KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 24.1.2024

COM(2024) 26 final

2024/0012(NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

Jak wskazano w opublikowanej w czerwcu 2023 r. europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego 1 , globalny wzrost napięć geopolitycznych i wrogich działań gospodarczych, cyberataki i ataki na infrastrukturę krytyczną, ingerencje zagraniczne i dezinformacja ukazały zagrożenia i sytuacje bezbronności, z jakimi muszą mierzyć się nasze społeczeństwa, gospodarka i przedsiębiorstwa, a także ich słabości. W niektórych przypadkach stało się jasne, że Europa powinna być lepiej przygotowana na zmieniające się, nowe zagrożenia, pojawiające się w obecnym trudniejszym kontekście geopolitycznym.

W tym kontekście kluczową rolę odgrywają technologie krytyczne i technologie podwójnego zastosowania, a niektórzy z naszych konkurentów wykorzystują nowe i przełomowe technologie w celu wzmocnienia swojej pozycji politycznej, gospodarczej i wojskowej. Może to prowadzić do wrogiego wpływu na europejskie badania naukowe i innowacje oraz do ich nadużywania w sposób, który oddziałuje na nasze bezpieczeństwo lub narusza nasze normy etyczne.

Sektor badań naukowych i innowacji jest szczególnie podatny na zagrożenia ze względu na swoją otwartość i umiędzynarodowienie, które leżą u jego podstaw. W związku z tym w celu zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych w sektorze badań naukowych i innowacji w całej Europie niezbędne jest odpowiednio dostosowane podejście silnie zakorzenione w wolności nauki i w autonomii instytucjonalnej, czyli zasadach o fundamentalnym znaczeniu dla badań naukowych i innowacji.

Instytucje szkolnictwa wyższego i organizacje prowadzące badania naukowe muszą funkcjonować w sytuacji międzynarodowej, która jest coraz bardziej złożona i pełna napięć. Obowiązkiem UE jest wspieranie tych instytucji i organizacji, aby w tej sytuacji postępowały one w sposób odpowiedzialny i bezpieczny, przy pełnym poszanowaniu wolności nauki i autonomii instytucjonalnej.

W proponowanym zaleceniu Rady po raz pierwszy przedstawiono wspólną definicję problemu i wspólne poczucie konieczności bezzwłocznego działania. Zawiera ono wskazówki polityczne dotyczące możliwego kształtu skutecznej reakcji politycznej, przy jednoczesnym uwzględnieniu faktu, że znaczna część prac nad bezpieczeństwem badań naukowych polega na poruszaniu się w „szarych strefach”, w których pewne formy międzynarodowej współpracy w dziedzinie badań naukowych i innowacji mogą nie być zakazane, ale mimo to są niepożądane, ponieważ stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich lub są nieetyczne.

•Spójność z przepisami obowiązującymi w tym obszarze polityki

Europejska strategia bezpieczeństwa gospodarczego opiera się na podejściu złożonym z trzech filarów: promowania bazy gospodarczej i konkurencyjności UE, ochrony przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa gospodarczego i partnerstwa z jak najszerszym gronem krajów w celu rozwiązywania wspólnych problemów i dbania o wspólne interesy. Jej celem jest zapewnienie solidnych ram umożliwiających ocenę zagrożeń dla bezpieczeństwa gospodarczego i zarządzanie nimi na szczeblu unijnym, krajowym i biznesowym, przy jednoczesnym zachowaniu i zwiększeniu naszej dynamiki gospodarczej. 

W ramach tej strategii Komisja zobowiązała się do tego, że „zaproponuje środki mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych, zapewniając systematyczne i rygorystyczne egzekwowanie istniejących narzędzi oraz identyfikując i usuwając wszelkie pozostałe luki, co pozwoli zachować otwartość ekosystemu innowacji”. Wniosek dotyczący zalecenia Rady stanowi wywiązanie się z tego zobowiązania w drodze określenia zasad przewodnich dotyczących odpowiedzialnego umiędzynaradawiania oraz głównych środków z zakresu polityki na szczeblu krajowym i sektorowym w celu zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych, a także w drodze zapewnienia wykazu inicjatyw na szczeblu UE służących wsparciu działań państw członkowskich i sektora.

