1. 

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Županijski Sud u Zagrebu (sąd okręgowy w Zagrzebiu, Chorwacja), daje Trybunałowi możliwość wyjaśnienia, że co do zasady nie jest on właściwy w zakresie wykładni przepisów dotyczących odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania (ENA), w sytuacji gdy pytania pochodzą od sądu państwa członkowskiego, które wydało ten ENA, zgodnie z decyzją ramową Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (zwaną dalej „decyzją ramową”) ( 2 ).

2.

Artykuł 1 decyzji, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązania do jego wykonania”, stanowi:

„1.   Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.

2.   Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.

3.   Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej”.

3.

Artykuł 2, zatytułowany „Zakres stosowania europejskiego nakazu aresztowania”, w ust. 1 i 2 przewiduje:

„1.   Europejski nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które w świetle prawa obowiązującego w wydającym nakaz państwie członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy, albo w przypadku gdy zapadł wyrok lub wydano środek zabezpieczający o wymiarze co najmniej czterech miesięcy.

2.   Następujące przestępstwa, jeśli w wydającym nakaz państwie członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o wymiarze co najmniej trzech lat i jako określone prawem wydającego nakaz państwa członkowskiego, stanowią na warunkach niniejszej decyzji ramowej podstawę, bez weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej za popełniony czyn, do przekazania na mocy europejskiego nakazu aresztowania:

[…]

[…]”.

4.

Podstawy „obligatoryjn[ej] odmow[y] wykonania europejskiego nakazu aresztowania” wyszczególniono w art. 3 wspomnianej decyzji ramowej, zgodnie z którym:

„Właściwy sądowy organ państwa członkowskiego wykonującego europejski nakaz aresztowania (zwany dalej »wykonującym nakaz organem sądowym«) odmawia wykonania europejskiego nakazu aresztowania w następujących przypadkach:

[…]

[…]”.

5.

Zgodnie z art. 4 decyzji ramowej, zatytułowanym „Fakultatywna odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania”:

„Wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania:

[…]

[…]”.

6.

Oskarżony AY jest obywatelem węgierskim i prezesem węgierskiej spółki, przeciwko któremu toczy się postępowanie karne przed sądem odsyłającym. W akcie oskarżenia wniesionym przez Ured za suzbijanje korupcije i organiziranog kriminaliteta (urząd ds. zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej, zwany dalej „USKOK‑iem”) w dniu 31 marca 2014 r. AY zarzuca się, że zgodził się zapłacić znaczną kwotę pieniężną osobie piastującej wysoki urząd w Chorwacji w zamian za zawarcie umowy pomiędzy węgierską spółką a rządem chorwackim.

7.

W dniu 10 czerwca 2011 r. USKOK wszczął śledztwo przeciwko AY jako podejrzanemu o popełnienie czynów łapownictwa czynnego, informując w pełni przed wszczęciem śledztwa węgierską prokuraturę generalną i węgierskiego prokuratora generalnego osobiście. Przy wydawaniu postanowienia o wszczęciu śledztwa wystąpiono do właściwego węgierskiego organu o udzielenie międzynarodowej pomocy prawnej, polegającej na przesłuchaniu AY w charakterze podejrzanego i na przekazaniu mu wezwania. Wnioski o pomoc prawną przesłano w okresie od 10 czerwca 2011 r. do września 2013 r.

8.

Organy węgierskie nie wykonały wniosków o pomoc prawną. Wobec tego właściwe organy chorwackie nie miały możliwości ustanowienia kontaktu z podejrzanym AY i chorwackie śledztwo przeciwko niemu zawieszono w grudniu 2012 r.

9.

Na podstawie informacji podanych mu do wiadomości w załączniku do wniosku o pomoc prawną prokurator generalny Węgier wszczął jednak śledztwo, z powodu istnienia uzasadnionych podejrzeń popełnienia czynu zabronionego naruszającego uczciwość w życiu publicznym w formie łapownictwa czynnego w wymiarze międzynarodowym na gruncie węgierskiego kodeksu karnego. Śledztwo to zostało zakończone w dniu 20 stycznia 2012 r. postanowieniem węgierskiego centralnego biura śledczego zgodnie z węgierskim kodeksem postępowania karnego, na takiej podstawie, że popełnione czyny nie stanowiły czynu zabronionego. Jednakże śledztwa tego nie wszczęto przeciwko AY w charakterze podejrzanego, lecz jedynie w związku z zarzucanym czynem zabronionym. AY został w związku z tym przesłuchany w charakterze świadka. Osoba piastująca wysoki urząd w Chorwacji nie została przesłuchana w charakterze świadka w ramach tego postępowania śledczego.

