52013DC0625

Wprowadzenie

Niniejsze sprawozdanie obejmuje najważniejsze wydarzenia dotyczące wdrażania pomocy przedakcesyjnej w 2012 r.[1], w tym pewne uwagi na temat dalszych perspektyw.

Szczegółowe dane dotyczące konkretnych działań podjętych w okresie objętym sprawozdaniem można znaleźć w technicznym dokumencie roboczym towarzyszącym niniejszemu sprawozdaniu[2], obejmującym w ramach jednego dokumentu zarówno IPA[3], jak i poprzednie instrumenty przedakcesyjne, oraz instrumenty na rzecz Bałkanów Zachodnich (tj. PHARE, CARDS[4], Instrument Pomocy Przedakcesyjnej dla Turcji i środki przejściowe).

Sprawozdanie roczne za 2012 r. jest okazją do przeanalizowania dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń zdobytych w momencie, gdy dobiega końca proces finalizowania ram instytucjonalnych nowego instrumentu IPA obejmujących następne wieloletnie ramy finansowe. Sprawozdanie nakreśla pokrótce kontekst polityczno-gospodarczy, w jakim odbywały się działania finansowane przez UE. Podkreśla ono postępy osiągnięte w zakresie poprawy jakości dokumentów dotyczących planowania strategicznego i programowania, dostarczania sprawozdań zbiorczych na temat realizacji projektów, ich wyników oraz bieżącej lepszej koordynacji między darczyńcami. Analiza zdobytych doświadczeń, zawarta również w ocenach i wnioskach sporządzonych na konferencji na temat IPA, która odbyła się w 2012 r., służy do sformułowania zaleceń dotyczących dalszej poprawy skuteczności wykorzystania funduszy IPA do 2013 r. i w okresie późniejszym.

1.         ROK OBJĘTY PRZEGLĄDEM: KONTEKST POLITYCZNO-GOSPODARCZY

W 2012 r. kraje objęte procesem rozszerzenia poczyniły dalsze postępy na swojej drodze do członkostwa w Unii Europejskiej. W krajach kandydujących[5] i potencjalnych krajach kandydujących[6] odnotowano szereg pozytywnych zmian, w tym postępy w reformach związanych z UE.

Kontynuowano proces ratyfikacji traktatu akcesyjnego z Chorwacją, prowadzący do przystąpienia Chorwacji do UE dnia 1 lipca 2013 r. Negocjacje w sprawie przystąpienia Czarnogóry zostały otwarte w czerwcu, a w procesie negocjacji z Islandią osiągnięto dalszy postęp. Ogłoszenie przez Komisję w maju 2012 r. nowego pozytywnego programu dla Turcji sprawiło, iż stosunki z Turcją nabrały większej dynamiki. Rada Europejska przyznała Serbii status kraju kandydującego w marcu tego samego roku. Komisja potwierdziła, że możliwe jest zawarcie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między UE a Kosowem. Osiągnięto postęp w ramach dialogu Belgrad-Prisztina. Dialog na wysokim szczeblu w sprawie przystąpienia z byłą jugosłowiańską republiką Macedonii sprawił, że władze tego państwa zwiększyły swoje wysiłki w zakresie niezbędnych reform. Dialog między rządem a opozycją w Albanii pozwolił na przezwyciężenie w dużym stopniu impasu politycznego. Rozpoczęto dialog wysokiego szczebla w sprawie procesu akcesyjnego z Bośnią i Hercegowiną, zmierzający do udzielenia wsparcia temu krajowi w spełnieniu wymogów przystąpienia do UE, co doprowadziło do opracowania planu działania w zakresie integracji z UE.

Prawa człowieka, dobre rządy, praworządność, w tym walka z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz potencjał administracyjny stanowią nadal główne wyzwania w większości omawianych krajów. Często występowała potrzeba przejęcia większej odpowiedzialności za reformy oraz pobudzenia woli politycznej niezbędnej do osiągnięcia postępu. Poważnym wyzwaniem pozostaje zwiększenie wolności słowa oraz niezależności mediów. Na proces przystąpienia do UE czasami negatywnie wpływały kwestie dwustronne.

Sytuacja w zakresie zmian społeczno-gospodarczych w krajach objętych procesem rozszerzenia była bardzo zróżnicowana. W 2012 r. Turcja i Islandia kontynuowały proces odzyskiwania stabilności gospodarczej. Po odnotowaniu okresu nieznacznego wzrostu, większość gospodarek państw Bałkanów Zachodnich skurczyła się w następstwie pogorszenia sytuacji gospodarczej w Unii Europejskiej. Warunki socjalne znacznie się pogorszyły. Bezrobocie i wskaźnik ubóstwa znacznie wzrosły, natomiast konsolidacja fiskalna oraz reforma rynków pracy pozostają nadal najważniejszymi priorytetami gospodarczymi. Wdrożenie dobrych rządów, praworządność oraz potencjał administracyjny nadal stanowią największe wyzwania polityczne, wpływając negatywnie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej.          

2.           W kierunku bardziej wydajnego i skutecznego udzielania pomocy

W kierunku nowego Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej na lata 2014-2020

Po przeprowadzeniu szerokich konsultacji z zainteresowanymi podmiotami i oceny ex ante dotyczącej przyszłego instrumentu pomocy przedakcesyjnej, które znacznym stopniu wpłynęły na kształt przyszłego instrumentu, 7 grudnia 2011 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący nowego rozporządzenia w sprawie IPA II jako część pakietu dotyczącego instrumentów pomocy zewnętrznej. Celem wniosku Komisji jest bardziej ścisłe powiązanie pomocy przedakcesyjnej z priorytetami polityki rozszerzenia oraz przejście do podejścia sektorowego.

W trakcie 2012 r. wniosek dotyczący rozporządzenia IPA II był przedmiotem dyskusji i negocjacji w Parlamencie i Radzie, a negocjacje w tym zakresie nadal trwały w trakcie przygotowywania niniejszego sprawozdania.