•Spójność z innymi politykami Unii

–prac prowadzonych nad przeciwdziałaniem zagrożeniom hybrydowym w ramach strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa 7 i Strategicznego kompasu na rzecz bezpieczeństwa i obrony 8 ;

–europejskich przepisów dotyczących wywozu poza UE produktów i technologii podwójnego zastosowania, które to przepisy określono w unijnym rozporządzeniu w sprawie kontroli wywozu 9 . Aby pomóc instytucjom szkolnictwa wyższego i organizacjom prowadzącym badania naukowe, Komisja opublikowała we wrześniu 2021 r. zalecenie w sprawie programów przestrzegania przepisów w zakresie badań dotyczących produktów podwójnego zastosowania 10 ;

–pakietu na rzecz obrony demokracji przyjętego przez Komisję w grudniu 2023 r., przed wyborami do Parlamentu Europejskiego przypadającymi na czerwiec 2024 r. Pakiet ten ma na celu przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z ingerencjami zagranicznymi w drodze zwiększenia poziomu przejrzystości działań polegających na reprezentacji interesów przy jednoczesnym zachęcaniu do zaangażowania obywatelskiego i uczestnictwa obywateli w naszych demokracjach 11 .

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ

•Podstawa prawna

Art. 182 ust. 5 TFUE otwiera możliwość uzupełnienia działań przewidzianych w wieloletnim programie ramowym poprzez zapewnienie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, stanowiącym zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, możliwości ustanawiania środków niezbędnych do tworzenia europejskiej przestrzeni badawczej.

•Pomocniczość (w przypadku kompetencji niewyłącznych)

Niniejszy wniosek jest zgodny z zasadą pomocniczości, o której mowa w art. 5 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).

Chociaż rządy krajowe są najlepiej przygotowane do nawiązywania kontaktów z uczelniami oraz innymi organizacjami prowadzącymi badania naukowe i do wspierania ich we wprowadzaniu niezbędnych środków, konieczna jest współpraca i koordynacja na szczeblu UE, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie europejskiej przestrzeni badawczej i zmniejszyć dysproporcje spowodowane różnicami w krajowych środkach bezpieczeństwa w zakresie badań naukowych.

Obecnie świadomość zagrożeń nie jest jednakowa w całej UE. Coraz więcej państw członkowskich i podmiotów działających w dziedzinie badań naukowych i innowacji opracowuje i wprowadza specjalne środki ochronne, jednak niektóre państwa i podmioty wydają się nadal w dużej mierze nieświadome, stwarzając sytuacje bezbronności, które można łatwo wykorzystać. W związku z tym niezbędny jest minimalny poziom spójności podejścia w całej UE.

•Proporcjonalność

•Wybór instrumentu

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW

•Oceny ex post/oceny adekwatności obowiązującego prawodawstwa

•Konsultacje z zainteresowanymi stronami

•Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy eksperckiej

•Ocena skutków

•Sprawność regulacyjna i uproszczenie

•Prawa podstawowe

4.WPŁYW NA BUDŻET

Na potrzeby „Europejskiego ośrodka wiedzy fachowej w zakresie bezpieczeństwa badań naukowych”, który zamierza ustanowić Komisja, zostanie uruchomiony istniejący budżet programu „Horyzont Europa”. Jeżeli chodzi o strukturę organizacyjną, pod uwagę brany jest szereg wariantów, które Komisja będzie dalej rozpatrywała z uwzględnieniem preferencji państw członkowskich i zainteresowanych stron w odniesieniu do funkcji tego centrum.

5.ELEMENTY FAKULTATYWNE

•Plany wdrożenia i monitorowanie, ocena i sprawozdania

•Dokumenty wyjaśniające (w przypadku dyrektyw)

•Szczegółowe objaśnienia poszczególnych przepisów wniosku

–Po przedstawieniu w motywach przedmiotowej kwestii i politycznego kontekstu wniosku wyjaśniono jego zakres. Zaproponowano definicję „bezpieczeństwa badań naukowych”, która opiera się na głównych elementach różnych definicji przyjętych na szczeblu międzynarodowym. Wyjaśniono również, do których organizacji i zainteresowanych stron przede wszystkim kierowane jest zalecenie.

–Następnie zaproponowano zasady odpowiedzialnego umiędzynaradawiania. Zasady te opracowano w taki sposób, aby można je było wykorzystać jako podstawę dla formułowania i kształtowania reakcji politycznej na kwestię bezpieczeństwa badań naukowych na dowolnym szczeblu (unijnym, krajowym lub na szczeblu pojedynczych organizacji prowadzących badania naukowe). Zasady te opierają się na podejściach przyjętych w krajowych i sektorowych wytycznych dotyczących odpowiedzialnego umiędzynaradawiania. Z odpowiedzi na zaproszenie do zgłaszania uwag wynika, że zasady te zyskały wyraźne poparcie społeczności zainteresowanych stron.