10.

Według sądu odsyłającego inne postępowania, które przeprowadzano na Węgrzech, zostały umorzone wobec braku nowych okoliczności faktycznych późniejszych w stosunku do okoliczności wymienionych w postanowieniu z dnia 20 stycznia 2012 r.

11.

W dniu 1 października 2013 r., po przystąpieniu Republiki Chorwacji do Unii Europejskiej i przed wszczęciem postępowania karnego w Chorwacji zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi, USKOK wydał ENA przeciwko AY.

12.

Postanowieniem Fővárosi Törvényszék (sądu okręgowego dla miasta stołecznego Budapeszt, Węgry) z dnia 7 października 2013 r. odmówiono wykonania tego ENA na tej podstawie, iż dostępne informacje pozwalały na ustalenie, że postępowanie karne zostało już wszczęte na Węgrzech w odniesieniu do tych samych czynów co czyny, na których opierał się nakaz aresztowania, przy czym węgierski organ sądowy wstrzymał to postępowanie.

13.

Po propozycji odesłania sprawy do składu orzekającego bez ławy przysięgłych i postanowieniu o odesłaniu sprawy AY do sądu odsyłającego sprawę przekazano izbie oskarżeń tego sądu, wydziałowi ds. europejskich nakazów aresztowania, zgodnie z odpowiednim przepisem chorwackiego kodeksu postępowania karnego. Drugi ENA przeciwko AY, osobie, której dotyczy wniosek, wydano w dniu 15 grudnia 2015 r. Nakaz ten nie został nigdy wykonany przez Węgry.

14.

W dniu 27 stycznia 2017 r. sąd odsyłający ponownie przekazał właściwym organom węgierskim drugi ENA.

15.

Następnie po upływie 60 dni od wysłania drugiego ENA sąd odsyłający zwrócił się do chorwackiego członka Eurojustu. Po interwencji chorwacki członek Eurojustu przekazał sądowi odsyłającemu stanowisko właściwego organu węgierskiego, w którym organ ów stwierdził, że nie uważa, aby miał obowiązek podejmować czynności w zakresie wydanego ENA oraz że na Węgrzech nie ma prawnej możliwości zatrzymania oskarżonego AY lub wszczęcia nowego postępowania w sprawie wykonania ENA wydanego w Chorwacji w dniu 15 grudnia 2015 r. Identyczne stanowisko właściwego węgierskiego organu sądowego zostało przekazane sądowi odsyłającemu w dniu 4 kwietnia 2017 r.

16.

Z uwagi na fakt, iż sąd odsyłający powziął wątpliwości w przedmiocie interpretacji podstaw odmowy wykonania ENA przewidzianych w art. 3 pkt 2 i w art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, postanowieniem z dnia 16 maja 2017 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 18 maja 2017 r., postanowił on skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

17.

Ze względu na szczególne okoliczności zdecydowano o rozpoznaniu niniejszej sprawy w pierwszej kolejności, zgodnie z art. 53 § 3 regulaminu postępowania przez Trybunałem Sprawiedliwości.

18.

Strony w postępowaniu głównym, rządy chorwacki, czeski, węgierski, austriacki i rumuński oraz Irlandia, a także Komisja przedstawili uwagi na piśmie. Strony w postępowaniu głównym, rządy chorwacki i węgierski oraz Komisja wzięli udział w rozprawie, która odbyła się w dniu 28 lutego 2018 r.

19.

W przedmiotowej sprawie sąd państwa członkowskiego wydającego ENA zwraca się o uzyskanie wyjaśnień co do wykonania tego ENA. W związku z tym sąd odsyłający przedstawia szereg pytań dotyczących podstaw odmowy wykonania ENA przewidzianych w art. 3 pkt 2 i art. 4 pkt 3 decyzji ramowej.

20.

Wydaje się to dziwne, ponieważ odpowiedź udzielona przez Trybunał byłaby istotna jedynie dla organów wykonujących nakaz.

21.

Źródłem spraw dotyczących ENA jest zazwyczaj spór między organami sądowymi dwóch państw członkowskich. Organy jednego państwa członkowskiego wydają ENA, podczas gdy organy sądowe innego państwa członkowskiego wykonują ten nakaz.