Jednocześnie Komisja rozpoczęła przygotowywanie projektu zasad stosowania IPA i dokumentów z zakresu planowania strategicznego w celu stworzenia ram programowania oraz przyznawania pomocy w ramach IPA II. Komisja zainicjowała badanie dotyczące wdrożenia podejścia sektorowego oraz powstanie odpowiednich grup roboczych zajmujących się różnymi zagadnieniami dotyczącymi warunków wdrożenia nowego instrumentu.

Podejście sektorowe

W trakcie 2012 r. Komisja kontynuowała stopniowe wdrażanie podejścia sektorowego do programowania nowego instrumentu finansowania w zakresie pomocy przedakcesyjnej (IPA II) na lata 2014-2020.

W następstwie konferencji IPA w październiku 2009 r. podjęto decyzję o stopniowym przejściu do podejścia sektorowego, aby poprawić osiąganie celów, wywierać większy wpływ oraz osiągać większą wartość dodaną w ramach dostarczanej pomocy. Te zasady nabrały kluczowego znaczenia w odniesieniu do wszystkich nowych instrumentów działań zewnętrznych na lata 2014-2020.

Przejście do podejścia sektorowego jest szczególnie istotne w czasie, kiedy ograniczenia budżetowe, z którymi zmagają się państwa członkowskie oraz międzynarodowe instytucje finansowe, skłaniają do opracowania bardziej skutecznej oraz zrównoważonej pomocy przedakcesyjnej: strategiczne podejście do programowania, opierające się na potrzebach i silnych stronach krajów, doprowadzi do skuteczniejszego oraz bardziej zorientowanego na rezultaty procesu przedakcesyjnego. Ponadto – ponieważ podejście sektorowe opiera się na strategiach krajowych, gwarantuje ono większą odpowiedzialność władz krajowych w zakresie realizacji programów i maksymalizuje potencjał komplementarności. Podejście to zwiększa równowagę między różnymi rodzajami wsparcia i pomaga zracjonalizować wsparcie za pomocą odpowiedniego podziału pracy. Znaczenie nowego podejścia zostało potwierdzone na konferencji zainteresowanych stron dotyczącej IPA, która odbyła się w Zagrzebiu w kwietniu 2011 r. oraz we wnioskach z oceny wdrożenia bieżącego IPA.

Dokumenty dotyczące wieloletniego planowania orientacyjnego dla IPA, odnoszące się do lat 2011-2013 przygotowano w taki sposób, aby uwzględnić przedmiotowe podejście, co poskutkowało stworzeniem bardziej ukierunkowanych dokumentów oraz skuteczniejszym określeniem priorytetów oraz celów pomocy. Nowa metoda programowania zawierająca nowe szablony programowania oraz odpowiednie zalecenia została wprowadzona pod koniec 2011 r. w odniesieniu do programowania na lata budżetowe 2012 i 2013. W 2012 r. wszystkie organy krajowe poczyniły znaczne wysiłki w celu analizy gotowości do przejścia do podejścia sektorowego sektorów określonych w stosownych dokumentach dotyczących wieloletniego planowania orientacyjnego dla IPA. W 2012 r. po raz pierwszy przeprowadzono próbę wdrożenia podejścia sektorowego w krajach objętych procesem rozszerzenia, co posłużyło jako test pilotażowy dla bardziej znaczących zmian, które będą miały miejsce w ramach IPA II.

Projekt wytycznych w sprawie stosowania podejścia sektorowego do pomocy przedakcesyjnej – który ma zostać ukończony w 2013 r. – został przestawiony przez Komisję w trakcie 2012 r. w celu wspomożenia programowania IPA II. W 2013 r. Komisja zorganizowała warsztaty na temat podejścia sektorowego we wszystkich krajach będących beneficjentami IPA, aby umożliwić pogłębienie wiedzy na temat stosowania podejścia sektorowego do programowania funduszy IPA II.

Współpraca ze społecznością darczyńców w zakresie skuteczności pomocy

W 2012 r. Komisja nadal dążyła do koordynacji działań darczyńców, w tym działań zmierzających do maksymalizacji skuteczności pomocy i jej przejrzystości zgodnie z zobowiązaniami poczynionymi na 4. Forum wysokiego szczebla w sprawie skuteczności pomocy w Pusanie w listopadzie 2011 r., na którym Komisja uznała znaczenie wspólnych zasad takich jak odpowiedzialność za priorytety oraz znaczenie wyników, przejrzystości i rozliczalności. Ponadto społeczność darczyńców, w tym Komisja, zobowiązała się do poprawy jakości oraz skuteczności pomocy rozwojowej również poprzez przejrzystość udzielanej pomocy.

W 2012 r. Komisja podjęła dalsze kroki w celu zapewnienia dostosowania funduszy w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) do międzynarodowych standardów dotyczących przejrzystości pomocy. Zgodnie z zobowiązaniami poczynionymi na konferencji w sprawie skutecznej współpracy na rzecz rozwoju, która odbyła się w 2012 r. w Pusanie, stosowne informacje dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) zostaną udostępnione w standardowym formacie najpóźniej do końca 2015 r. Za pomocą publikacji zbiorów danych wraz z informacjami na poziomie organizacji i działań, jak również informacjami na temat bieżących i przyszłych wydatków, Komisja dostarczy władzom państw członkowskich, ich obywatelom oraz państwom trzecim aktualnych, szczegółowych oraz przyszłościowych danych dotyczących zasobów przekazywanych w ramach współpracy na rzecz rozwoju.

Zgodnie z zaleceniami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w ramach wzajemnej oceny UE 2012 Komitetu Pomocy Rozwojowej[7], Komisja dokonała analizy swojego podejścia dotyczącego opracowywania programów. Wdrożenie podejścia sektorowego przewidzianego w ramach IPA II sprawi, że zarządzanie pomocą zewnętrzną będzie bardziej efektywne, a pomoc przedakcesyjna stanie się bardziej skuteczna, wydajna i zorientowana na wyniki.

W przyszłości w ramach IPA oczekuje się dalszych zmian zgodnych z podejściem bardziej zorientowanym na wyniki. W związku z powyższym w 2012 r. została utworzona grupa robocza w celu stworzenia ram dotyczących wskaźników w zakresie monitorowania, oceny oraz przeglądu postępów oraz wyników, które będą wykorzystywane na poziomie strategii krajów.

