31991D0153

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 11ης Ιανουαρίου 1991 σχετικά με τη διαδικασία εφαρμογής του άρθρου 85 της συνθήκης ΕΟΚ (IV/31.624 - VICHY) (Το κείμενο στη γαλλική γλώσσα είναι το μόνο αυθεντικό) (91/153/ΕΟΚ)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας,

τον κανονισμό αριθ. 17 του Συμβουλίου της 6ης Φεβρουαρίου 1962, πρώτο κανονισμό εφαρμογής των άρθρων 85 και 86 της συνθήκης (1), όπως τροποποιήθηκε τελευταία από την πράξη προσχώρησης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, και ιδίως τα άρθρα 4 και 6 και το άρθρο 15 παράγραφος 6,

την κοινοποίηση που έγινε εκ μέρους της Societe d' Hygiene Dermatologique de Vichy, στις 29 Αυγούστου 1989, των συμφωνιών επί των οποίων βασίζεται το σύστημα επιλεκτικής διανομής των καλλυντικών προϊόντων Vichy στη Γαλλία, καθώς και το σύστημα αποκλειστικής πωλήσεως σε φαρμακεία που εφαρμόζεται στις λοιπές χώρες της Κοινότητας,

μετά από ακρόαση των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων, σύμφωνα με τα άρθρα 19 παράγραφος 1 του κανονισμού αριθ. 17 και τις διατάξεις του κανονισμού αριθ. 99/63/ΕΟΚ της Επιτροπής (2),

Εκτιμώντας ότι:

Ι. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Α. Το αντικείμενο της απόφασης

(1) Με επιστολή της 26ης Ιουλίου 1985, τα εργαστήρια δερματολογικών εφαρμογών της Vichy et cie, γαλλικής θυγατρικής της εταιρείας Societe d' Hygiene Dermatologique de Vichy (στο εξής Vichy) είχαν κοινοποιήσει στην Επιτροπή ένα σύστημα, περιορισμένο στη Γαλλία, για την αποκλειστική διανομή των καλλυντικών προϊόντων Vichy μέσω φαρμακείων (pharmacie d'officine). Στα πλαίσια του συστήματος αυτού, προϋπόθεση για τη χορήγηση άδειας διανομής των προϊόντων Vichy aηταν η ιδιότητα του πτυχιούχου φαρμακοποιού (pharmacien d'officine). Κατά την περίοδο αυτή, το γαλλικό συμβούλιο ανταγωνισμού άρχισε να εξετάζει αυτά τα συστήματα αποκλειστικής διανομής που εφαρμόζονταν από τα εργαστήρια. Στη συνέχεια, η κοινοποίηση αυτή κατέστη ανίσχυρη, επειδή το σύστημα διανομής στη Γαλλία τροποποιήθηκε βάσει μιας απόφασης του συμβουλίου ανταγωνισμού (3), που επικυρώθηκε από το Εφετείο του Παρισιού (4) και τον Άρειο Πάγο (5). Οι γαλλικές αρχές εφάρμοσαν το εθνικό δίκαιο και το ευρωπαϊκό δίκαιο ανταγωνισμού και διαπίστωσαν ότι η αποκλειστική διανομή σε φαρμακεία αποτελούσε παράβαση του άρθρου 85 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΟΚ. Πάντως, οι παραγωγοί μπορούν, στη Γαλλία, να απαιτούν από τον πωλητή καλλυντικών προϊόντων σε πρατήρια πωλήσεων εκτός φαρμακείων να κατέχει την επαγγελματική ιδιότητα του διπλωματούχου βοηθού φαρμακοποιού (diplome en pharmacie).

(2) Αυτό το σύστημα διανομής που τροποποιήθηκε για τη Γαλλία κοινοποιήθηκε με επιστολή της Vichy, με ημερομηνία 29 Αυγούστου 1989. Συγχρόνως, υποβλήθηκε στην Επιτροπή μια πρώτη κοινοποίηση του συστήματος διανομής για τα λοιπά κράτη μέλη (με εξαίρεση τη Δανία όπου δεν διανέμονται τα προϊόντα Vichy). Η κοινοποίηση αυτή εξακολουθεί να προβλέπει, εκτός Γαλλίας, την αποκλειστική διανομή σε φαρμακεία.

(3) Η παρούσα απόφαση αφορά μόνο το σύστημα αποκλειστικής διανομής μέσω φαρμακείων, στο βαθμό που απαιτεί οτιδήποτε υπερβαίνει την επαγγελματική ιδιότητα του διπλωματούχου βοηθού φαρμακοποιού. Το σύστημα επιλεκτικής διανομής που εφαρμόζεται στη Γαλλία, καθώς και άλλες ρήτρες, δεν αποτελούν αντικείμενο της παρούσας απόφασης. Η Επιτροπή επιφυλάσσεται να τις εξετάσει μεταγενέστερα στην οριστική της απόφαση. Τα εξαρτώμενα σημεία αφορούν ιδίως τις απαιτήσεις για τον προσδιορισμό των πρατηρίων πωλήσεως, παρουσίαση των προϊόντων, την προβολή του διακριτικού σήματος, τη διαθεσιμότητα του συνόλου των προϊόντων και την αποθήκευση, τη διαθεσιμότητα τιμολογίων σε περίπτωση εκχώρησης δικαιώματος και τους όρους παροχής ετήσιων εκπτώσεων.

Β. Τα ενδιαφερόμενα μέρη

(4) Η Vichy είναι θυγατρική σε ποσοστά 100 % του ομίλου l'Oreal. Το 1987, ο κύκλος εργασιών της l'Oreal ανερχόταν περίπου σε 3,4 δισεκατομμύρια Ecu, στα οποία η Vichy συμβάλλει με κύκλο εργασιών ύψους 116,2 εκατομμυρίων Ecu.

