This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52012PC0085
Proposal for a DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the freezing and confiscation of proceeds of crime in the European Union
Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zamrożenia i konfiskaty dochodów pochodzących z działalności przestępczej w Unii Europejskiej
Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zamrożenia i konfiskaty dochodów pochodzących z działalności przestępczej w Unii Europejskiej
/* COM/2012/085 final - 2012/0036 (COD) */
Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zamrożenia i konfiskaty dochodów pochodzących z działalności przestępczej w Unii Europejskiej /* COM/2012/085 final - 2012/0036 (COD) */
UZASADNIENIE
1.
KONTEKST WNIOSKU
1.1.
Kontekst ogólny
Niniejszy wniosek
dotyczący dyrektywy ma na celu ułatwienie władzom państw
członkowskich konfiskaty i odzyskiwania zysków, które przestępcy
czerpią z poważnej transgranicznej przestępczości
zorganizowanej. Wniosek ten ma rozwiązać kwestię
bodźców finansowych, które pobudzają przestępczość,
chronić legalny obrót gospodarczy przed infiltracją przez
przestępców i korupcją oraz doprowadzić do zwrotu zysków
pochodzących z działalności przestępczej władzom
publicznym świadczącym usługi dla obywateli. Stanowi
on odpowiedź na obecną sytuację ekonomiczną, w której
kryzys finansowy i spowolnienie wzrostu gospodarczego stwarzają nowe
możliwości dla przestępców, a ponadto zwiększają
podatność na zagrożenia w naszej gospodarce i systemie
finansowym oraz tworzą nowe wyzwania dla organów publicznych, które
muszą finansować coraz większe potrzeby w zakresie usług
socjalnych i wsparcia. Zorganizowane
grupy przestępcze są nielegalnymi przedsięwzięciami
mającymi na celu osiągnięcie zysku. Angażują się
w szereg przynoszących znaczne zyski działań przestępczych
o charakterze transgranicznym, takich jak przemyt narkotyków, handel
ludźmi, nielegalny handel bronią i korupcja. W ujęciu
światowym, zgodnie z szacunkami Organizacji Narodów Zjednoczonych,
łączna kwota wpływów z działalności przestępczej
w 2009 r. wyniosła około 2,1 biliona USD, co stanowi 3,6 %
światowego PKB[1].
Niedostępne są wiarygodne szacunki dotyczące wielkości
zysków z przestępczości w Unii Europejskiej[2], lecz we Włoszech bank
centralny oszacował wpływy z przestępczości zorganizowanej
wprowadzone do legalnego obiegu w 2011 r. na 150 mld EUR. W
Zjednoczonym Królestwie przychody z działalności przestępczej w
2006 r. wyniosły 15 mld GBP. Zyski
pochodzące z tych działań poddawane są praniu, a
następnie są inwestowane w legalną działalność.
Zorganizowane grupy przestępcze w coraz większym stopniu
ukrywają i inwestują takie aktywa w państwach członkowskich
innych niż państwo, w którym popełniono dane przestępstwo[3]. Osłabia to zdolność
zwalczania poważnej transgranicznej przestępczości
zorganizowanej w UE jako całości i wpływa na funkcjonowanie
rynku wewnętrznego, powodując zakłócenia konkurencji wśród
legalnych przedsiębiorstw, oraz osłabia zaufanie do systemu
finansowego[4].
Ponadto poważna i zorganizowana działalność
przestępcza pozbawia rządy krajowe i budżet UE dochodów
podatkowych. W związku z tym wszystkie państwa
członkowskie powinny wprowadzić skuteczny mechanizm zamrażania i
konfiskowania mienia pochodzącego z działalności
przestępczej oraz zarządzania nim, który byłby wspierany przez
stosowne instytucje oraz zasoby finansowe i ludzkie.
Jednak mimo że proces konfiskaty mienia pochodzącego z
działalności przestępczej jest regulowany przepisami unijnymi i
krajowymi, pozostaje on niedopracowany i wykorzystywany w ograniczonym zakresie.
W porównaniu z szacowanym przychodem zorganizowanych grup przestępczych
ogólna kwota odzyskanych środków pochodzących z
działalności przestępczej pozostaje nieznaczna[5]. Na przykład
w 2009 r. wartość skonfiskowanego mienia wyniosła 185 mln EUR we
Francji, 154 mln GBP w Zjednoczonym Królestwie, 50 mln EUR w Niderlandach oraz
281 mln EUR w Niemczech. Jako że
konfiskata dochodów z działalności przestępczej stanowi
skuteczne narzędzie w zwalczaniu poważnej przestępczości
zorganizowanej, nadano jej priorytetowe znaczenie na szczeblu UE. W programie
sztokholmskim z 2009 r.[6]
wezwano państwa członkowskie i Komisję do usprawnienia procesu
konfiskaty mienia pochodzącego z przestępczości oraz wzmocnienia
współpracy między biurami ds. odzyskiwania mienia. W konkluzjach Rady
ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych dotyczących
konfiskaty i odzyskiwania mienia przyjętych w czerwcu 2010 r.[7] wezwano do zastosowania
bardziej skoordynowanego podejścia między państwami
członkowskimi w celu wdrożenia bardziej skutecznego i szerzej
zakrojonego procesu konfiskaty mienia pochodzącego z
przestępczości. W szczególności w dokumencie wezwano
Komisję do rozważenia, czy należy wzmocnić ramy prawne, aby
osiągnąć bardziej skuteczne mechanizmy konfiskaty w stosunku do
osób trzecich oraz konfiskaty rozszerzonej. Podkreślono w nim również
znaczenie wszystkich etapów konfiskaty i procesu odzyskiwania mienia oraz
zalecono środki mające chronić wartość mienia w
trakcie tego procesu. W komunikacie
Komisji „Strategia bezpieczeństwa wewnętrznego UE w działaniu”[8] stwierdzono, że Komisja
przedłoży projekt przepisów rozszerzających unijne ramy prawne
dotyczące konfiskaty, w szczególności, aby umożliwić
konfiskatę w stosunku do osób trzecich[9]
oraz konfiskatę rozszerzoną, jak również aby ułatwić
wzajemne uznawanie przez państwa członkowskie nakazów konfiskaty bez
uprzedniego wyroku skazującego[10]. W
październiku 2011 r. Parlament Europejski przyjął z własnej
inicjatywy sprawozdanie w sprawie przestępczości zorganizowanej, w
którym wzywa Komisję do jak najszybszego sporządzenia wniosku w
sprawie projektu nowych przepisów dotyczących konfiskaty, w
szczególności zasad skutecznego stosowania konfiskaty rozszerzonej oraz
konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego, zasad
umożliwiających konfiskatę mienia, które zostało
przeniesione na osobę trzecią, oraz zasad dotyczących
łagodzenia ciężaru dowodowego w przypadku skazania osoby za
ciężkie przestępstwo, jeżeli chodzi o pochodzenie
posiadanego przez nią mienia[11]. W komunikacie
dotyczącym dochodów pochodzących z działalności
przestępczej przyjętym w 2008 r.[12]
Komisja określiła dziesięć celów priorytetowych dla
przyszłych działań i zwróciła uwagę na
niedociągnięcia ram prawnych UE (brak wdrożenia, niejasność
niektórych przepisów, brak spójności między istniejącymi
przepisami). W tym
kontekście Komisja składa wniosek w sprawie dyrektywy
ustanawiającej minimalne zasady skierowane do państw
członkowskich dotyczące zamrożenia i konfiskaty mienia
pochodzącego z działalności przestępczej za
pośrednictwem konfiskaty bezpośredniej, konfiskaty
równowartości, konfiskaty rozszerzonej, konfiskaty bez uprzedniego wyroku
skazującego (w ograniczonej liczbie przypadków) oraz konfiskaty w stosunku
do osób trzecich. Przyjęcie tych zasad minimalnych doprowadzi do dalszego
ujednolicenia systemów zamrażania i konfiskaty mienia w poszczególnych
państwach członkowskich, a tym samym ułatwi
osiągnięcie wzajemnego zaufania oraz prowadzenie skutecznej
współpracy międzynarodowej. Ponadto Komisja
będzie nadal badała i rozważała możliwe sposoby
udoskonalenia procesu wzajemnego uznawania nakazów zamrożenia i
konfiskaty, w pełni przestrzegając praw podstawowych. W
przyszłości wszelkie nakazy konfiskaty i zamrożenia mienia
wydane przez państwa członkowskie powinny być skutecznie
realizowane również w odniesieniu do mienia znajdującego się w
innym państwie członkowskim. W tym celu Komisja będzie nadal
zachęcała państwa członkowskie do wdrożenia
istniejących instrumentów prawnych UE regulujących wzajemne
uznawanie. Niniejszy wniosek nie spowoduje żadnych
wydatków dla budżetu UE. Nie dotyczy również przydziału
budżetowego środków pochodzących z konfiskaty.
1.2.
Obowiązujące przepisy wspólnotowe w
dziedzinie, której dotyczy wniosek
Obecne ramy prawne UE dotyczące
zamrażania i konfiskaty wpływów z działalności
przestępczej składają się z czterech decyzji ramowych Rady
i jednej decyzji Rady: ·
decyzja ramowa 2001/500/WSiSW[13] zobowiązująca
państwa członkowskie do umożliwienia konfiskaty,
umożliwienia konfiskaty równowartości[14] w przypadku, w którym nie jest
możliwe zajęcie bezpośrednich dochodów z popełnienia
przestępstwa, oraz zagwarantowania, że wszystkie wnioski
pochodzące z innych państw członkowskich będą
rozpatrywane tak samo priorytetowo jak w przypadku postępowań
krajowych; ·
decyzja ramowa 2005/212/WSiSW[15], która ujednolica przepisy
dotyczące konfiskaty. Konfiskata zwykła, w tym konfiskata
równowartości, powinna być możliwa w przypadku wszystkich
przestępstw karanych rokiem pozbawienia wolności. Konfiskata
rozszerzona[16]
musi być możliwa w przypadku niektórych poważnych
przestępstw popełnionych w ramach organizacji przestępczej; ·
decyzja ramowa 2003/577/WSiSW[17], która przewiduje wzajemne
uznawanie postanowień o zabezpieczeniu; ·
decyzja ramowa 2006/783/WSiSW[18], która przewiduje wzajemne
uznawanie nakazów konfiskaty; oraz ·
decyzja Rady 2007/845/WSiSW[19] dotycząca wymiany
informacji i współpracy między biurami ds. odzyskiwania mienia
zobowiązuje państwa członkowskie do utworzenia lub wyznaczenia
krajowych biur ds. odzyskiwania mienia, jako krajowych punktów kontaktowych,
które poprzez zacieśnioną współpracę ułatwiać
będą jak najszybsze wykrywanie mienia pochodzącego z
przestępstwa na terytorium całej UE. Zasadniczo instrumenty te opracowano z
myślą o zwalczaniu poważnej przestępczości
zorganizowanej. Jednak z wyjątkiem przepisów dotyczących konfiskaty
rozszerzonej, obecne ramy prawne UE dotyczące prawa karnego materialnego
stosuje się również w odniesieniu do konfiskaty wpływów z
jakiejkolwiek działalności przestępczej karanej pozbawieniem
wolności na okres powyżej roku.
