Infrastruktura kolejowa: umowy wieloletnie

Mając na uwadze zwiększenie jakości infrastruktury transportu wspólnotowego, Komisja popiera stosowanie umów wieloletnich jako sposobu na finansowanie długoterminowe.

AKT

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lutego 2008 r. – Wieloletnie umowy dotyczące jakości infrastruktury kolejowej [COM(2008) 54 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Komisja zaleca jak najszersze wprowadzanie systemów umów wieloletnich między państwami a zarządcami infrastruktury kolejowej w celu poprawy jakości i utrzymania infrastruktury w tym sektorze.

Ramy i wymogi prawne dotyczące infrastruktury kolejowej

Obecne ustawodawstwo Unii Europejskiej (UE) wymaga określenia środków zmierzających do zmniejszenia kosztów ponoszonych na infrastrukturę, a także kosztów jej użytkowania przy uwzględnieniu bezpieczeństwa i zachowaniu jakości usług infrastrukturalnych. Niemniej jednak na szczeblu europejskim nie istnieje żaden wymóg dotyczący kontroli usług infrastrukturalnych.

Państwa członkowskie mogą zdecydować się na wypełnienie tego wymogu za pomocą środków wykonawczych i/lub porozumień umownych nazywanych umowami wieloletnimi zawartymi na okres przynajmniej trzech lat. Systemy umów wieloletnich są bardzo zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich. Połowa z państw nie stosuje ani nie zamierza stosować takich umów.

Poza tym dyrektywy kolejowe UE przewidują przepisy przydatne w zakresie ich realizacji:

• państwa członkowskie muszą podjąć środki konieczne do rozwijania swojej krajowej infrastruktury kolejowej,
• wydatki i przychody zarządców infrastruktury powinny się zrównoważyć w rozsądnym okresie.

Inne przepisy szczegółowe odnoszą się do kwestii kwalifikowalności i przejrzystości dotacji państwowych, uwzględniając wymóg niezależności zarządzania przez zarządcę infrastruktury oraz ekonomicznego charakteru jego działalności.

Zadanie umów wieloletnich

Dostępność i jakości infrastruktury wpływają w istotny sposób na konkurencyjność sektora kolejowego. Jednakże utrzymanie infrastruktury nie zawsze zyskuje konieczne środki, jakich spodziewają się operatorzy kolejowi, aby konkurować z innymi środkami transportu. Prawie jedna trzecia zarządców infrastruktury twierdzi, że dostępne środki finansowe nie wystarczają na utrzymanie ich sieci.

Zatem należycie wynegocjowana i opracowana umowa wieloletnia ma liczne zalety. Ściślej mówiąc umowa ma na celu:

• stanowić ramy finansowania długoterminowego utrzymania w celu zobligowania obu stron do przyjęcia długoterminowej perspektywy i opracowania planów utrzymania w oparciu o przyszły popyt na usługi. Ważne jest, aby infrastruktura kolejowa odpowiadała strukturze przyszłego zapotrzebowania na przewozy, a tym samym wpływała na wzrost ruchu i przychodów. Dodatkowo takie umowy pozwalają na osiągnięcie kompromisów między interesami podatników i użytkowników, między utrzymaniem i jakością sieci oraz między utrzymaniem krótkoterminowym i remontami,
• uzupełniać system opłat o transfery dokonywane w drodze tych umów w celu zapewnienia stabilności finansowej. Umowa wieloletnia musi być spójna z systemem opłat, który musi spełniać obowiązujące zasady dotyczące opłat,
• umożliwić skuteczną kontrolę kosztów poprzez długoterminowe planowanie utrzymania kolei w celu obniżenia kosztów jednostkowych. Takie podejście pozwala na dostosowanie zakresu pracy bez konieczność zmiany planów w ostatniej chwili. Dzięki środkom przyznanym na wiele lat zarządca może korzystać ze środków w bardziej elastyczny sposób, który jest lepszy niż sztywne zasady dotyczące wydatkowania środków publicznych,
• umożliwić analizę porównawczą i nadzoru regulacyjnego poprzez dokładniejsze określenie docelowych wyników. Jeżeli wyniki określi się w precyzyjny sposób, istnieje możliwość porównania pozycji zarządców infrastruktury i określenia rentowności w zależności od danych dotyczących kosztów krajowego zarządcy infrastruktury i jego wyników w porównaniu z innymi zarządcami,
• poprawić wyniki, opierając się na płatnościach związanych z wynikami a nie poprzez rekompensowanie zarządcy infrastruktury konkretnych wydatków, a także zwiększyć kontrolę jakości. Kryteria jakości można podzielić na dwie kategorie: wskaźniki oparte na jakości usług kolejowych (szybkość, bezpieczeństwo) oraz inne – oparte na udostępnianiu infrastruktury (koszt utrzymania na kilometr trasy, odsetek linii poddanych czasowemu ograniczeniu prędkości),
• zapewnić skuteczność porozumień umownych, między innymi poprzez sankcje za ich nieprzestrzeganie. Mechanizm kontroli powinien być realizowany przez niezależny podmiot, a nie strony umowy. Sankcje mogą obejmować kary pieniężne, zmniejszenie wkładu finansowego lub zmianę kierownictwa zarządcy infrastruktury i muszą być progresywne i proporcjonalne do naruszenia.

Państwa członkowskie i ich zarządcy infrastruktury muszą zawierać umowy wieloletnie, które są zgodne z krajowymi strategicznymi planami w zakresie transportu oraz z biznesplanem zarządcy infrastruktury. Państwo powinno konsultować z zainteresowanymi podmiotami wszystkie propozycje umów wieloletnich przed zawarciem nowej umowy lub renegocjowaniem istniejących postanowień.

Zarządcy infrastruktury powinni sprawdzać stan torów co najmniej raz w roku na wszystkich swoich liniach, a na liniach głównych jeszcze częściej. Muszą także informować o przypadkach pogarszania się jakości infrastruktury.

Kontekst

Kilka lat po przyjęciu pakietu infrastrukturalnego konsultacje przeprowadzone przez Komisję wykazały problemy w dziedzinie długotrwałego finansowania istniejącej infrastruktury, jakości usług infrastrukturalnych oraz środków umożliwiających poprawę wyników zarządców.

Ostatnia aktualizacja: 21.04.2008