Komisja koordynuje te procesy w celu upewnienia się, że pomoc przedakcesyjna jest zgodna z różnymi inicjatywami w ramach Komisji, jak również inicjatywami państw członkowskich UE, międzynarodowych instytucji finansowych oraz szerokiej społeczności darczyńców w celu poprawy koordynacji działań darczyńców oraz skuteczności pomocy i w celu zapewnienia osiągnięcia oczekiwanych wyników.

3.           Najważniejsze punkty dotyczące wdrażania programów w 2012 r.

Po podpisaniu traktatu o przystąpieniu dnia 9 grudnia 2011 r., Chorwacja kontynuowała w 2012 r. wdrażanie środków mających na celu dalsze zwiększanie jej zdolności do wypełnienia zobowiązań związanych z członkostwem w UE. Od 1 lipca 2013 r. Chorwacja jest państwem członkowskim UE.

Program krajowy[8] w ramach komponentu I został przyjęty w 2012 r. i obejmuje dwa lata budżetowe, a mianowicie program IPA na 2012 r. „Pomoc w okresie przejściowym i rozwój instytucjonalny” oraz 6-miesieczny przydział środków na 2013 r. (zgodnie z przewidywanym przystąpieniem Chorwacji do UE dnia 1 lipca 2013 r.). Całkowita kwota przeznaczona na programy krajowe w 2012 i 2013 r. wynosi 46,80 mln EUR. Wydarzeniom tym towarzyszyło wdrażanie w 2012 r. pomocy finansowej UE, w ramach której udzielono wsparcia na rzecz zakończenia reform i stworzenia zdolności w głównych dziedzinach niezbędnych do podjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa, takich jak sprawiedliwość i sprawy wewnętrzne. Ponadto kontynuowano wysiłki mające na celu przygotowanie Chorwacji do zarządzania środkami poakcesyjnymi i do ich wdrażania.

Ponadto w 2012 r. Chorwacja zakończyła przygotowania do odstąpienia od kontroli ex ante w zakresie zamówień publicznych w celu osiągnięcia pełnej decentralizacji wdrażania i zarządzania pomocą finansową UE przed przystąpieniem.

W 2012 r., po okresie stagnacji, pozytywny program na rzecz stosunków UE i Turcji przyniósł ożywienie procesu akcesyjnego w kilku obszarach. Program koncentrował się na działaniach związanych z kwestiami stanowiącymi przedmiot wspólnego zainteresowania, w tym na:

· dostosowaniu krajowego prawodawstwa do dorobku prawnego UE;

· poprawie współpracy energetycznej;

· wizach, mobilności i migracji;

· porozumieniach handlowych, jak również na unii celnej, w odniesieniu do której rozpoczęto szczegółowe badanie, prowadzone wraz z Bankiem Światowym w celu oceny jej ogólnego wpływu;

· polityce zagranicznej, w tym reformach politycznych oraz działaniach w zakresie zwalczania terroryzmu;

· znacznym zwiększeniu uczestnictwa w programach unijnych.

W ramach pomocy finansowej IPA w 2012 r. nadal wspierano priorytety polityczne procesu przystąpienia, koncentrując się na rządach prawa oraz zajmując się kluczowymi reformami związanymi z wymiarem sprawiedliwości oraz prawami podstawowymi w ramach komponentu I, na które to cele przeznaczono kwotę w wysokości 225,74 mln EUR w 2012 r.

Zaobserwowano pozytywne zmiany w zakresie zarządzania przez władze tureckie pomocą finansową w ramach trybu zarządzania zdecentralizowanego. Procedura akredytacji w celu przekazania odpowiedzialności w zakresie ogłaszania przetargów, zawierania umów oraz zarządzania finansowego z Centralnej Jednostki Finansująco-Kontraktującej (CFCU) do odpowiednich ministerstw została pomyślnie zakończona w odniesieniu do wszystkich struktur operacyjnych w ramach komponentów IPA III i IV. Prawie dwudziestu prowincjom przekazano również uprawnienia w zakresie zarządzania w odniesieniu do komponentu V IPA.

W trakcie 2012 r. usprawniono dialog z instytucjami tureckimi dotyczący migracji, azylu oraz zintegrowanego zarządzania granicami. Zbadano dalsze możliwości wspierania reformy instytucjonalnej za pomocą finansowego wsparcia UE. Stworzono kanał wymiany wniosków projektowych, które zostały poddane przeglądowi pod kątem finansowania w ramach IPA przez wszystkie stosowne zainteresowane strony – w tym przez wyspecjalizowane agencje ONZ. Organy tureckie odpowiedzialne za wdrożenie programów IPA prowadziły nadal działania zmierzające do poprawy systemu zarządzania i kontroli, ale wymagana jest dalsza poprawa w zakresie programowania i monitorowania IPA.

W 2012 r. ratyfikowano porozumienie ramowe IPA z Islandią w następstwie rezolucji parlamentarnej upoważniającej rząd Islandii do jego zatwierdzenia. Parlament przyjął tę rezolucję dnia 18 czerwca 2012 r., co utorowało drogę do wdrożenia projektów zaplanowanych w ramach krajowych programów IPA dla Islandii.

Realizacja projektów w ramach programu krajowego IPA na 2011 r. rozpoczęła się w drugiej połowie 2012 r., po wejściu w życie porozumienia ramowego IPA. W ramach programu z 2011 r. wsparcie otrzymuje siedem projektów. Budżet programu wynosi 12 mln EUR; zapewniono w nim równowagę między dwiema osiami priorytetów określonymi w dokumencie dotyczącym wieloletniego programowania orientacyjnego, a mianowicie:

· dalszą poprawą zdolności Islandii do wypełniania zobowiązań wynikających z członkostwa przez wspieranie budowania zdolności instytucjonalnych w zakresie transpozycji dorobku prawnego UE oraz jego wdrożenia, jak również:

·  wzmocnieniem zdolności instytucjonalnych Islandii w ramach przygotowań do wdrażania funduszy strukturalnych i innych funduszy UE oraz uczestniczenia w nich.

Program krajowy na 2012 r., z budżetem w wysokości 12 mln EUR, został przyjęty dnia 16 lipca 2012 r. w celu wsparcia trzech projektów. Realizacja projektu została częściowo rozpoczęta. Program krajowy na 2013 r. został przyjęty dnia 2 grudnia 2012 r., a kwota przeznaczona na ten program wynosi 10,8 mln EUR.