22.

W związku z tym zwykle sprawy dotyczące kwestii związanych z wykonaniem nakazu, w szczególności możliwych podstaw odmowy jego wykonania, wnoszone są z inicjatywy organów sądowych wykonujących nakaz, ponieważ organy te dążą do uzyskania jasności co do granic takich podstaw odmowy ( 3 ). Organy te zmierzają do ustalenia, czy mogą wykonać ENA, czy też nie wolno im tego robić.

23.

Wydaje się, że sąd odsyłający uważa, iż wskutek udzielonej przez Trybunał odpowiedzi mógłby znaleźć się w sytuacji, w której uchyliłby ENA. Jeżeli zatem Trybunał uzna, że istnieją podstawy do odmowy wykonania ENA przez władze węgierskie, sąd odsyłający dopilnowałby, aby ENA został uchylony.

24.

Nie sądzę, aby Trybunał był w stanie odpowiedzieć na pytania prejudycjalne od pierwszego do czwartego. Moim zdaniem Trybunał nie jest właściwy, aby to uczynić ( 4 ).

25.

Z art. 267 akapit drugi TFUE wynika, że Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w przypadku gdy sąd odsyłający uznaje, że decyzja w tej kwestii jest „niezbędna” do wydania przez ten sąd wyroku.

26.

W sprawie takiej jak rozpatrywana obecnie nie jestem w stanie dostrzec konieczności udzielenia przez Trybunał odpowiedzi w kontekście postępowania przed sądem odsyłającym. To prawda, że co do zasady wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym są dopuszczalne i tylko w rzadkich i skrajnych przypadkach Trybunał odmawia udzielenia na nie odpowiedzi. Odesłania tego rodzaju korzystają z domniemania, iż mają znaczenie dla sprawy ( 5 ). Owa kwestia znaczenia pytania dla sprawy ma charakter obiektywny.

27.

W sytuacjach, które sam Trybunał określa mianem „nadzwyczajnych okoliczności” ( 6 ), odmawiał on udzielenia odpowiedzi na pytania w sprawach o charakterze hipotetycznym, gdy podnoszone pytania nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu, gdy pytania nie były wystarczająco jasno sformułowane lub gdy okoliczności faktyczne nie były wystarczająco jasne.

28.

Z pozoru wydaje się, że pytania od pierwszego do czwartego nie należą do żadnej z kategorii spraw, w których Trybunał odmówił udzielenia odpowiedzi na pytania. Niemniej jednak, według mojej wiedzy, Trybunał nie znalazł się jak dotąd w sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie, a mianowicie gdy organy państwa członkowskiego wydającego ENA starają się uzyskać wyjaśnienie w odniesieniu do praw i obowiązków organów, które mają wykonać ENA.

29.

Kwestia, czy organ wydający ENA zdecyduje się go utrzymać w mocy, jest i powinna być niezależna od kwestii ewentualnych podstaw odmowy wykonania. Gdyby na przykład Trybunał uznał, że organy węgierskie mogą powoływać się na art. 3 pkt 2 lub art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, aby nie wykonać ENA, fakt ten z prawnego punktu widzenia pozostawałby bez wpływu na ewentualne utrzymanie w mocy ENA przez organ wydający. Sąd odsyłający mógłby utrzymać ENA w mocy lub go uchylić.

30.

Sprawa leżąca u podstaw odesłania prejudycjalnego dotyczy, w konkretnym przypadku, wykładni przepisów prawa węgierskiego w świetle przepisów decyzji ramowej. Ostateczna decyzja w przedmiocie oceny spełnienia wymogów art. 3 pkt 2 lub art. 4 pkt 3 decyzji ramowej należy do organów węgierskich. Sąd odsyłający nie może wykonać tego zadania, w praktyce wchodząc w kompetencje organów węgierskich.

31.

Gdyby Trybunał miał udzielić w niniejszej sprawie odpowiedzi na pytania od pierwszego do czwartego, jego orzeczenie nie miałoby oczywiście charakteru „jedynie konsultacyjnego i pozbawi[onego][…] mocy wiążącej” ( 7 ). Jednakże faktycznie i w odniesieniu do sądu odsyłającego w konkretnej rozpoznawanej sprawie, byłoby dokładnie tak: bez wątpienia interesująco w wymiarze teoretycznym, ale bez możliwości praktycznego zastosowania w konkretnej sprawie rozpoznawanej przez organy chorwackie. Orzeczenie to mogłoby mieć znaczenie jedynie dla organów węgierskich, a to nie one złożyły niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

32.

