Λιθουανία

1) ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Γνώμη της Επιτροπής [COM(97) 2007 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(98) 706 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(99) 507 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(2000)707 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(2001) 700 τελικό - SEC(2001) 1750 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(2002) 700 τελικό - SEC(2002) 1406 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Έκθεση της Επιτροπής [COM(2003) 675 τελικό - SEC(2003) 1204 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]Συνθήκη προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση [Επίσημη Εφημερίδα L 236 της 23.09.2003]

2) ΣΥΝΟΨΗ

Στη γνώμη της του Ιουλίου 1997, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρούσε ότι η σταδιακή συμμόρφωση προς το κοινοτικό κεκτημένο δεν θα πρέπει να δημιουργήσει, μεσοπρόθεσμα, σοβαρά προβλήματα, υπό τον όρο ότι θα εντατικοποιηθούν οι καταβαλλόμενες προσπάθειες. Θεωρούσε επίσης ότι τα σημαντικότερα θέματα κατά την προενταξιακή περίοδο αναμένεται να είναι τα ζητήματα που αφορούν την προσαρμογή των μονοπωλίων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του τομέα των εισαγωγών και των εξαγωγών, την πρόσβαση στα δίκτυα, την τιμή της ενέργειας, την προπαρασκευή για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων, και ιδίως τη δημιουργία των υποχρεωτικών αποθεμάτων πετρελαίου, την αποδοτική χρήση της ενέργειας και τα περιβαλλοντικά πρότυπα. Όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια, η Επιτροπή βεβαίωνε ότι ούτε η προσαρμογή προς τις διατάξεις της ΕΚΑΕ θα προκαλέσει σοβαρές δυσκολίες, αλλά καλούσε επίσης τη Λιθουανία να υιοθετήσει ορισμένα διεθνή πυρηνικά πρότυπα ή να τα μεταφέρει στο εσωτερικό δίκαιό της. Εφιστούσε την προσοχή στην ασφάλεια του πυρηνικού σταθμού της Ignalina, καθώς και στην ταχεία εφαρμογή του προγράμματος οριστικής διακοπής λειτουργίας αυτού του πυρηνικού σταθμού. Τέλος, καλούσε να αναζητηθούν λύσεις για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση των αποβλήτων.

Στην έκθεση του Νοεμβρίου του 1998 διαπιστωνόταν ότι η πρόοδος στον εν λόγω τομέα ήταν περιορισμένη. Η Λιθουανία δεν είχε ακόμη να παρουσιάσει ικανοποιητική ενεργειακή στρατηγική. Ο πυρηνικός σταθμός της Ignalina έπρεπε να προσεχθεί ιδιαίτερα. Εξάλλου, η Λιθουανία έπρεπε να τηρήσει τις διεθνείς δεσμεύσεις της, τις οποίες είχε αναλάβει στο πλαίσιο της συμφωνίας «Λογαριασμός Πυρηνικής Ασφάλειας» (Nuclear Safety Account - NSA). Θα έπρεπε να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της αρμόδιας για την ασφάλεια αρχής. Έπρεπε επίσης να συνεχιστεί η παρακολούθηση της προσαρμογής της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Θα έπρεπε, τέλος, να εξευρεθούν πιο μακροπρόθεσμες λύσεις για τα απόβλητα.

Το 1999 η Επιτροπή εκτιμούσε ότι οι διοικητικές υπηρεσίες του ενεργειακού τομέα κατέβαλαν θετικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που άπτονται του πυρηνικού σταθμού Ιngalina. Οι εν λόγω διοικητικές υπηρεσίες έπρεπε πάντως να ενισχυθούν περαιτέρω.

Στην έκθεση του Νοεμβρίου του 2000, η Επιτροπή διαπίστωνε ότι η κυριότερη πρόοδος της Λιθουανίας στον εν λόγω τομέα οφειλόταν σε πολιτικές και επιχειρησιακές αποφάσεις, απαραίτητες εδώ και καιρό. Είχε ξεκινήσει η αναδιάρθρωση των τομέων του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης σε τρεις κύριους υποτομείς. Η Λιθουανία είχε υιοθετήσει δύο μείζονα νομοθετικά κείμενα και συγκεκριμένα τους νόμους για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο. Προχωρούσε εξάλλου ο παροπλισμός του πυρηνικού σταθμού της Ignalina·ωστόσο, έπρεπε να ληφθούν μέτρα για την ασφάλεια του χώρου.