Po wyborach parlamentarnych, które odbyły się dnia 27 kwietnia 2013 r., nowo utworzony rząd wstrzymał negocjacje w sprawie przystąpienia do czasu, gdy parlament będzie w stanie ocenić stan negocjacji i rozwój sytuacji w UE. Analizowane są konsekwencje tego kroku dla IPA. Komisja nie przewiduje prowadzenia żadnych dalszych projektów w ramach IPA do momentu podjęcia przez rząd Islandii decyzji dotyczącej wycofania się z negocjacji w sprawie przystąpienia lub ich ponownego podjęcia.

Była jugosłowiańska republika Macedonii kontynuowała reformy związane z przystąpieniem wspierane w ramach IPA, jednak w trakcie 2012 r. zmagała się z poważnymi wyzwaniami w odniesieniu do programowania oraz wdrażania pomocy UE. Ogólnie rzecz biorąc, zdolności instytucji krajowych zarządzających IPA były nadal bardzo nierównomierne, przyczyniając się do stale powtarzających się opóźnień w zamówieniach publicznych oraz niskiego wskaźnika zawieranych umów i wypłat.

Program krajowy IPA na lata 2012-2013 odpowiada całkowitej kwocie wkładu UE w komponent I wynoszącej około 28 mln EUR rocznie. Został on przygotowany i przyjęty przez Komisję w listopadzie 2012 r. i składa się z pięciu sektorów i siedmiu powiązanych projektów, wspierających sektory administracji publicznej, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i praw podstawowych, rozwoju sektora prywatnego, rolnictwa oraz środowiska i zmiany klimatu. Nowe przydziały na programy operacyjne w ramach komponentów III, IV i V zostały również przyjęte w tym samym czasie.

Wykorzystanie dostępnych środków z wszystkich komponentów IPA było kwestią, na którą Komisja zwróciła szczególną uwagę, wspierając działania władz. Tymczasowe przerwanie dokonywania płatności przez Komisję miało miejsce w marcu oraz następnie na końcu 2012 r. (DG ds. Polityki Regionalnej, DG ds. Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego, DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich) ze względu na brak personelu oraz niewystarczające możliwości zarządzania po stronie kluczowych instytucji, w szczególności instytucji spełniających funkcje kontrolne, takich jak instytucja audytowa i krajowy urząd zatwierdzający. Dzięki podjęciu zdecydowanych działań przez rząd, wspomniane instytucje osiągnęły niemal w całości cele dotyczące personelu, przewidziane w odpowiednich ocenach obciążenia pracą na 2012 r.

Potrzeby w zakresie budowania zdolności oraz nagromadzone zaległości są nadal źródłem poważnych problemów; należy zagwarantować ciągłe działania i podjęcie zobowiązań na możliwie najwyższym szczeblu politycznym w celu przyspieszenia realizacji programów.

W 2012 r. Czarnogóra z powodzeniem zakończyła programowanie pozostałej pomocy przedakcesyjnej przyznanej w odniesieniu do dwóch ostatnich lat obecnie obowiązujących ram finansowych. Programy krajowe na lata 2012–2013 w ramach komponentu I dotyczącego pomocy w okresie przejściowym i rozwoju instytucjonalnego nadal stanowiły istotny element pomocy IPA (21,28 mln EUR) i zapewniały wsparcie w kluczowych obszarach reform zgodnie z poprzednimi programami. Otwarcie negocjacji akcesyjnych, zgodnie z decyzją Rady Europejskiej z czerwca 2012 r., odzwierciedla i potwierdza znaczenie i skuteczność wdrożenia projektów IPA przez delegaturę UE w Czarnogórze w ramach komponentu I.

W porównaniu z funduszami w ramach komponentów I i II IPA, większość środków IPA w 2012 i 2013 r. przeznaczono na przygotowania wdrożenia polityki UE w dziedzinie spójności oraz rolnictwa w sektorach środowiska, transportu, rozwoju społecznego oraz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, tj. w ramach komponentów III, IV i V. W rzeczywistości w momencie przyznania statusu kraju kandydującego w 2010 r. zaplanowano kluczowe inwestycje poprzez przyjęcie stosownych programów operacyjnych na lata 2012-2013 w ramach komponentu III (22,24 mln EUR) oraz komponentu IV (5,58 mln EUR) w wyjątkiem komponentu V, w odniesieniu do którego przyjęcie Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich (IPARD) zostało przełożone na 2013 r.

Władze Czarnogóry wykazały postępy w ciągu całego roku w zakresie przygotowań do przekazania uprawnień w zakresie zarządzania, w szczególności poprzez złożenie pakietu wniosków dotyczących komponentu I i II w lipcu 2012 r.

W trakcie 2012 r. pomoc finansowa UE w wysokości około 95 mln euro w ramach komponentu I i II odegrała strategiczną rolę w Albanii, wpływając na poprawę zdolności administracyjnych szeregu instytucji oraz wspierając rozwój społeczny, środowiskowy oraz gospodarczy.

Odnotowano postępy w ramach bieżących projektów w dziedzinie sprawiedliwości, reformy administracji publicznej oraz walki z korupcją. Organy ścigania zyskały dodatkowe zdolności w wyniku wsparcia strategicznego ze strony UE i wykazują konkretne rezultaty w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej. Różne odpowiedzialne ministerstwa i instytucje państwowe otrzymywały wsparcie w ramach projektów pomocy technicznej, dzięki czemu przyjęto wiele odpowiednich aktów prawnych niezbędnych do dostosowania prawodawstwa do dorobku prawnego UE.

Jednak projekty w zakresie infrastruktury napotykają na trudności w realizacji, głównie ze względu na brak koordynacji między odpowiedzialnymi ministerstwami oraz instytucjami krajowymi i lokalnymi, co ma wpływ na długoterminową stabilność projektów. Sytuacja ta doprowadziła do złożenia wniosku przez Komisję o wprowadzenie międzyinstytucjonalnego mechanizmu koordynacji IPA w celu zapewnienia stabilności projektów.