1.3.
Spójność z pozostałymi obszarami
polityki
W programie prac
Komisji na 2011 r. obecny wniosek uwzględniono jako inicjatywę
strategiczną będącą częścią szerszej
inicjatywy politycznej mającej na celu ochronę legalnego obrotu
gospodarczego przed infiltracją przez przestępców. Inicjatywa
ta obejmuje środki mające przeciwdziałać korupcji w UE[20] oraz strategię UE w
zakresie zwalczania nadużyć finansowych[21] przyjętą w czerwcu
2011 r. Poprzez ochronę legalnego obrotu gospodarczego wniosek ten
przyczyni się do osiągnięcia wzrostu gospodarczego i tworzenia
miejsc pracy w Europie, jak również ułatwi osiągnięcie
zrównoważonego rozwoju zgodnie ze strategią Europa 2020[22]. W przyjętym
przez Komisję w czerwcu 2011 r. pakiecie antykorupcyjnym wzmocniono
podejście antykorupcyjne w szeregu wewnętrznych i zewnętrznych
polityk UE oraz ustanowiono nowy mechanizm sprawozdawczości do celów
dokonywania systematycznej oceny wysiłków państw członkowskich
na rzecz zwalczania korupcji, począwszy od 2013 r. W
komunikacie w sprawie zwalczania korupcji w UE wezwano państwa
członkowskie do podjęcia niezbędnych kroków w celu zapewnienia
skutecznego wykrywania przypadków korupcji i ścigania ich, stworzenia
solidnego wykazu odstraszających kar oraz odzyskiwania mienia nielegalnie
uzyskanego przez korupcję. Podkreślono również
potrzebę zmiany ram prawnych UE dotyczących konfiskaty i odzyskiwania
mienia w celu zagwarantowania, że sądy w państwach
członkowskich będą mogły skutecznie konfiskować mienie
pochodzące z przestępstw lub z nimi związane oraz w pełni
odzyskać odnośne kwoty, w tym w sprawach dotyczących korupcji.
Również ze
względu na ochronę legalnego obiegu gospodarczego Komisja
uruchomiła w 2011 r. szereg inicjatyw mających na celu ustanowienie
lepszych zabezpieczeń pieniędzy podatników na szczeblu UE przed
nadużyciami i korupcją. Obejmują one między
innymi wniosek w sprawie zmiany ram prawnych OLAF-u[23], komunikat w sprawie ochrony
interesów finansowych UE przez prawo karne i w drodze dochodzeń
administracyjnych[24]
oraz komunikat w sprawie strategii Komisji w sprawie nadużyć
finansowych (CAFS). Wdrożenie CAFS prowadzone jest w
ścisłej koordynacji z pracami nad sprawozdaniem antykorupcyjnym UE.
W sprawozdaniu tym kwestią priorytetową będzie
wyegzekwowanie polityki antykorupcyjnej w państwach członkowskich,
podczas gdy CAFS skupi się na środkach zapobiegających
nadużyciom i korupcji oraz je zwalczających, w szczególnie w
odniesieniu do środków UE. Wniosek ten jest
spójny z przepisami UE przeciwko praniu pieniędzy, w szczególności z
trzecią dyrektywą UE w sprawie przeciwdziałania praniu
pieniędzy[25]
oraz powiązanymi inicjatywami, które Komisja, inne instytucje UE oraz
państwa członkowskie podejmują w tym obszarze.
2.
Wyniki konsultacji z zainteresowanymi stronami oraz ocena skutków
2.1.
Konsultacje z zainteresowanymi stronami
Niniejszy wniosek sporządzono zgodnie z
zasadami Komisji dotyczącymi lepszego stanowienia prawa. W trakcie
przygotowywania niniejszego wniosku oraz towarzyszącej mu oceny skutków
spełniono minimalne wymogi dotyczące konsultacji z zainteresowanymi
stronami. Szeroko zakrojone konsultacje i dyskusje z
ekspertami przeprowadzono podczas posiedzenia plenarnego Międzyagencyjnej
Sieci Odzyskiwania Mienia Camden[26]
(wrzesień 2010 r.) oraz na ośmiu posiedzeniach nieformalnego unijnego
forum biur ds. odzyskiwania mienia w latach 2009-2011. Jako że
konfiskata jest zagadnieniem specjalistycznym i jedynie ograniczona liczba osób
posiada wiedzę fachową z tego zakresu, nie przeprowadzono w tym przypadku
otwartych konsultacji przez internet. Nawiązano kontakty z
przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności
z organizacjami propagującymi postępowanie zgodnie z prawem oraz
wspierającymi walkę z przestępczością
zorganizowaną i ochronę ofiar przestępstw[27]. Ponadto eksperci
szeroko omówili wszelkie kwestie związane z konfiskatą mienia
pochodzącego z przestępczości. Coraz częściej
organizuje się spotkania osób zajmujących się zawodowo kwestiami
konfiskaty i odzyskiwania mienia oraz seminaria strategiczne
poświęcone tej tematyce[28].
Osoby z branży są zdania, że większość przepisów
uwzględnionych we wniosku odzwierciedla najlepsze praktyki, co jest zgodne
z zaleceniami wydanymi przez Międzyagencyjną Sieć Odzyskiwania
Mienia Camden w latach 2005-2010. Przepisy spełniają również
zalecenia dotyczące konfiskaty wydane przez Grupę Specjalną OECD
ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF)[29]. Państwa
członkowskie przedstawiły swoje stanowisko w tej kwestii w wyżej
wymienionych konkluzjach Rady ds. WSiSW w 2010 r. Mimo że w
większości spraw osiągnięto szerokie porozumienie, kilka
państw członkowskich (np. Rumunia) wyraziło swoje
zastrzeżenia w odniesieniu do konfiskaty bez uprzedniego wyroku
skazującego . Z kolei jeżeli chodzi o inne kwestie (np. konfiskata w
stosunku do osób trzecich, zarządzanie mieniem) państwa
członkowskie ustaliły, że konieczna jest bardziej zdecydowana
reakcja na szczeblu UE. Adwokaci wyrazili
zaniepokojenie wzrostem liczby przypadków korzystania z konfiskaty rozszerzonej
oraz prawa do konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego i konfiskaty w
stosunku do osób trzecich ze względu na kwestie dotyczące praw
podstawowych (możliwe ograniczenie prawa własności oraz prawa do
rzetelnego procesu sądowego). Jak wyjaśniono poniżej, w niniejszym
wniosku obawy te zostały należycie uwzględnione.
2.2.
Ocena skutków
Zgodnie z polityką w zakresie lepszego
stanowienia prawa, Komisja przeprowadziła ocenę skutków wariantów
alternatywnych w oparciu o analizę zleconą wykonawcy
zewnętrznemu, przeprowadzoną w marcu 2011 r.[30]. Analiza ta opiera się na wynikach szeroko
zakrojonych konsultacji z osobami z branży i ekspertami, w tym rozmów z
niektórymi krajowymi punktami kontaktowymi Międzyagencyjnej Sieci
Odzyskiwania Mienia Camden. Jak wynika ze stanowiska w trakcie
negocjacji dotyczących wyżej wymienionych konkluzji Rady,
państwa członkowskie zasadniczo są zgodne co do tego, że
konieczne są bardziej surowe przepisy UE regulujące odzyskiwanie
mienia. W ocenie skutków uwzględniono
również konkluzje i zalecenia zawarte w innej analizie, przeprowadzonej w
2009 r.[31].
Przedmiotem tej analizy są praktyki państw członkowskich w
zakresie konfiskaty. W szczególności skupiono się na elementach,
które okazały się skuteczne na szczeblu krajowym, z myślą o
promowaniu i wymianie najlepszych praktyk. W analizie opisano kilka kwestii
utrudniających skuteczną konfiskatę, takich jak konflikt
między różnymi tradycjami prawnymi, czego skutkiem jest brak spójnego
podejścia do środków konfiskaty, problemy z zabezpieczeniem i
utrzymaniem mienia, brak zasobów i szkoleń, ograniczone kontakty
między poszczególnymi agencjami oraz brak spójnych i porównywalnych
statystyk. Ponadto ocena skutków opiera się na
sprawozdaniach z wdrożenia wydanych przez Komisję, dotyczących
istniejących aktów prawnych UE. W sprawozdaniach w sprawie decyzji
ramowych 2005/212/WSiSW[32],
2003/577/WSiSW[33]
oraz 2006/783/WSiSW[34]
wykazano, że państwa członkowskie dosyć powoli
transponują te akty oraz że stosowne przepisy często
wdrażano w sposób niepełny lub nieprawidłowy. Jedynie
stopień wdrożenia decyzji Rady 2007/845/WSiSW w państwach
członkowskich można uznać za umiarkowanie zadowalający[35]. W ocenie skutków dokonano analizy kilku
wariantów strategicznych o różnym stopniu ingerencji na poziomie UE:
wariantu nielegislacyjnego, podstawowego wariantu legislacyjnego (w którym
zakłada się usunięcie niedociągnięć
istniejących ram prawnych UE zakłócających ich zamierzone
działanie) oraz rozszerzonego wariantu legislacyjnego (który ma
większy zasięg niż cele istniejących ram prawnych UE). W
przypadku rozszerzonego wariantu legislacyjnego analizie poddano dwie opcje –
uwzględniającą działania na szczeblu UE dotyczące
wzajemnego uznawania nakazów zamrożenia i konfiskaty w różnych
państwach członkowskich oraz ich nieuwzględniającą. Preferowanym wariantem strategicznym jest
rozszerzony wariant legislacyjny. Wariant ten znacznie przyczyniłby
się do zwiększenia jednolitości krajowych przepisów
dotyczących konfiskaty oraz ich wykonania, między innymi poprzez zmianę
istniejących przepisów dotyczących konfiskaty rozszerzonej, oraz
wdrożenie nowych przepisów dotyczących konfiskaty bez uprzedniego
wyroku skazującego oraz konfiskaty w stosunku do osób trzecich, jak
również wdrożenie bardziej skutecznych przepisów regulujących
kwestię wzajemnego uznawania nakazów zamrożenia i konfiskaty. W ocenie skutków dokonano analizy wpływu
na prawa podstawowe, w tym na ochronę danych osobowych, lecz nie uznano go
za istotny. Pełny tekst sprawozdania z oceny skutków
jest dostępny na stronie: http://ec.europa.eu/home-affairs/policies/crime/crime_confiscation_en.htm
2.3.