(5) Οι έχοντες άδεια διανομής των προϊόντων Vichy είναι:

- οι πτυχιούχοι φαρμακοποιοί που διατηρούν συμβατική σχέση (είτε με γραπτές συμβάσεις διανομής, είτε με συνεχή χρήση των γενικών όρων πωλήσεως) με τους γενικούς πράκτορες της Vichy και τους χονδρεμπόρους/διανομείς,

- οι χονδρέμποροι/διανομείς που δεσμεύονται είτε με συμβάσεις χονδρεμπόρων (επιστολές - συμβάσεις), είτε με τους γενικούς όρους πωλήσεως.

Γ. Τα προϊόντα

(6) Τα καλλυντικά προϊόντα Vichy αποτελούν πλήρη σειρά προϊόντων για το πρόσωπο και το σώμα. Η σειρά δεν περιλαμβάνει αρώματα με περιεκτικότητα σε οινόπνευμα.

(7) Υπάρχει διαφορά μεταξύ καλλυντικού και φαρμάκου. Πράγματι, η εμπορία καλλυντικών δεν απαιτεί συμπληρωματικές προφυλάξεις από εκείνες που προβλέπονται στην εθνική και κοινοτική νομοθεσία για θέματα ελέγχου της ασφάλειας των καλλυντικών προϊόντων. Ο έλεγχος αυτός δεν μπορεί να εξασφαλιστεί από το φαρμακοποιό, επειδή δεν γνωρίζει την ακριβή σύνθεση των προϊόντων.

(8) Η Vichy δεν αντιτάχθηκε στη διαπίστωση της Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία η επιλογή της αποκλειστικής διανομής σε φαρμακεία δεν στηρίζεται σε ορισμένη τεχνική ή ποιοτική λεπτομέρεια που προσδίδει υπεροχή στα προϊόντα Vichy aεναντι των καλλυντικών προϊόντων που διανέμει η l'Oreal στα λοιπά κυκλώματα διανομής, όπως η αρωματοποιΐα και η μεγάλη διανομή. Σε σχέση με τα καλλυντικά που πωλούνται στη μεγάλη διανομή, η ποικιλία των προϊόντων της Vichy είναι πληρέστερη και περισσότερο επεξεργασμένη, σε μικρότερο όμως βαθμό από ό,τι οι ποικιλίες καλλυντικών πολυτελείας που πωλούνται σε αρωματοπωλεία.

Δ. Οι τιμές

(9) Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Vichy για το 1988, οι μέσες τιμές πώλησης στους λιανεμπόρους διαφέρουν από ένα κράτος μέλος σε άλλο από [. . .] FF (Πορτογαλία) ή [. . .] FF (Μεγάλη Βρετανία) έως [. . .] FF (6) (Γερμανία ή [. . .] FF (Κάτω Χώρες), πράγμα που αντιστοιχεί σε διαφορά περίπου 2 προς 3 ή 100 προς 171. Μέχρι της ημερομηνίας της κοινοποίησης, οι γενικοί πράκτορες της Vichy συμβούλευαν τους φαρμακοποιούς για τις τιμές πωλήσεως προς τους καταναλωτές. Οι τιμές αυτές ήταν, σε γενικές γραμμές, το διπλάσιο της μέσης τιμής πωλήσεως προς τους λιανεμπόρους.

Ε. Τα συστήματα διανομής της Vichy

(10) Η συνοχή του συστήματος αποκλειστικής διανομής εξασφαλίζεται με ένα είδος "ρήτρας προστασίας του δικτύου διανομής" που υποχρεώνει τους διανομείς να μην πωλούν παρά σε έχοντες άδεια διανομής ή σε διανομείς που δέχονται γραπτώς να υποβληθούν στην ίδια υποχρέωση. Η ρήτρα αύτη περιέχεται είτε στις ατομικές συμβάσεις διανομής (Γερμανία) και τις επιστολές - συμβάσεις που συνάπτονται με τους χονδρεμπόρους (Βέλγιο, Λουξεμβούργο), είτε στους γενικούς κανόνες πωλήσεως που αναγράφονται στο πίσω μέρος των τιμολογίων, των δελτίων παραγγελίας και τους καταλόγους τιμών (λοιπά κράτη μέλη). Όσον αφορά την εκχώρηση δικαιώματος στο εσωτερικό του δικτύου, η "ρήτρα ΕΟΚ" που περιέχεται στις συμβάσεις και τους γενικούς όρους δεν επιτρέπει στους φαρμακοποιούς να εκχωρήσουν τα προϊόντα παρά μόνο σε άλλους φαρμακοποιούς στα λοιπά κράτη μέλη.

ΣΤ. Η αγορά καλλυντικών

(11) Τα καλλυντικά προϊόντα περιλαμβάνουν προϊόντα ομορφιάς και καθαριότητας, καθώς και προϊόντα κομμωτικής και οινοπνευματώδους αρωματοποιίας. Τα προϊόντα αυτά πωλούνται μέσω τεσσάρων διαφορετικών κυκλωμάτων διανομής:

- μεγάλη διανομή (υπεραγορές, πρατήρια φαρμακευτικών και καλλυντικών ειδών, μεγάλα εμπορικά κέντρα),

- επιλεκτική διανομή (αρωματοπωλεία και μεγάλα καταστήματα πολυτελείας),

- φαρμακεία,

- άμεση πώληση (ιδίως πώληση με αλληλογραφία).

