Van een strategie voor Afrika naar een strategisch partnerschap EU-Afrika

Twee jaar na de goedkeuring van de strategie van de Europese Unie (EU) voor Afrika in 2005, hertekenen de EU en Afrika hun partnerschap in het licht van de diepgaande wijzigingen die zich de jongste jaren aan beide zijden hebben voltrokken. Het is nu tijd om van een strategie voor Afrika over te stappen naar een strategisch partnerschap met Afrika.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad van 27 juni 2007: "Van Caïro naar Lissabon – het strategische partnerschap tussen de EU en Afrika" [COM(2007) 357 definitief – niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

SAMENVATTING

HISTORISCHE CONTEXT: VAN CAÏRO NAAR LISSABON

Op de eerste historische top tussen de Europese Unie en Afrika, die in 2000 in Caïro heeft plaatsgevonden, is de start gegeven van een meer gestructureerde politieke dialoog tussen de EU en Afrika via regelmatige bijeenkomsten tussen hoge ambtenaren en ministers. Na de oprichting in 2001 van het nieuwe partnerschap voor de ontwikkeling van Afrika (NEPAD) en in 2002 van de Afrikaanse Unie (AU), had in Lissabon in 2003 een tweede top moeten plaatsvinden, die echter door onenigheid over de deelname van bepaalde landen is uitgesteld.

In oktober 2005 heeft de Europese Commissie tijdens een bijeenkomst met de Commissie van de AU een mededeling over de EU-strategie voor Afrika aangenomen, die in december 2005 formeel door de Europese Raad is goedgekeurd. Die strategie heeft geleid tot een versterking van de politieke coherentie binnen de EU en een betere coördinatie van het beleid van de Commissie en van de lidstaten betreffende Afrika.

In december 2005 hebben de deelnemers aan de vijfde ministersbijeenkomst EU-Afrika in Bamako afgesproken dat de volgende etappe zou bestaan in het ontwikkelen van een gezamenlijke strategie EU-Afrika. Dat standpunt is in december 2006 bevestigd door de Europese Raad en in januari 2007 door de top van de AU.

Deze gezamenlijke strategie moet de politieke dialoog tussen de EU en Afrika versterken en heeft de volgende doelstellingen:

• het kader van de klassieke ontwikkelingssamenwerking opentrekken door de dialoog uit te breiden tot gezamenlijke politieke aandachtspunten en vraagstukken van gemeenschappelijk belang;
• het kader van het Afrikaanse continent overstijgen door van een uitsluitend op Afrikaanse vraagstukken toegespitste strategie over te gaan op onderwerpen van Europees en mondiaal belang en binnen de desbetreffende fora standpunten in die zin in te nemen;
• afstappen van de steun voor versnipperde Afrikaanse eisen en zoeken naar regionale en mondiale oplossingen voor de belangrijkste problemen;
• een betere participatie van de Afrikaanse en Europese burgers aan het strategische partnerschap waarborgen en aldus bijdragen tot de versterking van het maatschappelijk middenveld van beide continenten.

Na de goedkeuring van de grote lijnen van de gezamenlijke strategie door de achtste ministertrojka EU-Afrika, is de definitieve strategie aangenomen op de tweede top EU-Afrika (zie "gerelateerde besluiten").

VOORSTELLEN VOOR DE GEZAMENLIJKE STRATEGIE EU-AFRIKA

De gezamenlijke strategie zal gericht zijn op de volgende vier politieke doelstellingen:

• versterking van het partnerschap om het te hervormen tot een echte overeenkomst tussen gelijkwaardige partners;
• bevordering van de essentiële aspecten van de ontwikkeling zoals vrede en veiligheid, bestuur en mensenrechten, handel en regionale en continentale integratie in Afrika;
• gezamenlijk antwoord op de mondiale uitdagingen;
• bevordering van een breed en gediversifieerd partnerschap met aandacht voor het individu.

Concreet stelt de Commissie vijf gezamenlijke initiatieven voor, die zullen worden opgenomen in een actieplan dat aan de gemeenschappelijke strategie wordt gehecht. Het gaat om de volgende thema's:

Een energiepartnerschap

Dit partnerschap zal een platform creëren gericht op:

• versterking van de bestaande dialoog over vraagstukken zoals de toegang tot energiebronnen en de veiligheid van de energievoorziening;
• uitbreiding van investeringen in energie-infrastructuur;
• aanwending van een groter deel van de inkomsten uit aardolie en gas voor ontwikkeling;
• integratie van de dimensie klimaatverandering in de ontwikkelingssamenwerking.

Bovendien moet dit partnerschap worden ontwikkeld aan de hand van bestaande instrumenten, en met name:

• het algemene kader van het partnerschap EU-Afrika voor infrastructuur en het bijbehorende trustfonds;
• het EU-initiatief voor energie (EUEI) (EN) en de bijbehorende ACS-EU-energiefaciliteit (esdeenfr);
• de nationale en regionale indicatieve programma's in het kader van het tiende Europees Ontwikkelingsfonds (EOF);
• het thematische milieuprogramma (esdeenfr) en het duurzame beheer van natuurlijke hulpbronnen, waaronder energie.