Ponadto nie należy zapominać, że cały system leżący u podstaw ENA opiera się na wzajemnym zaufaniu wydających i wykonujących ENA państw członkowskich i wzajemnym uznawaniu ENA przez te państwa. Nie ulega wątpliwości, że to przede wszystkim wykonujące nakaz państwo członkowskie winno mieć zaufanie do działań wydającego nakaz państwa członkowskiego. Jednak wydające nakaz państwo członkowskie także musi działać w zaufaniu w stosunku do czynności podejmowanych przez wykonujące nakaz państwo członkowskie, jeżeli to ostatnie powołuje się na podstawy odmowy wykonania ENA. W momencie, w którym wydające nakaz państwo członkowskie zaczyna stosować i interpretować prawo wykonującego nakaz państwa członkowskiego i próbuje ustalić, czy to ostatnie prawidłowo zastosowało rzeczone prawo, zbliża się ono niebezpiecznie do naruszenia zasady wzajemnego zaufania. W związku z tym, w przeciwieństwie na przykład do spraw z zakresu prawa cywilnego, nie jest rzeczą typową dla organów jednego państwa, by stosować, interpretować i oceniać prawo innego państwa. W ramach mechanizmu ustanowionego w postępowaniu w trybie prejudycjalnym sądy krajowe przedstawiają okoliczności faktyczne i opis znajdującego zastosowanie prawa krajowego w celu umożliwienia Trybunałowi dokonania użytecznej i służącej określonemu celowi wykładni prawa Unii. Można to jednak zagwarantować jedynie wówczas, gdy sąd odsyłający będzie faktycznie w stanie zastosować potem wykładnię Trybunału do rozpatrywanej przez siebie sprawy. Z uwagi na to, iż sąd chorwacki nie może stosować węgierskiego prawa karnego, odpowiedź Trybunału będzie w tym kontekście bezprzedmiotowa ( 8 ).

33.

Podsumowując: z uwagi na to, że pytania prejudycjalne dotyczą wykładni decyzji ramowej w kontekście kwestii należących do kompetencji organów wykonującego nakaz państwa członkowskiego, uważam, że Trybunał nie jest właściwy do udzielenia na nie odpowiedzi.

34.

Co się tyczy pytania piątego, nie wydaje mi się, aby występował tu problem właściwości. Zgodnie z decyzją ramową, która opiera się na duchu współpracy między organami kilku państw członkowskich, odpowiedź na to pytanie ma przede wszystkim znaczenie dla organów państwa członkowskiego wykonującego nakaz. Niemniej jednak wydanie orzeczenia w przedmiocie tego pytania, poprzez które sąd odsyłający zasadniczo zmierza do ustalenia, czy na mocy art. 1 ust. 2 decyzji ramowej wykonujący nakaz organ sądowy ma obowiązek wydać decyzję w przedmiocie przekazanego mu ENA, jest również niezbędne dla sądu odsyłającego, po to aby upewnił się on, czy może zgodnie z prawem oczekiwać odpowiedzi od wykonującego nakaz organu sądowego. Umożliwi to sądowi odsyłającemu ustalenie, czy powinien uchylić drugi ENA. Ponadto należy mieć na uwadze fakt, że pytanie piątej jest jedynym pytaniem, które nie wymaga żadnej interpretacji prawa węgierskiego przez chorwacki sąd odsyłający.

35.

Poprzez pytanie piąte sąd odsyłający zasadniczo zmierza do ustalenia, czy na podstawie art. 1 ust. 2 decyzji ramowej wykonujący nakaz organ sądowy ma obowiązek wydać decyzję w przedmiocie przekazanego mu ENA, nawet jeżeli w tym państwie członkowskim wydano już decyzję w sprawie wcześniejszego ENA w odniesieniu do tej samej osoby, której dotyczy wniosek, w tym samym postępowaniu karnym, w sytuacji gdy drugi ENA został wydany przez inny organ sądowy ze względu na zmianę okoliczności w wydającym nakaz państwie członkowskim.

36.