Τα καλλυντικά πωλούνται με πολλά διακριτικά σήματα. Σε γενικές γραμμές, για κάθε διακριτικό σήμα υπάρχει συγκεκριμένο δίκτυο διανομής. Οι μάρκες προϊόντων που πωλούνται σε φαρμακεία δεν συναντώνται στο κύκλωμα των αρωματοπωλείων ή της μεγάλης διανομής. Υπάρχουν παραγωγοί που προσφέρουν μεγάλη ποικιλία προϊόντων, όπως η εταιρεία l'Oreal, οι οποίοι επιλέγουν τα κυκλώματα με βάση το κύρος των διακριτικών σημάτων που κατέχουν. Η Vichy παρατήρησε ότι τα νέα και καινοτόμα προϊόντα διανέμονται, σε γενικές γραμμές, καταρχήν στα φαρμακεία και στη συνέχεια, εφόσον οι συνήθειες του καταναλωτή έχουν παγιωθεί, διανέμονται σε μεγαλύτερη κλίμακα (με άλλα διακριτικά σήματα) στη μεγάλη διανομή και τα αρωματοπωλεία πολυτελείας. Το διάστημα του περάσματος αυτού από τα φαρμακεία μοιάζει να διαφέρει κατά πολύ από το ένα προϊόν στο άλλο και να μειώνεται όλο και περισσότερο.

(7) Τα συστήματα επιλεκτικής διανομής στην Κοινότητα από απόψεως πολιτικής ανταγωνισμού. Η περίπτωση των αρωμάτων και των καλλυντικών προϊόντων. Andre-Paul Weber, Ceressec 1988,

(12) Σύμφωνα με μια μελέτη που ζητήθηκε από την Επιτροπή (7), ο διαχωρισμός σε κυκλώματα διανομής αντιστοιχεί σε διαφοροποίηση των μέσων τιμών για συγκεκριμένα προϊόντα. Έτσι, παρατηρείται συχνά ότι ένα προϊο'ν που προορίζεται για συγκεκριμένη χρήση και πωλείται στη μεγάλη διανομή με διακριτικό σήμα Α στην τιμή των 100, προτείνεται στα φαρμακεία με διακριτικό σήμα Β και σε τιμή μεταξύ 150 και 200, και διατίθεται στα αρωματοπωλεία με διακριτικό σήμα Γ και σε τιμή μεταξύ 300 και 400.

(13) Σε εκατοστιαία ποσοστά των συνολικών πωλήσεων καλλυντικών προϊόντων, οι πωλήσεις σε φαρμακεία αντιπροσωπεύουν, το 1987, 4,8 % στη Γερμαν'νια, 9 % στη Γαλλία, 16,5 % στην Ιταλία και 44 % (εκ των οποίων 33 % Boots) στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει η Vichy αποδεικνύουν μια ελαφρά κάμψη του φαρμακευτικού κυκλώματος για τη Γαλλία. Αντίθετα, το τμήμα της αγοράς του φαρμακευτικού κυκλώματος σημείωσε μεγαλύτερη αύξηση στη συνολική αγορά της Γερμανίας.

(14) Το μέρος της αγοράς που κατέχει η Vichy στην πώληση σε φαρμακεία ανέρχεται σε [. . .] % για τη Γαλλία, [. . .] % για τη Γερμανία, [. . .] % για την Ιταλία και [. . .] για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ζ. Η εθνική νομοθεσία σχετικά με τα φαρμακεία και τα παραφαρμακευτικά προϊόντα

(15) Το μόνο απαραίτητο επαγγελματικό προσόν για τη λειτουργία φαρμακείου είναι η κατοχή πτυχίου φαρμακοποιού. Σε οκτώ κράτη μέλη (Βέλγιο,. Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Δανία), η λειτουργία φαρμακείου περιορίζεται κατά τρόπο ώστε ο αριθμός των φαρμακείων να συνδέεται με ορισμένο αριθμό κατοίκων ή/και με ορισμένη γεωγραφική απόσταση που πρέπει να τηρείται μεταξύ δύο φαρμακείων. Στη Γερμανία, στην Ιρλανδία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Κάτω Χώρες, το δικαίωμα πτυχιούχου φαρμακοποιού να λειτουργήσει ένα φαρμακείο δεν υπόκειται σε ποσοτικούς περιορισμούς. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, δεν υπάρχει μονοπώλιο διανομής φαρμάκων. Πολλά φάρμακα πωλούνται σε πρατήρια πώλησης εκτός φαρμακείων (π.χ. drugstores).

(16) Σε όλα τα κράτη μέλη, οι φαρμακοποιοί δικαιούνται να πωλούν παραφαρμακευτικά προϊόντα. Σε πέντε κράτη μέλη (Βέλγιο, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία), υπάρχει περιοριστικός κατάλογος των παραφαρμακευτικών προϊόντων, ενώ στα λοιπά κράτη μέλη οι φαρμακοποιοί είναι ελεύθεροι να πωλούν και άλλα προϊόντα εκτός των φαρμάκων, στα πλαίσια των επαγγελματικών συνηθειών.

Στα περισσότερα κράτη μέλη, υπάρχουν δεοντολογικοί κανόνες ή επαγγελματικές συνήθειες που επιβάλλουν στους φαρμακοποιούς να σέβονται τους περιορισμούς του εμπορικού ανταγωνισμού. Ορισμένοι περιορισμοί, όπως η απαγόρευση της διαφήμισης έξω από το φαρμακείο, της αναγγελίας μειωμένων τιμών ή προσφορών εκπτώσεων ισχύουν επίσης για τα παραφαρμακευτικά προϊόντα, με μικρές διαφορές από το ένα κράτος μέλος στο άλλο.

ΙΙ. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 85 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 1 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΕΟΚ

Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, η Επιτροπή δεν προβαίνει σε οριστική εκτίμηση της κοινοποιηθείσας συμφωνίας αλλά, μετά από προσωρινή εξέταση, καταλήγει στα ακόλουθα συμπεράσματα.