–Kolejna sekcja zawiera faktyczne zalecenia dla państw członkowskich. Jest podzielona na cztery podsekcje. W pierwszej podsekcji określono działania na rzecz sektora badań naukowych i innowacji, których podjęcie zaleca się organom publicznym pod względem tworzenia struktury wsparcia i zapewniania wytycznych. Druga podsekcja dotyczy zasadniczej roli krajowych organizacji finansujących w zwiększaniu bezpieczeństwa badań naukowych. W trzeciej podsekcji omówiono działania, których podjęcie zaleca się państwom członkowskim w celu wspierania instytucji szkolnictwa wyższego i organizacji prowadzących badania naukowe przy wprowadzaniu środków i polityk ochronnych.

–W ostatniej podsekcji przedstawiono szereg działań i inicjatyw Komisji na rzecz wsparcia, w przypadku których konieczne są ułatwienia ze strony państw członkowskich.

–W ostatniej sekcji określono sposób usprawniania i monitorowania działań następczych w stosunku do zalecenia.

2024/0012 (NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

Uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 292 zdanie pierwsze i zdanie drugie w związku z art. 182 ust. 5,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)U podstaw światowej klasy badań naukowych i innowacji leżą otwartość, współpraca międzynarodowa i wolność nauki. Wraz z rosnącymi napięciami międzynarodowymi i coraz większym geopolitycznym znaczeniem badań naukowych i innowacji nasi naukowcy i pracownicy akademiccy w swojej współpracy międzynarodowej coraz częściej stają jednak w obliczu zagrożeń dla bezpieczeństwa badań naukowych, które to zagrożenia mają wrogi wpływ na europejskie badania naukowe i innowacje oraz prowadzą do ich nadużywania w sposób, który wpływa na nasze bezpieczeństwo lub narusza nasze normy etyczne. W związku z tym istotne jest, aby europejskie instytucje szkolnictwa wyższego i organizacje prowadzące badania naukowe – zarówno publiczne, jak i prywatne – był wspierane w przeciwdziałaniu tym zagrożeniom i uprawnione do podejmowania działań w tym zakresie. Aby współpraca międzynarodowa pozostała otwarta i bezpieczna, niezbędne są precyzyjne i proporcjonalne środki ochronne.

(2)Otwarta nauka zapewnia jak największą dostępność nauki z korzyścią dla nauki, gospodarki i całego społeczeństwa, a współpraca międzynarodowa przyczynia się do skutecznego stawiania czoła globalnym wyzwaniom. Wolność nauki oznacza, że naukowcy mogą swobodnie prowadzić badania i wybierać metody badawcze, a także partnerów badawczych z całego świata, natomiast międzynarodowa mobilność utalentowanych badaczy wzbogaca badania naukowe i ma zasadnicze znaczenie w kontekście wspierania innowacji i osiągania przełomowych naukowych rozwiązań.

(3)Rosnąca konkurencja strategiczna i powrót do polityki siły prowadzą do tego, że relacje między państwami stają się coraz bardziej transakcyjne. Skutkiem tej zmiany jest pojawienie się zagrożeń, które są bardziej zróżnicowane, nieprzewidywalne i często mają charakter hybrydowy 15 . Biorąc pod uwagę kluczową rolę technologii w kontekście przewagi politycznej, gospodarczej i wojskowej, niektórzy konkurenci UE dążą do osiągnięcia globalnego prymatu w dziedzinie powstających i przełomowych technologii, aby zwiększyć swoje zdolności wojskowe i wywiadowcze, a jednocześnie aktywnie realizują strategie fuzji cywilno-wojskowej.

(4)Zagrożenia hybrydowe mogą mieć wpływ na wszystkie istotne sektory, jednak ze względu na otwartość, wolność nauki, autonomię instytucjonalną i współpracę na skalę światową sektor badań naukowych i innowacji jest szczególnie podatny na zagrożenia. Naukowcy i innowatorzy z siedzibą w UE są celem przechwytywania najnowocześniejszej wiedzy i technologii, czasami przy użyciu metod, które są zwodnicze i ukryte, lub w drodze jawnej kradzieży, ale częściej poprzez wykorzystywanie międzynarodowej współpracy akademickiej pozornie w dobrej wierze. Oprócz ryzyka dla naszego bezpieczeństwa te zagrożenia hybrydowe mogą mieć wpływ na wolność nauki w Europie.

(5)Instytucje szkolnictwa wyższego i inne organizacje prowadzące badania naukowe funkcjonują zatem w coraz trudniejszym kontekście międzynarodowym, co wiąże się z ryzykiem niepożądanego transferu krytycznej wiedzy i technologii do państw zbójeckich, w których mogą zostać wykorzystane do wzmocnienia zdolności wojskowych lub do celów naruszających podstawowe wartości. Chociaż współpraca ta nie zawsze jest prawnie zakazana, jest jednak niepożądana, ponieważ wiąże się z poważnymi obawami dotyczącymi bezpieczeństwa i etyki.

