Verbetering van het octrooisysteem in Europa

Bescherming van de intellectuele eigendom stimuleert innovatie en versterkt het concurrentievermogen van de Europese Unie. Octrooien kunnen in dit verband een centrale rol vervullen, op voorwaarde dat op Europees niveau substantiële hervormingen worden doorgevoerd. De verwezenlijking van een Europees octrooi en de verbetering van de huidige geschillenbeslechting moeten, geschraagd door ondersteunende maatregelen, de octrooiregeling voor iedereen toegankelijk en betaalbaar maken.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad van 3 april 2007 - Verbetering van het octrooisysteem in Europa - [COM(2007) 165 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen].

SAMENVATTING

De bestaande Europese octrooiregeling is aanzienlijk duurder dan de Amerikaanse en Japanse regelingen. Een Gemeenschapsoctrooi zou veel interessanter zijn dan het huidige systeem van Europese octrooien dat in feite louter bestaat uit een verzameling nationale octrooien. Een Europees octrooi voor 13 landen is ongeveer 11 keer duurder dan een octrooi in de VS en 13 keer duurder dan een Japans octrooi. Met de bestaande geschillenbeslechtingsregeling in de EU komt het erop neer dat in een aantal landen geschillen over hetzelfde octrooiprobleem worden behandeld, wat de betrokken partijen zinloos op kosten jaagt en de rechtszekerheid op de helling zet.

De problemen op het gebied van octrooien en met name de pogingen om een Gemeenschapsoctrooi in te voeren, waren voor de Commissie aanleiding om in 2006 een breed overleg over de toekomstige octrooiregeling in Europa op poten te zetten. De resultaten van dit overleg laten er geen twijfel over bestaan dat Europa behoefte heeft aan een eenvoudige, redelijk geprijsde en degelijke octrooiregeling.

De operationele conclusies die uit het overleg naar voren kwamen, worden in deze mededeling uiteengezet en moeten de Raad in staat stellen gesprekken te beginnen over de hervormingen van de octrooiregeling, en dan vooral over het Gemeenschapsoctrooi en de rechtsbepalingen. Daarnaast worden in de mededeling maatregelen ter ondersteuning van een betere octrooiregeling voorgesteld, onder meer op het gebied van de kwaliteit van het octrooi, de kennisoverdracht en de toepassing van het recht.

Gemeenschapsoctrooi

Veel belanghebbenden blijven het streven naar een Gemeenschapsoctrooi beschouwen als de aanpak die de meeste toegevoegde waarde zal opleveren voor het Europese bedrijfsleven in het kader van de Lissabonstrategie. Wel bekritiseren zij de gemeenschappelijke politieke benadering die de Raad in 2003 heeft goedgekeurd, vanwege de hoge vertaalkosten en het te gecentraliseerde karakter van het voorgestelde rechtssysteem.

De Commissie is van mening dat een daadwerkelijk concurrerend en aantrekkelijk Gemeenschapsoctrooi kan worden verwezenlijkt mits de politieke wil daarvoor aanwezig is. Met de bezorgdheden over het te gecentraliseerde rechtskader moet rekening worden gehouden bij de ontwikkeling van een geïntegreerd rechtssysteem voor octrooizaken op EU-niveau. Wat de vertaalkosten betreft, zal de Commissie samen met de lidstaten bekijken hoe de taalregeling zó kan worden verbeterd dat de vertaalkosten worden gedrukt zonder afbreuk te doen aan de rechtszekerheid.

Rechtssysteem

Tegenwoordig kan elk geschil over een Europees octrooi dat is afgegeven door het Europees Octrooibureau (EOB) (DE) (EN) (FR) aanhangig worden gemaakt bij nationale rechtbanken. Elk van die octrooien is namelijk een verzameling van nationale octrooien, die onderworpen zijn aan de regels van de bij het EOB aangesloten en in de octrooiaanvraag vermelde landen. Aangezien er geen geïntegreerd rechtssysteem bestaat, worden de geschillen overeenkomstig de nationale wetten en procedures behandeld.

Deze situatie geeft aanleiding tot problemen die de rechtszekerheid schaden en de economische beslissingen over de geoctrooieerde producten belemmeren:

• meerdere geschillen: het feit dat dezelfde zaak bij meerdere nationale rechtbanken aanhangig kan worden gemaakt, maakt het beheer voor elke concurrent bijzonder moeilijk;
• hoog oplopende kosten: de betrokken partijen moeten zowel de griffierechten betalen als de honoraria van de advocaten en deskundigen in elk land waar de zaak in behandeling is;
• gebrek aan coherentie: de gerechtelijke behandeling van de gevallen overeenkomstig de betrokken nationale rechtssystemen kan verschillende en soms tegenstrijdige resultaten opleveren;
• de keuze van de rechtbank: bij hun keuze van de ter zake bevoegde rechtbank hebben de partijen de neiging een rechtbank te kiezen die de zaak waarschijnlijk op een voor hen voordelige wijze zal beslechten.