(17) Οι συμβάσεις διανομής που συνάπτονται μεταξύ των γενικών πρακτόρων της chy και των χονδρεμπόρων/διανομέων ή των φαρμακοποιών/λιανεμπόρων είναι συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 85 παράγραφος 1. Το ίδιο ισχύει για τους γενικούς όρους πωλήσεως που αναγράφονται συστηματικά στο πίσω μέρος των τιμολογίων, στα δελτία παραγγελιών και στους καταλόγους τιμών. Η επαναλαμβανόμενη χρήση των εγγράφων αυτών συνεπάγεται ότι οι διανομείς της Vichy τα έχουν σιωπηρά εγκρίνει και αποδεχθεί, και αποτελούν κατά τον τρόπο αυτό γενική συμφωνία που προϋφίσταται και εφαρμόζεται στις πολυάριθμες ατομικές παραγγελίες (Απόφαση του Δικαστηρίου της 11ης Ιανουαρίου 1990 στην υπόθεση C-277/87 - Sandoz σημείο 12 τού αιτιολογικού). Οι συμβάσεις διανομής, καθώς και οι γενικοί όροι πωλήσεως περιλαμβάνουν ρήτρα η οποία ορίζει όιτ η άδεια διανομέα των προϊόντων Vichy προϋποθέτει την ιδιότητα του πτυχιούχου φαρμακοποιού και ότι, κατά συνέπεια, οι διανομείς υποχρεούνται να πωλούν μόνο σε πτυχιούχους φαρμακοποιούς.

(18) Η εν λόγω συμφωνία έχει ως αποτέλεσμα και ως αντικείμενο τον περιορισμό των κανόνων του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της κοινής αγοράς:

α) στο εξεταζόμενο σύστημά επιλεκτικής διανομής, η επιλογή του μεταπωλητή που βασίζεται στην ιδιότητα του πτυχιούχου φαρμακοποιού δεν αντιστοιχεί στα κριτήρια τα οποία το Δικαστήριο θεωρεί ως σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 85 παράγραφος 1 σε πολλές υποθέσεις (7) και, ειδικότερα για τα καλλυντικά προϊόντα στην υπόθεση L'Oreal/De Niewe AMCK (8). Θέτοντας ως προϋπόθεση για την απόκτηση άδειας διανομής την κατοχή "πτυχίου φαρμακοποιού" η Vichy δεν χρησιμοποιεί αντικειμενικό κριτήριο ποιοτικού χαρακτήρα για να καθορίσει τα επαγγελματικά προσόντα του μεταπωλητή ή του προσωπικού του. Το δίπλωμα βοηθού φαρμακοποιού πιστοποιεί ότι ο διπλωματούχος θεωρείται ότι κατέχει όλες τις απαραίτητες επαγγελματικές γνώσεις στους τομείς φαρμακολογίας, βιολογίας, τοξικολογίας και δερματολογίας προκειμένου να διαχειριστεί ένα φαρμακείο. Πάντως, η Vichy δεν αρκείται σε αυτά τα επαγγελματικά προσόντα για να ικανοποιήσει τις ανάγκες συμβουλών που η Vichy επιθυμεί να δώσει στους πελάτες της-

β) το κριτήριο επιλογής του "πτυχιούχου φαρμακοποιού" προσθέτει στο στοιχείο των επαγγελματικών προσόντων ένα συμπληρωματικό στοιχείο περιορισμού του αριθμού των ενδεχόμενων μεταπωλητών κατά τρόπο ποσοτικό και όχι ποιοτικό.

Έστω και αν ο αριθμός των πτυχιούχων φαρμακοποιών είναι αρκετά υψηλός στα περισσότερα κράτη μέλη, οκτώ από τα δώδεκα κράτη μέλη εφαρμόζουν ποσοτικά ανώτατα όρια για τη λειτουργία φαρμακείων. Στην υπόθεση Binon/AMP (2), το Δικαστήριο θεώρησε ως ποσοτικό το κριτήριο επιλογής των μεταπωλητών που βασίζεται σε ένα ελάχιστο αριθμό κατοίκων ανά πρατήριο πωλήσεως ισχύει το ίδιο εάν η επιλογή γίνεται εμμέσως, με περιορισμούς λειτουργίας φαρμακείου-

γ) αντίθετα από όσα ισχυρίστηκε η Vichy στην ακροαματική διαδικασία, η ελευθερία επιλογής του παραγωγού κατά τον προσδιορισμό του τρόπου διανομής των προϊόντων δεν πρέπει να παύσει να υπάγεται στην αρχή της αναλογικότητας μεταξύ των ιδιοτήτων του προϊόντος και των κριτηρίων επιλογής που επιβάλλονται από τον παραγωγό, προϋπόθεση που έθεσε το Δικαστήριο στην υπόθεση L'Oreal (9).

Έστω και αν μπορεί να θεωρηθεί το κριτήριο του πτυχιούχου φαρμακοποιού ως αντικειμενικό ποιοτικό κριτήριο, πρέπει να διαπιστωθεί ότι το κριτήριο που επιβάλλεται υπερβαίνει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διαφύλαξη της ποιότητας του προϊόντος και την εξασφάλιση της καλής χρήσης.

Η εθνική και κοινοτική νομοθεσία σε θέματα καλλυντικών προϊόντων εξασφαλίζει ότι τα εν λόγω προϊόντα δεν παρουσιάζουν κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών και ότι η εμπορία τους δεν απαιτεί συμπληρωματικές προφυλάξεις όπως εκείνες που πρέπει να λαμβάνονται για τα φάρμακα. Σύμφωνα με τη Vichy, όσον αφορά τα καλλυντικά προϊόντα Vichy, πρόκειται για πληρέστερο και περισσότερο επεξεργασμένο σύνολο προϊόντων σε συνάρτηση με τα καλλυντικά που πωλούνται στη μεγάλη διανομή, χωρίς να υπάρχει πραγματική και αντικειμενική ποιοτική ή τεχνική διαφορά.