Zgodnie z jednoznacznym brzmieniem art. 1 ust. 2 decyzji ramowej państwa członkowskie wykonują każdy ENA w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami tej decyzji ramowej. W tym kontekście art. 15 ust. 1 decyzji ramowej stanowi, że decyzję o tym, czy osoba, której nakaz dotyczy, ma zostać przekazana, podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy, z uwzględnieniem terminów określonych w decyzji ramowej. Ponadto art. 17 ust. 1 decyzji ramowej stanowi, że ENA stosuje się i wykonuje w trybie przewidzianym dla spraw niecierpiących zwłoki, a w przypadku odmowy jego wykonania należy podać jej przyczyny, zgodnie z ust. 6 tego artykułu. Co więcej, art. 22 decyzji ramowej przewiduje, że wykonujący nakaz organ sądowy niezwłocznie powiadamia wydający nakaz organ sądowy o decyzji w sprawie czynności, które mają zostać podjęte w sprawie ENA.

37.

Ponadto, jak opisano poniżej w sposób bardziej szczegółowy, w art. 3 i nast. decyzji ramowej zawarto wyczerpujący katalog podstaw odmowy wykonania ENA. Istnienie wcześniejszego ENA nie figuruje wśród podstaw odmowy wykonania.

38.

W związku z tym organy wykonującego nakaz państwa członkowskiego, które nie udzielą odpowiedzi na ENA, naruszają swoje zobowiązania wynikające z decyzji ramowej.

39.

Proponuję zatem, aby na pytanie piąte odpowiedzieć w ten sposób, że na mocy art. 1 ust. 2 decyzji ramowej wykonujący nakaz organ sądowy ma obowiązek wydać decyzję w sprawie przekazanego mu ENA, nawet wówczas gdy w tym państwie członkowskim wydano już decyzję w sprawie wcześniejszego ENA w odniesieniu do tej samej osoby, której dotyczy wniosek, w tym samym postępowaniu karnym, lecz drugi ENA został wydany przez inny organ sądowy ze względu na zmianę okoliczności w wydającym nakaz państwie członkowskim.

40.

Na wypadek, gdyby Trybunał nie przychylił się do mojej analizy dotyczącej pytań od pierwszego do czwartego, ustosunkuje się obecnie hipotetycznie do pozostałych pytań prejudycjalnych.

41.

W pytaniach od pierwszego do czwartego, które powinny być rozpatrywane łącznie, sąd odsyłający zwraca się zasadniczo do Trybunału z pytaniem, czy decyzja taka jak decyzja węgierskiego centralnego biura śledczego z dnia 20 stycznia 2012 r. o umorzeniu śledztwa prowadzonego na Węgrzech może stanowić podstawę odmowy w rozumieniu art. 3 pkt 2 lub art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, co wykluczałoby wykonanie ENA wydanego przeciwko AY. Sąd zastanawia się również nad związkiem między tymi dwoma przepisami.

42.

Podstawowe cechy decyzji ramowej w odniesieniu do podstaw odmowy wykonania ENA są już dobrze znane Trybunałowi: decyzja ramowa jest oparta na zasadzie wzajemnego uznawania, która z kolei, stanowiąc „kamień węgielny” współpracy sądowej, opiera się na wzajemnym zaufaniu ( 9 ) między państwami członkowskimi z myślą o realizacji celu wyznaczonego Unii, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości ( 10 ). W tym celu art. 1 ust. 2 decyzji ramowej ustanawia zasadę, zgodnie z którą państwa członkowskie zobowiązane są wykonać każdy ENA w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami tej decyzji ramowej. Z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności wykonujące nakaz organy sądowe mogą zatem odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie w wyczerpująco wyliczonych wypadkach odmowy wykonania przewidzianych w tej decyzji ramowej, a wykonanie ENA można uzależnić wyłącznie od jednego z warunków wyczerpująco określonych we wspomnianej decyzji ramowej. W konsekwencji wykonanie ENA stanowi zasadę, zaś odmowa wykonania ma być wyjątkiem, który należy interpretować ściśle ( 11 ).

43.

W art. 3 decyzji ramowej określono podstawy obligatoryjnej odmowy wykonania ENA, natomiast w art. 4 decyzji ramowej wymieniono podstawy fakultatywnej odmowy wykonania ENA.

44.

Aby ustalić, czy w rozpatrywanej sprawie organy węgierskie mogły odmówić wykonania ENA, zajmę się w pierwszej kolejności podstawami obligatoryjnej odmowy wykonania, a następnie przejdę do podstaw odmowy fakultatywnej.