Podstawa prawna
Wniosek opiera się na art. 82 ust. 2 i
art. 83 ust. 1 TFUE. Sposób przyznawania kompetencji związanych
z konfiskatą i odzyskaniem mienia zmienił się na skutek
wejścia w życie traktatu lizbońskiego. Jako że
główną podstawę prawną niniejszego wniosku stanowi art. 83
ust. 1 TFUE, jego zakres jest ograniczony do przestępstw z dziedzin
wymienionych w artykule, a mianowicie terroryzmu, handlu ludźmi oraz
seksualnego wykorzystywania kobiet i dzieci, nielegalnego handlu narkotykami,
prania pieniędzy, korupcji, fałszowania środków
płatniczych, przestępczości komputerowej i
przestępczości zorganizowanej. Nielegalny handel bronią
uwzględnia się jedynie wtedy, gdy przestępstwo w tym obszarze
zostało popełnione w powiązaniu z przestępczością
zorganizowaną. Jedną z wymienionych dziedzin
przestępczości jest „przestępczość zorganizowana”. W
związku z tym we wniosku zostaną również uwzględnione inne
działania przestępcze niewyszczególnione w art. 83 ust. 1,
jeżeli działania takie są prowadzone w ramach uczestnictwa w
organizacji przestępczej, zgodnie z decyzją ramową
2008/841/WSiSW w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej[36]. Ograniczenie zakresu niniejszego wniosku do
dziedzin przestępczości wymienionych w art. 83 ust. 1, w tym
przestępstw popełnionych poprzez uczestnictwo w organizacji
przestępczej, oznacza, że istniejące przepisy dotyczące
unijnych zasad konfiskaty powinny nadal obowiązywać, aby
zachować wystarczającą jednolitość w odniesieniu do
działań przestępczych nieobjętych zakresem niniejszej
dyrektywy. W związku z tym we wniosku utrzymano w mocy art. 2, 4 i 5
decyzji ramowej 2005/212/WSiSW.
2.4.
Zasada pomocniczości,
proporcjonalność i przestrzeganie praw podstawowych.
Zgodnie z art. 5 ust. 3 TUE, Unia podejmuje
działania tylko wówczas, gdy cele zamierzonego działania nie
mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez
państwa członkowskie. Artykuł 67 TFUE stanowi, że Unia
zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa zapobiegając
przestępczości i ją zwalczając. Konfiskatę mienia
pochodzącego z przestępczości coraz częściej uznaje
się za ważny instrument w walce z przestępczością
zorganizowaną, która zazwyczaj ma charakter transgraniczny, a tym samym
musi być zwalczana poprzez wspólnie podejmowane działania. W
związku z tym UE będzie bardziej skuteczna jeżeli chodzi o
uregulowanie kwestii zamrażania i konfiskaty mienia pochodzącego z
działalności przestępczej niż poszczególne państwa
członkowskie. Majątek zorganizowanych grup
przestępczych coraz częściej jest ukrywany i inwestowany poza
krajem pochodzenia (często w kilku różnych krajach)[37]. Ten dwojaki wymiar
transgraniczny (działania w zakresie przestępczości zorganizowanej
oraz inwestowanie mienia pochodzącego z przestępczości) jeszcze
bardziej uzasadnia działania UE w odniesieniu do mienia zorganizowanych
grup przestępczych. Wszystkie przepisy są w pełni zgodne
z zasadą proporcjonalności oraz prawami podstawowymi, w tym prawem
własności, domniemaniem niewinności i prawem do obrony, prawem
do rzetelnego procesu sądowego, prawem do sprawiedliwego i publicznego
rozpatrzenia sprawy sądowej w rozsądnym terminie, prawem do
skutecznego środka prawnego przed sądem oraz prawem do informacji na
temat jego zastosowania, prawem do poszanowania życia prywatnego i
rodzinnego, prawem do ochrony danych osobowych, zakazem ponownego sądzenia
lub karania w postępowaniu karnym za to samo przestępstwo oraz zasadą
legalności i proporcjonalności kar do przestępstw. W szczególności wprowadzenie
ujednoliconych przepisów dotyczących konfiskaty bez uprzedniego wyroku
skazującego przewidziano jedynie dla ograniczonej liczby przypadków, tj.
kiedy pozwany nie może być ścigany z powodu jego śmierci,
choroby lub ucieczki. Konfiskata rozszerzona możliwa jest jedynie w takim
zakresie, w jakim sąd uważa, w oparciu o szczególne fakty, że
osoba skazana za popełnienie przestępstwa znajduje się w
posiadaniu dóbr majątkowych, co do których istnieje większe
prawdopodobieństwo, że pochodzą z działalności
przestępczej o podobnym charakterze niż z innej
działalności. Osobom skazanym oferuje się skuteczną
możliwość podważenia takich szczególnych faktów. Ponadto
rozszerzenia prawa do konfiskaty nie można stosować w odniesieniu do
domniemanych korzyści z działań przestępczych, w przypadku
gdy dana osoba została oczyszczona ze stosownych zarzutów we
wcześniejszym postępowaniu sądowym, lub w innych przypadkach, w
których stosuje się zasadę ne bis in idem. Konfiskata w
stosunku do osób trzecich jest możliwa jedynie w określonych
warunkach, tj. w przypadku gdy osoba trzecia nabywająca dane dobro
zapłaciła kwotę niższą niż jego wartość
rynkowa i powinna była podejrzewać, że dobro pochodzi z
działalności przestępczej oraz po dokonaniu oceny
wykazującej, że konfiskata mienia bezpośrednio od osoby, która
je przekazała, najprawdopodobniej nie będzie możliwa. Ponadto, w
celu zapewnienia właściwego poziomu ochrony i przestrzegania praw
podstawowych, we wniosku zawarto szczególne zabezpieczenia i środki
sądowe. Obejmują one prawo do informacji o postępowaniu, prawo
do bycia reprezentowanym przez prawnika, zobowiązanie do jak najszybszego
przekazywania wszelkich decyzji mających wpływ na prawo
własności oraz prawo do posiadania skutecznej możliwości
odwołania się od takich decyzji. Te szczególne środki
przewidziano nie tylko dla osób oskarżonych lub podejrzanych, lecz
także dla innych osób w kontekście konfiskaty w stosunku do osób
trzecich. Mimo że Europejski Trybunał Praw
Człowieka unika orzekania w zasadniczej kwestii, jaką jest
zgodność konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego oraz konfiskaty
rozszerzonej z europejską konwencją praw człowieka, to jednak
wydał szereg decyzji, podtrzymując ich zastosowanie w szczególnych
przypadkach. Krajowe procedury dotyczące konfiskaty bez uprzedniego wyroku
skazującego obejmujące przeniesienie ciężaru dowodu co do
kwestii źródła pochodzenia mienia (co jest o wiele dalej idące
niż postanowienia niniejszej dyrektywy) zostały utrzymane przez
Europejski Trybunał Praw Człowieka National w szczególnych
przypadkach tak długo, jak były one uczciwie stosowane w danym
przypadku, ze stosownymi zabezpieczeniami dla osoby, której dotyczy
postępowanie. Na przykład zastosowanie pewnych przepisów prawa
włoskiego uznano za proporcjonalne ograniczenie praw podstawowych w takim
zakresie, w jakim stanowiły one „niezbędną broń” w walce z
mafią[38].
W innym przypadku zastosowanie konfiskaty w postępowaniu cywilnym w
Zjednoczonym Królestwie nie zostało uznane za naruszenie europejskiej
konwencji praw człowieka[39].
2.5.
Wybór instrumentów
W celu zmiany przepisów UE dotyczących
ujednolicenia, dyrektywa zastępująca wspólne działanie
98/699/WSiSW oraz, częściowo, decyzje ramowe 2001/500/WSiSW i
2005/212/WSiSW jest jedynym właściwym instrumentem.
2.6.