Η επιθυμία της Vichy να προσφέρει στους πελάτες της συμβουλές ανάλογες με εκείνες που προβλέπονται για τη χρήση φαρμάκων δεν μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί ως αναγκαιότητα που απορρέει από τις ιδιότητες του προϊόντος, αλλά ως στρατηγική εμπορίας που προορίζεται να δημιουργήσει και να διατηρήσει την εικόνα διακριτικού σήματος που επωφελείται της φήμης του φαρμακείου, σε επίπεδο υγείας και ασφάλειας.

Ως προς αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι τα προϊόντα που φέρουν τα διακριτικά σήματα υψηλής ποιότητας της L'Oreal και πωλούνται σε αρωματοπωλεία πολυτελείας, όχι από πωλητές κατόχους επιστημονικών πτυχίων αλλά από αισθητικούς, περιλαμβάνουν σειρά προϊόντων ακόμη πληρέστερων και περισσότερο επεξεργασμένων από τα προϊόντα της Vichy-

δ) η Vichy δεν μπόρεσε να αποδείξει με εύλογο τρόπο ότι η επαγγελματική ιδιότητα του πτυχιούχου φαρμακοποιού είναι ανώτερη από εκείνη του διπλωματούχου βοηθού φαρμακοποιού, όσον αφορά τις απαραίτητες γνώσεις για να δοθούν ειδικές συμβουλές στους αγοραστές καλλυντικών. Σύμφωνα με τη Vichy, ο πτυχιούχος φαρμακοποιός διαθέτει μεγαλύτερη αρμοδιότητα από εκείνη του διπλωματούχου βοηθού φαρμακοποιού, δεδομένου ότι επωφελείται από τη συνεχή ανακύκλωση των γνώσεών του στον τομέα της υγείας χάρη στην κύρια δραστηριότητά του της πώλησης φαρμάκων, στην επιστημονική προσέγγιση και στην εμπειρία που έχει αποκτήσει από τις συνεχείς και προσωπικές επαφές του με τους πελάτες.

Ξεκινώντας από το ίδιο επίπεδο επαγγελματικών γνώσεων που βασίζονται στο πτυχίο, δεν υπάρχουν προφανείς λόγοι να αρνηθεί κανείς το γεγονός ότι είναι προς συμφέρον του μισθωτού φαρμακοποιού η ανακύκλωση των απαραίτητων γνώσεών του ώστε να δίνει επιστημονικές συμβουλές στους καταναλωτές καλλυντικών προϊόντων. Αντίθετα, ο μισθωτός φαρμακοποιός έχει το πλεονέκτημα να μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή του και να ειδικευτεί στα δερματολογικά προβλήματα και στα ειδικά θέματα χρήσης καλλυντικών προϊόντων. Η επαγγελματική εμπειρία και η επαφή με τους πελάτες πρέπει να κτηθούν με τον ίδιο τρόπο από τον φαρμακοποιό που ξεκινά τη λειτουργία φαρμακείου και από τον πτυχιούχο που αρχίζει να πωλεί καλλυντικά στο εμπόριο.

Η επιρροή της δεοντολογίας που επικαλέστηκε η Vichy κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν διαδραματίζει κανένα ρόλο στο επίπεδο των επαγγελματικών γνώσεων-

ε) η Vichy διατύπωσε ολόκληρη σειρά επιχειρημάτων που παρουσιάζουν τα πλεονεκτήματα του φαρμακείου σε σχέση με άλλα κυκλώματα διανομής, όπως για παράδειγμα το περιβάλλον που εγγυάται την εικόνα της σοβαρότητας και της εμπιστευτικότητας, την υλική οργάνωση των φαρμακείων (πλήρης σειρά προϊόντων σε απόθεμα ή γρήγορη παράδοση), την απουσία δυνατοτήτων νόθευσης των προϊόντων, τη δυνατότητα άμεσης απόσυρσης των προϊόντων σε περίπτωση ανάγκης και το χαρακτήρα του φαρμακείου ως τόπου διαλόγου και όχι ως τόπου διέλευσης. Όμως, τα πλεονεκτήματα αυτά δεν απορρέουν από τα επαγγελματικά προσόντα του φαρμακοποιού, αλλά από χαρακτηριστικά του φαρμακευτικού κυκλώματος ως εμπορικού θεσμού. Κατά συνέπεια, τα επιχειρήματα αυτά βασίζονται σε κριτήρια ποσοτικά-

στ) η διαφορά μεταξύ της επαγγελματικής ιδιότητας που πιστοποιείται με το δίπλωμα σπουδών, και της κατοχής πτυχίου φαρμακοποιού που συνεπάγεται συμπληρωματικά στοιχεία, δεν αποτελεί κριτήριο τεχνικής εκτίμησης, όπως ισχυρίζεται η Vichy. Αντίθετα, βρίσκεται στη βάση του συστήματος διανομής της Vichy και άλλων παραγωγών καλλυντικών όπως εφαρμόζεται στη Γαλλία.

Δεδομένου ότι το κριτήριο επιλογής της Vichy δεν είναι σύμφωνο με τα κριτήρια που έχει θέσει το Δικαστήριο, οι συμφωνίες που αποκλείουν οποιαδήποτε μορφή εμπορίας εκτός του φαρμακευτικού κυκλώματος έχουν ως αντικείμενο και ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των κανόνων του ανταγωνισμού.

(19) Η εν λόγω συμφωνία περιορίζει τον ανταγωνισμό και επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών κατά τρόπο αισθητό.