45.

Zgodnie z art. 3 pkt 2 decyzji ramowej wykonujący nakaz organ sądowy odmawia wykonania ENA, jeżeli zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w państwie członkowskim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana w świetle prawa państwa członkowskiego, w którym nastąpiło skazanie.

46.

Powstaje więc pytanie, czy w omawianym przypadku wobec danej osoby zapadło „prawomocne orzeczenie” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej i czy postanowienie węgierskiego centralnego biura śledczego z dnia 20 stycznia 2012 r. kończące śledztwo, w którym osoba, której następnie dotyczył ENA, została przesłuchana jedynie w charakterze świadka, stanowi takie prawomocne orzeczenie.

47.

Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej stanowi wyraz zasady ne bis in idem, zgodnie z którą nikt nie może być dwukrotnie skazany lub oskarżony za ten sam czyn ( 12 ). Zasada ta, określana w jurysdykcjach common law jako „double jeopardy rule” (zasada podwójnego niebezpieczeństwa) ( 13 ) została w odniesieniu do porządku prawnego Unii zdefiniowana obecnie w art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który stanowi, że nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii ( 14 ).

48.

AY i rząd węgierski uważają, że rozważane postanowienie stanowi „prawomocne orzeczenie” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, natomiast wszyscy pozostali uczestnicy postępowania są przeciwnego zdania.

49.

Brzmienie przepisu nie zawiera w tym aspekcie jednoznacznych wytycznych. Chociaż co najmniej jedna wersja językowa art. 3 pkt 2 decyzji ramowej wyraźnie wskazuje, że osoba, której dotyczy wniosek, musi zostać ostatecznie skazana wyrokiem objętym powagą rzeczy osądzonej ( 15 ), w zdecydowanej większości wersji językowych sytuacja nie jest tak jednoznaczna.

50.

Wydaje się, że dotychczasowe orzecznictwo Trybunału nie daje jasnej odpowiedzi w kwestii będącej przedmiotem sporu.

51.

W wyroku Mantello ( 16 ) Trybunał opowiedział się za raczej szeroką interpretacją art. 3 pkt. 2 decyzji ramowej. Trybunał zasadniczo transponował swoje orzecznictwo wynikające z art. 54 Konwencji wykonawczej do układu z Schengen i orzekł, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło prawomocne orzeczenie obejmujące te same czyny w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, jeżeli w następstwie przeprowadzonego postępowania karnego prawo oskarżyciela publicznego do wniesienia oskarżenia ostatecznie wygasło lub jeżeli organy sądowe państwa członkowskiego wydały orzeczenie uniewinniające oskarżonego w odniesieniu do zarzucanych czynów.

52.

Trybunał stwierdził jednocześnie, że „prawomocność” orzeczenia, o której mowa w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, podlega ocenie zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego, w którym orzeczenie zostało wydane ( 17 ).

53.

AY miał jedynie status świadka w śledztwie węgierskim. Nie był oskarżony. Moim zdaniem aby w stosunku do osoby wydano „prawomocne orzeczenie”, konieczne jest jej występowanie w charakterze oskarżonego na pewnym etapie postępowania. Innymi słowy, jak słusznie podkreśliła Komisja, aby sytuacja została objęta zakresem art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, musiałoby zostać wszczęte postępowanie przeciwko tej samej osobie.

54.

Ponadto z wyroku Turanský można wysnuć wniosek, że zasady ne bis in idem nie stosuje się do orzeczenia, którym organ państwa członkowskiego, po zbadaniu wniesionej do niego sprawy co do istoty, umorzył wszczęte postępowanie karne przed przedstawieniem zarzutów osobie podejrzewanej o popełnienie przestępstwa, jeżeli takie orzeczenie o umorzeniu nie powoduje definitywnie wygaśnięcia prawa oskarżyciela publicznego do oskarżenia, a zatem nie stanowi w tym państwie przeszkody dla nowego postępowania karnego o te same czyny ( 18 ).

55.

Wreszcie w wyroku Kossowski Trybunał orzekł, że postanowienia prokuratora kończącego postępowanie karne i umarzającego postępowanie przygotowawcze prowadzone przeciwko osobie nie sposób uważać za prawomocne rozstrzygnięcie, jeżeli jasne jest, iż postępowanie zostało umorzone bez przeprowadzenia szczegółowego postępowania przygotowawczego ( 19 ).