Albania odnotowała znaczne postępy w ramach przygotowań do zarządzania zdecentralizowanego środkami IPA. Jednak aby zagwarantować, że obecny system zarządzania zdecentralizowanego spełnia wszystkie wymogi określone w ramach prawnych IPA, konieczne są dalsze zdecydowane działania. Jeżeli warunki te zostaną jednak spełnione, możliwe będzie przekazanie zarządzania pomocą w najbliższym czasie. W związku z wspomnianą akredytacją oczekuje się, że władze Albanii podejmą wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia stabilności w odniesieniu do stanowisk urzędników służby cywilnej odpowiedzialnych za zarządzanie środkami IPA.

Serbia otrzymała status kraju kandydującego w 2012 r. i kontynuowała swoje intensywne przygotowania do wprowadzenia systemu zarządzania zdecentralizowanego (DIS) w celu zarządzania funduszami IPA. Wkład UE w odniesieniu do komponentu I IPA, przyznany w 2012 r., wyniósł 170,60 mln EUR.

Po uzyskaniu pozytywnego wyniku oceny zgodności – przeprowadzonej przez niezależnego audytora – w 2012 r. zakończono krajową akredytację i przesłano do Komisji pakiety akredytacyjne dotyczące wszystkich czterech komponentów IPA (I, II, III i IV).

W międzyczasie podjęto decyzję o zaniechaniu otwierania komponentów III i IV w ramach bieżącej perspektywy finansowej na lata 2007-2013. Pierwsza wizyta kontrolna w odniesieniu do komponentów I i II została przeprowadzona przez audytorów Dyrekcji Generalnej ds. Rozszerzenia w listopadzie 2012 r. Oczekuje się, że zarządzanie w odniesieniu do tych komponentów zostanie przekazane Serbii w 2013 r.

W 2012 r. Komisja przyznała Bośni i Hercegowinie przydziały środków IPA na lata 2012 i 2013 r. w ramach komponentu I w jednym działaniu, przyznając kwotę w wysokości 84,77 mln EUR w ramach programu krajowego na 2012 r. W latach poprzednich Komisja przyznawała środki w ramach programu tylko w odniesieniu do jednego roku, więc powyższe działanie stanowiło odejście od ustanowionej praktyki. Zaletą nowego podejścia jest fakt, że planowane interwencje były częścią długoterminowego planu, gwarantując w ten sposób ciągłość działań i korzyści skali.

Mimo dokładnego przygotowania procesu programowania, który rozpoczęto spotkaniami na politycznym szczeblu, programowanie w latach ubiegłych napotykało na opóźnienia ze względu na wewnętrzne trudności Bośni i Hercegowiny w zakresie osiągania porozumienia co do identyfikacji oraz formułowania projektów. Komisja wezwała władze do przyjęcia skutecznego mechanizmu koordynacji między państwem i dwoma podmiotami w celu przezwyciężenia stale pojawiających się trudności.

Niezależnie od problemów w zakresie programowania i wdrażania pomocy IPA, pewna ilość projektów przyniosła dobre rezultaty oraz odczuwalny wpływ, w szczególności w sektorze spraw wewnętrznych oraz w zakresie wsparcia rozwoju gospodarczego. Działanie systemu zintegrowanego zarządzania granicami zostało znacznie usprawnione, a wsparcie rozwoju sektora turystyki oraz wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw stworzyło i zagwarantowało nowe miejsca pracy.

Wdrożenie pomocy UE w Kosowie przekroczyło zamierzone cele, zarówno w pod kątem umów, jak i płatności. Prace przygotowawcze dotyczące rocznego programu IPA na 2012 r. dla Kosowa zostały zakończone, a na program przyznano 63,2 mln EUR. Roczny program na 2013 r. został przygotowany i zatwierdzony przez Komitet IPA w listopadzie 2012 r. z zamiarem przyjęcia go na początku 2013 r.

Uczestnictwo Kosowa w programie IPA dotyczącym współpracy transgranicznej w 2012 r. postępowało sprawnie: podpisano umowy finansowe na 2011 r. dotyczące wszystkich trzech programów współpracy transgranicznej (odpowiednio z Albanią, byłą jugosłowiańską republiką Macedonii oraz Czarnogórą). Pierwsze zaproszenie do składania wniosków w odniesieniu do współpracy transgranicznej Kosowo-Albania zostało ogłoszone w czerwcu 2012 r.

W marcu 2012 r. zorganizowano spotkanie konsultacyjne z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, podczas którego rząd zaprezentował organizacjom społeczeństwa obywatelskiego proponowane projekty oraz zachęcił do ich omówienia. W przypadku Kosowa takie konsultacje odbyły się po raz pierwszy na tak wczesnym etapie programowania IPA.

Współpraca regionalna oraz programy

Współpraca regionalna w Europie Południowo-Wschodniej poczyniła znaczne postępy w ostatnich latach, w szczególności w dziedzinie handlu, statystyki, energii i transportu, współpracy w zakresie reformy administracji publicznej i ochrony ludności. Większa część wsparcia IPA dla beneficjentów dostarczana jest za pomocą programów krajowych. Jednak prawie 9 % dostępnych środków przyznawane jest w ramach programów przeznaczonych dla większej ilości beneficjentów. Uzupełniają one programy krajowe oraz wzmacniają wielostronne stosunki w regionie Bałkanów Zachodnich i Turcji na obszarach, które zostały uznane za kluczowe dla integracji europejskiej oraz stabilności w regionie.

Wsparcie dla obszarów interwencji w ramach programów przeznaczonych dla wielu beneficjentów przyznawane jest wyłącznie, gdy występuje wyraźna potrzeba współpracy regionalnej lub działań horyzontalnych, na przykład w ramach przeciwdziałania problemom transgranicznym lub zwiększania skuteczności za pomocą opracowania jednolitego podejścia, wspierania istniejących instrumentów lub też ułatwiania tworzenia sieci ekspertów. W trakcie 2012 r. indykatywny przydział dostępny na te cele wynosił około 222,06 mln EUR na komponent I.