Στην έκθεση του Νοεμβρίου του 2001 επιβεβαιωνόταν ότι η Λιθουανία εξακολουθούσε να σημειώνει πρόοδο στον τομέα της ενέργειας, μολονότι η αναδιάρθρωση και η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών στον εν λόγω τομέα υφίσταντο καθυστερήσεις. Η πρόοδος είχε ευνοηθεί από την έγκριση, τον Μάιο του 2001, ενός σχεδίου δράσης που είχε στόχο να θέσει σε εφαρμογή την εθνική στρατηγική ενέργειας. Παρότι η Λιθουανία είχε σημειώσει σημαντικές προόδους όσον αφορά την προετοιμασία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, κυρίως στον τομέα του φυσικού αερίου, έπρεπε να εξακολουθήσει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στον εν λόγω τομέα. Η πυρηνική ενέργεια διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στον ενεργειακό τομέα της Λιθουανίας και η διακοπή λειτουργίας και ο παροπλισμός του πυρηνικού σταθμού της Ignalina βρίσκονταν καθ' οδόν. Η λιθουανική κυβέρνηση είχε εγκρίνει, τον Φεβρουάριο του 2001, ένα πρόγραμμα παροπλισμού του τμήματος 1 του σταθμού. Είχε επίσης εγκρίνει μια σειρά μέτρων σχετικά με τη χρηματοδότηση της διακοπής λειτουργίας και τη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας. Η ασφάλεια του εφοδιασμού είχε για τη Λιθουανία ιδιαίτερη σημασία διότι όσον αφορά τον εφοδιασμό η χώρα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τη Ρωσία. Η Λιθουανία έπρεπε επομένως να σημειώσει περαιτέρω πρόοδο στον εν λόγω τομέα, κυρίως όσον αφορά την συγκέντρωση πετρελαϊκών αποθεμάτων, ώστε να ευθυγραμμιστεί με το κεκτημένο.

Η έκθεση του Οκτωβρίου 2002 διαπιστώνει ότι η Λιθουανία έχει σημειώσει σημαντικά βήματα προόδου, ιδίως όσον αφορά την παύση λειτουργίας του τμήματος 2 του πυρηνικού σταθμού της Ignalina. Οι εξελίξεις που αφορούν τον συγκεκριμένο πυρηνικό σταθμό παραμένουν βασικό στοιχείο της εξέλιξης της ενεργειακής πολιτικής της Λιθουανίας.

Η έκθεση έτους 2003 υπογραμμίζει την τήρηση εκ μέρους της Λιθουανίας των δεσμεύσεων και των απαιτήσεων στον τομέα της ενέργειας που απορρέουν από τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης. Πάντως η Λιθουανία οφείλει να εξακολουθήσει να αυξάνει προοδευτικά τα πετρελαϊκά αποθέματά της σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που συμφωνήθηκε κατά τις διαπραγματεύσεις.

Η συνθήκη προσχώρησης υπογράφηκε στις 16 Απριλίου 2003 και η προσχώρηση πραγματοποιήθηκε την 1η Μαΐου 2004.

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ

Τα θεμελιώδη στοιχεία του κοινοτικού κεκτημένου στον τομέα την ενέργειας αποτελούνται από τις διατάξεις της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το παράγωγο δίκαιο που αναφέρονται ιδιαίτερα στον ανταγωνισμό και στις κρατικές ενισχύσεις, στην εσωτερική αγορά της ενέργειας - ιδίως μάλιστα οι οδηγίες που αφορούν την ηλεκτρική ενέργεια, τη διαφάνεια των τιμών, τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, τους υδρογονάνθρακες, τη χορήγηση αδειών, τα μέτρα επείγουσας παρέμβασης και, πρωτίστως τις υποχρεώσεις που σχετίζονται με τα αποθέματα ασφαλείας κ.λπ.- στην πυρηνική ενέργεια καθώς και στην ενεργειακή αποδοτικότητα και στους κανόνες σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος.