56.

W rozpatrywanej sprawie na podstawie informacji dostarczonych przez sąd odsyłający trudno będzie ustalić, czy przeprowadzono szczegółowe postępowanie przygotowawcze. Wychodząc od zasady wzajemnego zaufania, można moim zdaniem domniemywać, że przeprowadzono gruntowne śledztwo. W tym kontekście, chociaż (chorwacki) sąd odsyłający ma niewątpliwie trudności ze zgłębieniem praktyki władz węgierskich, nie uważam, aby takie domniemanie miało być przez sąd odsyłający obalone. Jednakże rozważania te mają charakter hipotetyczny, biorąc pod uwagę, że jak stwierdzono powyżej, postępowanie nie zostało wszczęte przeciwko AY, co oznacza, że nie ma możliwości zastosowania art. 3 pkt 2 decyzji ramowej.

57.

W związku z tym uważam, że w stosunku do osoby przesłuchiwanej w charakterze świadka w postępowaniu karnym w państwie członkowskim nie mogło zapaść „prawomocne orzeczenie” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej.

58.

Pytania pierwsze i drugie dotyczą art. 4 pkt 3 decyzji ramowej. Pierwsza część tego przepisu dopuszcza odmówienie wykonania ENA, jeżeli organy sądowe wykonującego nakaz państwa członkowskiego postanowiły nie ścigać za przestępstwo stanowiące podstawę ENA lub wstrzymać postępowanie w odniesieniu do tego przestępstwa.

59.

Wydaje się, że odmawiając wykonania przedmiotowego ENA, właściwe organy węgierskie opierają się na przepisach krajowych transponujących art. 4 pkt 3 decyzji ramowej.

60.

Na wstępie należy podkreślić, że art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, który nie był jak dotąd przedmiotem wykładni Trybunału, stanowi fakultatywną podstawę odmowy wykonania ENA. Na mocy tego przepisu wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania ENA, jeśli postanowił nie ścigać za przestępstwo, którego dotyczy ENA, albo wstrzymać postępowanie w odniesieniu do tego przestępstwa, lub w przypadku gdy w państwie członkowskim w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek w odniesieniu do tych samych czynów, zapadło prawomocne orzeczenie, co chroni ją przed dalszym postępowaniem sądowym. W związku z tym wykonujący nakaz organ sądowy musi dysponować pewnym zakresem uznania co do tego, czy należy odmówić wykonania ENA ( 20 ).

61.

Często podnosi się, że pierwszy człon art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, który jest przedmiotem sporu w niniejszej sprawie, jest podobnie jak art. 3 pkt 2 przejawem zasady ne bis in idem ( 21 ). Chociaż nie sprzeciwiam się takiemu twierdzeniu, uważam, że należy podkreślić, iż – jak słusznie zauważyła również Komisja w swoich uwagach – zakres art. 4 pkt 3 decyzji ramowej jest szerszy niż zasada ne bis in idem. Ponadto ze względu na fakultatywny charakter tego przepisu zasada ne bis in idem nie może zostać zastosowana do ograniczenia tego przepisu lub jego zawężenia.

62.

Ów szerszy zakres znajduje odzwierciedlenie w odpowiednim szerszym sformułowaniu. W związku z tym art. 4 pkt 3 decyzji ramowej odnosi się jedynie do „przestępstwa stanowiące[go] podstawę wydania [ENZ]”, a nie do „osoby, której dotyczy wniosek”.

63.

Zdaniem rządów chorwackiego, czeskiego, austriackiego i rumuńskiego oraz Irlandii nie można powoływać się na art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, jeżeli postanowienie o umorzeniu postępowania wydano w toku śledztwa, w którym osoba, której dotyczy wniosek, występowała jedynie w charakterze świadka. Byłoby to sprzeczne z zasadą ne bis in idem, która ma na celu ochronę jednostki przed negatywnymi skutkami podwójnego ścigania.

64.

Zdaniem AY oraz rządu węgierskiego okoliczność, że AY występował jedynie w charakterze świadka w postępowaniu węgierskim, jest bez znaczenia dla celów art. 4 pkt 3 decyzji ramowej. Uwagi przedstawione przez Komisję są podobne.

65.