W ramach jednego z priorytetów w sektorze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w tym również priorytetów obejmujących prawa podstawowe oraz słabsze grupy społeczne, wybrano projekt regionalny wspierający edukację integracyjną, natomiast projekt regionalny mający na celu zwiększenie ochrony świadków przynosi poprawę w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i korupcji. Powrót uchodźców oraz dostarczenie trwałych rozwiązań mieszkaniowych to cele realizowane przez regionalny program mieszkalnictwa w ramach procesu z Sarajewa, w przypadku którego UE jest największym ofiarodawcą pomocy.

Szczególna uwaga została poświęcona projektom, które pomagają beneficjentom przezwyciężyć kryzys ekonomiczny i finansowy oraz podtrzymać pojawiające się ożywienie gospodarcze przez kontynuację przyznawania wsparcia finansowego na priorytetowe inwestycje w infrastrukturę w ścisłej koordynacji z międzynarodowymi instytucjami finansowymi. Inwestycje w zakresie efektywności energetycznej zmierzają do osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego i obejmują strategię „Europa 2020”.

W sektorze środowiska i zmiany klimatu wybrano regionalny projekt zmierzający do poprawy współpracy w zakresie ochrony ludności na Bałkanach Zachodnich oraz w Turcji. W celu wsparcia reform i współpracy regionalnej w dziedzinie edukacji, program Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) na 2012 r. odnoszący się do wielu beneficjentów będzie kontynuował poprzednie działania i wspierał działania 1 i 2 programu Erasmus Mundus, jak również program Młodzież w działaniu w sektorze rozwoju społecznego. W odniesieniu do wsparcia społeczeństwa obywatelskiego, w 2012 r. podpisano 18 ramowych umów o partnerstwie z ponad 170 organizacjami z regionu i z Europy w różnych priorytetowych obszarach, takich jak walka z korupcją, prawa człowieka i bezpieczeństwo, środowisko i zasoby naturalne.

4.         UKIERUNKOWANIE NA WSPIERANIE TRWAŁYCH REFORM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, UMOCNIENIE PRAWORZĄDNOŚCI ORAZ DEMOKRATYCZNYCH RZĄDÓW

Wszystkie kraje Zachodnich Bałkanów zmagają się z poważnymi problemami finansowymi i gospodarczymi. Potrzeba zapewnienia zintegrowanego, inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu – wspieranego przez dobre rządy w zakresie wzrostu gospodarczego – została rozpoznana przez ministrów w ramach procesu współpracy w Europie Południowo-Wschodniej w przyjętej w listopadzie 2012 r. w Tiranie „Wizji 2020’’ dla Europy Południowo-Wschodniej. Jest to konstruktywne podejście przyjęte przez państwa regionu w celu stawienia czoła bieżącym wyzwaniom w perspektywie regionalnej.

Należyte zarządzanie publiczne stanowi część politycznych kryteriów przystąpienia i obejmuje zagadnienia wykraczające poza reformę administracji publicznej, takie jak stabilność polityczna oraz poszanowanie zasad demokratycznych, efektywność administracji publicznej, należyte zarządzanie finansami publicznymi oraz poszanowanie zasad państwa prawa. Z tego powodu Komisja oczekuje, że wszystkie państwa Bałkanów Zachodnich stworzą konstruktywne i kompleksowe strategie krajowe, które zaliczać się będą do obszarów priorytetowych w zakresie wsparcia finansowego w ramach kolejnego Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA II).

Regionalny program OECD SIGMA (wsparcie na rzecz poprawy sprawowania rządów i zarządzania) dostarcza istotnego wsparcia w tym zakresie. Został on wzmocniony poprzez ostatnio zatwierdzone zadanie polegające na stworzeniu nowych ocen państw oraz dostarczeniu krajowych planów działania w celu przeprowadzania analizy skuteczności przeprowadzonych reform krajowych. Celem jest nie tylko monitorowanie istniejących ram prawnych, lecz stworzenie zintegrowanego podejścia do reformy administracji publicznej, które powinno pozwolić Komisji na wykorzystanie dostępnych zasobów w sposób bardziej spójny, trwały i efektywny oraz na zwiększenie spójności dialogu politycznego.

Aby zapewnić wydajny pomiar wyników zgodny z rozporządzeniem w sprawie IPA II, w programie SIGMA zostaną określone normy w zakresie administracji publicznej, które będą używane jako punkt odniesienia do mierzenia postępów, jak również jako instrukcje dotyczące dialogu politycznego na wysokim szczeblu w sprawie reformy administracji publicznej.

Działania programu SIGMA są ściśle powiązane z działaniami Regionalnej Szkoły Administracji Publicznej (ReSPA) i uzupełniane przez nie. W idealnej sytuacji powinno to doprowadzić do stworzenia wspólnego podejścia do reform administracji publicznej w regionie, co pomogłoby w koordynacji wysiłków i działań nie tylko na szczeblu krajowym, ale również na poziomie darczyńców. Jednak ReSPA musi najpierw uzyskać regionalną legitymację jako platforma reformy administracji publicznej w ramach dialogu politycznego na wysokim szczeblu oraz doprowadzić do uznania swojej roli w jakości kształcenia kadry zarządzającej wyższego szczebla.

Z tego powodu ReSPA jest przedmiotem dodatkowych działań mających na celu wzmocnienie jej roli w następujących obszarach:

i) podnoszenia świadomości w zakresie reformy administracji publicznej w każdym z państw partnerskich za pomocą stworzenia sieci dla wzajemnych dyskusji i ocen;

ii) dzielenia się informacjami w zakresie strategii krajowych oraz powiązanych doświadczeń pod kątem poprawy działania administracji publicznej na wszystkich poziomach;

iii) dostarczania szkoleń w celu zwiększenia potencjału urzędników służby cywilnej w krajach Bałkanów Zachodnich, ze szczególnym naciskiem na szkolenie trenerów oraz wyższych urzędników, które przyniosłoby maksymalne efekty.

Jednak odpowiedzialność za zagwarantowanie wpływu działań ReSPA przez zapewnienie odpowiednich działań następczych wynikających ze zdobytych doświadczeń, w tym doświadczeń zdobytych w ramach przygotowań do przystąpienia Chorwacji do UE, należy do państw uczestniczących w tym procesie.