Przepisy szczególne
- Przedmiot (art. 1) W artykule tym wyjaśniono, że
dyrektywa zawiera jedynie normy minimalne (krajowe ustawodawstwa mogą
mieć większy zakres) i dotyczy konfiskaty korzyści z
przestępstwa lub narzędzi służących do jego
popełnienia. - Definicje (art. 2) Większość definicji
przejęto z poprzednich decyzji ramowych UE lub z konwencji
międzynarodowych. Definicję „korzyści” rozszerzono w porównaniu
z definicją ustaloną w decyzji ramowej 2005/212/WSiSW w celu uwzględnienia
możliwości konfiskaty wszelkich cennych korzyści
będących wynikiem działalności przestępczej, w tym
wpływów pośrednich. W definicji „przestępstwa” odniesiono
się do szczegółowych definicji dziedzin przestępczości
wymienionych w art. 83 ust. 1 TFUE, tak jak to określono w
istniejącym ustawodawstwie UE. - Konfiskata (art. 3) Przepis ten uwzględnia
(część) art. 2 decyzji ramowej 2005/212/WSiSW i
(część) art. 3 decyzji ramowej 2001/500/WSiSW. Nakłada on
na państwa członkowskie obowiązek umożliwienia konfiskaty
narzędzi i korzyści pochodzących z przestępczości po
wydaniu ostatecznego wyroku skazującego oraz umożliwienia konfiskaty
mienia w równowartości korzyści z działalności
przestępczej. - Rozszerzone uprawnienia do konfiskaty
(art. 4) Konfiskata rozszerzona oznacza
możliwość konfiskowania mienia, które nie pochodzi
bezpośrednio z działalności przestępczej. Wyrokowi
skazującemu może towarzyszyć konfiskata (rozszerzona) nie tylko
mienia powiązanego z danym przestępstwem, ale również
dodatkowego mienia, które według sądu pochodzi z innych podobnych
przestępstw. Rozszerzone uprawnienia do konfiskaty są
już przewidziane w ustawodawstwie UE. Decyzja ramowa 2005/212/WSiSW
nakłada na państwa członkowskie obowiązek umożliwienia
konfiskaty mienia należącego bezpośrednio lub pośrednio do
osób skazanych za popełnienie niektórych poważnych przestępstw
(związanych z przestępczością zorganizowaną i
działalnością terrorystyczną). W tej decyzji ramowej ustanowiono
jednak alternatywny zestaw zasad dotyczących konfiskaty rozszerzonej,
pozostawiając państwom członkowskim decyzję o tym, czy
zastosować jeden, dwa czy wszystkie trzy warianty. W sprawozdaniu Komisji
dotyczącym wdrożenia wykazano, że przepisy te są niejasne,
co doprowadziło do jedynie częściowej ich transpozycji. Ponadto
alternatywne warianty konfiskaty rozszerzonej ograniczyły zakres
wzajemnego uznawania nakazów konfiskaty. Władze w danym państwie
członkowskim wykonają nakaz konfiskaty wydany przez inne państwo
członkowskie jedynie wtedy, gdy nakaz taki opiera się na tym samym
wariancie alternatywnym, który stosowany jest w tym państwie
członkowskim. W wyniku tego wzajemne uznawanie nakazów wydanych w oparciu
o konfiskatę rozszerzoną przysparza pewnych trudności. W niniejszym wniosku uwzględniono
konfiskatę rozszerzoną w odniesieniu do przestępstw
wyszczególnionych w art. 83 ust. 1 TFUE, zgodnie z obowiązującym
prawodawstwem Unii. We wniosku usprawniono również obowiązujący
system wariantów alternatywnych w zakresie rozszerzonego prawa do konfiskaty,
ustanawiając jeden minimalny standard. Konfiskatę rozszerzoną stosuje
się w przypadku, gdy sąd uważa, w oparciu o szczególne fakty,
że osoba skazana za popełnienie przestępstwa objętego
niniejszą dyrektywą znajduje się w posiadaniu dóbr
majątkowych, co do których istnieje znacznie większe
prawdopodobieństwo, że pochodzą z działalności
przestępczej o podobnym charakterze lub wadze, niż z innej
działalności. Konfiskaty rozszerzonej nie stosuje się w
przypadku, gdy podobne działania przestępcze nie były
objęte postępowaniem karnym z powodu przedawnienia na podstawie
krajowego prawa karnego. We wniosku wyłącza się również z
zakresu konfiskaty wpływy z domniemanej działalności
przestępczej, jeżeli dana osoba została ostatecznie oczyszczona
ze stosownych zarzutów w poprzednim postępowaniu sądowym (tym samym
przestrzegając domniemania niewinności chronionego art. 48 Karty praw
podstawowych) lub w innych sytuacjach, w których zastosowanie ma zasada ne
bis in idem. - Konfiskata bez uprzedniego wyroku
skazującego (art. 5) W artykule tym wprowadzono przepisy
dotyczące konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego w
ograniczonych przypadkach, z myślą o sprawach, w odniesieniu do
których nie jest możliwe postępowanie karne. Tym samym przepis ten
dotyczy konfiskaty w związku z przestępstwem, lecz umożliwia
państwom członkowskim ustalenie, czy decyzja o konfiskacie ma
być wydana przez sąd karny czy też sądy cywilne lub
administracyjne. Procedura konfiskaty bez
uprzedniego wyroku skazującego umożliwia zamrożenie i
konfiskatę mienia, w przypadku gdy jego właściciel nie
został skazany przez sąd w sprawie karnej. W celu spełnienia wymogu
proporcjonalności we wniosku nie zakłada się wprowadzenia
konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego we wszystkich przypadkach,
lecz jedynie wtedy, gdy wydanie wyroku skazującego nie jest możliwe,
ponieważ podejrzany zmarł, jest chronicznie chory lub kiedy jego
ucieczka lub choroba uniemożliwia przeprowadzenie skutecznego
postępowania w rozsądnym terminie oraz niesie ze sobą ryzyko,
że takie postępowanie zostałoby przedawnione na skutek
obowiązujących terminów ustawowych. Przepis ten jest analogiczny do przepisów
Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji. W celu ułatwienia
międzynarodowej współpracy w zakresie konfiskaty w konwencji
zachęca się państwa, które do niej przystąpiły, do
rozważenia podjęcia koniecznych środków
umożliwiających konfiskatę wpływów z korupcji bez
uprzedniego wydania wyroku skazującego w przypadkach, kiedy
przestępca nie może być ścigany z powodu śmierci,
ucieczki lub nieobecności lub w innych stosownych przypadkach (art. 54,
ust. 1, lit. c)). Konwencja opiera się także na wynikach
działań Grupy Specjalnej OECD ds. Przeciwdziałania Praniu
Pieniędzy (FATF), która zachęca swoje państwa członkowskie
do rozważenia przyjęcia środków umożliwiających
konfiskatę wpływów lub narzędzi pochodzących z
przestępczości nie wymagając wyroku skazującego, lub
żądając od sprawcy wykazania, że mienie mające
być przedmiotem konfiskaty pochodzi z legalnego źródła
(zalecenie nr 3). Ponadto przepis ten opiera się na opiniach
wyrażonych przez członków grupy G8 Lyon-Rzym w sprawozdaniu
stwierdzającym, że mimo iż zasadniczo należy stosować
konfiskatę po wydaniu wyroku skazującego, istnieją przypadki, kiedy
postępowanie karne nie jest możliwe z powodu śmierci lub
ucieczki pozwanego, braku wystarczających dowodów, aby wszcząć
postępowanie karne, czy też z innych powodów technicznych[40]. Również osoby z
branży stowarzyszone w Międzyagencyjnej Sieci Odzyskiwania Mienia
Camden oraz na forum biur ds. odzyskiwania mienia popierają wprowadzenie
przepisów dotyczących konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego. - Konfiskata w stosunku do osób trzecich
(art. 6) W celu uniknięcia konfiskaty w chwili
wszczęcia postępowania przestępcy często przekazują
swój majątek osobom trzecim, które były zaznajomione z sytuacją.
Konfiskata w stosunku do osób trzecich oznacza konfiskatę mienia, które
zostało przeniesione na osoby trzecie przez osobę, wobec której jest
prowadzone śledztwo lub która została skazana. Krajowe przepisy
państw członkowskich dotyczące konfiskaty w stosunku do osób
trzecich różnią się między sobą. Utrudnia to wzajemne
uznawanie nakazów zamrożenia i konfiskaty mienia przekazanego osobom
trzecim. W celu spełnienia wymogu
proporcjonalności i ochrony osób trzecich nabywających mienie w
dobrej wierze, we wniosku nie wprowadzono minimalnych przepisów
ujednolicających proces konfiskaty w stosunku do osób trzecich we
wszystkich przypadkach. Zgodnie z tym przepisem konfiskata w stosunku do osób
trzecich ma być możliwa w przypadku gdy osoba trzecia nabędzie
korzyści z przestępstwa lub inne mienie pozwanego po cenie
niższej niż ich wartość rynkowa, co do którego
rozsądna osoba będąca na miejscu osoby trzeciej podejrzewałaby,
że pochodzi z przestępstwa lub musi być przekazane w celu
uniknięcia konfiskaty. W przepisie wyjaśniono, że aby zapobiec
arbitralnym decyzjom, ocena, czy dana osoba postępuje rozsądnie, musi
się opierać na konkretnych faktach i okolicznościach. Ponadto
konfiskata w stosunku do osób trzecich powinna być możliwa jedynie po
dokonaniu oceny, w oparciu o szczególne fakty, że konfiskata własności
osoby skazanej, podejrzanej lub oskarżonej prawdopodobnie się nie
powiedzie, lub w sytuacjach, w których przedmioty o unikalnej wartości
należy zwrócić prawowitemu właścicielowi. - Zamrożenie (art. 7) W pierwszym akapicie tego artykułu
zobowiązuje się państwa członkowskie do umożliwienia
zamrożenia mienia lub narzędzi, co do których istnieje
zagrożenie, że zostaną one rozproszone, ukryte lub przeniesione
poza teren objęty właściwą jurysdykcją, z uwagi na
możliwą konfiskatę w późniejszym terminie. Ponadto
wyjaśniono, że o zastosowaniu takich środków powinien
decydować sąd. Umożliwienie korzystania z uprawnień
do zamrożenia w pilnych przypadkach, aby uniknąć rozproszenia mienia
w sytuacjach, w których oczekiwanie na nakaz sądowy mogłoby
uniemożliwić zamrożenie, jest od dawna kwestią
priorytetową dla prokuratorów i organów ścigania prawa. W drugim
akapicie tego artykułu nakłada się na państwa
członkowskie obowiązek wdrożenia środków
gwarantujących, że właściwe organy będą
mogły niezwłocznie, jeszcze przed wystąpieniem o nakaz
sądowy lub oczekując na rozpatrzenie stosownego wniosku w tej
sprawie, zamrozić mienie, co do którego istnieje zagrożenie, że
zostanie ono rozproszone, ukryte lub przeniesione poza teren objęty
właściwą jurysdykcją. - Zabezpieczenia (art. 8) Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka oraz Kartą praw podstawowych Unii
Europejskiej, prawa podstawowe takie jak prawo własności nie są
ostateczne. Mogą one być, zgodnie z prawem, poddane ograniczeniom pod
warunkiem, że ograniczenia takie wynikają z przepisów prawnych i –
zgodnie z zasadą proporcjonalności – są konieczne i
rzeczywiście spełniają cele interesu ogólnego lub potrzebę
ochrony praw i wolności innych osób, jak ma to miejsce w przypadku
zapobiegania przestępczości zorganizowanej. Artykuł 47 Karty praw podstawowych UE
gwarantuje prawo do skutecznego środka prawnego i prawo do rzetelnego
procesu sądowego. Strony objęte postępowaniem muszą
mieć możliwość zaskarżenia nakazów zamrożenia lub
konfiskaty w zakresie, w jakim nakazy te kolidują z prawem
własności lub innymi prawami podstawowymi, na warunkach
określonych w tym artykule. Obowiązujące przepisy UE (np. art. 4
decyzji ramowej 2005/212/WSiSW) stanowią, że państwa
członkowskie powinny zapewnić w prawodawstwie krajowym adekwatne
środki prawne, z których mogą korzystać osoby objęte
postępowaniem. Aby w pełni przestrzegać
postanowień Karty praw podstawowych, w artykule tym wprowadzono minimalne
zabezpieczenia na szczeblu UE. Mają one na celu zagwarantowanie
przestrzegania zasady domniemania niewinności, prawa do rzetelnego procesu
sądowego (w tym zasady ne bis in idem), zapewnienia skutecznych
środków prawnych przed sądem oraz prawa do informacji na temat
sposobu stosowania tych środków. - Określenie zakresu konfiskaty i
skuteczne wykonanie (art. 9) Osoby podejrzane o
przynależność do organizacji przestępczych z powodzeniem
ukrywają swój majątek, często korzystając z doradztwa
wyspecjalizowanych podmiotów. Dochodzenia w odniesieniu do mienia,
wszczęte z myślą o możliwej konfiskacie w późniejszym
terminie, są zasadniczo długotrwałe i muszą być
przeprowadzone w ramach czasowych przewidzianych dla danego postępowania
karnego. W przypadku gdy wydano nakaz konfiskaty, a nie
wykryto żadnego mienia lub zajęto jedynie część
mienia, czyli nakaz nie został wykonany, artykuł ten nakłada na
państwa członkowskie obowiązek umożliwienia przeprowadzenia
dochodzenia finansowego obejmującego mienie osoby objętej
postępowaniem w stopniu niezbędnym do wykonania nakazu w
całości. Przepis ten rozwiązuje problem niemożności
podjęcia działań związanych z konfiskatą po
zakończeniu postępowania karnego i umożliwia zastosowanie
niewykonanych lub częściowo wykonanych nakazów konfiskaty w
odniesieniu do uprzednio ukrytego mienia, które w międzyczasie, także
po zakończeniu postępowania karnego, zostało „ujawnione”. - Zarządzanie zamrożonym mieniem
(art. 10) Celem tego przepisu jest ułatwienie
zarządzania zamrożonym mieniem z myślą o możliwej
konfiskacie w późniejszym terminie. Nakłada on na państwa
członkowskie obowiązek wprowadzenia środków mających
zapewnić należyte zarządzanie takim mieniem, w szczególności
poprzez przyznanie uprawnień do upłynnienia zamrożonego mienia,
przynajmniej w przypadkach, w których prawdopodobnie straci ono na
wartości lub którego utrzymanie okaże się nieopłacalne. - Skuteczność i obowiązek
sprawozdawczy (art. 11) W artykule tym nałożono na
państwa członkowskie obowiązek sprawozdawczy, co będzie
przydatne przy sporządzaniu statystyk, które zostaną wykorzystane do
celów ocen. 2012/0036 (COD) Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zamrożenia i konfiskaty
dochodów pochodzących z działalności przestępczej w Unii
Europejskiej PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII
EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 82 ust. 2 i
art. 83 ust. 1, uwzględniając wniosek Komisji
Europejskiej, po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego
parlamentom narodowym, uwzględniając opinię
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego[41], uwzględniając opinię Komitetu
Regionów[42],
stanowiąc zgodnie ze zwykłą
procedurą ustawodawczą, a także mając na uwadze, co
następuje: (1)
Głównym motywem transgranicznej
przestępczości zorganizowanej jest uzyskanie korzyści
majątkowych. Aby działać skutecznie, organy ścigania i
organy sądowe powinny dysponować środkami pozwalającymi na
wykrywanie, zamrażanie i konfiskatę dochodów pochodzących z
działalności przestępczej, jak również zarządzanie
nimi. (2)
Zorganizowane grupy przestępcze
działają niezależnie od istnienia granic i coraz
częściej uzyskują mienie w innych państwach
członkowskich oraz państwach trzecich. Coraz bardziej konieczna jest
skuteczna międzynarodowa współpraca organów ścigania w celu
odzyskiwania mienia i wzajemnej pomocy prawnej. (3)
Mimo że obecne dane statystyczne są
dość ograniczone, wydaje się, że, w porównaniu z
szacunkowymi wpływami z przestępczości, kwoty odzyskane z
dochodów pochodzących z działalności przestępczej nie
są wystarczające. W przeprowadzonych badaniach wykazano, że mimo
iż proces konfiskaty jest uregulowany przepisami unijnymi i krajowymi,
pozostaje on wykorzystywany w ograniczonym zakresie. (4)
W programie sztokholmskim[43] oraz w konkluzjach Rady ds.
Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych dotyczących
konfiskaty i odzyskiwania mienia przyjętych w czerwcu 2010 r.
podkreślono znaczenie bardziej skutecznej identyfikacji, konfiskaty oraz
ponownego wykorzystania mienia pochodzącego z działalności
przestępczej. (5)
Obecne ramy prawne UE dotyczące
zamrożenia, zajęcia i konfiskaty mienia obejmują decyzję
ramową 2001/500/WSiSW z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania brudnych
pieniędzy oraz identyfikacji, wykrywania, zamrożenia, zajęcia i
konfiskaty narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstwa[44]; decyzję ramową Rady
2003/577/WSiSW z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie wykonania w Unii Europejskiej
postanowień o zabezpieczeniu mienia i środków dowodowych[45]; decyzję ramową Rady
2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty korzyści,
narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa[46]; decyzję ramową Rady
2006/783/WSiSW z dnia 6 października 2006 r. w sprawie stosowania zasady
wzajemnego uznawania do nakazów konfiskaty[47]. (6)
W sprawozdaniach Komisji dotyczących
wdrożenia decyzji ramowych 2005/212/WSiSW, 2003/577/WSiSW i 2006/783/WSiSW
wykazano, że istniejące systemy w zakresie konfiskaty rozszerzonej
oraz wzajemnego uznawania nakazów zamrożenia i konfiskaty nie są w
pełni skuteczne. Konfiskata jest utrudniona w wyniku różnic
pomiędzy prawodawstwem w poszczególnych państwach członkowskich. (7)
Niniejsza dyrektywa zmierza do zmiany i
rozszerzenia zakresu przepisów decyzji ramowych 2001/500/WSiSW i
2005/212/WSiSW. Te decyzje ramowe powinny być częściowo
zastąpione w odniesieniu do państw członkowskich
uczestniczących w przyjęciu niniejszej dyrektywy. (8)
Konieczne jest rozszerzenie istniejącej
definicji korzyści, tak aby obejmowała ona wpływy
bezpośrednie z działalności przestępczej oraz wszystkie
korzyści pośrednie, w tym inwestowanie lub transformację
wpływów bezpośrednich, wartość wszelkich
zobowiązań, których uniknięto, oraz wszelkie cenne
korzyści. (9)
W związku z tym konfiskata narzędzi i
korzyści z działalności przestępczej w wyniku orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie oraz konfiskata mienia o
równowartości takich korzyści powinna opierać się na tej
rozszerzonej definicji w odniesieniu do przestępstw objętych
niniejszą dyrektywą. Decyzja ramowa 2001/500/WSiSW nakłada na
państwa członkowskie obowiązek umożliwienia konfiskaty
narzędzi i korzyści pochodzących z działalności
przestępczej po wydaniu ostatecznego wyroku skazującego oraz
umożliwienia konfiskaty mienia w równowartości korzyści z działalności
przestępczej. Takie obowiązki powinno się utrzymać w
odniesieniu do przestępstw nieobjętych niniejszą dyrektywą. (10)
Grupy przestępcze angażują się
w różnorodne działania przestępcze. Aby zapewnić skuteczne
zwalczanie przestępczości zorganizowanej, w niektórych sytuacjach
właściwe może być dokonanie w następstwie wyroku
skazującego nie tylko konfiskaty mienia powiązanego z danym
przestępstwem, lecz także dodatkowego mienia, jeżeli sąd
ustali, że pochodziło z innych przestępstw. Takie podejście
nazywa się konfiskatą rozszerzoną. W decyzji ramowej
2005/212/WSiSW przedstawiono trzy różne zestawy minimalnych wymogów, które
mogą wybrać państwa członkowskie w celu zastosowania konfiskaty
rozszerzonej. W wyniku tego, w trakcie procesu transpozycji, państwa
członkowskie wybrały różne warianty, co doprowadziło do
rozbieżności w interpretowaniu konfiskaty rozszerzonej w krajowych
systemach jurysdykcji. Rozbieżności te utrudniają
współpracę międzynarodową w sprawach dotyczących
konfiskaty. Dlatego też konieczne jest dalsze ujednolicenie przepisów
dotyczących konfiskaty rozszerzonej poprzez ustanowienie jednego
minimalnego standardu. Konfiskatę rozszerzoną powinno się
stosować w przypadkach, gdy sąd krajowy w oparciu o szczególne fakty,
np. odnoszące się do charakteru przestępstwa, legalnego dochodu
skazanej osoby, różnicy między sytuacją finansową a
standardem życia tej osoby, lub inne, uzna za znacznie bardziej
prawdopodobne, że mienie objęte postępowaniem pochodzi z innych
przestępstw, o podobnej naturze lub wadze co przestępstwo, za
popełnienie którego została skazana dana osoba, a nie z innej
działalności. (11)
Zgodnie z zasadą ne bis in idem
właściwe jest, aby z zakresu konfiskaty rozszerzonej
wyłączyć wpływy z domniemanej działalności
przestępczej w przypadku, gdy dana osoba została ostatecznie
oczyszczona ze stosownych zarzutów w poprzednich postępowaniach
sądowych lub innych przypadkach, w których stosuje się zasadę ne
bis in idem. Konfiskaty rozszerzonej nie powinno się stosować w
przypadku, gdy podobne działania przestępcze nie były
objęte postępowaniem karnym z powodu przedawnienia na podstawie
krajowego prawa karnego. (12)
Wydanie nakazu konfiskaty zasadniczo wymaga
uprzedniego wyroku skazującego. W niektórych przypadkach, nawet kiedy
wydanie wyroku skazującego nie jest możliwe, powinno się
umożliwić konfiskatę mienia w celu przerwania
działalności przestępczej i zagwarantowania, że zyski z
działalności przestępczej nie zostaną zainwestowane w
legalnym obiegu gospodarczym. Niektóre państwa członkowskie
zezwalają na konfiskatę w przypadkach, gdy nie istnieją
wystarczające dowody umożliwiające postępowanie karne,
jeżeli sąd, uwzględniając zasadę
prawdopodobieństwa, uzna, że mienie pochodzi z nielegalnego
źródła, a także w sytuacjach, kiedy osoba podejrzana lub oskarżona
zbiegnie, by uniknąć postępowania sądowego, nie jest w stanie
uczestniczyć w postępowaniu z innych powodów lub zmarła przed
zakończeniem postępowania karnego. Jest to tak zwana konfiskata bez
uprzedniego wyroku skazującego. Należy stworzyć przepis
umożliwiający konfiskatę bez uprzedniego wyroku skazującego
przynajmniej w wyżej wymienionych, ograniczonych okolicznościach, we
wszystkich państwach członkowskich. Jest to zgodne z art. 54 ust. 1
lit. c) Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, który stanowi,
że każde państwo będące stroną konwencji ma rozważyć
podjęcie koniecznych środków w celu umożliwienia konfiskaty
nielegalnie uzyskanego mienia bez uprzedniego wyroku skazującego, w tym w
przypadkach, w których przestępca nie może być sądzony z
powodu jego śmierci, ucieczki lub nieobecności. (13)
Powszechną i coraz bardziej rozległą
praktyką jest przekazywanie mienia przez osobę podejrzaną lub
oskarżoną osobie trzeciej, która jest zaznajomiona z sytuacją, w
celu uniknięcia konfiskaty. Obecne ramy prawne Unii nie zawierają
wiążących przepisów dotyczących konfiskaty mienia
przekazanego osobom trzecim. W związku z tym coraz bardziej konieczne jest
umożliwienie konfiskaty mienia przekazanego osobom trzecim, co zwykle
powinno się stosować w sytuacji, gdy osoba oskarżona nie posiada
żadnego mienia, które mogłoby zostać skonfiskowane. Należy
umożliwić konfiskatę w stosunku do osób trzecich, pod pewnymi
warunkami, po dokonaniu oceny opartej o szczególne fakty, z której wynika,
że konfiskata własności osoby skazanej, podejrzanej lub
oskarżonej prawdopodobnie się nie powiedzie, lub w sytuacjach, w
których przedmioty o unikalnej wartości należy zwrócić
prawowitemu właścicielowi. Ponadto w celu ochrony interesów osób
trzecich działających w dobrej wierze, taka konfiskata powinna
być możliwa jedynie w przypadku, gdy osoba trzecia wiedziała lub
powinna była wiedzieć, że mienie pochodziło z
przestępstwa lub było przekazane w celu uniknięcia konfiskaty, i
zostało udostępnione bezpłatnie lub przekazane za kwotę
niższą niż jego wartość rynkowa. (14)
Należy ustanowić środki tymczasowe w
celu zagwarantowania, że mienie pozostanie dostępne w przypadku
możliwej konfiskaty w późniejszym terminie. O zastosowaniu takich
środków zamrażających powinien decydować sąd. Aby
zapobiec rozproszeniu mienia przed wydaniem nakazu zamrożenia przez
sąd, należy przyznać właściwym organom w
państwach członkowskich uprawnienia do natychmiastowego wstrzymania
przekazania, przekształcenia, przemieszczenia mienia lub dysponowania
mieniem, co do którego istnieje zagrożenie, że zostanie ukryte lub
przeniesione poza teren objęty właściwą jurysdykcją w
trakcie oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o wydanie nakazu zamrożenia. (15)
Osoby podejrzane lub oskarżone często
ukrywają mienie przez cały okres trwania postępowania karnego. W
wyniku tego nie można wykonać nakazów konfiskaty, a osoby, której
mienie powinno być objęte konfiskatą, mogą nadal z niego