Χωρίς τέτοιο περιορισμό, πρέπει να αναμένεται σημαντική αύξηση των συναλλαγών μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών μελών, σαν αποτέλεσμα της αύξησης του αριθμού των πρατηρίων πωλήσεως και των διαφορών των μέσων τιμών πωλήσεως στους λιανεμπόρους, που ποικίλλουν μέχρι 30 % από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Οι λοιποί, εκτός των φαρμακοποιών, μεταπωλητές έχουν περισσότερα μέσα και εμπειρία για να χρησιμοποιήσουν τα περιθώρια των τιμών μεταξύ κρατών μελών προκειμένου να πραγματοποιούν παράλληλες εισαγωγές, ιδίως όταν ειδικεύονται στην πώληση καλλυντικών προϊόντων.

Για να αξιολογηθεί ο ευαίσθητος χαρακτήρας του περιορισμού του ανταγωνισμού, καθώς και του γεγονότος ότι επηρεάζεται το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, πρέπει να ληφθεί υπόψη το σωρευτικό αποτέλεσμα που προκύπτει από την ύπαρξη παράλληλων συστημάτων αποκλειστικής διανομής σε φαρμακεία για όλα τα διακριτικά σήματα καλλυντικών που πωλούνται στο φαρμακευτικό κύκλωμα. Το τμήμα της αγοράς δερματολογικών φαρμακευτικών προϊόντων αποτελεί περίπου το 5 έως και 40 % της συνολικής αγοράς καλλυντικών προϊόντων. Μπορεί λοιπόν να διαπιστωθεί ότι ο περιορισμός του ανταγωνισμού καθώς και το γεγονός ότι επηρεάζεται το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών είναι σημαντικά, ανεξάρτητα από την οριοθεσία της προσήκουσας αγοράς.

(20) Κατόπιν προσωρινής εξετάσεως, μπορεί να συναχθεί ότι οι εν λόγω συμφωνίες παραβιάζουν τις διατάξεις του άρθρου 85 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΟΚ όσον αφορά την αποκλειστική διανομή σε φαρμακεία. Το συμπέρασμα αυτό συμπίπτει με το αποτέλεσμα της εξέτασης του άρθρου 85 παράγραφος 1 που έγινε από το Εφετείο του Παρισιού (10), καθώς και με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής στην απόφαση 90/35/ΕΟΚ "ΑΡΒ" (11).

ΙΙΙ. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 85 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΕΟΚ

(21) Η εξέταση του άρθρου 85 παράγραφος 3 πρέπει να περιλαμβάνει τα ιδιαίτερα, όπως δηλώνει η Vichy, πλεονεκτήματα του φαρμακευτικού κυκλώματος τα οποία συνοψίζονται ως εξής:

α) οι πτυχιούχοι φαρμακοποιοί μπορούν να εγγυηθούν την πλήρη διάθεση του συνόλου των προϊόντων, αν όχι με πλήρες απόθεμα, τουλάχιστον με γρήγορη προμήθεια των φαρμακείων, μέσω της υπηρεσίας διανομής φαρμάκων που διατηρούν οι χονδρέμποροι φαρμακευτικών προϊόντων και με την αλληλοβοήθεια των συναδέλφων-

β) ο ρόλος του πτυχιούχου φαρμακοποιού επιτρέπει στον κατασκευαστή που αναλαμβάνει τον κίνδυνο να επενδύσει σημαντικά ποσά στην κατασκευή νέων προϊόντων, να εξασφαλίσει τη συνδρομή του φαρμακοποιού για την επιτυχία της προώθησης των προϊόντων αυτών-

γ) η υποχρεωτική διέλευση των καινοτόμων προϊόντων από τα φαρμακεία, όπου ο φαρμακοποιός διαδραματίζει ρόλο εκπαιδευτή, επιτρέπει την εμπορία, από τη στιγμή που οι καταναλωτές έχουν αποκτήσει ορισμένες συνήθειες παρόμοιων προϊόντων με άλλα διακριτικά σήματα σε άλλα κυκλώματα διανομής, ιδίως στη μεγάλη διανομή-

δ) το όφελος του καταναλωτή συνίσταται στη δυνατότητα επιλογής που του προσφέρεται μεταξύ του φαρμακευτικού κυκλώματος και των λοιπών κυκλωμάτων, που καθένα από αυτά παρουσιάζει διαφορετικά πλεονεκτήματα-

ε) δεν μπορεί να νοηθεί η διανομή καινοτόμων καλλυντικών προϊόντων, με προοπτική τόσο βιομηχανικής όσο και εμπορικής επιτυχίας, χωρίς το απαραίτητο συμπλήρωμα που αποτελεί η συμβουλή κατά τη στιγμή της επιλογής. Έτσι, η πώληση των προϊόντων Vichy συνδέεται απόλυτα με τη συμβουλή του πτυχιούχου φαρμακοποιού.

(22) Στην παρούσα φάση της διαδικασίας, ως προς το ζήτημα κατά πόσον τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από την επαγγελματική ιδιότητα του φαρμακοποιού (παραδείγματος χάρη, συμβουλές προς τον πελάτη, διαβίβαση πληροφοριών μέχρι τον παραγωγό) πληρούν τους όρους για χορήγηση εξαίρεσης δεν πρέπει ακόμη να ληφθεί απόφαση, δεδομένης της περιορισμένης ισχύος της απόφασης αυτής.

(23) Στα πλαίσια της αξιολόγησης των επιχειρημάτων της Vichy πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι δεν τίθεται θέμα απαγόρευσης της διανομής των προϊόντων Vichy στα φαρμακεία. Καθόσον η διαδικασία περιορίζεται στο σύστημα αποκλειστικής διανομής στα φαρμακεία, η λιγότερο επαχθής εναλλακτική λύση για τη Vichy συνίσταται στη διεύρυνση, σε περιορισμένο βαθμό, της πρόσβασης στα δίκτυα διανομής. Πράγματι, σε καμία περίπτωση δεν παρεμποδίζονται οι φαρμακοποιοί να συνεχίζουν να πωλούν τα προϊόντα Vichy χωρίς αποκλειστικότητα, και η Vichy παραμένει ελεύθερη να επιβάλει ποιοτικά κριτήρια επιλογής για τα πρατήρια πώλησης πλην των φαρμακείων, όπως το δίπλωμα βοηθού φαρμακοποιού.