Een partnerschap voor klimaatverandering

Dit partnerschap zal de samenwerking tussen de EU en de AU versterken op de volgende gebieden:

• risicobeperking bij rampen;
• bestrijding van ontbossing;
• deelname van ontwikkelingslanden aan de mondiale koolstofmarkt;
• bevordering en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën;
• verbeterde controle van de milieueffecten van de klimaatverandering.

In januari 2007 hebben de leiders van de AU zich, in het licht van de kwetsbaarheid van Afrika voor de klimaatverandering, in de verklaring van Addis Abeba ertoe verbonden de klimaatverandering te integreren in de nationale en subregionale beleidslijnen, programma's en activiteiten op ontwikkelingsgebied. Die verbintenis vormt een goed uitgangspunt voor een partnerschap tussen de EU en de AU op dit gebied.

Een partnerschap voor migratie, mobiliteit en werkgelegenheid

Op het gebied van migratie zal de samenwerking tussen de EU en Afrika leiden tot de oprichting van een Afrikaans netwerk van observatieposten voor migratie, die zich zullen bezighouden met het verzamelen, analyseren en verspreiden van gegevens betreffende de migratiestromen tussen de Afrikaanse landen onderling en tussen Afrika en de EU. Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan het vraagstuk van geschoolde arbeidskrachten.

Op mobiliteitsgebied zal het partnerschap gericht zijn op de versterking van de Afrikaanse capaciteit voor informatiebeheer betreffende migratie. Het partnerschap zal ook de mobiliteit van geschoolde arbeidskrachten aanmoedigen door het sluiten van partnerschappen tussen Europese en Afrikaanse instellingen zoals universiteiten en ziekenhuizen.

Om Afrika een echt alternatief voor de migratie naar Europa te bieden zal het partnerschap ten slotte ook zorgen voor het scheppen van meer en hoger gekwalificeerde arbeidsplaatsen in Afrika, met name in de formele economie.

Een partnerschap voor democratisch bestuur

De AU en de EU moeten de dialoog stimuleren over bestuurskwesties van gemeenschappelijk belang zoals mensenrechten en het beheer van natuurlijke hulpbronnen. Daartoe moeten zij een bestuursforum oprichten bestaande uit niet-overheidsactoren, nationale parlementen, plaatselijke autoriteiten en regionale organisaties. Bovendien zal de EU zoeken naar nieuwe strategieën voor het verhogen van de financiering van de Gemeenschap en de lidstaten ter ondersteuning van de pan-Afrikaanse bestuursstructuren.

Een institutionele en politieke architectuur

De Commissie onderstreept de noodzaak om de dialoog tussen alle instellingen van de EU en de AU te versterken, met name tussen het Europees Parlement en het pan-Afrikaanse parlement en tussen de Commissie van de EU en de Commissie van de AU. Bovendien zouden de EU en de AU gezamenlijke ministersbijeenkomsten kunnen houden. Deze vergaderingen zullen, in aansluiting op de huidige tweejaarlijkse ontmoetingen van de ministertrojka's EU-Afrika, geschieden in de vorm van topbijeenkomsten van de staats- en regeringsleiders die om de twee of drie jaar afwisselend in Europa en Afrika zouden kunnen plaatsvinden.

Op die grondslag werken de Europese en de Afrikaanse partners samen aan het uitstippelen van de gezamenlijke strategie en het actieplan. Afgezien van bovengenoemde initiatieven worden partnerschappen gepland op het gebied van vrede en veiligheid, democratisch bestuur en mensenrechten, wetenschappen, de informatiemaatschappij en de ruimte, en zal bijzondere aandacht worden besteed aan de verwezenlijking van de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling (MDG).

GERELATEERDE BESLUITEN

Verklaring van Lissabon [Niet bekendgemaakt in het Publicatieblad] (pdf) (EN).

Met deze verklaring, die door de staats- en regeringsleiders van 53 Afrikaanse landen en de 27 lidstaten van de EU bij het afsluiten van de tweede top EU-Afrika op 8 en 9 december 2007 werd aangenomen, wordt de grondslag gelegd voor het nieuwe strategische partnerschap op voet van gelijkheid tussen Afrika en de EU. Deze verklaring, waarin de filosofie en de verbintenissen van het partnerschap zijn opgenomen, is tezamen met de eerste gemeenschappelijke strategie EU-Afrika en het eerste driejarige actieplan (2008-2010) (pdf) (EN) aangenomen.

De vastgestelde strategische prioriteiten komen tot uiting in acht partnerschappen. Op de volgende top in 2010 zal worden nagegaan hoeveel vooruitgang er werd geboekt. Deze partnerschappen hebben betrekking op de volgende werkterreinen: vrede en veiligheid, democratisch bestuur en mensenrechten, handelsverkeer en regionale integratie, de verwezenlijking van de MDG's, energie en wetenschappen, de informatiemaatschappij en de ruimte.

Laatste wijziging: 16.05.2008