(6)Zgodnie z zasadami autonomii instytucjonalnej i wolności nauki instytucje szkolnictwa wyższego i inne organizacje prowadzące badania naukowe ponoszą największą odpowiedzialność za rozwijanie i prowadzenie współpracy międzynarodowej. Organy publiczne na wszystkich szczeblach powinny udzielać tym instytucjom i organizacjom pomocy i wsparcia, umożliwiając im podejmowanie świadomych decyzji i zarządzanie zagrożeniami dla bezpieczeństwa badań naukowych, jednocześnie zapewniając, aby współpraca międzynarodowa w dziedzinie badań naukowych, innowacji i szkolnictwa wyższego nadal była otwarta i bezpieczna.

(7)W ostatnich latach na szczeblu UE toczyły się dyskusje na temat zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych i podjęto również szereg inicjatyw:

–W maju 2021 r. Komisja opublikowała komunikat w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji 16 , w którym przedstawiła nową europejską strategię na rzecz polityki międzynarodowych badań naukowych i innowacyjności. Rada odpowiedziała we wrześniu 2021 r. przyjęciem konkluzji Rady 17 , w których udzieliła uprawnień politycznych do prowadzenia wspólnych prac nad bezpieczeństwem badań naukowych.

–Do unijnego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027, „Horyzont Europa” 18 , wprowadzono szereg środków ochronnych, co oznacza nadanie skuteczności wyraźnej odpowiedzialności UE jako jednego z największych europejskich podmiotów finansujących badania naukowe.

–W listopadzie 2021 r. Rada przyjęła program polityki w zakresie EPB na lata 2022–2024 w ramach swoich konkluzji w sprawie przyszłego zarządzania Europejską Przestrzenią Badawczą (EPB) 19 , w których jako jedno z działań priorytetowych uwzględniono przeciwdziałanie ingerencjom zagranicznym.

–W styczniu 2022 r., w następstwie zobowiązań wynikających zarówno z globalnego podejścia, jak i programu polityki w zakresie EPB, Komisja opublikowała dokument roboczy służb Komisji dotyczący przeciwdziałania ingerencjom zagranicznym w badania naukowe i innowacje 20 . Aby ułatwić wzajemne uczenie się między państwami członkowskimi, przez cały rok 2023 odbywały się ponadto warsztaty wzajemnego uczenia się.

–W komunikacie Komisji w sprawie „Europejskiej strategii na rzecz szkół wyższych” 21 przypomniano, że instytucje szkolnictwa wyższego zajmują wyjątkową pozycję na styku edukacji, badań naukowych i innowacji, w związku z czym odgrywają kluczową rolę w tworzeniu europejskiego obszaru edukacji 22 , a w europejskiej przestrzeni badawczej ingerencję zagraniczną w instytucjach szkolnictwa wyższego uznaje się za zagrożenie i wspiera się wdrażanie wytycznych dotyczących ingerencji zagranicznej. Rola instytucji szkolnictwa wyższego w ochronie europejskich wartości demokratycznych stanowi podstawę tej strategii.

–9 marca 2022 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie „obcych ingerencji we wszystkie procesy demokratyczne w Unii Europejskiej, w tym dezinformacji”, w której wzywa do wzmocnienia wolności nauki, zwiększenia przejrzystości zagranicznego finansowania, a także do mapowania i monitorowania ingerencji zagranicznych w sferze kultury, szkolnictwa wyższego i religii 23 .

–W szerszym kontekście bezpieczeństwa i obrony trwają prace w ramach strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa 24 , a także Strategicznego kompasu na rzecz bezpieczeństwa i obrony 25 , których celem jest wspólna ocena zagrożeń i wyzwań oraz większa spójność działań w obszarze bezpieczeństwa i obrony, w tym przy wykorzystaniu różnych instrumentów służących wykrywaniu zagrożeń hybrydowych i reagowaniu na nie w ramach unijnego zestawu narzędzi do przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym. 

–W dziedzinie unijnych przepisów dotyczących kontroli wywozu towarów i technologii podwójnego zastosowania zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa badań naukowych ma unijne rozporządzenie w sprawie kontroli wywozu 26 . Aby pomóc instytucjom szkolnictwa wyższego i organizacjom prowadzącym badania naukowe, we wrześniu 2021 r. Komisja opublikowała zalecenie w sprawie programów przestrzegania przepisów w zakresie badań dotyczących produktów podwójnego zastosowania 27 .