Το κοινοτικό κεκτημένο στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας συνίσταται σήμερα από ένα πλαίσιο κανονιστικών και πολιτικών κειμένων, που περιλαμβάνει και διεθνείς συμφωνίες. Το πλαίσιο αυτό καλύπτει επί του παρόντος τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας (ιδίως, την ακτινοπροστασία), ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων, διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, επενδύσεων, προαγωγής της έρευνας, δημιουργίας κοινής αγοράς για την πυρηνική ενέργεια, εφοδιασμού, ελέγχου της ασφάλειας και διεθνών σχέσεων.

Η Λευκή Βίβλος (σχετικά με την προπαρασκευή των συνδεδεμένων κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης για την ενσωμάτωσή τους στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης) υπογραμμίζει, στο τμήμα το οποίο αφιερώνεται στην ενέργεια, την αναγκαιότητα πλήρους εφαρμογής των κυρίων οδηγιών που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, καθώς και των συναφών διατάξεων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας περί ανταγωνισμού. Όσον αφορά τον πυρηνικό τομέα, η Λευκή Βίβλος αναφέρεται στα προβλήματα εφοδιασμού, ελέγχου της ασφάλειας και μεταφοράς των πυρηνικών αποβλήτων.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η Λιθουανία συνέχισε να σημειώνει πρόοδο στον τομέα της ενέργειας. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η Λιθουανία έχει επιτύχει ένα εύλογο επίπεδο ευθυγράμμισης με το κεκτημένο. Μολαταύτα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της, κυρίως στον τομέα της εσωτερικής αγοράς, της συγκρότησης αποθεμάτων πετρελαίου και της πυρηνικής ενέργειας. Η πρόοδος στον εν λόγω τομέα οφείλεται στην εθνική στρατηγική ενέργειας, η οποία εγκρίθηκε το 1999. Μετά την τελευταία ετήσια έκθεση, η Λιθουανία ενέκρινε ένα σχέδιο δράσης προκειμένου να θέσει σε εφαρμογή την εν λόγω στρατηγική.

Σημειώθηκε μικρή πρόοδος στον τομέα της ασφάλειας του εφοδιασμού κατά την περίοδο που καλύπτει η έκθεση. Τα αποθέματα πετρελαίου έκτακτης ανάγκης εκτιμάται ότι αρκούν για περίπου 40 ημέρες, ήτοι σχεδόν για τις μισές από τις 90 ημέρες που απαιτούνται βάσει του κεκτημένου. Παρόλα τα σχέδια διαφοροποίησης για το σύνολο του τομέα, η Λιθουανία παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τη Ρωσία όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό (κυρίως σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια). Η Λιθουανία έχει συνάψει συμφωνία με την οποία διασφαλίζεται μια δεύτερη ρωσική πηγή εφοδιασμού ενός διυλιστηρίου και η οποία έχει στόχο τη συμπληρωματική ιδιωτικοποίηση. Η εν λόγω συμφωνία θα πρέπει να βελτιώσει την ασφάλεια του εφοδιασμού. Χρειάζεται να εκπονηθεί ένα σχέδιο χρηματοδότησης στον εν λόγω τομέα.

Το 2002, η Λιθουανία εξέδωσε νόμο σχετικά με τα κρατικά πετρελαϊκά αποθέματα, αλλά οφείλει επίσης να διασφαλίσει επαρκή χρηματοπιστωτικά μέσα για τις αναγκαίες επενδύσεις συγκρότησης των αποθεμάτων πετρελαίου.

