Actieplan ten gunste van de biodiversiteit

De Commissie zet een actieplan op waarin de doelstellingen zijn beschreven om het biodiversiteitsverlies tegen te gaan en dat tevens maatregelen bevat waarmee deze doelstellingen uiterlijk 2010 kunnen worden bereikt. Dit actieplan vertrekt van een evaluatie van het Europese en het mondiale biodiversiteitsverlies en van de maatregelen die tot dusverre door de Europese Unie zijn genomen om het probleem aan te pakken.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie van 22 mei 2006: "Het biodiversiteitsverlies tegen 2010 - en daarna - tot staan brengen - De ecosysteemdiensten in stand houden in het belang van de mens" [COM(2006) 216 definitief – Niet bekendgemaakt in het Publicatieblad].

SAMENVATTING

De Commissie heeft een actieplan opgezet om op het grondgebied van de Europese Unie (EU) en daarbuiten de biodiversiteit * in stand te houden en het biodiversiteitsverlies tot staan te brengen.

De aantasting van de ecosystemen * moet inderdaad dringend een halt worden toegeroepen om de natuur in haar ontwikkeling te beschermen, zowel omwille van haar intrinsieke (recreatieve en culturele) waarde als omwille van de diensten die zij ons levert (ecosysteemdiensten *). Deze diensten zijn van essentieel belang voor het concurrentievermogen, de groei en de werkgelegenheid alsmede voor een wereldwijde verbetering van de levensomstandigheden.

In het actieplan zijn tien prioritaire doelstellingen vastgesteld en in samenhang daarmee vier beleidsgebieden (biodiversiteit in de EU, biodiversiteit op wereldschaal, biodiversiteit en klimaatverandering, en de kennisbasis). Tevens worden in het actieplan vier belangrijke ondersteunende maatregelen (toereikende financiering, versterking van de beleidsvorming, opbouw van partnerschappen en educatie, bewustmaking en grotere deelname van het publiek) alsmede maatregelen inzake monitoring, evaluatie en herziening vastgesteld. Het actieplan is zowel bedoeld voor de Europese Unie als voor de lidstaten. Uiterlijk in 2010 moeten doeltreffende maatregelen zijn genomen en deze moeten ook na het verstrijken van die termijn worden voortgezet.

Biodiversiteit in de EU

Het actieplan voorziet in de bescherming van de belangrijkste habitats en soorten van de Europese Unie. Deze doelstelling wordt verwezenlijkt door een consolidering van het Natura 2000-netwerk (aanwijzing en beheer van de beschermde natuurgebieden, samenhang en connectiviteit van het netwerk), door het herstel van de meest bedreigde soorten alsmede door beschermingsmaatregelen ten bate van de meest afgelegen EU-regio's.

De duurzame bescherming van de biodiversiteit reikt verder dan Natura 2000 en de bedreigde soorten. Daarom voorziet het actieplan ook in de instandhouding en het herstel van de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten in de plattelandsgebieden van de EU die niet specifiek beschermd zijn. Het komt er met name op aan de bepalingen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) optimaal te benutten om te voorkomen dat landbouwgrond met grote ecologische waarde en bosrijke gebieden worden prijsgegeven.

Op dezelfde wijze voorziet het actieplan in de instandhouding en het herstel van de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten in het niet beschermde mariene milieu in de EU. Hier komt het eropaan de visbestanden te herstellen en de impact op niet-doelsoorten alsmede de schade aan de mariene habitats te verminderen, met name in het kader van het gemeenschappelijk visserijbeleid.

Meer compatibiliteit tussen regionale en ruimtelijke ontwikkeling en biodiversiteit in de EU is een andere prioritaire doelstelling van het actieplan, die met name verwezenlijkt moet worden dankzij een betere planning op nationaal, regionaal en lokaal niveau waarbij meer rekening wordt gehouden met de biodiversiteit (milieueffectbeoordelingen, uit communautaire fondsen gefinancierde projecten, partnerschappen tussen plannenmakers en ontwikkelaars).