(8)Komisja i wysoki przedstawiciel przyjęli wspólny komunikat w sprawie europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego 28 , której celem jest zapewnienie, aby Unia nadal czerpała korzyści z otwartości gospodarczej przy jednoczesnym minimalizowaniu zagrożeń dla unijnego bezpieczeństwa gospodarczego. W ramach strategii zaproponowano podejście oparte na trzech filarach: promowaniu bazy gospodarczej i konkurencyjności UE, ochronie przed zagrożeniami i partnerstwa z jak najszerszym gronem krajów w celu rozwiązywania wspólnych problemów i dbaniu o wspólne interesy. W każdym z filarów kluczową rolę mają do odegrania badania naukowe i innowacje.

(9)W następstwie tego wspólnego komunikatu w zaleceniu z 3 października 2023 r. Komisja wskazała obszary technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich 29 . Rozpoczęto już oceny ryzyka w trybie priorytetowym w czterech z dziesięciu zidentyfikowanych obszarów technologii krytycznych, a konkretnie w obszarach zaawansowanych półprzewodników, sztucznej inteligencji, technologii kwantowych i biotechnologii. Wyniki zakończonych ocen ryzyka mogą posłużyć za podstawę dla innych środków mających na celu wdrożenie europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego, w tym środków ukierunkowanych na zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych.

(10)We wspólnym komunikacie w sprawie europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego ogłoszono ponadto, że Komisja zaproponuje środki mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych w drodze zapewnienia wykorzystania istniejących narzędzi oraz identyfikacji i usunięcia wszelkich pozostałych luk, co pozwoli zachować otwartość ekosystemu badań naukowych i innowacji.

(11)Jeśli chodzi o identyfikację luk, o której mowa w poprzednim punkcie, dyskusje z państwami członkowskimi i organizacjami zainteresowanych stron wskazują, że decydenci i praktycy pilnie potrzebują większej jasności pojęciowej oraz wspólnego rozumienia omawianych kwestii i tego, co stanowi reakcję polityczną, która jest zarówno proporcjonalna, jak i skuteczna.

(12)Coraz więcej państw członkowskich opracowało lub jest w trakcie opracowywania polityki mającej na celu zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych. Chociaż działania te przyczyniają się zasadniczo do podnoszenia świadomości i wzmacniania odporności, nieskoordynowane zwiększanie liczby krajowych środków może doprowadzić do powstania mozaiki polityk krajowych, różnic między państwami członkowskimi, a tym samym do rozdrobnienia europejskiej przestrzeni badawczej. Konieczna jest zatem koordynacja na szczeblu UE w celu zapewnienia równych warunków działania i ochrony integralności europejskiej przestrzeni badawczej.

(13)Należy podkreślić, że środki ochronne na rzecz bezpieczeństwa badań naukowych mogą być rzeczywiście skuteczne tylko wtedy, gdy będą konsekwentnie stosowane na wszystkich szczeblach, w tym na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym, a także na poziomie poszczególnych publicznych i prywatnych organizacji prowadzących badania naukowe, tak aby uniknąć luk i obchodzenia przepisów.

(14)W szczególnych przypadkach korzystne mogą okazać się wytyczne interpretacyjne w odniesieniu do zgodności z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi UE. Odnosi się to w szczególności do przepisów dotyczących kontroli wywozu, zwłaszcza niematerialnego transferu technologii, wymogów wizowych dla zagranicznych naukowców 30 , a także do interpretacji niektórych wymogów w zakresie otwartej nauki i zarządzania aktywami intelektualnymi z punktu widzenia bezpieczeństwa badań naukowych.

(15)Ważne jest, aby zagrożenia hybrydowe wpływające na ekosystem badań naukowych i innowacji były oceniane pod względem strukturalnym, co poprawi orientację sytuacyjną wśród decydentów w oparciu o pojedynczą komórkę analiz wywiadowczych (SIAC), w szczególności Komórkę UE ds. Syntezy Informacji o Zagrożeniach Hybrydowych, prace Europejskiego Centrum ds. Zwalczania Zagrożeń Hybrydowych 31 , a także ENISA w odniesieniu do zagrożeń cyberbezpieczeństwa 32 .

(16)Biorąc pod uwagę fakt, że znaczny udział w badaniach naukowych i innowacjach ma sektor prywatny, kluczowe znaczenie ma opracowanie ukierunkowanych wytycznych i narzędzi dla przedsiębiorstw, w szczególności przedsiębiorstw typu start-up prowadzących intensywną działalność badawczą oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Chociaż ryzyko, na które narażone są przedsiębiorstwa, może być podobne, ich sytuacja różni się od sytuacji instytucji szkolnictwa wyższego i organizacji prowadzących badania naukowe. Z tego względu należy zwrócić uwagę na obowiązujące przepisy, w tym przepisy dotyczące kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania, monitorowania inwestycji zagranicznych, a także na trwające prace nad monitorowaniem inwestycji za granicą.