korzystać po odbyciu wyroku. Konieczne jest zatem umożliwienie
określenia dokładnego zakresu mienia, które ma zostać poddane
konfiskacie nawet po wydaniu ostatecznego wyroku skazującego, w celu
umożliwienia pełnego wykonania nakazu konfiskaty w sytuacji, gdy na
początkowym etapie nie wykryto żadnego mienia lub wykryte mienie nie
było wystarczające, a nakaz konfiskaty nie został wykonany. Mając
na uwadze ograniczenie prawa własności, jakie powoduje nakaz
zamrożenia, takie tymczasowe środki należy utrzymywać nie
dłużej niż jest to konieczne do zagwarantowania
dostępności mienia w przypadku możliwej konfiskaty na
późniejszym etapie. Może to wymagać systematycznego
monitorowania przez sąd, aby zagwarantować, że cel ochrony przed
rozproszeniem mienia nadal pozostaje aktualny. (16)
Mienie zamrożone do celów konfiskaty w
późniejszym terminie powinno być należycie zarządzane w
taki sposób, aby nie doprowadzić do utraty jego wartości rynkowej. W
celu zminimalizowania takich strat państwa członkowskie powinny
podjąć konieczne środki, w tym obejmujące sprzedaż lub
przekazanie mienia. W celu należytego zarządzania zamrożonym
mieniem przed konfiskatą oraz zachowania jego wartości podczas
oczekiwania na decyzję sądu, państwa członkowskie powinny
podjąć stosowne środki, takie jest ustanowienie krajowych
scentralizowanych biur ds. zarządzania mieniem lub równoważnych
organów (np. w przypadku gdy takie funkcje są zdecentralizowane). (17)
Niewiele jest wiarygodnych źródeł danych
dotyczących zamrożenia i konfiskaty korzyści pochodzących z
działalności przestępczej. Aby umożliwić ocenę
niniejszej dyrektywy, konieczne jest zebranie minimalnego zestawu stosownych
porównywalnych danych statystycznych dotyczących wykrywania mienia,
działań sądowych oraz rozporządzania mieniem. (18)
Niniejsza dyrektywa jest zgodna z prawami
podstawowymi i przestrzega zasad uznanych w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej, a w szczególności prawa własności, prawa do
poszanowania życia rodzinnego i prywatnego, prawa do ochrony danych
osobowych, prawa do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu
sądowego, zasady domniemania niewinności oraz prawa do obrony, zakazu ponownego sądzenia lub karania w
postępowaniu karnym za czyn zabroniony pod groźbą kary oraz
zasad legalności i proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod
groźbą kary. Niniejsza dyrektywa powinna być wykonywana
zgodnie z tymi prawami i zasadami. (19)
Środki ustanowione niniejszą
dyrektywą mają znaczący wpływ na prawa przysługujące
nie tylko osobom podejrzanym lub oskarżonym, lecz także osobom
trzecim nieobjętym postępowaniem sądowym. W związku z tym,
aby zagwarantować przestrzeganie praw podstawowych tych osób podczas
stosowania przepisów niniejszej dyrektywy, konieczne jest ustanowienie
szczególnych zabezpieczeń oraz środków prawnych. (20)
Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, mianowicie
ułatwienie konfiskaty mienia w sprawach karnych, nie może być
osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa
członkowskie, zaś działanie Unii zapewni lepsze jego
osiągnięcie, Unia może przyjąć środki zgodne z
zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii
Europejskiej. Zgodnie z zasadą
proporcjonalności, określoną w tym samym artykule, niniejsza
dyrektywa nie wykracza poza to, co konieczne do osiągnięcia
wspomnianego celu. (21)
Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie
stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,
załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej, [Zjednoczone Królestwo i Irlandia
notyfikowały swoją wolę uczestnictwa w przyjęciu i
stosowaniu niniejszej dyrektywy] lub [bez uszczerbku dla art. 4
wspomnianego protokołu, Zjednoczone Królestwo i Irlandia nie uczestniczą
w przyjęciu niniejszej dyrektywy, nie są nią związane ani
nie mają do nich zastosowania jej przepisy]. (22)
Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie
stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie bierze udziału w
przyjęciu niniejszej dyrektywy, nie jest nią związana ani nie
mają do niej zastosowania jej przepisy, PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ
DYREKTYWĘ:
TYTUŁ I CEL
I ZAKRES Artykuł 1 Przedmiot
Niniejsza dyrektywa ustanawia minimalne zasady
dotyczące zamrażania mienia w celu ewentualnej konfiskaty w
późniejszym terminie oraz zasady dotyczące konfiskaty mienia
pochodzącego z działalności przestępczej. Artykuł 2 Definicje
Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje
się następujące definicje: (1)
„korzyści” oznaczają każdą
korzyść majątkową pochodzącą
z przestępstwa. mogą one przybierać każdą
formę własności i obejmują wszelkie inwestowanie lub wszelką
transformację korzyści bezpośrednich przez osobę
podejrzaną lub oskarżoną oraz wszelkie cenne korzyści; (2)
„mienie” oznacza mienie każdego rodzaju,
zarówno materialne, jak i niematerialne, ruchome lub nieruchome, oraz dokumenty
lub instrumenty prawne dowodzące tytułu do takiego mienia lub
udziału w tym mieniu, (3)
„narzędzia” oznaczają każde mienie
(rzecz) użyte lub którego zamierza się użyć w jakikolwiek
sposób, w całości lub w części, do popełnienia
przestępstwa lub przestępstw, (4)
„konfiskata” oznacza karę lub środek
orzeczony przez sąd, powodujący ostateczne pozbawienie mienia w
wyniku postępowania dotyczącego przestępstwa, (5)
„zamrożenie” oznacza tymczasowy zakaz
przeniesienia, zniszczenia, przekształcenia, przemieszczenia mienia lub
dysponowania nim lub tymczasowe przejęcie opieki lub kontroli nad mieniem, (6)
„przestępstwo” oznacza przestępstwo
objęte: a) konwencją sporządzoną na
podstawie artykułu K.3 ustęp 2 litera c) Traktatu o Unii Europejskiej
w sprawie zwalczania korupcji urzędników Wspólnot Europejskich
i urzędników państw członkowskich Unii Europejskiej[48] b) decyzją ramową Rady
2000/383/WSiSW z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwiększenia ochrony
poprzez sankcje karne i inne sankcje za fałszowanie w związku z
wprowadzeniem euro[49],
c) decyzją ramową Rady
2001/413/WSiSW z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie zwalczania fałszowania i
oszustw związanych z bezgotówkowymi środkami płatniczymi[50], d) decyzją ramową Rady
2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu[51], zmienioną decyzją
ramową Rady 2008/919/WSiSW z dnia 9 grudnia 2008 r.[52], e) decyzją ramową Rady
2001/500/WSiSW z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania pieniędzy oraz
identyfikacji, wykrywania, zamrożenia, zajęcia i konfiskaty
narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstwa[53], f) decyzją ramową 2003/568/WSISW
w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym[54] g) decyzją ramową Rady 2004/757/WSiSW
z dnia 25 października 2004 r. ustanawiającą minimalne przepisy
określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego
handlu narkotykami[55],
h) decyzją ramową Rady
2005/222/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie ataków na systemy
informatyczne[56], i) decyzją ramową Rady 2008/841/WSiSW z dnia 24
października 2008 r. w sprawie zwalczania przestępczości
zorganizowanej[57],
j) dyrektywą 2011/36/UE z dnia 5
kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego
procederu oraz ochrony ofiar, zastępującą decyzję
ramową Rady 2002/629/WSiSW[58],
k) dyrektywą 2011/92/UE z dnia 13
grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach
seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii
dziecięcej, zastępującą decyzję ramową Rady
2004/68/WSiSW[59].
TYTUŁ II ZAMRAŻANIE
I KONFISKATA Artykuł 3 Konfiskata
po wydaniu wyroku skazującego 1.
Każde państwo członkowskie podejmuje
środki niezbędne do umożliwienia mu konfiskaty, w
całości lub części, narzędzi i korzyści
pochodzących z przestępstwa po wydaniu ostatecznego wyroku
skazującego. 2.
Każde państwo członkowskie podejmuje
środki niezbędne do umożliwienia mu konfiskaty mienia w
wartości odpowiadającej wartości zysków pochodzących z
przestępstwa po wydaniu ostatecznego wyroku skazującego. Artykuł 4 Rozszerzone
uprawnienia do konfiskaty 1.
Każde państwo członkowskie
podejmuje środki niezbędne do umożliwienia mu konfiskaty, w
całości lub części, mienia należącego do osoby
skazanej za popełnienie przestępstwa w przypadku gdy, w oparciu o
szczególne fakty, sąd uzna za znacznie bardziej prawdopodobne, że
osoba skazana uzyskała dane mienie prowadząc podobną
działalność przestępczą, a nie inną
działalność. 2.