W szczególności rząd węgierski twierdzi, że kwestia tego, w jakiej roli procesowej osoba wymieniona w ENA brała udział w postępowaniu, które zostało wstrzymane, sama w sobie jest bez znaczenia. Należałoby raczej przeanalizować zasadność postanowienia o odmowie ścigania lub wstrzymaniu postępowania na szczeblu krajowym. Aby możliwe było odmówienie wykonania ENA, wystarczyłoby, by postanowienie rozstrzygało w przedmiocie przestępstwa, tj. w przedmiocie tej samej serii działań co ta stanowiąca przestępstwo będące podstawą wydania ENA. Tak było w niniejszej sprawie.

66.

Brzmienie przedmiotowego przepisu nie wskazuje wyraźnie, że dane postępowanie karne musi zostać skierowane przeciwko osobie, której dotyczy wniosek. Jednakże interpretowanie tego przepisu jako oznaczającego, że można odmówić wykonania nawet w sytuacji, gdy rozpatrywane okoliczności faktyczne są identyczne, lecz osoby, których dotyczy wniosek, są różne, wydaje mi się wykładnią zbyt szeroką. Aby można było zastosować art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, postanowienie o niewszczynaniu postępowania karnego lub o jego umorzeniu powinno odnosić się do osoby, której dotyczy wniosek – jednak bez potrzeby oficjalnego wskazywania tej osoby jako oskarżonego lub podejrzanego. Decydujące znaczenie ma zbadanie możliwości, czy poszukiwana osoba popełniła dane przestępstwo.

67.

Ponadto taka wykładnia w pełni uwzględnia te krajowe systemy prawne, w których przepisy postępowania karnego przewidują fazę in rem ( 22 ) przed przeprowadzeniem śledztwa i późniejszą fazę in personam ( 23 ).Nie ma potrzeby, aby organy karne państwa członkowskiego przechodziły do drugiej fazy, jeżeli faza pierwsza prowadzi do wniosku, że przestępstwo nie zostało popełnione. Do celów art. 4 pkt 3 decyzji ramowej nie powinno być istotne, czy postępowanie karne zostało zakończone w fazie in rem, czy in personam.

68.

W moim rozumieniu art. 4 pkt 3 decyzji ramowej oznacza zatem, że odmówienie wykonania ENA jest możliwe, jeżeli organy sądowe państwa wykonującego nakaz, które są właściwe również w odniesieniu do ścigania przestępstwa stanowiącego podstawę wydania ENA, nie wszczęły postępowania lub je zakończyły, nawet jeżeli osoba, której dotyczy wniosek, nie była osobą oskarżoną lub podejrzaną w tym postępowaniu, pod warunkiem że organy te zbadały możliwość popełnienia danego przestępstwa przez tę osobę.

69.

W związku z tym proponuję udzielić na pytania od pierwszego do czwartego następującej odpowiedzi: W stosunku do osoby, która była przesłuchiwana w charakterze świadka w postępowaniu karnym, nie może zapaść „prawomocne orzeczenie” w państwie członkowskim w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej. Artykuł 4 pkt 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że można odmówić wykonania ENA, jeżeli organy sądowe wykonującego nakaz państwa członkowskiego, które są również właściwe w odniesieniu do przestępstwa stanowiącego podstawę wydania ENA, nie wszczęły postępowania lub wstrzymały takie postępowanie, nawet w sytuacji gdy osoba, której dotyczy wniosek nie była osobą oskarżoną lub podejrzaną w tym postępowaniu, pod warunkiem że organy te zbadały możliwość popełnienia danego przestępstwa przez tę osobę.

70.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na złożony przez Županijski Sud u Zagrebu (sąd okręgowy w Zagrzebiu, Chorwacja) wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania prejudycjalne od pierwszego do czwartego skierowane do niego przez Županijski Sud u Zagrebu (sąd okręgowy w Zagrzebiu, Chorwacja) postanowieniem z dnia 18 maja 2017 r.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (zwanej dalej „decyzją ramową”) organ sądowy wykonujący nakaz ma obowiązek wydać decyzję w sprawie przekazanego mu europejskiego nakazu aresztowania (ENA) nawet wówczas, gdy w tym państwie członkowskim wydano już decyzję w sprawie wcześniejszego ENA w odniesieniu do tej samej osoby, której dotyczy wniosek, w tym samym postępowaniu karnym, lecz drugi ENA został wydany przez inny organ sądowy ze względu na zmianę okoliczności w wydającym nakaz państwie członkowskim.