(17)W trakcie przygotowywania niniejszego zalecenia należycie uwzględniono doświadczenia państw członkowskich oraz partnerów UE, zarówno w kontekście dwustronnym, jak i wielostronnym. W dokumencie tym wzięto pod uwagę wnioski polityczne wyciągnięte przez kluczowych partnerów, a jednocześnie podkreślono, że należy sformułować podejście odpowiadające szczególnemu kontekstowi europejskiemu. Stale podejmowane są działania wspólnie z naszymi partnerami w celu wymiany informacji i doświadczeń, dzielenia się dobrymi praktykami i poszukiwania sposobów dostosowania środków ochronnych, w tym w ramach wielostronnego dialogu dotyczącego wartości i zasad, w ramach negocjacji stowarzyszeniowych i wspólnych posiedzeń Komitetu Sterującego ds. Współpracy Naukowo-Technologicznej w kontekście międzynarodowych umów naukowo-technicznych, jak również na wielostronnych forach, takich jak G7, OECD i NATO, oraz w ramach wielostronnych porozumień w sprawie kontroli wywozu.

(18)Do bezpieczeństwa badań naukowych przywiązuje się coraz większą wagę i nabiera tempa tocząca się debata poświęcona zagrożeniom związanym z tą kwestią i najlepszym sposobom zarządzania nimi. W związku z tym istnieje potrzeba dalszego podnoszenia świadomości, ułatwiania wzajemnego uczenia się między państwami członkowskimi i odpowiednimi organizacjami zainteresowanych stron, a także przyczynienia się do elastycznego i sprawnego podejścia do uczenia się. 

ZAKRES

1.Do celów niniejszego zalecenia „bezpieczeństwo badań naukowych” odnosi się do zarządzania zagrożeniami związanymi z:

a)niepożądanym transferem krytycznej wiedzy, know-how i technologii, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo UE i jej państw członkowskich, na przykład w przypadku wykorzystania takiego transferu do celów wojskowych w państwach trzecich;

b)wrogim wpływem na badania naukowe, w przypadku którego mogą one ulec instrumentalizacji ze strony państw trzecich w celu rozpowszechnienia wśród studentów i naukowców określonej narracji lub nakłaniania do autocenzury, naruszających zasady wolności nauki i rzetelności badawczej w UE;

c)naruszeniami zasad etycznych lub integralności, w przypadku gdy wiedza i technologie są wykorzystywane do ograniczania lub podważania podstawowych wartości, zarówno w UE, jak i poza nią.

2.Do celów niniejszego zalecenia „współpracę międzynarodową” należy rozumieć jako współpracę między publicznymi i prywatnymi organizacjami prowadzącymi badania naukowe i instytucjami szkolnictwa wyższego a organizacjami i przedsiębiorstwami badawczo-innowacyjnymi z siedzibą poza UE. Organizacje i przedsiębiorstwa badawczo-innowacyjne z siedzibą w UE, ale będące własnością podmiotów spoza UE lub kontrolowane przez takie podmioty, należy uznawać na podstawie oceny ryzyka.

3.W kontekście niniejszego zalecenia „ocena ryzyka” odnosi się do procesu dotyczącego międzynarodowej współpracy w dziedzinie badań naukowych i innowacji, w którym bierze się pod uwagę połączenie głównych czynników ryzyka. Od połączenia tych czynników zależy poziom ryzyka. Kluczowe elementy podlegające ocenie można podzielić na cztery kategorie:

–profil ryzyka organizacji z siedzibą w UE podejmującej współpracę międzynarodową: należy rozważyć mocne i słabe strony organizacji, w tym zależności finansowe istotne z punktu widzenia projektu badawczego;

–dziedzina badań naukowych i innowacji, w której ma mieć miejsce współpraca międzynarodowa: należy określić, czy projekt koncentruje się na dziedzinie badań, np. na obszarze technologii krytycznych, czy też dotyczy metody lub infrastruktury badawczej uważanej za szczególnie podatną na zagrożenia związane z bezpieczeństwem lub etyką bądź prawami człowieka;

–profil ryzyka państwa trzeciego, w którym znajduje się siedziba partnera międzynarodowego lub siedziba podmiotu, którego partner ten jest własnością lub którego kontroli podlega (np. kwestia, czy dane państwo podlega sankcjom lub osiąga słabe wyniki w zakresie praworządności lub ochrony praw człowieka, prowadzi agresywną strategię fuzji cywilno-wojskowej lub czy ogranicza się w nim wolność nauki);

–profil ryzyka międzynarodowej organizacji partnerskiej: należy starannie sprawdzić organizację, z którą zamierza się współpracować, aby ustalić, czy ma ona powiązania z rządem czy wojskiem, określić powiązania zaangażowanych naukowców/pracowników, a także zamiary partnera w odniesieniu do końcowego przeznaczenia lub do zastosowania rezultatów badań.