Het actieplan streeft er ook naar om de impact van invasieve uitheemse soorten en genotypes op de biodiversiteit binnen de Europese Unie te verminderen. Er zou in dat verband een alomvattende EU-strategie moeten worden uitgewerkt en er zouden specifieke acties moeten worden opgezet, zoals de invoering van een systeem voor vroegtijdige waarschuwing.

De EU en de biodiversiteit op wereldschaal

Teneinde de doeltreffendheid van de internationale governance inzake de biodiversiteit en ecosysteemdiensten aanzienlijk te verbeteren, wordt in het actieplan voorgesteld meer aandacht te besteden aan de effectieve toepassing van het verdrag inzake biologische diversiteit en aanverwante overeenkomsten.

Anderzijds beoogt het actieplan de aspecten biodiversiteit en ecosysteemdiensten in het EU-beleid inzake externe bijstand zowel op financieel vlak als in de sectorale en geografische programma's aanzienlijk te versterken.

Voorts is het dringend noodzakelijk om de impact van de internationale handel op de mondiale biodiversiteit en ecosysteemdiensten te verminderen, met name om de ontbossing van de tropen te beperken.

Tevens moet worden gezorgd voor meer samenhang tussen governance, handel en ontwikkelingssamenwerking. Bovendien moeten absoluut maatregelen worden genomen in de overzeese gebieden van de lidstaten teneinde de geloofwaardigheid van de Europese actie te garanderen.

Biodiversiteit en klimaatverandering

Het actieplan benadrukt de mogelijke rol die de biodiversiteit kan spelen bij de beperking van de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer dankzij het mechanisme van de koolstofopslag. Ook de impact van de klimaatverandering op de biodiversiteit wordt benadrukt; derhalve wordt in het plan aangedrongen op een beperking van de uitstoot van broeikasgassen teneinde de toekomstige druk op de biodiversiteit te verlichten. Het plan moet ook de aanpassing van de biodiversiteit aan de klimaatverandering bevorderen; hiertoe moet worden gezorgd voor de samenhang van het Natura 2000-netwerk en moet mogelijke schade voor de biodiversiteit ten gevolge van maatregelen die met het oog op de aanpassing aan de klimaatverandering genomen worden, worden beperkt.

De kennisbasis

De Commissie acht het in haar actieplan onontbeerlijk dat de kennisbasis aanzienlijk wordt versterkt met het oog op de instandhouding en duurzame benutting van de biodiversiteit in de EU en wereldwijd. Dit vergt met name een versterking van de Europese onderzoeksruimte, de onderzoekinfrastructuur, de communicatie en de interoperabiliteit van de gegevens; tevens moeten de beleidsmakers onafhankelijk wetenschappelijk advies inwinnen en specialistische wetenschappelijke kennis binnenhalen. De Commissie is in dat verband voornemens een mechanisme in te stellen om onafhankelijk wetenschappelijk advies in te winnen.

Een efficiënt kader van ondersteunende maatregelen

Teneinde de doelstellingen van het actieplan te verwezenlijken stelt de Commissie vier belangrijke ondersteunende maatregelen in het vooruitzicht:

• zorgen voor een toereikende financiering dankzij de beschikbare communautaire instrumenten en binnen de beperkingen van de financiële vooruitzichten voor 2007-2013;
• de beleidsvorming op EU-niveau versterken; dit houdt met name in dat de coördinatie en de complementariteit tussen de Europese, de nationale en de regionale niveaus worden verbeterd en dat rekening wordt gehouden met de biodiversiteit en de milieukosten;
• partnerschappen opbouwen, m.a.w. samenwerkingsverbanden tot stand brengen tussen de overheid, de financiële sector, de onderwijssector en de particuliere sector (inclusief de landeigenaars en de natuurbeschermingsorganisaties);
• het publiek bewustmaken en zijn deelname vergroten.

Een visie op langere termijn voor de biodiversiteit

De Commissie stelt voor verder te kijken dan 2010 en voor de biodiversiteit een langetermijnvisie als beleidskader te ontwikkelen. In het kader van deze visie moeten bij de uitwerking en toepassing van het communautair beleid de onderlinge afhankelijkheid van mens en natuur en de behoefte aan een nieuw evenwicht tussen economische en sociale ontwikkeling en instandhouding van de natuur worden erkend.

