Zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub działań związanych z terroryzmem (od 2027 r.) – mechanizmy państw członkowskich

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Państwa członkowskie UE:

• mogą podjąć decyzję o stosowaniu całości lub części rozporządzenia (UE) 2024/1624 do innych rodzajów działalności, które uznają za narażone na ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, powiadamiając o tym Komisję Europejską, uzasadniając tę decyzję i oceniając wpływ takiego stosowania na świadczenie usług na rynku wewnętrznym;
• zapewniają, aby:
  • kantory wymiany walut lub biura realizujące czeki oraz podmioty świadczące usługi na rzecz trustów lub spółek były licencjonowane lub zarejestrowane,
  • podmioty świadczące usługi hazardowe były regulowane,
  • inne podmioty zobowiązane spełniały minimalne wymogi w zakresie rejestracji, co ma umożliwić podmiotom sprawującym nadzór ich identyfikację;
• muszą ograniczyć ryzyka prania pieniędzy, jeśli przyznają prawa pobytu w zamian za inwestycje, poprzez:
  • ustanowienie procesu zarządzania ryzykiem, nadzorowanego przez wyznaczony organ, w celu identyfikacji, klasyfikacji i ograniczania ryzyk,
  • stosowanie środków, w tym kontroli profilu wnioskodawcy i źródła jego majątku, z uwzględnieniem weryfikacji na podstawie istniejących rejestrów, a także okresowych przeglądów wnioskodawców średniego i wysokiego ryzyka,
  • publikowanie ogólnodostępnego sprawozdania rocznego na temat liczby wniosków, krajów pochodzenia wnioskodawców, liczby wydanych lub odrzuconych dokumentów pobytowych oraz wszelkich zmian w odniesieniu do zidentyfikowanych ryzyk finansowych,
  • powiadomienie Komisji, do 10 lipca 2028 r., o wszystkich podjętych środkach;
• wymagają, by podmioty sprawujące nadzór sprawdzały, czy kadra kierownicza wyższego szczebla podmiotów zobowiązanych cieszy się dobrą opinią, działa w sposób uczciwy i etyczny oraz posiada kompetencje niezbędne do wykonywania swojej pracy.

Oceny ryzyka

Komisja:

• ocenia ryzyka transgranicznego prania pieniędzy, finansowania terroryzmu oraz niewykonania ukierunkowanych sankcji finansowych i uchylania się od nich, które to ryzyka mają wpływ na rynek wewnętrzny i są związane z działalnością transgraniczną;
• do 10 lipca 2028 r. musi sporządzić publiczne sprawozdanie ze swoich ustaleń i aktualizować je co cztery lata lub częściej, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Państwa członkowskie:

• przeprowadzają krajowe oceny ryzyka w celu zidentyfikowania, ocenienia, zrozumienia i ograniczenia ryzyk prania pieniędzy, finansowania terroryzmu oraz niewykonania ukierunkowanych sankcji finansowych i uchylania się od nich;
• aktualizują oceny i dokonują ich przeglądu co cztery lata;
• wyznaczają organ koordynujący ich działania podejmowane w odpowiedzi na ryzyka związane z praniem pieniędzy, finansowaniem terroryzmu oraz niewykonaniem ukierunkowanych sankcji finansowych i uchylaniem się od nich;
• prowadzą kompleksowe statystyki dotyczące skuteczności swoich ram w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Centralne rejestry beneficjentów rzeczywistych

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

• informacje o beneficjentach rzeczywistych były adekwatne, dokładne i aktualne oraz były przechowywane w centralnym rejestrze krajowym;
• centralne rejestry beneficjentów rzeczywistych były zintegrowane za pośrednictwem europejskiej centralnej platformy;
• krajowe organy właściwe oraz Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA) miały niezwłoczny, niefiltrowany, bezpośredni i swobodny dostęp do informacji bez powiadamiania podmiotu, którego dane są wyszukiwane;
• osoby fizyczne i organizacje, które mogą wykazać uzasadniony interes, na przykład dziennikarze, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, środowiska akademickie i różne organy, miały dostęp do informacji dotyczących, na przykład, nazwiska, obywatelstwa i kraju zamieszkania beneficjenta rzeczywistego oraz charakteru posiadanej przez niego własności lub sprawowanej przez niego kontroli;
• istniały zabezpieczenia ograniczające dostęp do danych osobowych w przypadku, gdy beneficjent jest osobą małoletnią lub może być narażony na ryzyko nadużycia finansowego, uprowadzenia, szantażu, wymuszenia, nękania, przemocy lub zastraszenia.