Konfiskaty nie stosuje się w przypadku, gdy
podobna działalność przestępcza, o której mowa w ust. 1: a) nie mogła być objęta
postępowaniem karnym z uwagi na przedawnienie sprawy według krajowego
prawa karnego; lub b) była wcześniej objęta
postępowaniem karnym, które zakończyło się oczyszczeniem
danej osoby ze stosownych zarzutów, lub w innych przypadkach, w których
zastosowanie ma zasada ne bis in idem. Artykuł 5 Konfiskata
bez uprzedniego wyroku skazującego Każde państwo członkowskie
podejmuje środki niezbędne do umożliwienia mu konfiskaty
korzyści i narzędzi pochodzących z przestępstwa bez
uprzedniego wyroku skazującego, po przeprowadzeniu postępowania,
które mogłoby doprowadzić do wydania wyroku skazującego, gdyby
osoba podejrzana lub oskarżona była w stanie wziąć udział
w postępowaniu sądowym, w przypadku gdy: a) dalsze postępowanie nie jest
możliwe na skutek śmierci lub chronicznej choroby osoby podejrzanej
lub oskarżonej; lub b) choroba lub ucieczka osoby podejrzanej
lub oskarżonej przed ściganiem lub skazaniem uniemożliwia
przeprowadzenie skutecznego postępowania w rozsądnym terminie oraz
niesie ze sobą poważne ryzyko, że takie postępowanie
zostałoby przedawnione na skutek obowiązujących terminów
ustawowych. Artykuł 6 Konfiskata
w stosunku do osób trzecich 1.
Każde państwo członkowskie podejmuje
niezbędne środki w celu umożliwienia mu konfiskaty: a) korzyści przekazanych osobom trzecim
przez osobą skazaną lub w jej imieniu, lub przez osoby podejrzane lub
oskarżone w okolicznościach wyszczególnionych w art. 5, lub b) pozostałego mienia osoby skazanej,
które zostało przekazane osobom trzecim w celu uniknięcia konfiskaty
mienia, którego wartość odpowiada tym korzyściom. 2.
Konfiskata korzyści lub mienia, o której mowa
w ust. 1, jest możliwa, jeżeli mienie jest przedmiotem restytucji lub
w przypadku, gdy: a) w ocenie opartej na szczególnych faktach
związanych z osobą skazaną, podejrzaną lub
oskarżoną wykazano, że konfiskata mienia należącego do
osoby skazanej lub osoby podejrzanej lub oskarżonej w okolicznościach
wyszczególnionych w art. 5 prawdopodobnie się nie powiedzie, lub b) korzyści lub mienie zostało
przekazane bezpłatnie lub za kwotę niższą niż ich
wartość rynkowa, jeżeli strona trzecia: (i) w odniesieniu do korzyści, wiedziała
o nielegalnym źródle ich pochodzenia, lub nawet jeżeli o tym nie
wiedziała, osoba rozsądna będąca na jej miejscu
podejrzewałaby, w oparciu o konkretne fakty lub okoliczności, że
mienie pochodzi z nielegalnego źródła; (ii) w odniesieniu do pozostałego mienia,
wiedziała, że było ono przekazane w celu uniknięcia
konfiskaty mienia o wartości, która odpowiada korzyściom, lub nawet
jeżeli o tym nie wiedziała, osoba rozsądna będąca na
jej miejscu podejrzewałaby, w oparciu o konkretne fakty lub
okoliczności, że mienie zostało przekazane w celu uniknięcia
konfiskaty. Artykuł 7 Zamrażanie
1.
Każde państwo członkowskie podejmuje
niezbędne środki w celu umożliwienia mu zamrożenia mienia,
co do którego istnieje zagrożenie, że zostanie rozproszone, ukryte
lub przeniesione poza teren objęty właściwą jurysdykcją,
z uwagi na możliwą konfiskatę w późniejszym terminie. O
zastosowaniu takich środków decyduje sąd. 2.
Każde państwo członkowskie podejmuje
stosowne środki w celu umożliwienia właściwym organom
niezwłocznego zamrożenia mienia, jeżeli istnieje
zagrożenie, że mienie zostanie rozproszone, ukryte lub przeniesione przed
wydaniem decyzji przez sąd. Środki takie muszą być jak
najszybciej potwierdzone przez sąd. Artykuł 8 Zabezpieczenia
1.
Każde państwo członkowskie podejmuje
stosowne środki w celu zagwarantowania, że osoby, w odniesieniu do
których stosuje się środki ustanowione w niniejszej dyrektywie, w
celu ochrony przysługujących im praw, będą miały prawo
do skutecznego środka prawnego, a osoby podejrzane będą
miały prawo do rzetelnego procesu sądowego. 2.
Każde państwo członkowskie podejmuje
stosowne środki w celu zagwarantowania, że decyzje o zamrożeniu
mienia są uzasadnione, a ponadto, że osoba, której dotyczy decyzja,
była powiadamiana o niej jak najszybciej po jej wykonaniu, oraz żeby
decyzja obowiązywała tylko przez okres konieczny do ochrony mienia ze
względu na możliwość konfiskaty w późniejszym
terminie. Każde państwo członkowskie zapewnia skuteczną
możliwość odwoływania się do sądu od decyzji o
zamrożeniu przez osoby, których mienie jest objęte decyzją, w
dowolnym momencie przed podjęciem decyzji o konfiskacie. Zamrożone
mienie, które nie ulega późniejszej konfiskacie, jest niezwłocznie
zwracane prawowitemu właścicielowi. 3.
Każde państwo członkowskie podejmuje
stosowne środki w celu zagwarantowania, że każda decyzja o
konfiskacie jest uzasadniona oraz że osoba, której dotyczy decyzja, jest o
niej powiadamiana. Każde państwo członkowskie zapewnia
skuteczną możliwość odwoływania się przed
sądem od decyzji o konfiskacie przez osoby, których mienie jest
objęte decyzją. 4.
W postępowaniu, o którym mowa w art. 4, osoba
podejrzana lub oskarżona ma skuteczną możliwość
podważenia powodów, na podstawie których mienie, którego dotyczy decyzja,
zostało uznane za korzyści z przestępczości. 5.
W przypadkach, o których mowa w art. 5, osoba,
której mienie jest objęte decyzją o konfiskacie, jest w trakcie
postępowania reprezentowana przez obrońcę w celu zapewnienia
prawa do obrony tej osoby, jeżeli chodzi o stwierdzenie przestępstwa
oraz określenie korzyści i narzędzi pochodzących z przestępstwa. 6.
W przypadku gdy osoba, której mienie jest
objęte decyzją, jest stroną trzecią, osoba ta lub jej
obrońca są powiadamiani, że postępowanie może
doprowadzić do wydania decyzji o konfiskacie tego mienia, oraz mają
prawo uczestniczyć w tym postępowaniu w zakresie niezbędnym do
skutecznej ochrony praw danej osoby. Przed wydaniem ostatecznej decyzji o
konfiskacie, osoba taka powinna mieć co najmniej prawo do
złożenia wyjaśnień, zadawania pytań oraz
przedłożenia dowodów. Artykuł 9 Określenie
zakresu konfiskaty i skuteczne wykonanie Każde państwo członkowskie
podejmuje środki niezbędne do umożliwienia określenia
dokładnego zakresu mienia, które ma być objęte konfiskatą,
po wydaniu ostatecznego wyroku skazującego za popełnienie
przestępstwa lub po przeprowadzeniu postępowania przewidzianego w
art. 5, którego wynikiem jest wydanie decyzji o konfiskacie, oraz do
umożliwienia podjęcia dalszych środków w zakresie
niezbędnym do skutecznego wykonania takiej decyzji. Artykuł 10 Zarządzanie
zamrożonym mieniem 1.
Każde państwo członkowskie podejmuje
konieczne środki, takie jak ustanowienie krajowych scentralizowanych biur
lub równoważnych organów, w celu zapewnienia należytego
zarządzania zamrożonym mieniem, z myślą o możliwej
konfiskacie w późniejszym terminie. 2.
Każde państwo członkowskie
gwarantuje, że środki, o których mowa w ust. 1, najlepiej
ochronią wartość rynkową takiego mienia, oraz
uwzględnia sprzedaż lub przekazanie mienia w przypadkach, kiedy jest
prawdopodobne, że straci ono na wartości. TYTUŁ III PRZEPISY
KOŃCOWE Artykuł 11 Dane
statystyczne Państwa członkowskie systematycznie
gromadzą i utrzymują wyczerpujące dane statystyczne uzyskane od
właściwych organów w celu monitorowania skuteczności stosowanych
przez nie systemów konfiskaty. Co roku zebrane statystyki przesyłane
są Komisji. Powinny one zawierać następujące informacje w
odniesieniu do wszystkich przestępstw: a) liczba wykonanych nakazów zamrożenia, b) liczba
wykonanych nakazów konfiskaty, c) wartość
zabezpieczonego mienia, d) wartość
odzyskanego mienia, e) liczba
wniosków o wydanie nakazu zamrożenia, który ma zostać wykonany w
innym państwie członkowskim, f) liczba
wniosków o wydanie nakazu konfiskaty, który ma zostać wykonany w innym
państwie członkowskim, g) wartość
odzyskanego mienia na skutek konfiskaty w innym państwie
członkowskim, h) wartość
mienia, które zostanie wykorzystane do celów egzekwowania prawa, zapobiegania
przestępczości oraz celów socjalnych, i) liczba
przypadków, w których wydano nakaz konfiskaty, w stosunku do liczby wyroków
skazujących za popełnienie przestępstw objętych niniejszą
dyrektywą, j) liczba
wniosków o wydanie nakazu zamrożenia lub konfiskaty, które zostały
odrzucone przez sąd, k) liczba
wniosków o wydanie nakazu zamrożenia lub konfiskaty, które nie
zostały podtrzymane na skutek ich zaskarżenia. Artykuł 12 Transpozycja 1.
Państwa członkowskie wprowadzą w
życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do
wykonania niniejszej dyrektywy do dnia … r. [w terminie dwóch lat od daty
jej przyjęcia]. Państwa członkowskie niezwłocznie
przekazują Komisji tekst tych przepisów. Przepisy przyjęte przez państwa
członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub
odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania
takiego odniesienia określane są przez państwa
członkowskie. 2.
Państwa członkowskie przekazują
Komisji tekst podstawowych przepisów prawa krajowego, przyjętych w
dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą. Artykuł
13 Sprawozdawczość Do dnia […] r. [w ciągu trzech lat od
upłynięcia terminu transpozycji] Komisja przedkłada Parlamentowi
Europejskiemu i Radzie sprawozdanie oceniające wpływ
obowiązujących przepisów krajowych dotyczących konfiskaty i
odzyskiwania mienia, któremu, w razie potrzeby, towarzyszą stosowne
wnioski. Artykuł 14 Zastąpienie wspólnego działania 98/699/WSiSW oraz decyzji
ramowych 2001/500/WSiSW i 2005/212/WSiSW 1.