5.         POMOC TECHNICZNA I WYMIANA INFORMACJI (TAIEX)

W 2012 r. elastyczność instrumentu TAIEX została zademonstrowana w szerokim zakresie działań. Zwiększono korzystanie z średnioterminowej pomocy technicznej oraz szeregu wcześniej ustalanych krótkoterminowych interwencji. Z podejścia tego korzystano przede wszystkim w sektorach rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywności, jak również w ramach pomocy dla Islandii, Kosowa i społeczności Turków cypryjskich. TAIEX wspierał również ocenę zgodności ustawodawstwa Czarnogóry z dorobkiem prawnym UE, czyli tzw. screening, stanowiący kluczową część procesu przystąpienia.

Zgodnie z tendencją istniejącą od 2005 r., w 2012 r. z TAIEX skorzystało około 30 000 funkcjonariuszy publicznych z państw beneficjentów. Turcja, była jugosłowiańska republika Macedonii, Chorwacja oraz Bośnia i Hercegowina skorzystały najbardziej ze wsparcia TAIEX: w Turcji było to prawie pięć tysięcy osób (4 767), a w każdym z krajów Bałkanów Zachodnich ponad trzy tysiące (odpowiednio 3 431, 3 232 i 3 223).

Instrument na rzecz demokracji lokalnej (LAF), ma na celu zwiększenie świadomości wśród organów lokalnych i regionalnych państw Bałkanów Zachodnich. Zorganizowano 14 wydarzeń w ramach LAF, w których wzięło udział prawie 400 przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych.

Siłę napędową TAIEX stanowi wiedza fachowa urzędników służby cywilnej z państw członkowskich UE. W 2012 r. wykorzystano wiedzę i kompetencje prawie 5 000 ekspertów, których pomoc została bardzo dobrze oceniona przez samych beneficjentów. W 2012 r. cel ten został osiągnięty w przypadku większości wydarzeń; 99 % uczestników, którzy przekazali informacje zwrotne uznało, że wydarzenie TAIEX, w którym brali udział pozwoliło im pogłębić wiedzę.

Aby zmierzyć zarówno skuteczność, jak i ostateczny wpływ pomocy TAIEX opracowano i wdrożono nowy system oceny. Po sześciu miesiącach od realizacji wydarzenia jego uczestnicy proszeni są o przesłanie online syntetycznych informacji zwrotnych dotyczących otrzymanego wsparcia.

6.                            WNIOSEK

W 2012 r. dał się zauważyć istotny postęp na drodze ulepszenia strategii w zakresie pomocy dla krajów objętych polityką rozszerzenia i ukierunkowania jej na przystąpienie jako integralnej części strategii rozszerzenia. Prawne i strategiczne ramy planowania, które Komisja zaproponowała w zakresie udzielania pomocy przedakcesyjnej począwszy od roku 2014 wzmocnią jej związek z monitorowaniem politycznym i sprawozdawczością przez ustanowienie ram mających na celu osiągnięcie wymiernych wyników i skutków oraz nagradzanie wyników. Przyczyni się to do dalszego zwiększenia wartości dodanej funduszy UE przyznanych na rzecz państw objętych procesem rozszerzenia poprzez stworzenie silniejszych zachęt do transformacji ich społeczeństw, systemów prawnych i gospodarek dla wspólnej korzyści Unii i krajów będących beneficjentami pomocy w ramach IPA i ich obywateli.

Stan wdrożenia pomocy finansowej IPA na dzień 31 grudnia 2012 r. jako odsetek ogólnej kwoty zobowiązań (2007-2012):

W poniższych tabelach przedstawiono informacje dotyczące kwot przydziału środków finansowych w ramach IPA w latach 2007-2012 w mln EUR w podziale na beneficjentów oraz komponenty w odniesieniu do krajów kandydujących i potencjalnych krajów kandydujących. Dane uwzględniają przenoszenie środków między komponentami I i II w trakcie 2012 r.

Komponent I IPA, wdrażany przez DG ds. Rozszerzenia na dzień 31 grudnia 2012 r.[9].:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty zakontraktowane || Odsetek || Kwoty wypłacone || Odsetek

Chorwacja || 242,08 || 205,93 || 85,07% || 137,85 || 56,94%

była jugosłowiańska republika Macedonii || 202,18 || 131,25 || 64,92% || 78,69 || 38,92%

Islandia || 24,00 || 10,04 || 41,83% || 3,41 || 14,19%

Czarnogóra || 152,04 || 106,14 || 69,81% || 90,43 || 59,48%

Turcja || 1,390,41 || 1,376,61 || 99,01% || 772,50 || 55,56%

Albania || 430,01 || 299,24 || 69,59% || 169,72 || 39,47%

Bośnia i Hercegowina || 474,60 || 248,99 || 52,46% || 159,35 || 33,58%

Kosowo || 538,30 || 429,91 || 79,87% || 285,09 || 52,96%

Serbia || 1028,99 || 760,06 || 73,86% || 541,33 || 52,61%

Suma || 4,482,61 || 3,568,17 || 79,60% || 2,238,37 || 49,93%

 Komponent II IPA, wdrażany przez DG ds. Rozszerzenia na dzień 31 grudnia 2012 r.:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty zakontraktowane || Odsetek || Kwoty wypłacone || Odsetek

Chorwacja || 15,02 || 10,32 || 68,71% || 6,75 || 44,94%

była jugosłowiańska republika Macedonii || 16,22 || 4,13 || 25,46% || 3,10 || 19,11%

Czarnogóra || 18,10 || 9,83 || 54,31% || 7,11 || 39,28%

Turcja || 6,93 || 6,93 || 100% || 1,69 || 24,39%

Albania || 21,77 || 8,16 || 37,48% || 5,76 || 26,46%

Bośnia i Hercegowina || 15,12 || 7,50 || 49,60% || 5,88 || 38,87%

Kosowo || 4,80 || 0,17 || 3,47% || 0,09 || 1,96%

Serbia || 18,97 || 12,11 || 63,85% || 9,00 || 47,44%

Suma || 116,93 || 59,15 || 50,59% || 39,38 || 33,68%

Komponent II IPA, wdrażany przez DG ds. Polityki Regionalnej, na dzień 31 grudnia 2012 r.:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty wypłacone || Odsetek