4.Do celów niniejszego zalecenia „sektor badań naukowych i innowacji” obejmuje wszystkie organizacje prowadzące badania naukowe i instytucje szkolnictwa wyższego w całej Unii, zarówno publiczne, jak i prywatne. W świetle znaczenia innych zainteresowanych stron, takich jak biura transferu technologii, agencje ds. umiędzynaradawiania, izby handlowe i przedsiębiorstwa intensywnie wykorzystujące wyniki badań, niniejsze zalecenie może być równie istotne dla wszystkich innych podmiotów w unijnym ekosystemie badań naukowych i innowacji. W stosownych przypadkach można również brać pod uwagę działania w ramach współpracy międzynarodowej związane z edukacją.

ZASADY ODPOWIEDZIALNEGO UMIĘDZYNARADAWIANIA

1.Dalsze promowanie i obrona wolności nauki i autonomii instytucjonalnej z uwzględnieniem faktu, że odpowiedzialność za międzynarodową współpracę w dziedzinie badań naukowych i innowacji spoczywa przede wszystkim na instytucjach szkolnictwa wyższego i innych organizacjach prowadzących badania naukowe.

2.Dalsze promowanie i zachęcanie do współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji z partnerami w państwach trzecich – zarówno otwartej, jak i bezpiecznej – zgodnie z zasadą „otwarty w największym możliwym zakresie, zamknięty tylko w koniecznym”, przy zapewnieniu, aby produkty badań naukowych były możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadające się do ponownego wykorzystania (FAIR), z należytym uwzględnieniem obowiązujących ograniczeń, w tym kwestii bezpieczeństwa.

3.Zapewnienie proporcjonalności środków: wprowadzane środki ochronne nie powinny wykraczać poza to, co jest absolutnie niezbędne do ograniczenia ryzyka i uniknięcia zbędnych obciążeń administracyjnych. Celem jest zmniejszenie ryzyka, a nie odcięcie się.

4.Ukierunkowywanie środków bezpieczeństwa w zakresie badań naukowych na zapewnienie bezpieczeństwa gospodarczego, w tym bezpieczeństwa Unii i bezpieczeństwa narodowego, oraz na obronę wspólnych wartości, w tym wolności nauki, przy jednoczesnym unikaniu protekcjonizmu i nieuzasadnionej politycznej instrumentalizacji badań naukowych i innowacji.

5.Promowanie samorządności w sektorze, uprawnienie naukowców i innowatorów do podejmowania świadomych decyzji oraz podkreślanie społecznej odpowiedzialności instytucji szkolnictwa wyższego i innych organizacji prowadzących badania naukowe w oparciu o zasadę: „wolność nauki wiąże się z odpowiedzialnością akademicką”. 

6.Przyjęcie podejścia obejmującego całą administrację rządową, które łączy odpowiednią wiedzę ekspercką i umiejętności, zapewnia kompleksowe podejście do bezpieczeństwa badań naukowych oraz sprzyja spójności rządowych działań i komunikacji w odniesieniu do sektora badań naukowych i innowacji, w tym konkretnych działań na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji odpowiedniej siły roboczej.

7.Przyjmowanie – przy stosowaniu podejścia opartego na analizie ryzyka – niezależnych od poszczególnych państw strategii politycznych umożliwiających identyfikację i zwalczanie zagrożeń dla bezpieczeństwa badań naukowych niezależnie od tego, skąd pochodzą te zagrożenia, ponieważ jest to najlepsza gwarancja utrzymania zrównoważonego podejścia do możliwości i ryzyka w odniesieniu do współpracy w dziedzinie badań naukowych i innowacji oraz niezapominania o zmieniającym się krajobrazie zagrożeń, w tym o pojawianiu się nowych agresorów, które je stwarzają.

8.Zapewnienie, aby dołożono wszelkich starań w celu uniknięcia jakichkolwiek form dyskryminacji i stygmatyzacji – zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich – które mogą wystąpić jako niezamierzone skutki uboczne środków ochronnych, oraz zagwarantowanie pełnego poszanowania praw podstawowych i wspólnych wartości.

9.Uznanie dynamicznego charakteru bezpieczeństwa badań naukowych kształtowanego przez zmieniające się zagrożenia, nowe spostrzeżenia i konteksty geopolityczne, co wymaga podejścia opartego na uczeniu się, w ramach którego będą przeprowadzane okresowe przeglądy, aby zapewnić aktualność, skuteczność i proporcjonalność polityki w zakresie bezpieczeństwa badań naukowych.

