδωσε στους ανταγωνιστές την ευκαιρία να εξαγοράσουν το σήμα και τη δραστηριότητα της ΒΡΝ, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

(258)

Η Επιτροπή αποτιμά επίσης θετικά τη μερισματική πολιτική, όπως ορίζεται στην αιτιολογική σκέψη 56, σημείο (xiii).

(259)

Ακόμη, η παράγραφος 44 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρει επίσης ότι οι τράπεζες δεν πρέπει να επικαλούνται την κρατική στήριξη ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κατά την εμπορική προώθηση των χρηματοπιστωτικών προσφορών τους. Η Επιτροπή κρίνει θετικά τη δέσμευση που ανέλαβε η Πορτογαλία ότι η BIC δεν θα κάνει αναφορά στη χρήση της κρατικής ενίσχυσης κατά τις διαφημιστικές εκστρατείες της και την επικοινωνία της με επενδυτές.

(260)

Στην απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή εξέφρασε αμφιβολίες αν τα προβλεπόμενα μέτρα ήταν επαρκή σε σχέση με το συνολικό ποσό της ενίσχυσης και το γεγονός της ανακεφαλαιοποίησης της ΒΡΝ, της παροχής εγγυήσεων και της λήψης μέτρων για την απομείωση των στοιχείων ενεργητικού της, χωρίς αυτή να καταβάλει αμοιβή σύμφωνα με τις απαιτήσεις των σχετικών ανακοινώσεων.

(261)

Συγκεκριμένα, η Επιτροπή επισήμανε ότι η τράπεζα θα δραστηριοποιούνταν στην αγορά με δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων κατηγορίας 1 [10-18] %, πολύ υψηλότερο από το ελάχιστο ποσοστό του 9 % που απαιτείται για το τέλος του 2011 και του 10 % στα τέλη του 2012.

(262)

Επιπλέον, η BIC ζήτησε το δικαίωμα να επιστρέψει εντός […] μηνών μη εξυπηρετούμενα δάνεια επί τουλάχιστον […] ημέρες (μέχρι το […] % της συνολικής ονομαστικής αξίας του χαρτοφυλακίου δανείων). Ζήτησε επίσης να διατηρηθεί η πιστωτική διευκόλυνση από την CGD σε δύο μορφές. Η πρώτη συνίσταται σε διατήρηση του προγράμματος έκδοσης εμπορικών χρεογράφων με πιστώσεις ύψους μέχρι [150-500] εκατ. ευρώ με κρατική εγγύηση για διάρκεια τριών ετών και τη δέσμευση της CGD να διατηρήσει τους όρους πιστωτικής διευκόλυνσης μέχρι […]. Η δεύτερη συνίσταται σε νέα πιστωτική διευκόλυνση που θα χορηγήσει η CGD για ποσό μέχρι [150-350] εκατ. ευρώ για την αντιστάθμιση μείωσης των καταθέσεων κάτω των 1,8 δισ. ευρώ με αμοιβή Euribor +[…] μ.β.

(263)

Αυτό θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι η κρατική ενίσχυση δεν θα χρησιμοποιηθεί από την ενοποιημένη οντότητα για να αναπτυχθεί σε βάρος ανταγωνιστών και ότι θα αντιμετωπιστούν σωστά οι στρεβλώσεις που προκαλεί η ενίσχυση στον ανταγωνισμό.

(264)

Λόγω της τεταμένης κατάστασης στην αγορά και των αυστηρών όρων που επέβαλε η πορτογαλική κυβέρνηση στον τραπεζικό κλάδο μετά τα γεγονότα που οδήγησαν στην υπογραφή του ΜΣ, η Επιτροπή θεωρεί ότι οι εν λόγω πιστωτικές διευκολύνσεις θα επηρεάσουν σημαντικά τη δυνατότητα της ενοποιημένης οντότητας να ανταγωνίζεται στην αγορά με τους άλλους συντελεστές της αγοράς οι οποίοι δεν έχουν λάβει κρατική ενίσχυση.

