Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) 2021/1056 ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Rozporządzenie (UE) 2021/1056 ustanawia Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) w celu zapewnienia wsparcia dla ludności, gospodarek i środowiska na terytoriach, które mierzą się z poważnymi wyzwaniami społeczno-gospodarczymi wynikającymi z procesu transformacji w kierunku osiągnięcia Unii Europejskiej (UE) neutralnej pod względem klimatycznym.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• FST przyczynia się do realizacji jedynego celu szczegółowego, jakim jest umożliwienie regionom i ludności łagodzenia wpływających na społeczeństwo, zatrudnienie, gospodarkę i środowisko skutków transformacji UE w kierunku osiągnięcia celów na rok 2030 w dziedzinie energii i klimatu oraz budowy neutralnej dla klimatu gospodarki do roku 2050 w oparciu o porozumienie paryskie (zob. streszczenie).
• Może również wspierać inwestycje przyczyniające się do realizacji celów platformy na rzecz technologii strategicznych dla Europy (STEP) określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/795.
• FST to pierwszy filar mechanizmu sprawiedliwej transformacji; pozostałymi filarami są program InvestEU oraz Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego.
• Fundusz jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu (zob. streszczenie).

Zakres

FST wspiera zrównoważone inwestycje w:

• małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), w tym mikroprzedsiębiorstwa i start-upy;
• działania badawcze i innowacyjne, w tym działania prowadzone przez uniwersytety i publiczne organizacje badawcze;
• energię odnawialną i sprawność energetyczną;
• inteligentną i zrównoważoną mobilność lokalną, w tym dekarbonizację lokalnego sektora transportu i jego infrastruktury;
• modernizację sieci ciepłowniczych;
• innowacje cyfrowe i łączność cyfrową;
• rewitalizację terenów zdegradowanych i zieloną infrastrukturę;
• ponowne przeszkolenie pracowników i osób poszukujących pracy;
• kształcenie i włączenie społeczne, w tym inwestycje w infrastrukturę na potrzeby ośrodków szkoleniowych oraz placówek opieki nad dziećmi i osobami starszymi.

Wraz z przyjęciem rozporządzenia zmieniającego (UE) 2024/795 ustanawiającego inicjatywę STEP, FST może również wspierać inwestycje produkcyjne w przedsiębiorstwach innych niż MŚP, przy jednoczesnym zachowaniu koncentracji na MŚP, przyczyniając się do realizacji celów STEP. Inicjatywa ta ma na celu wzmocnienie suwerenności i bezpieczeństwa UE, przyspieszenie jej transformacji ekologicznej i cyfrowej, zwiększenie jej konkurencyjności i zmniejszenie jej strategicznych zależności w trzech strategicznych obszarach przemysłowych: innowacjach cyfrowych i zaawansowanych technologiach, czystych i zasobooszczędnych technologiach oraz biotechnologiach.

Wyklucza się finansowanie następujących działań w ramach FST:

• likwidacja lub budowa elektrowni jądrowych;
• działania związane z wyrobami tytoniowymi;
• inwestycje powiązane z paliwami kopalnymi;
• przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji, chyba że zezwolono na to na mocy tymczasowych zasad pomocy państwa ustanowionych w celu uwzględnienia wyjątkowych okoliczności.

Zasoby

• FST ma zasoby w wysokości 8,4 mld EUR według cen bieżących z wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027. Główna kwota może zostać odpowiednio zwiększona poprzez dobrowolne środki przekazane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego Plus.
• Kwota 10,8 miliarda euro, stanowiąca uzupełnienie planowanych zasobów, będzie pochodzić z instrumentu UE na rzecz odbudowy NextGenerationEU:
  • 2 mld EUR w 2021 r.
  • 4 mld EUR w 2022 r.
  • 2 mld EUR w 2023 r.
• Wspólne unijne zasady dotyczące funduszy polityki społeczno-gospodarczej i polityki spójności określono w rozporządzeniu (UE) 2021/1060 (zob. streszczenie).
• Załącznik I do rozporządzenia określa alokacje FST dla państw członkowskich UE, natomiast załącznik II zawiera wzór terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, które państwa członkowskie mają przedłożyć Komisji Europejskiej.

Dostęp do dofinansowania

• Dostęp do dofinansowania z FST zależy od tego, czy państwa członkowskie UE zobowiążą się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku.
• Zaledwie 50 % krajowej alokacji będzie dostępne dla tych państw członkowskich, które jeszcze nie zobowiązały się do realizacji tego celu.

Mechanizm zielonego nagradzania

• Jeśli środki dostępne w ramach FST zostaną zwiększone po 31 grudnia 2024 r., dodatkowe środki zostaną przyznane państwom członkowskim w oparciu o mechanizm „zielonego nagradzania”.
• Oznacza to, że państwa członkowskie, które szybciej ograniczą emisje gazów cieplarnianych, otrzymają dodatkowe środki.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Akt ten obowiązuje od 1 lipca 2021 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Źródła finansowania sprawiedliwej transformacji (Komisja Europejska)
• Dokument roboczy służb Komisji dotyczący terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 1–20).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2021/1056 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 159–706).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17–75).

Zob. tekst skonsolidowany.

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2021/1129 określająca roczny podział dostępnych alokacji dla poszczególnych państw członkowskich w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (Dz.U. L 244 z 9.7.2021, s. 4–9).

Rozporządzenie Rady (UE) 2020/2094 z dnia 14 grudnia 2020 r. ustanawiające Instrument Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy w celu wsparcia odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 23–27).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy – Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu (COM(2020) 21 final z 14.1.2020).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europejski Zielony Ład (COM(2019) 640 final z 11.12.2019).

Porozumienie paryskie (Dz.U. L 282 z 19.10.2016, s. 4–18).

Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.U. L 275 z 25.10.2003, s. 32–46).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2024