Ochrona przyrody

Niezrównoważony charakter działalności człowieka jest zagrożeniem dla bioróżnorodności – ogromnego bogactwa życia na Ziemi. W UE można znaleźć wiele różnych gatunków zwierząt i roślin, a także dużą liczbę siedlisk przyrodniczych. Według Europejskiej Agencji Środowiska stan ochrony większości gatunków chronionych w Europie jest niewystarczający lub zły. Ochrona przyrody jest ważna z kilku powodów:

• jest konieczna do zachowania gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk;
• jest kluczowa z punktu widzenia dobrostanu człowieka, ponieważ:
  • nasze społeczeństwa i gospodarki polegają na usługach ekosystemowych, takich jak dostęp do czystej wody i powietrza, zapylanie, regulacja klimatu oraz wytwarzanie żywności lub leków,
  • dobrze funkcjonujące ekosystemy zapobiegają powstawaniu i rozprzestrzenianiu chorób odzwierzęcych (chorób zakaźnych, które mogą przenosić się ze zwierząt na ludzi);
• jest niezbędna do ochrony naszego wspólnego dziedzictwa naturalnego.

UE od lat jest orędowniczką istotnych, międzynarodowych działań związanych z ochroną przyrody. Jest ona stroną wielu konwencji, w tym:

• konwencji o obszarach wodno-błotnych, przyjętej w Ramsarze (1971 r.);
• konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, znanej pod nazwą CITES i przyjętej w Waszyngtonie (1973 r.);
• konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, przyjętej w Bonn (1979 r.);
• konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, przyjętej w Bernie (1982 r.);
• konwencji o różnorodności biologicznej, przyjętej w Rio de Janeiro (1992 r.).

UE jest także związana konwencją z Aarhus (1998 r.) o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.

UE zobowiązała się do ochrony i odtwarzania bioróżnorodności. Pierwszym aktem ustawodawczym dotyczącym ochrony przyrody była pierwotna dyrektywa ptasia przyjęta w 1979 r., którą w 2009 r. skodyfikowała i zastąpiła dyrektywa 2009/147/WE. Dyrektywa ta zapewnia kompleksową ochronę wszystkim gatunkom dzikich ptaków naturalnie występującym w UE. W 1992 r. przyjęto dyrektywę siedliskową (92/43/EWG), by wspomóc zachowanie bioróżnorodności poprzez zapewnienie ochrony ponad 1 000 gatunków zwierząt i roślin oraz ponad 200 rodzajom siedlisk oraz utworzenie sieci Natura 2000 obejmującej obszary chronione w całej Europie. Obecnie (2021 r.) obszary specjalnej ochrony oraz specjalne obszary ochrony siedlisk stanowiące część sieci Natura 2000 zajmują około 18 % obszarów lądowych UE i 9 % obszarów morskich UE.

Ustawodawstwo UE dotyczące środowiska naturalnego reguluje także następujące kwestie:

• inwazyjne gatunki obce (zwierzęta i rośliny wprowadzone przez przypadek lub umyślnie do środowiska naturalnego, w którym zwykle nie występują, z poważnymi skutkami negatywnymi dla ich nowego środowiska);
• handel gatunkami dzikimi (zasady wdrażające konwencję CITES, które wykraczają poza wymogi tej konwencji, handel produktami z fok oraz normy odłowu humanitarnego);
• rola ogrodów zoologicznych w ochronie bioróżnorodności.

Od połowy pierwszej dekady XXI w. UE przyjęła szereg planów działania i strategii dotyczących bioróżnorodności. Celem najnowszego dokumentu, strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, jest ochrona przyrody i odwrócenie procesu degradacji ekosystemów. Strategia ta ma umożliwić odbudowę bioróżnorodności w Europie do 2030 r. i zawiera ponad 100 konkretnych działań i zobowiązań. Stanowi ona propozycję stanowiska UE w międzynarodowych negocjacjach dotyczących globalnych ram bioróżnorodności na okres po 2020 r. Dokument ten jest integralnym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, w związku z czym będzie także wspierał ekologiczną odbudowę po pandemii COVID-19.

ZOB. TEŻ:

• Bioróżnorodność
• Kodyfikacja
• Ekosystem
• Usługi ekosystemowe
• Komisja Europejska
• Dostęp do informacji, udział społeczeństwa i dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (streszczenie)
• Konwencja berneńska (streszczenie)
• Ochrona dzikiego ptactwa (streszczenie)
• Konwencja o różnorodności biologicznej (streszczenie)
• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – konwencja bońska (streszczenie)
• Ochrona dzikiej fauny i flory przed wyginięciem spowodowanym ich handlem (streszczenie)
• Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 (streszczenie)
• Europejski Zielony Ład (streszczenie)
• Europejska Agencja Środowiska – informacje środowiskowe i monitorowanie środowiska (streszczenie)
• Ochrona różnorodności biologicznej przed inwazyjnymi gatunkami obcymi (streszczenie)
• Ochrona europejskiej bioróżnorodności (Natura 2000) (streszczenie)
• Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 (Komisja Europejska)
• Natura 2000 (Komisja Europejska)
• Konwencja z Aarhus (strona internetowa)
• Konwencja berneńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (strona internetowa)
• Konwencja bońska o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (strona internetowa)
• Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) (strona internetowa)
• Konwencja ramsarska o obszarach wodno-błotnych (strona internetowa)
• Konwencja z Rio de Janeiro o różnorodności biologicznej (strona internetowa)