Wspólne działanie 98/699/WSiSW, art. 1 lit. a)
oraz art. 3 i 4 decyzji ramowej 2001/500/WSiSW oraz art. 1 i 3 decyzji ramowej
2005/212/WSiSW zastępuje się w odniesieniu do państw
członkowskich uczestniczących w przyjęciu niniejszej dyrektywy,
bez uszczerbku dla obowiązków państw członkowskich
dotyczących terminu transpozycji postanowień decyzji ramowych do
przepisów krajowych. 2.
W przypadku państw członkowskich
uczestniczących w przyjęciu niniejszej dyrektywy odesłania do
wspólnego stanowiska i postanowień decyzji ramowych, o których mowa w ust.
1, traktuje się jako odesłania do niniejszej dyrektywy. Artykuł 15
Wejście w życie Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie
dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej. Artykuł 16
Adresaci Niniejsza
dyrektywa skierowana jest do państw członkowskich zgodnie
z Traktatami. Sporządzono w Brukseli, W imieniu Parlamentu Europejskiego W
imieniu Rady Przewodniczący Przewodniczący [1] Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i
Przestępczości, Estimating illicit financial flows resulting from
drug trafficking and other transnational organised crime („Oszacowanie
nielegalnych przepływów finansowych pochodzących z przemytu
narkotyków i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej
innego rodzaju”), październik 2011. [2] Więcej szacunków dostępnych jest na temat
wartości różnych sektorów przestępczości. Według
Organizacji Narodów Zjednoczonych światowy handel narkotykami w 2005 r.
był wart 321 mld USD. Według Rady Europy handel ludźmi na
świecie przynosi rocznie zyski w wysokości 42,5 mld USD. OECD
oszacowała wartość światowego rynku towarów podrobionych na
kwotę do 250 mld USD rocznie. Oszacowano, że korupcja w UE kosztuje
rocznie około 1 % unijnego PKB. [3] Zob. konkluzje Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i
Spraw Wewnętrznych w sprawie konfiskaty i odzyskiwania mienia z czerwca
2010 r., dokument Rady 7769/3/10. W celu uzyskania podobnych informacji zob.
streszczenie oceny zagrożenia przestępczością zorganizowaną
przeprowadzonej przez UE – 2011 r. i roczne sprawozdanie Eurojustu za 2010 r. [4] Zob. także konkluzje Rady dotyczące
zapobiegania kryzysom gospodarczym i wspierania działalności
gospodarczej, 23.4.2010 (dokument Rady 7881/10), pkt 7d. [5] Na przykład, według oficjalnych szacunków w
Zjednoczonym Królestwie przychody z działalności przestępczej w
2006 r. wyniosły 15 mld GBP, a kwota środków odzyskanych przez
państwo w tym samym roku wyniosła 125 mln GBP, zob. dane brytyjskiego
ministerstwa spraw wewnętrznych (Home Office) za 2006 r.
przedstawione w ocenie zagrożenia przestępczością
zorganizowaną przeprowadzoną przez Europol w 2010 r. [6] „Otwarta i bezpieczna Europa służąca
swoim obywatelom i ich chroniąca”, dokument Rady 17024/09, przyjęty
przez Radę Europejską w dniach 10-11 grudnia 2009 r. [7] Dokument Rady 7769/3/10. [8] COM(2010) 673 wersja ostateczna z 22.11.2010. [9] Konfiskata w stosunku do osób trzecich oznacza
konfiskatę mienia, które zostało przeniesione na osoby trzecie przez
osobę, wobec której jest prowadzone śledztwo lub która została
skazana. [10] Procedura konfiskaty bez uprzedniego wyroku
skazującego umożliwia zamrożenie i konfiskatę mienia, nawet
jeżeli jego właściciel nie został skazany przez sąd w
sprawie karnej. [11] Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie
przestępczości zorganizowanej w Unii Europejskiej, przyjęte w
dniu 25 października 2011 r., dokument A7-0333/2011 [odniesienie
tymczasowe]. [12] „Dochody pochodzące z przestępczości
zorganizowanej – Przestępstwo nie popłaca”, COM (2008) 766 wersja
ostateczna z 20.11.2008. [13] Dz.U. L 182 z 5.7.2001. [14] Konfiskata równowartości to konfiskata sumy
odpowiadającej wartości dochodów pochodzących z popełnienia
przestępstwa. [15] Dz.U. L 68 z 15.03.2005, s. 49. [16] Rozszerzenie prawa do konfiskaty oznacza, że konfiskowane
może być mienie wykraczające poza korzyści majątkowe
pochodzące bezpośrednio z przestępstwa bez konieczności
wykazania związku między domniemanymi zyskami pochodzącymi z
przestępstwa a popełnieniem konkretnego przestępstwa. [17] Dz.U. L 196 z 2.8.2003, s. 45. [18] Dz.U. L 328 z 24.11.2006, s. 59. [19] Dz.U. L 332 z 18.12.2007, s. 103. [20] COM(2011) 307, 308 i 309 oraz C(2011) 3673 wersja
ostateczna z 6.6.2011. [21] COM(2011) 376 wersja ostateczna z 24.6.2011. [22] COM(2010) 2020 wersja ostateczna z 3.3.2010. Zob. także
konkluzje Rady dotyczące zapobiegania kryzysom gospodarczym i wspierania
działalności gospodarczej, 23.4.2010 (dokument Rady 7881/10), pkt 7d. [23] COM(2011) 135 wersja ostateczna z 17.3.2011. [24] COM(2011) 293 wersja ostateczna z 26.5.2011. [25] Dyrektywa 2005/60/WE z dnia 26 października 2005 r. w
sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania
pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, Dz.U. L 309 z 25.11.2005. [26] Sieć CARIN, wspierana przez Komisję i Europol,
jest międzynarodową siecią skupiającą osoby
zajmujące się zawodowo tematyką odzyskiwania mienia,
włączając ekspertów (w tym jedną osobę kontaktową
ds. egzekwowania prawa oraz jedną – do spraw wymiaru sprawiedliwości)
z ponad 50 krajów i porządków prawnych, obejmujących między innymi
26 państw członkowskich UE. Jej celem jest wymiana najlepszych
praktyk i usprawnianie współpracy międzyinstytucjonalnej w sprawach o
zasięgu transgranicznym dotyczących odzyskiwania mienia. [27] Na przykład służby Komisji odbyły
szereg posiedzeń dwustronnych z przedstawicielami sieci FLARE
(Wolność, zgodność z prawem i przestrzeganie prawa w
Europie) oraz związanych z nią sieci. [28] Na przykład seminarium centrów doskonałości
do spraw szkoleń w zakresie odzyskiwania mienia oraz seminarium
strategiczne Eurojust w 2010 r. [29] Zwłaszcza zalecenie nr 4 w zaleceniach FATF,
zmienionych w lutym 2012 r. [30] Umowa ramowa o świadczenie usług No
JLS/2010/EVAL/FW/001/A1, Study for an Impact Assessment on a proposal for a
new legal framework on the confiscation and recovery of criminal assets
(„Analiza dotycząca oceny skutków towarzyszącej wnioskowi w sprawie
nowych ram prawnych regulujących konfiskatę i odzyskiwanie mienia
pochodzącego z przestępczości”). [31] Assessing the effectiveness of EU Member States'
practices in the identification, tracing, freezing and confiscation of criminal
assets („Ocena skuteczności praktyk państw członkowskich UE
w zakresie identyfikacji, wykrywania, zamrażania i konfiskaty mienia
pochodzącego z przestępczości”), dokument jest dostępny na
stronie: http://ec.europa.eu/home-affairs/policies/crime/crime_confiscation_en.htm
[32] Sprawozdanie Komisji na podstawie art. 6 decyzji ramowej
Rady z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi
i mienia pochodzących z przestępstwa (2005/212/WSiSW), COM (2007) 805
wersja ostateczna z 17.12.2007. [33] Sprawozdanie Komisji na podstawie art. 14 decyzji ramowej
Rady 2003/577/WSiSW z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie wykonania w Unii
Europejskiej postanowień o zabezpieczeniu mienia i środków
dowodowych, COM(2008) 885 wersja ostateczna z 22.12.2008. [34] Sprawozdanie Komisji na podstawie art. 22 decyzji ramowej
Rady 2006/783/WSiSW z dnia 6 października 2006 r. w sprawie
stosowania zasady wzajemnego uznawania do nakazów konfiskaty, COM(2010) 428
wersja ostateczna z 23.8.2010. [35] Sprawozdanie Komisji na podstawie art. 8 decyzji Rady
2007/845/WSiSW z dnia 6 grudnia 2007 r. dotyczącej współpracy
pomiędzy biurami ds. odzyskiwania mienia w państwach
członkowskich w dziedzinie wykrywania i identyfikacji korzyści
pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z
przestępstwem, COM(2011) 176 wersja ostateczna z 12.4.2011. [36] Decyzja ramowa Rady 2008/841/WSiSW z dnia 24 października
2008 r. w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej
(Dz.U. L 300 z 11.11.2008, s. 42). [37] Patrz odwołania w przypisie 2. [38] Orzeczenie w sprawie Raimondo przeciwko Włochom z
dnia 22 lutego 1994 r. [39] Orzeczenie w sprawie Walsh przeciwko dyrektorowi biura ds.
odzyskiwania mienia (Zjednoczone Królestwo) (2005). [40] Sprawozdanie końcowe projektu włoskiego pt. Confiscation:
Legal issues and international cooperation („Konfiskata: kwestie prawne i
współpraca międzynarodowa”) opracowane w ramach podgrupy do spraw z
zakresu prawa karnego (CLASG) w grupie G8 Roma-Lyon. [41] Dz.U. C, , s. . [42] Dz.U. C, , s. . [43] „Otwarta i bezpieczna Europa służąca swoim
obywatelom i ich chroniąca”, dokument Rady 17024/09, przyjęty przez
Radę Europejską w dniach 10-11 grudnia 2009 r. [44] Dz.U. L 182 z 5.7.2001, s. 1. [45] Dz.U. L 196 z 2.8.2003, s. 45. [46] Dz.U. L 68 z 15.3.2005, s. 49. [47] Dz.U. L 328 z 24.11.2006, s. 59. [48] Dz.U. C 195 z 25.6.1997, s. 2. [49] Dz.U. L 140 z 14.6.2000, s. 1. [50] Dz.U. L 149 z 2.6.2001, s. 1. [51] Dz.U. L 164 z 22.6.2002, s. 3. [52] Dz.U. L 330 z 9.12.2008, s. 21. [53] Dz.U. L 182 z 5.7.2001, s. 1. [54] Dz.U. L 192 z 31.7.2003, s. 54. [55] Dz.U. L 335 z 11.11.2004, s. 8. [56] Dz.U. L 69 z 16.3.2005, s. 67. [57] Dz.U. L 300 z 11.11.2008, s. 42. [58] Dz.U. L 101 z 15.4.2011, s. 1. [59] Dz.U. L 335 z 17.12.2001, s. 1.