Rejon Morza Adriatyckiego || 205,66 || 59,45 || 28,9%

Słowenia – Chorwacja || 35,75 || 16,24 || 45,4%

Węgry — Chorwacja || 43,90 || 19,85 || 45,2%

Węgry – Serbia || 41,96 || 22,96 || 54,7%

Rumunia-Serbia || 44,47 || 18,43 || 41,4%

Bułgaria-Serbia || 26,26 || 9,15 || 34,8%

Bułgaria-była jugosłowiańska republika Macedonii || 14,99 || 5,64 || 37,6%

Bułgaria-Turcja || 22,83 || 7,85 || 34,4%

Grecja-była jugosłowiańska republika Macedonii || 12,60 || 6,08 || 48,3%

Grecja-Albania || 9,47 || 4,62 || 48,8%

Suma || 457,89 || 170,27 || 37,19%

Komponent III IPA, wdrażany przez DG ds. Polityki Regionalnej, na dzień 31 grudnia 2012 r.:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty wypłacone || Odsetek

Chorwacja || 329,68 || 88,64 || 26,9%

była jugosłowiańska republika Macedonii || 199,93 || 48,15 || 24,1%

Turcja || 1,747,58 || 519,29 || 29,7%

Czarnogóra || 22,24 || 0 || 0%

Suma || 2,299,43 || 656,08 || 28,5%

Komponent IV IPA, wdrażany przez DG ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego, na dzień 31 grudnia 2012 r.:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty wypłacone || Odsetek

Chorwacja || 85,88 || 35,02 || 41%

była jugosłowiańska republika Macedonii || 33,50 || 10,33 || 31%

Turcja || 382,9 || 109,48 || 28,6%

Czarnogóra || 2,77 || 0 || 0%

Suma || 403,18 || 96,32 || 23,9%

Komponent V IPA, wdrażany przez DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, na dzień 31 grudnia 2012 r.:

mln EUR || Kwoty zatwierdzone || Kwoty wypłacone || Odsetek

Chorwacja || 129,90 || 30,08 || 23,16%

była jugosłowiańska republika Macedonii || 63,49 || 11,33 || 17,8%

Turcja || 650,38 || 81,25 || 12,5%

Suma || 843,77 || 122,66 || 14,5%

[1]Więcej aspektów związanych szczególnie ze sprawozdawczością z zarządzania tymi programami i wydatkami – takich jak zarządzanie i rozliczalność, ryzyko i kontrole, legalność i prawidłowość, wskaźniki błędu i ewentualny wpływ na wystarczającą pewność – można znaleźć w rocznym sprawozdaniu z działalności DG ds. Rozszerzenia za rok 2012 r. Zgodnie ze zobowiązaniem Komisji do przedstawiania dokładnych informacji Radzie oraz Parlamentowi Europejskiemu, publikuje ona corocznie sprawozdanie dotyczące pomocy przedakcesyjnej. Poprzednie sprawozdanie, dotyczące roku budżetowego 2011, zostało opublikowane w 2012 r. i jest dostępne pod następującym adresem: http://ec.europa.eu/enlargement/instruments/how-does-it-work/index_en.htm

[2]Dokument roboczy służb Komisji - towarzyszący dokumentowi „Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Sprawozdanie roczne za 2012 r. w sprawie pomocy przedakcesyjnej (IPA, PHARE, CARDS, Instrument Pomocy Przedakcesyjnej dla Turcji i środki przejściowe)”.

[3]Łączny budżet w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) na okres 2007-2013 wynosi 11,5 mld EUR. Beneficjentami IPA są Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Serbia, Turcja, Islandia (od 2011 r.) oraz Kosowo*. IPA wspiera reformy prowadzone w krajach będących beneficjentami, a także ich stopniowe dostosowanie do standardów i polityki Unii Europejskiej oraz jej dorobku prawnego w celu przygotowania do przyszłego członkostwa w UE.

[4]Pierwotnie utworzony w 1989 r. jako program pomocy dla restrukturyzacji gospodarek Polski i Węgier: (ang. Poland and Hungary: Assistance to restructuring their economies (PHARE)), program został rozszerzony i obecnie obejmuje dziesięć państw. Wspiera osiem z dziesięciu państw, które przystąpiły do UE w 2004 r.: Republikę Czeską, Estonię, Węgry, Łotwę, Litwę, Polskę, Słowację i Słowenię, jak również te państwa, które przystąpiły do UE w 2007 r. (Bułgarię i Rumunię), w okresie intensywnej restrukturyzacji gospodarczej oraz zmian politycznych. Do 2000 r. kraje Bałkanów Zachodnich (Albania, była jugosłowiańska republika Macedonii oraz Bośnia i Hercegowina) również korzystały z wsparcia PHARE. Jednak od 2001 r. wsparcie dla tych krajów dostarczał program CARDS (Pomoc Wspólnotowa na rzecz Odbudowy, Rozwoju i Stabilizacji Bałkanów). Rozporządzenie dotyczące programu CARDS uchyla rozporządzenie OBNOVA oraz zmienia rozporządzenie PHARE, oraz ustanawia jednolite ramy wsparcia dla krajów Europy Południowo-Wschodniej: program CARDS (Pomoc Wspólnota na rzecz Odbudowy, Rozwoju i Stabilizacji). Począwszy od 2007 r. zastąpił go Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA).

*Użycie tej nazwy nie ma wpływu na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na temat ogłoszenia przez Kosowo niepodległości.

[5]była jugosłowiańska republika Macedonii, Chorwacja, Czarnogóra, Islandia, Serbia, Turcja.

[6]Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo

[7] Komitet Pomocy Rozwojowej, Dyrekcja ds. Rozwoju i Współpracy, OECD

[8] Do celów niniejszego sprawozdania dane liczbowe dotyczące programów krajowych odnoszą się do komponentu I.

[9] Chorwacja, była jugosłowiańska republika Macedonii oraz Turcja korzystają z zarządzania zdecentralizowanego, które polega na przekazaniu uprawnień do zarządzania wdrażaniem przydzielonymi funduszami unijnymi ministerstwu finansów kraju beneficjenta, które przejmuje odpowiedzialność za zarządzanie umowami i płatnościami.