(24) Τα αναφερόμενα στα στοιχεία α) έως ε) του σημείου 21 πλεονεκτήματα δεν είναι σε θέση να βελτιώσουν την παραγωγή.

(25) Καταρχήν, το επιχείρημα του στοιχείου α) σχετικά με τη βελτίωση της διανομής δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστο, εφόσον η αποτελεσματική οργάνωση της προμήθειας του φαρμακευτικού κυκλώματος δεν αποτελεί αιτιώδη συνέπεια της εν λόγω συμφωνίας. Η υπηρεσία υπάρχει για να εξασφαλίζει την προμήθεια του πληθυσμού σε φάρμακα. Εξάλλου, η υποχρέωση παροχής πλήρους σειράς προϊόντων δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη χορήγηση άδειας και δεν αναγράφεται ούτε και στους γενικούς όρους πωλήσεως. Ακόμη και εκτός των φαρμακείων, αυτά τα πλεονεκτήματα διανομής μπορούν να εξασφαλιστούν μέσω συμβατικών υποχρεώσεων.

(26) Το επιχείρημα του στοιχείου β) σχετικά με την ανάπτυξη της τεχνικής ή οικονομικής προόδου δεν μπορεί να ευσταθεί, λόγω του γεγονότος ότι η αποκλειστική πώληση αντιστοιχεί στο ατομικό οικονομικό συμφέρον της Vichy να αποσβέσει τη δαπάνη της επένδυσης. Εξάλλου, η Vichy κατά κανένα τρόπο δεν στερείται της συνδρομής του φαρμακοποιού για την επιτυχή προώθηση των καινοτόμων προϊόντων.

(27) Το επιχείρημα του στοιχείου γ) της Vichy, που αναφέρεται επίσης στην προώθηση της τεχνικής και οικονομικής προόδου, αντιφάσκει με το γεγονός ότι η περαιτέρω εμπορία εκτός του φαρμακευτικού κυκλώματος πραγματοποιείται με άλλα διακριτικά σήματα προϊόντων. Εκ πρώτης όψεως η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζει μάλλον την επιθυμία του παραγωγού να δημιουργήσει διαρκή εικόνα ενός διακριτικού σήματος στα φαρμακεία, παρά την επιθυμία προπαρασκευής για τη διάθεση στο εμπόριο στη γενική αγορά.

(28) Τα επιχειρήματα της Vichy σχετικά με τη βελτίωση της διανομής και την ανάπτυξη της τεχνικής ή οικονομικής προόδου δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι επιτρέπουν να επιφυλάσσεται εύλογο κέρδος υπέρ του καταναλωτή. Το γεγονός ότι η εμπορία προϊόντων της ίδιας φύσης πραγματοποιείται με διαφορετικά διακριτικά σήματα από το ένα κύκλωμα στο άλλο δεν επιτρέπει στον καταναλωτή να καταλήξει σε αντικειμενική επιλογή. Χωρίς την αποκλειστικότητα της διανομής των προϊόντων μέσω των φαρμακείων, η επιλογή του καταναλωτή ευρύνεται χωρίς συγχρόνως αυτός να στερείται της δυνατότητας αγοράς των προϊόντων στο φαρμακείο, εφόσον επιθυμεί να λάβει τη συμβουλή φαρμακοποιού.

(29) Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι η αποκλειστικότητα στα φαρμακεία δεν φαίνεται απαραίτητη για την απολαβή των προαναφερθέντων πλεονεκτημάτων [σημείο 21 στοιχεία α) έως ε)]. Τίποτα δεν εμποδίζει τη Vichy να εξακολουθεί να πωλεί τα προϊόντα της σε μη αποκλειστική βάση, μέσω φαρμακείων και, κατά τον αυτό, να απολαύει των εν λόγω πλεονεκτημάτων.

(30) Λόγω της επιρροής της δεοντολογίας και των επαγγελματικών συνηθειών φαρμακοποιών, ο ρόλος του ανταγωνισμού μεταξύ προϊόντων με διαφορετικά διακριτικά σήματα στο εσωτερικό του φαρμακευτικού κυκλώματος παραμένει περιορισμένος. Η Vichy δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι ο εν λόγω ανταγωνισμός, είτε στο εσωτερικό του φαρμακευτικού δικτύου, είτε από το ένα κύκλωμα διανομής στο άλλο, είναι επαρκώς ισχυρός ώστε να μπορεί να αντισταθμίσει την απουσία ανταγωνισμού μεταξύ προϊόντων διαφορετικών διακριτικών σημάτων.

(31) Μετά την προσωρινή εξέταση των όρων του άρθρου 85 παράγραφος 3, μπορεί λοιπόν να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι διατάξεις της παραγράφου 1 του εν λόγω άρθρου δεν μπορούν να κηρυχθούν ως μη εφαρμοστέες στην εξεταζόμενη συμφωνία.

IV. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 15 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 6 ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΑΡΙΘ.17

(32) Το Εφετείο του Παρισιού, στην απόφασή του της 28ης Ιανουαρίου 1988, (12), είχε διαπιστώσει ότι το Συμβούλιο Ανταγωνισμού ορθώς εκτίμησε ότι οι εν λόγω συμπράξεις, ήτοι ο αποκλεισμός οποιασδήποτε μορφής εμπορίας πλην του φαρμακευτικού κυκλώματος, ενέπιπταν στις διατάξεις του άρθρου 85 της Συνθήκης της Ρώμης. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από τον Άρειο Πάγο.