(265)

Η κρατική ενίσχυση μπορεί, συνεπώς, να κριθεί συμβιβάσιμη μόνο εφόσον ληφθούν επαρκή μέτρα που διασφαλίζουν ότι η κρατική ενίσχυση δεν χρησιμοποιείται σε βάρος ανταγωνιστών, ορισμένοι από τους οποίους δεν έχουν λάβει παρόμοια στήριξη του δημοσίου. Πρέπει να διατηρηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών οι οποίες έχουν λάβει κρατική ενίσχυση και εκείνων που δεν έχουν λάβει. Η κρατική ενίσχυση δεν πρέπει να αποδυναμώνει τα κίνητρα φορέων που δεν έχουν λάβει κρατική ενίσχυση να ανταγωνίζονται, να επενδύουν και να καινοτομούν, ούτε να δημιουργεί εμπόδια εισόδου που θα υπονόμευαν τη διασυνοριακή δραστηριότητα.

(266)

Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί ότι η ενοποιημένη οντότητα δεν επωφελείται από ανταγωνιστικό πλεονέκτημα το οποίο είναι αποτέλεσμα της μετάθεσης του κινδύνου ρευστότητας στο κράτος και από την εισφορά κεφαλαίου.

(267)

Πρώτον, η Επιτροπή θεωρεί ότι, για να περιοριστούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που απορρέουν από το γεγονός ότι η τράπεζα θα διαθέτει δείκτη κεφαλαίου/υποχρεώσεων υψηλότερο από το ελάχιστο απαιτούμενο (βλ. αιτιολογική σκέψη 261), κάθε μείωση των RWA που είναι αποτέλεσμα της επιστροφής δανείων στο κράτος πρέπει να συνοδεύεται με αντίστοιχη μείωση κεφαλαίου. Συνεπώς, η δέσμευση που ανέλαβε η Πορτογαλία για το ανώτατο κεφαλαιακό επίπεδο της ΒΡΝ είναι αναγκαία προκειμένου να διασφαλιστεί το συμβιβάσιμο της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης με την εσωτερική αγορά.

(268)

Δεύτερον, η Επιτροπή θεωρεί ότι η διάρκεια του πιστωτικού ορίου των [150-500] εκατ. ευρώ που συνδέεται με το πρόγραμμα έκδοσης εμπορικών χρεογράφων της ΒΡΝ θα πρέπει να περιοριστεί σε περίοδο […] ετών. Επιπλέον, το τίμημα για τη δεύτερη πιστωτική διευκόλυνση πρέπει να είναι πλησιέστερο προς τους όρους της αγοράς και να οριστεί σε Euribor +[…] μ.β. Ταυτόχρονα, η Πορτογαλία πρέπει να ζητήσει την προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής για τη χορήγηση κάθε πιστωτικού ορίου ή εγγυήσεων από την CGD ή το κράτος μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2016, ώστε να διασφαλιστεί η μη καταστρατήγηση αυτών των περιορισμών. Ως προς αυτό, η Επιτροπή επισημαίνει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η Πορτογαλία για τις πιστωτικές διευκολύνσεις. Είναι αναγκαίες για να διασφαλιστεί το συμβιβάσιμο της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης με την εσωτερική αγορά.

(269)

Τρίτον, η ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης συνδέει επίσης την απαγόρευση εξαγοράς με τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Οι παράγραφοι 39 και 40 της ανακοίνωσης ορίζουν ότι «οι κρατικές ενισχύσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εις βάρος των ανταγωνιστών που δεν τυγχάνουν παρόμοιας κρατικής στήριξης» και ότι «οι τράπεζες δεν πρέπει καταρχήν να χρησιμοποιούν τις κρατικές ενισχύσεις για την εξαγορά ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων». Η Επιτροπή χαιρετίζει τη δέσμευση της Πορτογαλίας που αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 236 να εφαρμόσει απαγόρευση εξαγοράς έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016.

(270)

Τέλος, το δικαίωμα της BIC να επιστρέψει στο κράτος μη εξυπηρετούμενα δάνεια πρέπει να λήξει σε […] και όχι […] μήνες μετά την ημερομηνία της πώλησης. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η BIC είχε την ευκαιρία να επανεξετάσει τα δάνεια της ΒΡΝ από την προκήρυξη του διαγωνισμού και, συγκεκριμένα, μετά την υπογραφή της συμφωνίας-πλαισίου στις 9 Δεκεμβρίου 2011. Επιπλέον, το χαρτοφυλάκιο δανείων έχει ήδη εκκαθαριστεί δύο φορές: πρώτον με τη μεταβίβαση των λιγότερων εξυπηρετούμενων δανείων στους ΦΕΣ τον Δεκέμβριο του 2010 και, στη συνέχεια, από την BIC, εφόσον ο αγοραστής ζήτησε να έχει το δικαίωμα να επιστρέψει στο κράτος συμπληρωματικά ποσά δανείων για να επιτευχθεί δείκτης LTD [110-150] %.