Όσον αφορά τον ανταγωνισμό και την εσωτερική αγορά ενέργειας, σημειώθηκε πρόοδος, όμως υπήρξαν επίσης και καθυστερήσεις όσον αφορά τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης και αναδιάρθρωσης του τομέα. Πρέπει να συνεχιστεί η στενή επίβλεψη του εν λόγω τομέα. Στον επιμέρους τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η Λιθουανία, η Εσθονία και η Λετονία αποφάσισαν, τον Φεβρουάριο του 2000, να δημιουργήσουν την κοινή αγορά ενέργειας της Βαλτικής, καθώς και να οργανώσουν τις μεταξύ τους επαφές. Το σχέδιο αυτό αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί πριν από το 2002. Η Λιθουανία εξάγει ηλεκτρική ενέργεια σε τέσσερις χώρες: τη Λετονία, την Εσθονία, την Πολωνία, και έπειτα από το διακανονισμό οφειλών, επανεξάγαγει στη Λευκορωσία. Η Λιθουανία θέσπισε νόμο για την ηλεκτρική ενέργεια και νόμο για το φυσικό αέριο. Ο νόμος για την ηλεκτρική ενέργεια, που θεσπίστηκε τον Ιούλιο του 2000, παρέχει τις προκαταρκτικές βάσεις της ευθυγράμμισης, προετοιμάζοντας το άνοιγμα της αγοράς και ενισχύοντας τις εποπτικές εξουσίες της Εθνικής Επιτροπής για τον έλεγχο των τιμών και της ηλεκτρικής ενέργειας. Η κυβέρνηση της Λιθουανίας αποφάσισε να αναβάλει κατά έξι μήνες την έναρξη ισχύος του (και ως εκ τούτου την έναρξη ανοίγματος της αγοράς), έως την 1η Ιανουαρίου του 2002. Η Λιθουανία θα προβεί σε σταδιακό άνοιγμα της αγοράς και το πλήρες άνοιγμα προβλέπεται να αρχίσει το 2010. Η αναδιάρθρωση της λιθουανικής εταιρείας ηλεκτρισμού είναι καθ' οδόν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι τα σχέδια ανοίγματος της αγοράς στον εν λόγω επιμέρους τομέα φαίνεται να πληρούν τις απαιτήσεις της οδηγίας σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Όσον αφορά τον επιμέρους τομέα του φυσικού αερίου, ο νόμος για το φυσικό αέριο τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2001. Ο εν λόγω νόμος προβλέπει ένα σημαντικό άνοιγμα το οποίο αντιπροσωπεύει το 80% της αγοράς. Η κυβέρνηση αποφάσισε επίσης, τον Οκτώβριο του 2001, το μοντέλο ιδιωτικοποίησης της εταιρείας φυσικού αερίου. Όσον αφορά το διοικητικό δυναμικό στον τομέα της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, πρέπει να ενισχυθεί η Εθνική Επιτροπή ελέγχου των τιμών και της ενέργειας προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία της.

Το 2002, επιτεύχθηκε η νομική ευθυγράμμιση και ξεκίνησε το άνοιγμα της αγοράς στον ανταγωνισμό, τόσο για την ηλεκτρική ενέργεια όσο και για το φυσικό αέριο. Το έτος 2003 το 26% της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και το 80% της αγοράς φυσικού αερίου ήσαν ανοικτά στον ανταγωνισμό. Συστάθηκε και λειτουργεί σωστά η Εθνική επιτροπή ελέγχου τιμών και ενέργειας, ρυθμιστική αρχή που έχει ως αποστολή να επιτηρεί τις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία όμως πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω.

Όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση και τους ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους, η Λιθουανία εξακολούθησε να βελτιώνει την αποδοτική χρήση ενέργειας και ενέκρινε ένα πρόγραμμα για την αποδοτική χρήση ενέργειας, για την περίοδο 2001-2005. Μολαταύτα, η Επιτροπή εκτιμά ότι η Λιθουανία θα πρέπει να βελτιώσει περαιτέρω την αποδοτική χρήση ενέργειας και να ενισχύσει την υπηρεσία που είναι αρμόδια για τον εν λόγω τομέα.

Στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, η εταιρική σχέση για την προσχώρηση θέτει ως βραχυπρόθεσμη προτεραιότητα τη χάραξη συνολικής μακροπρόθεσμης ενεργειακής στρατηγικής, καθώς και τη θέσπιση προγράμματος οριστικής διακοπής λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού της Ignalina, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που ανελήφθησαν στο πλαίσιο της συμφωνίας NSA. Η λιθουανική κυβέρνηση εκπλήρωσε την υποχρέωσή της να τερματίσει τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού της Ignalina και, τον Μάιο του 2000, το λιθουανικό κοινοβούλιο εξέδωσε νόμο σχετικά με τον παροπλισμό του τμήματος 1 του εν λόγω σταθμού. Η Λιθουανία σκοπεύει να παροπλίσει το πρώτο τμήμα του σταθμού πριν από το 2005 και για την επίτευξη αυτού του στόχου κατάφερε να εξασφαλίσει κεφάλαια εκ μέρους μεγάλων βιομηχανοποιημένων χωρών και διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών, όπου συμπεριλαμβάνεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ). Η οριστική τελική ημερομηνία παροπλισμού του τμήματος 2 θα οριστεί στην αναθεωρημένη έκδοση της εθνικής στρατηγικής ενέργειας η οποία θα εκπονηθεί το 2004. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογράμμισε ότι το χρονοδιάγραμμα έκδοσης της οριστικής απόφασης σχετικά με την ημερομηνία διακοπής λειτουργίας του τμήματος 2 θα πρέπει να είναι συμβατό με το χρονοδιάγραμμα προσχώρησης της Λιθουανίας. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωστοποίησε την επιθυμία της για παροπλισμό του δεύτερου τμήματος το αργότερο το 2009. Η Λιθουανία ενέκρινε, τον Φεβρουάριο του 2001, ένα πρόγραμμα παροπλισμού του τμήματος 1. Τα μέτρα που προβλέπονται για το σκοπό αυτό λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της διακοπής λειτουργίας. Η σημασία της πυρηνικής ασφάλειας πήρε νέες διαστάσεις χάρις στην εφαρμογή του παροπλισμού του πυρηνικού σταθμού της Ignalina. Το Μάρτιο 2000, η κυβέρνηση υιοθέτησε ένα νέο σχέδιο πολιτικής προστασίας για περιπτώσεις εκπομπών από τον πυρηνικό σταθμό της Ignalina λόγω ατυχημάτων. Ενέκρινε επίσης το νόμο για την ακτινοπροστασία και το νόμο για τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων κατά τη διάρκεια του 1999. Συνεχίζεται η εφαρμογή του δευτέρου προγράμματος βελτίωσης της πυρηνικής ασφάλειας 1997-2005. Η σημασία της πυρηνικής ασφάλειας υπογραμμίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση πολλές φορές και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε, τον Ιούνιο του 2001, μια έκθεση για την πυρηνική ασφάλεια στο πλαίσιο της διεύρυνσης. Η έκθεση περιλαμβάνει τις γενικές συστάσεις προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ άλλων, για τη συνέχιση των προγραμμάτων τους όσον αφορά την ασφαλή διαχείριση των ερευνητικών τους αντιδραστήρων και των αποβλήτων. Γίνονται επίσης ειδικές συστάσεις προς τις χώρες και, στην περίπτωση της Λιθουανίας, το Συμβούλιο συνιστά 12 ειδικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια εκμετάλλευσης του σταθμού της Ignalina έως την οριστική διακοπή λειτουργίας του, καθώς και άλλων πυρηνικών εγκαταστάσεων. Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί ότι οι ρυθμιστικές αρχές διαθέτουν επαρκείς πόρους. Στο πλαίσιο εφαρμογής του νόμου για την επεξεργασία ραδιενεργών αποβλήτων, τον Μάιο του 2001 δημιουργήθηκε η υπηρεσία διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων. Πρέπει να διασφαλιστεί η προετοιμασία για την εφαρμογή του ελέγχου διασφαλίσεων Ευρατόμ. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Λιθουανία έχει συνάψει συμφωνία ολοκληρωμένων διασφαλίσεων και ένα συμπληρωματικό πρωτόκολλο με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ).

Η Λιθουανία έχει αναλάβει δεσμεύσεις σχετικά με το κλείσιμο του πυρηνικού σταθμού της Ignalina. Οφείλει ωστόσο να βελτιώσει τα ειδικά μέτρα πρόληψης των ατυχημάτων κατά το υπόλοιπο διάστημα λειτουργίας του σταθμού.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 20.02.2004