Από το Δεκέμβριο του 1988, η Vichy γνώριζε την ύπαρξη καταγγελίας, που είχε υποβληθεί, στις 13 Μαΐου 1988 από τη γερμανική επιχείρηση Cosimex, κατά του συστήματος της αποκλειστικής διανομής σε φαρμακεία.

Στην απόφαση 90/33/ΕΟΚ "ΑΡΒ" (13), η Επιτροπή επισημαίνει στα σημεία 28 και 29, ότι η αποκλειστικότητα πωλήσεως σε φαρμακεία περιορίζει τον ανταγωνισμό στο επίπεδο της διανομής των παραφαρμακευτικών προϊόντων στο Βέλγιο και επιπλέον εμποδίζει δυνάμει του άρθρου 85 παράγραφος 3 εξαίρεση, της εν λόγω συμφωνίας στην κοινοποιημένη της μορφή.

Η Vichy αφού συμμορφώθηκε, στη Γαλλία, προς το κοινοτικό δίκαιο διευρύνοντας την άδεια του διανομέα σε πρόσωπα που κατέχουν δίπλωμα βοηθού φαρμακοποιού, ανακοίνωσε, τον Αύγουστο του 1989, το νέο σύστημα διανομής για τη Γαλλία. Συγχρόνως, όμως όσον αφορά τα λοιπά κράτη μέλη (εκτός της Δανίας), η Vichy ανακοίνωσε το μη προσαρμοσμένο σύστημα διανομής που βασίζεται στην αποκλειστικότητα πώλησης σε φαρμακεία. Πάντως, η Vichy δεν διατύπωσε επιχειρήματα που θα μπορούσαν να αιτιολογήσουν, δυνάμει του άρθρου 85, τη συνύπαρξη, στο εσωτερικό της κοινής αγοράς, δύο διαφορετικών συστημάτων διανομής.

Δεδομένης της εν λόγω κατάστασης, η Επιτροπή θεωρεί ότι η διατήρηση της αποκλειστικής διανομής σε φαρμακεία για δέκα κράτη μέλη αποτελεί σοβαρή και προφανή παράβαση του άρθρου 85. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να υιοθετήσει μεταγενέστερα οριστική απόφαση, μετά από λεπτομερή εξέταση του συνόλου των δύο συστημάτων που κοινοποίησε η Vichy.

Υπό τις συνθήκες αυτές, απαιτείται ανακοίνωση της Επιτροπής δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 15 παράγραφος 6 του κανονισμού αριθ. 17, σύμφωνα με τις οποίες η παρούσα απόφαση διακόπτει το ανασταλτικό αποτέλεσμα κατά της επιβολής προστίμων, όσον αφορά την αποκλειστική διανομή σε φαρμακεία, που προκύπτει κατά κανόνα από την κοινοποίηση συμφωνίας,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Άρθρο 1

Η Επιτροπή θεωρεί, μετά από προσωρινή εξέταση δυνάμει του άρθρου 15 παράγραφος 6 του κανονισμού αριθ. 17, ότι όσον αφορά τις διατάξεις των συμφωνιών που έχουν συναφθεί μεταξύ της Societe d'Hygiene Dermatologique de Vichy και των χονδρεμπόρων/διανομέων, καθώς και των φαρμακοποιών-λιανεμπόρων, στο μέτρο που οι συμφωνίες αυτές προβλέπουν την αποκλειστική διανομή των καλλυντικών προϊόντων Vichy μέσω φαρμακείων, συγκεκριμένα δε το γεγονός ότι η χορήγηση άδειας διανομέα των προϊόντων Vichy προϋποθέτει την ιδιότητα που πτυχιούχου φαρμακοποιού, πληρούνται οι όροι εφαρμογής του άρθρου 85 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΟΚ και δεν δικαιολογείται η εφαρμογή της παραγράφου 3 του εν λόγω άρθρου.

Άρθρο 2

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στην Societe d'Hygiene Dermatologique de Vichy, 28 rue du President Wilson, F-03201 Vichy, France. Βρυξέλλες, 11 Ιανουαρίου 1991. Για την Επιτροπή

Leon BRITTAN

Αντιπρόεδρος

(1) ΕΕ αριθ. 13 της 21. 2. 1962, σ. 204/62. (2) ΕΕ αριθ. 127 της 20. 8. 1963, σ. 2268/63. (3) Απόφαση αριθ. 87-D 15 του συμβουλίου ανταγωνισμού της 9ης Ιουνίου 1987. (4) Απόφαση του Εφετείου του Παρισιού της 28ης Ιανουαρίου 1988. (5) Απόφαση του Αρείου Πάγου της 25ης Απριλίου 1989. (6) Στο κείμενο της παρούσας απόφασης που δημοσιεύθηκε, ορισμένοι αριθμοί παρελείφθησαν σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21 του κανονισμού αριθ. 17 περί μη αποκαλύψεως επαγγελματικών απορρήτων. (7)

Υπόθεση 26/76 Metro Ι, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1977, σ. 1875- υπόθεση 253/78 Giry και Guerlain, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1980, σ. 2511- υπόθεση 25,26/84 Ford, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1985, σ. 2736- υπόθεση 75/84 Metro II, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1966, σ. 3021- υπόθεση 243/83 Binon/AMP, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1985, σ. 2015. (8) Υπόθεση 31/80 L'Oreal/De Nieuwe AMCK, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1980, σ. 3775. (9) Αυτόθι. (10) βλέπε υποσημείωση αριθ. 4. (11) ΕΕ αριθ. L 18 της 23. 1. 1990, σ. 35. (12) Βλέπε υποσημείωση αριθ. 4. (13) Βλέπε υποσημείωση αριθ. 11.