Het Europees Nabuurschapsinstrument (2014-2020)

 

SAMENVATTING VAN:

Verordening (EU) nr. 232/2014 tot vaststelling van een Europees nabuurschapsinstrument

WAT IS HET DOEL VAN DE VERORDENING?

• Met de verordening wordt het Europees nabuurschapsinstrument (ENI) vastgesteld.
• Het ENI heeft tot doel een ruimte van gedeelde welvaart en goed nabuurschap tussen de lidstaten van de Europese Unie (EU) en partnerlanden te scheppen door middel van:
  • het bevorderen van de mensenrechten, de rechtsstaat, duurzame democratie, burgerparticipatie;
  • duurzame en inclusieve groei en economische, sociale en territoriale ontwikkeling, inclusief geleidelijke integratie in de interne markt van de EU.
  • mobiliteit en meer contacten tussen mensen, inclusief studentenuitwisselingen;
  • regionale integratie, met inbegrip van programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking (CBC).
• Respect voor mensenrechten, democratie en goed bestuur vormen een belangrijk criterium voor het toekennen van fondsen aan partnerlanden.
• Verordening (EU) nr. 232/2014 is sinds 31 december 2020 niet meer van toepassing en daarom zijn er nu specifieke regels vastgesteld in een afzonderlijke verordening, Verordening (EU) 2022/2192, met betrekking tot de voortdurende uitvoering van de samenwerkingsprogramma’s die zijn verstoord door de Russische militaire agressie in Oekraïne en de COVID-19-pandemie.

KERNPUNTEN

• Het ENI verstrekt het grootste deel van de financiering aan de zestien partnerlanden die onder het Europees nabuurschapsbeleid vallen, dat in 2015 is herzien om een antwoord te bieden op de nieuwe uitdagingen van een zich ontwikkelend nabuurschap en dat gebaseerd is op differentiatie, een wederzijdse verantwoordingsplicht en flexibiliteit.
• Dit financieringsinstrument beoogt de betrekkingen met de begunstigden te versterken door middel van bilaterale, meerlanden- en CBC-programma’s.

Partnerlanden

De begunstigden van het ENI zijn Algerije, Armenië, Azerbeidzjan, Egypte, Georgië, Israël, Jordanië, Libanon, Libië, Moldavië, Marokko, Palestina*, Syrië, Tunesië en Oekraïne.

Grensoverschrijdende en transnationale samenwerking met Rusland (dat geen partnerland was maar wel in aanmerking kwam voor regionale samenwerkingsprojecten) en Belarus is opgeschort sinds maart 2022, naar aanleiding van de Russische militaire agressie in Oekraïne.

Het ENI ondersteunt ook de uitvoering van regionale en macroregionale strategieën (zoals voor de Synergie voor het Zwarte Zeegebied).

Aanpak van de steun

• Het ENI zal steunniveaus differentiëren door de steun aan te passen aan de behoefte en vooruitgang van het partnerland.
• EU-steun:
  • is gebaseerd op een op prikkels gebaseerde aanpak (bekend als de meer-voor-meer-aanpak) om meer steun mogelijk te maken voor partners die daadwerkelijk een duurzame democratie tot stand brengen;
  • concentreert zich op grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma’s tussen de lidstaten en partnerlanden;
  • beoogt de banden tussen de burgers van de EU en de partnerlanden te versterken door deelname aan interne EU-programma’s zoals Horizon 2020 en Erasmus+ mogelijk te maken.
• Het ENI moedigt daarnaast burgerorganisaties en lokale overheden aan zich bezig te houden met het voorbereiden, uitvoeren en controleren van EU-steun. Gezamenlijke programmering met lidstaten wordt ingezet ter bevordering van EU-coördinatie en het identificeren en ontwikkelen van gemeenschappelijke prioriteiten.
• ENI-landen kunnen ook profiteren van:
  • jumelage, een EU- instrument dat het delen van vakkennis bevordert via institutionele samenwerking tussen het openbaar bestuur van lidstaten en dat in begunstigde landen of partnerlanden; en
  • TAIEX (Bureau voor technische bijstand en informatie-uitwisseling), een ander EU-instrument dat partnerlanden op korte termijn ondersteunt aan de hand van vakkennis over het omzetten van EU-wetten in hun nationale wetgeving en de daaropvolgende toepassing en uitvoering ervan.