De noodzaak de biodiversiteit te beschermen

De biodiversiteit moet om twee soorten redenen worden beschermd:

• omwille van haar intrinsieke waarde: de natuur is een bron van plezier en inspiratie en ligt aan de basis van talloze recreatieve, toeristische en culturele activiteiten;
• omwille van de ecosysteemdiensten die zij ons bewijst: de natuur levert ons elementen die essentieel zijn voor ons leven en welzijn (voedsel, geneesmiddelen, water, lucht, enz.). Het menselijke vernuft en de technologie kunnen deze natuurlijke diensten slechts in beperkte mate vervangen.

De Commissie legt de nadruk op de alarmerende snelheid waarmee habitats worden aangetast en soorten worden uitgeroeid. Zij omschrijft de gevaren voor de biodiversiteit als volgt:

• wijzigingen in het landgebruik, die leiden tot versnippering, aantasting en vernietiging van habitats. Deze wijzigingen zijn hoofdzakelijk te wijten aan de groei van de bevolking en de groei van het verbruik per hoofd van de bevolking (twee factoren die nog intenser zullen worden zodat de druk nog zal toenemen);
• de klimaatverandering, die bepaalde habitats en organismen vernietigt, de voortplantingscycli verstoort en mobiele organismen naar nieuwe gebieden doet uitwijken, enz.;
• andere belangrijke factoren zoals de overexploitatie van de biologische rijkdommen, de verspreiding van invasieve uitheemse soorten, de verontreiniging van het natuurlijke milieu en van de habitats, de globalisering - waardoor de door het handelsverkeer veroorzaakte druk verhoogt - en de falende governance (het feit dat de economische waarde van het natuurlijke kapitaal en van de ecosysteemdiensten niet wordt erkend).

De instandhouding van de biodiversiteit is een van de belangrijkste doelstellingen van de strategie voor duurzame ontwikkeling en van het 6e actieprogramma voor het milieu.

Bovendien heeft de EU reeds maatregelen met betrekking tot de biodiversiteit goedgekeurd:

• in het kader van het communautair milieubeleid: de strategie en de plannen voor communautaire actie ten gunste van de biodiversiteit vormen het algemeen kader van de actie ter bescherming van de biodiversiteit. Anderzijds zorgen de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn voor het netwerk "Natura 2000" dat de bescherming van habitats en soorten moet garanderen. Andere bijzondere bepalingen beogen de bescherming van wilde dier- en plantensoorten;
• in het kader van ander intern EU-beleid: de biodiversiteit wordt in acht genomen in het landbouwbeleid (hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid in 2003 en verordening van 2005 inzake plattelandsontwikkeling), het beleid voor regionale ontwikkeling (milieueffectbeoordelingen en strategische milieueffectbeoordelingen) en het visserijbeleid (hervorming van het gemeenschappelijk visserijbeleid);
• in het kader van het externe beleid van de EU: de Gemeenschap en de lidstaten zijn partij bij diverse internationale overeenkomsten in verband met biodiversiteit, maar de tenuitvoerlegging van deze overeenkomsten moet worden versterkt. De Commissie merkt eveneens op dat het aandeel in de financiering van ontwikkelingsprojecten dat met biodiversiteit verband houdt, moet toenemen en dat bij de hulpverlening aan derde landen verder aandacht aan de biodiversiteit moet worden besteed.

Aan de doelstellingen en de ondersteunende maatregelen in het actieplan ligt een zeer uitvoerige raadpleging van deskundigen en van het publiek ten grondslag.

GERELATEERDE BESLUITEN

Mededeling van de Commissie van 3 juni 2011 - Onze levensverzekering, ons natuurlijk kapitaal: een EU-biodiversiteitsstrategie voor 2020 [COM(2011) 244 definitief – Niet bekendgemaakt in het Publicatieblad].

Laatste wijziging: 02.09.2011