Informacje o rachunkach płatniczych i bankowych, rachunkach papierów wartościowych i kryptoaktywów oraz skrytkach depozytowych

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

• ustanowiono scentralizowane automatyczne mechanizmy (rejestry centralne lub elektroniczne systemy wyszukiwania danych) umożliwiające identyfikację posiadaczy rachunków płatniczych, rachunków bankowych oznaczonych międzynarodowym numerem rachunku bankowego (IBAN) (w tym wirtualnym numerem IBAN), rachunków papierów wartościowych, rachunków kryptoaktywów i skrytek depozytowych;
• scentralizowane automatyczne mechanizmy były zintegrowane za pośrednictwem systemu integracji rejestrów rachunków bankowych, który zostanie opracowany i będzie obsługiwany przez Komisję;
• informacje były w pełni udostępniane AMLA, jednostkom FIU oraz podmiotom sprawującym nadzór nad przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Informacje o nieruchomościach

Państwa członkowskie:

• ustanawiają pojedynczy punkt dostępu do informacji na temat własności nieruchomości, z którego odpowiednie organy mogą korzystać w sposób bezpośredni i bezpłatny;
• zapewniają, aby informacje obejmowały co najmniej następujące dane:
  • nieruchomość – dane katastralne, położenie geograficzne, powierzchnia/wielkość i rodzaj nieruchomości,
  • własność – imię i nazwisko osoby fizycznej, nazwa podmiotu prawnego lub porozumienia prawnego oraz cena zakupu,
  • roszczenia prawne („obciążenia”) – kredyty hipoteczne, ograniczenia sądowe, prawa własności lub inne gwarancje,
  • historia – własność, cena i powiązane obciążenia,
  • istotne dokumenty.

Jednostki analityki finansowej

Każde państwo członkowskie ustanawia FIU w celu zapobiegania praniu pieniędzy, jego przestępstwom źródłowym i finansowaniu terroryzmu, wykrywania takich zjawisk oraz ich skutecznego zwalczania. FIU:

• jest jedyną jednostką centralną odpowiedzialną za otrzymywanie i analizowanie zgłoszeń dotyczących podejrzanych transakcji przesyłanych przez podmioty zobowiązane;
• przekazuje wyniki swoich analiz odpowiednim organom właściwym, gdy podejrzewa pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu;
• wyznacza urzędnika ds. praw podstawowych w celu zapewnienia przestrzegania przepisów prawa;
• ma natychmiastowy i bezpośredni dostęp do szeregu informacji finansowych i administracyjnych oraz informacji dotyczących egzekwowania prawa;
• odpowiada na wnioski o udzielenie informacji oraz spontanicznie przekazuje informacje podmiotom sprawującym nadzór nad przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
• może podjąć niezwłoczne działania w celu zawieszenia lub wstrzymania zgody w odniesieniu do transakcji lub rachunków, które uważa za powiązane z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu;
• może nakazać podmiotom zobowiązanym monitorowanie transakcji lub działań, którymi zarządzają na rzecz dowolnych osób stwarzających znaczące ryzyko;
• przedstawia roczne sprawozdanie zawierające informacje na temat swojej działalności oraz na temat zidentyfikowanych tendencji i typologii;
• współpracuje z innymi jednostkami FIU i przeprowadza wspólne analizy podejrzanych transakcji i działań.

Nadzór nad przeciwdziałaniem praniu pieniędzy

Krajowe podmioty sprawujące nadzór:

• zapewniają, aby podmioty zobowiązane wypełniały swoje obowiązki wynikające z unijnego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
• przekazują informacje dotyczące prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (np. ocenę ryzyka przeprowadzoną przez Komisję, krajowe lub sektorowe oceny ryzyka, odpowiednie wytyczne i zalecenia wydane przez AMLA) podmiotom zobowiązanym podlegającym ich nadzorowi;
• prowadzą nadzór oparty na analizie ryzyka;
• niezwłocznie informują FIU o wszelkich istotnych faktach lub ustaleniach;
• tworzą specjalne kolegia podmiotów sprawujących nadzór ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w sytuacji, gdy grupa instytucji kredytowych lub finansowych działa w co najmniej dwóch różnych państwach członkowskich lub gdy instytucja kredytowa lub finansowa spoza UE utworzyła zakłady w co najmniej trzech państwach członkowskich.

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

• na podmioty zobowiązane nakładane były kary pieniężne za poważne, powtarzające się lub systematyczne naruszenia prawa;
• podmioty sprawujące nadzór mogły stosować środki administracyjne, takie jak zalecenia, konkretne środki naprawcze i ograniczenia działalności, uzupełnione okresowymi karami pieniężnymi za niewypełnienie takich środków;
• decydenci polityczni, jednostki FIU, podmioty sprawujące nadzór, w tym AMLA, oraz inne odpowiednie organy prowadziły współpracę, w szczególności w związku ze zwalczaniem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu i wykonaniem ukierunkowanych sankcji finansowych.

AMLA, we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym, Prokuraturą Europejską, Europolem (Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania), Eurojustem (Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych) oraz europejskimi urzędami nadzoru, wydaje wytyczne dotyczące współpracy i procedur.

Postanowienia końcowe

Komisja:

• zyskuje uprawnienia do przyjmowania aktów delegowanych na czas nieokreślony od 9 lipca 2024 r.;
• do 10 lipca 2032 r., a następnie co trzy lata, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej sprawozdanie z wykonania dyrektywy.

Dyrektywa zmienia dyrektywę (UE) 2019/1937 (zob. streszczenie) oraz zmienia i uchyla dyrektywę (UE) 2015/849 (zob. streszczenie) od 10 lipca 2027 r.