Begroting en tenuitvoerlegging

• De begroting van het ENI voor 2014-2020 bedraagt 15,433 miljard EUR.
• De belangrijkste regels en procedures voor de tenuitvoerlegging van dit programma staan vermeld in Verordening (EU) nr. 236/2014 betreffende financiering op grond van externe financieringsinstrumenten van de EU.
• De Europese Commissie heeft een uitvoeringshandeling (Uitvoeringsverordening (EU) nr. 897/2014) vastgesteld met specifieke voorschriften voor de tenuitvoerlegging van in het kader van het ENI gefinancierde CBC-programma’s. Deze uitvoeringshandeling omvat aspecten met betrekking tot programma’s, zoals onder meer:
  • voorbereiding
  • inhoud
  • vaststelling
  • wijzigingen en herziening
  • financieringsovereenkomsten
  • uitvoeringswijzen
  • medefinanciering en bijdragen in natura
  • periode voor tenuitvoerlegging
  • programmastructuren en
  • systemen voor beheer en toezicht.
• In 2020 heeft de Commissie Verordening (EU) 2020/879 vastgesteld tot wijziging van Verordening (EU) nr. 897/2014 om de uitvoeringsvoorschriften voor door het ENI gefinancierde CBC-programma’s in overeenstemming te brengen met specifieke maatregelen als antwoord op de COVID-19-pandemie. Dit moet deze CBC-programma’s in staat stellen om op flexibele en doeltreffende wijze te reageren op de snel opkomende behoeften ten aanzien van de meest getroffen sectoren, zoals de gezondheidszorg, het bedrijfsleven — met inbegrip van het kleine en middelgrote ondernemingen — en de arbeidsmarkt, en om sociaal-economisch herstel in de programmagebieden te bevorderen. De wijzigingsverordening vermeldt onder meer dat:
  • de medefinancieringsregel niet van toepassing is op de EU-bijdrage voor uitgaven die zijn gedaan en betaald zoals vermeld in de jaarrekeningen van het programma voor het boekjaar van 1 juli 2020 tot en met 30 juni 2021;
  • de termijn van 31 december 2021 voor de ondertekening van alle contracten, met uitzondering van de reeds afgesloten grote infrastructuurprojecten, wordt verlengd tot 31 december 2022;
  • de door de programma’s gefinancierde projectactiviteiten niet op 31 december 2022 kunnen worden beëindigd — deze termijn wordt verlengd tot 31 december 2023;
  • wat het boekjaar van 1 juli 2019 tot en met 30 juni 2020betreft, de auditautoriteiten gebruik kunnen maken van een niet-statistische steekproefmethode;
  • de selectie van de projecten in uitzonderlijke gevallen kan geschieden door middel van een gunning zonder oproep tot het indienen van voorstellen en met een goede motivering in de context van de COVID-19-pandemie;
  • de door de Commissie te nemen procedurele stappen moeten worden ingekort door niet te eisen dat de volledige projectaanvraag bij de Commissie wordt ingediend voor de beoordeling van het project;
  • kosten voor projecten ter versterking van de crisisresponscapaciteit in de context van de COVID-19-pandemie bij wijze van uitzondering subsidiabel zijn vanaf 1 februari 2020;
  • met het oog op de samenhang tussen de voorschriften van Verordening (EU) nr. 1303/2013 betreffende de Structuurfondsen en het Cohesiefonds van de EU (zie samenvatting) en Uitvoeringsverordening (EU) nr. 897/2014, de tenuitvoerlegging van beide soorten grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma’s op elkaar worden afgestemd — de periode voor de tenuitvoerlegging van de programma’s wordt met een jaar verlengd, tot en met 31 december 2025.

Verstoringen van de programma-uitvoeringen aanpakken

Om verstoringen in de programma-uitvoering als gevolg van de gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne en de COVID-19-pandemie aan te pakken, heeft Verordening (EU) 2022/2192 ten doel:

• het gebruik van middelen uit het ENI voor lidstaten en regio’s vergemakkelijken ter ondersteuning van maatregelen om migratieuitdagingen als gevolg van de militaire agressie van Rusland aan te pakken;
• te voorzien in een vrijstelling van de momenteel geldende medefinancieringsregels om de nodige flexibiliteit te bieden om bestaande investeringsmiddelen te mobiliseren om deze verstoringen aan te pakken; en
• de rechtszekerheid te bevorderen voor andere aspecten waarmee de autoriteiten van de programma’s te maken hebben.

De verordening maakt het volgende bijvoorbeeld mogelijk:

• 100% EU-medefinanciering van ENI-CBC-programma’s voor de boekjaren die beginnen op 1 juli 2021, 1 juli 2022 en 1 juli 2023 — wat betekent dat nationale medefinanciering niet meer nodig is;
• het met terugwerkende kracht vanaf het begin van de Russische invasie in aanmerking komen van projecten om migratieuitdagingen aan te pakken in het kader van ENI-CBC-programma’s;
• een uitzondering op de verplichtingen voor alle projecten om ten minste één begunstigde van een partnerland te hebben en alle activiteiten om daadwerkelijk grensoverschrijdende of transnationale effecten en voordelen te hebben;
• activiteiten van de managementautoriteiten voor programma’s om de veranderingen in de reeds goedgekeurde projecten en de tenuitvoerlegging ervan, inclusief grote infrastructuurprojecten, te versnellen.

VANAF WANNEER IS DE VERORDENING VAN TOEPASSING?

De verordening is sinds 1 januari 2014 van toepassing.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Europees nabuurschapsbeleid (Europese Dienst voor extern optreden)
• TAIEX en Twinning (Europese Commissie)
• Regionaal beleid (Europese Commissie)

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Verordening (EU) nr. 232/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 2014 tot vaststelling van een Europees nabuurschapsinstrument (PB L 77 van 15.3.2014, blz. 27-43)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2022/2192 van het Europees Parlement en de Raad van 9 november 2022 tot vaststelling van specifieke bepalingen voor de samenwerkingsprogramma’s voor de periode 2014-2020 die worden ondersteund door het Europees nabuurschapsinstrument in het kader van de doelstelling “Europese territoriale samenwerking”, naar aanleiding van de verstoring van de programma-uitvoering (PB L 292 van 11.11.2022, blz. 1-11)

Uitvoeringsverordening (EU) 2020/879 van de Commissie van 23 juni 2020 tot wijziging van Uitvoeringsverordening (EU) nr. 897/2014 wat betreft specifieke bepalingen om de bepalingen voor de uitvoering van in het kader van het Europees nabuurschapsinstrument gefinancierde programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking in overeenstemming te brengen met specifieke maatregelen die in reactie op de COVID-19-pandemie zijn genomen (PB L 203 van 26.6.2020, blz. 59-62)

Uitvoeringsverordening (EU) nr. 897/2014 van de Commissie van 18 augustus 2014 tot vaststelling van specifieke uitvoeringsbepalingen voor programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking die worden gefinancierd in het kader van Verordening (EU) nr. 232/2014 van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een Europees nabuurschapsinstrument (PB L 244 van 19.8.2014, blz. 12-54)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Verordening (EG) nr. 897/2014 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Laatste bijwerking 30.03.2023