Het grootste voordeel van een geïntegreerd rechtssysteem voor octrooien is de kostenbesparing voor de bij een geschil betrokken partijen. De kosten van geschilbeslechting zijn tegenwoordig buitensporig en variëren bovendien aanzienlijk afhankelijk van factoren zoals de complexiteit en het technische karakter van de zaak en de bedragen die op het spel staan. De kans bestaat dat individuele uitvinders en KMO's in dergelijke omstandigheden hun plannen om een octrooi aan te vragen of om, meer in het algemeen, O&O-investeringen te doen, laten varen.

Debat over het nieuwe rechtssysteem

De lidstaten zijn het erover eens dat op Europees niveau een rechtssysteem voor octrooien moet worden opgezet dat borg staat voor een goede kosten-batenverhouding, rechtszekerheid en een vlotte toegang voor de gebruikers. Over de manier waarop een en ander moet worden verwezenlijkt, volgt men, zo bleek tijdens de besprekingen, echter niet dezelfde lijn.

Tijdens recente gesprekken met de lidstaten zijn verschillende standpunten over de rechtsbepalingen naar voren gekomen: aan de ene kant zijn er de lidstaten die het ontwerp van de Europese overeenkomst inzake geschillen over octrooien (EPLA) (DE) (EN) (FR) steunen in het kader van het Europees Octrooiverdrag, dat streeft naar de invoering van een geïntegreerd systeem voor de beslechting van geschillen over Europese octrooien; aan de andere kant zijn er de lidstaten die de voorkeur geven aan een op het Verdrag gebaseerd specifiek rechtssysteem voor geschillen over Europese en Gemeenschapsoctrooien.

De Commissie ziet een consensusoplossing in een geïntegreerde aanpak waarin de kenmerken van het EPLA en een communautair bestel worden gecombineerd. Een dergelijk geïntegreerd rechtsinstrument zou dan bevoegd zijn voor geschillen over Europese octrooien en over toekomstige gemeenschapsoctrooien. Het EPLA zou model kunnen staan voor een dergelijk systeem, dat een harmonieuze integratie in het juridische instrumentarium van de Gemeenschap mogelijk zou maken. In een eerste fase moet gericht worden gewerkt aan een consensus tussen de lidstaten op basis van deze beginselen.

Het rechtsinstrument moet bevoegdheden krijgen voor de behandeling van inbreuken op octrooien en ongeldigheid en van daarmee samenhangende vorderingen tot bijvoorbeeld schadevergoeding. Het moet binnen het bereik van de gebruikers van het systeem liggen en beschikken over een beperkt aantal gerechten van eerste aanleg, alsmede over een volledig gecentraliseerd hof van beroep dat een eenvormige interpretatie moet garanderen. De gerechten zouden weliswaar deel kunnen uitmaken van de bestaande nationale structuren, maar zouden een integraal onderdeel moeten vormen van het geïntegreerde rechtssysteem.

De gerechten van eerste aanleg en het hof van beroep moeten volgens een gemeenschappelijk reglement van orde werken dat gebaseerd is op de beste praktijken in de lidstaten.

Het octrooigerecht moet bestaan uit zowel juridisch als technisch onderlegde rechters met een volledige rechterlijke onafhankelijkheid.

Tot slot moet het octrooigerecht het Europees Hof van Justitie eerbiedigen als hoogste autoriteit als het gaat om EU-wetgeving, waaronder vraagstukken die verband houden met het acquis communautaire (het gehele Gemeenschapsrecht) en de geldigheid van toekomstige Gemeenschapsoctrooien.

Ondersteunende maatregelen ter verbetering van het octrooisysteem

In het belang van een goed functionerend octrooisysteem stelt de Commissie de volgende ondersteunende maatregelen voor:

• waarborging van de kwaliteit van de octrooien: strikte octrooicriteria moeten zorgen voor een hoge kwaliteit van de Europese octrooien. Samenwerking tussen de octrooibureaus kan de kosten en de afgiftetermijn verminderen;
• ondersteuning van de KMO's: de KMO's moeten al het nodige advies over octrooien krijgen. De Commissie verleent in dit verband steun voor projecten in het kader van het PRO INNO Europe-initiatief (EN) en het kaderprogramma voor Concurrentievermogen en innovatie;
• verbetering van technologie- en kennisoverdracht: tussen de Europese bedrijven, enerzijds, en tussen de bedrijven en de onderzoekscentra, anderzijds;
• handhaving van de octrooirechten: het rechtskader inzake octrooien moet worden versterkt en hierbij moet rekening worden gehouden met de verschillende geschillenbeslechtingsinstrumenten, waaronder alternatieve geschillenbeslechting, rechtsbijstandverzekering voor octrooizaken en de internationale regels.

Context

De bevordering van intellectuele-eigendomsrechten, en met name van octrooien, past, met haar waardering van de rol van innovatie als motor van de Europese ontwikkeling, in het kader van de strategie van Lissabon voor groei en werkgelegenheid.

Een aparte en omvattende mededeling over intellectuele-eigendomsrechten wordt verwacht in 2008. Deze zal de hier behandelde mededeling aanvullen en zal ingaan op de voornaamste horizontale, niet wetgevingsgerelateerde kwesties op alle gebieden van de intellectuele eigendom.

Laatste wijziging: 22.06.2007