(271)

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι κάθε πρόσθετη δυνατότητα επιστροφής δανείων παρέχει στην BIC προστασία έναντι του κινδύνου επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης. Κάθε συνακόλουθη «μη εξυπηρέτηση δανείων» θα αντανακλούσε κατά πάσα πιθανότητα την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης και, ως εκ τούτου, θα έπληττε το σύνολο του τραπεζικού τομέα. Το δικαίωμα της BIC να επιστρέψει στο κράτος μη εξυπηρετούμενα δάνεια νοθεύει τον ανταγωνισμό, εφόσον καμία άλλη τράπεζα δεν θα έχει αυτή τη δυνατότητα. Η δυνατότητα επιστροφών πρέπει, συνεπώς, να μειωθεί μέχρι […] το αργότερο. Ως προς αυτό, η Επιτροπή χαιρετίζει τη δέσμευση που ανέλαβε η Πορτογαλία να τηρήσει την προθεσμία […].

(272)

Εάν τηρηθούν σωστά όλες οι δεσμεύσεις που περιγράφονται στο σημείο 5.2, το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 παρέχει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία ότι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ενοποιημένης οντότητας θα έχει αποκατασταθεί, ότι θα επιτευχθεί επαρκής καταμερισμός επιβαρύνσεων και έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα για να περιοριστούν οι αδικαιολόγητες στρεβλώσεις. Συνεπώς, η Επιτροπή μπορεί να κηρύξει το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Ιανουαρίου 2012 συμβατό με την ανακοίνωση για τα μέτρα αναδιάρθρωσης.

(273)

Η παράγραφος 46 της ανακοίνωσης για τα μέτρα αναδιάρθρωσης αναφέρει ότι, για να εξακριβωθεί ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης εφαρμόζεται ορθά, η Επιτροπή ζητά από το κράτος μέλος να υποβάλει λεπτομερείς τακτικές εκθέσεις. Κατά συνέπεια, η Πορτογαλία πρέπει να υποβάλει στην Επιτροπή παρόμοιες εκθέσεις ανά εξάμηνο, αρχής γενομένης από την ημερομηνία της παρούσας απόφασης.

(274)

Η Επιτροπή εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι η Πορτογαλία εφάρμοσε παράνομα την κρατική ενίσχυση που παρατίθεται στο σημείο 6.1.2 «Ποσοτικός προσδιορισμός της κρατικής ενίσχυσης», κατά παράβαση του άρθρου 108 παράγραφος 3 της Συνθήκης. Εντούτοις, η εν λόγω ενίσχυση, μαζί με άλλα μέτρα ενίσχυσης που εξετάζονται στην παρούσα απόφαση, μπορεί να κριθούν συμβιβάσιμα, εφόσον εφαρμοστούν οι δεσμεύσεις που περιγράφονται στο σημείο 5.2,

i.

τα δάνεια που χορήγησε η CGD πριν την εθνικοποίηση·

ii.

τα δάνεια και πιστωτικές διευκολύνσεις που χορήγησε η CGD στην BPN μετά την εθνικοποίηση και πριν από την πώληση με ή χωρίς ρητή κρατική εγγύηση·

iii.

η μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων από την ΒΡΝ στους ΦΕΣ στην ονομαστική αξία πριν και μετά την πώληση·

iv.

η εισφορά κεφαλαίου από το κράτος της 15ης Φεβρουαρίου 2012·

v.

η παροχή από την CGD πιστωτικών διευκολύνσεων τις οποίες ζήτησε η BIC για την ενοποιημένη οντότητα·

vi.

το δικαίωμα της BIC να μεταβιβάσει καταθέσεις με τιμολόγηση άνω των […] μ.β. στο κράτος ή να καταβάλει το κράτος τη διαφορά· και

vii.

η μεταβίβαση στο κράτος του κόστους σε σχέση με δικαστικές διαφορές.