NINIEJSZYM ZALECA, ABY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE:

przy pełnym poszanowaniu autonomii instytucjonalnej i wolności nauki oraz zgodnie z krajowymi uwarunkowaniami i odpowiedzialnością tych państw za bezpieczeństwo narodowe:

1.podjęły prace nad stworzeniem i wdrożeniem spójnego zestawu środków z zakresu polityki w celu zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych przy jak najlepszym wykorzystaniu elementów wymienionych w niniejszej sekcji, a jednocześnie uwzględniły wyżej wymienione zasady odpowiedzialnego umiędzynaradawiania;

2.nawiązywały dialog z zainteresowanymi stronami zajmującymi się badaniami naukowymi i innowacjami w celu określenia obowiązków i ról oraz opracowania krajowego planu działania, formułując w stosownych przypadkach krajowe wytyczne, oraz sporządzając wykaz odpowiednich środków i inicjatyw mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych wraz z harmonogramem realizacji tych środków i inicjatyw;

3.stworzyły struktury wsparcia, np. centrum doradztwa w zakresie bezpieczeństwa badań naukowych, aby pomóc naukowcom i innowatorom w zwalczaniu zagrożeń związanych ze współpracą międzynarodową w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Dzięki połączeniu międzysektorowej wiedzy eksperckiej i umiejętności struktury te powinny zapewniać informacje i doradztwo, z których organizacje prowadzące badania naukowe będą mogły korzystać w celu podejmowania świadomych decyzji, oceniając szanse i zagrożenia związane z przyszłą współpracą międzynarodową, a także z inne usługi, na które w sektorze badań naukowych i innowacji panuje wyraźne zapotrzebowanie, w tym działania uświadamiające i szkolenia;

4.wzmocniły bazę dowodową na potrzeby kształtowania polityki w zakresie bezpieczeństwa badań naukowych w drodze analizy krajobrazu zagrożeń, w tym pod względem cyberbezpieczeństwa, a także w drodze prowadzenia lub zlecania badań istotnych z punktu widzenia polityki;

5.zwróciły szczególną uwagę na technologie krytyczne wskazane w zaleceniu Komisji w sprawie obszarów technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE, na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich 33 oraz na wyniki takich wspólnych ocen ryzyka;

6.wzmocniły międzysektorową współpracę wewnątrz rządu, w szczególności zapewniając współpracę decydentów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe, badania naukowe i innowacje, sprawy zagraniczne oraz wywiad i bezpieczeństwo;

7.ułatwiały wymianę informacji z publicznymi i prywatnymi organizacjami prowadzącymi badania naukowe na temat wspomnianych wyżej analizy i badań, w tym za pośrednictwem niejawnych i jawnych briefingów lub specjalnych urzędników łącznikowych;

8.uzyskały wgląd w odporność sektora, a także skuteczność i proporcjonalność mających zastosowanie polityk w zakresie bezpieczeństwa badań naukowych, w tym ewentualnie w drodze regularnego testowania odporności i symulacji incydentów;

9.wdrożyły – w celu zapewnienia zgodności z mającymi zastosowanie unijnymi przepisami dotyczącymi kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania i z sankcjami przyjętymi zgodnie z art. 29 TUE i art. 215 TFUE – krajowe środki, w szczególności w zakresie niematerialnego transferu technologii, jak również w celu wzmocnienia wdrażania i egzekwowania systemów sankcji odpowiednich z punktu widzenia badań naukowych i innowacji, takich jak te przewidujące zakaz transferu pewnych technologii;

10.aktywnie wnosiły wkład w unijną platformę kompleksowej obsługi ds. przeciwdziałania ingerencjom zagranicznym w badania naukowe i innowacje w drodze dzielenia się narzędziami i zasobami opracowanymi w ramach publicznego finansowania w celu ułatwienia transgranicznego wykorzystywania tych narzędzi i zasobów oraz dostarczania ich w sposób przyjazny i dostępny dla użytkownika;

11.wraz z sektorem prywatnym opracowały ukierunkowane informacje i wytyczne dla przedsiębiorstw zaangażowanych w prywatne badania naukowe i innowacje, w tym dla przedsiębiorstw typu start-up prowadzących intensywną działalność badawczą oraz małych i średnich przedsiębiorstw;

12.w stosownych przypadkach i w oparciu o ocenę ryzyka rozważyły zastosowanie środków przewidzianych w niniejszym zaleceniu do działań w zakresie współpracy międzynarodowej w obszarze szkolnictwa wyższego, w tym do działań związanych z mobilnością studentów i pracowników;

W odniesieniu do roli organizacji finansujących badania naukowe

13.podjęły współpracę z organizacjami finansującymi badania naukowe w celu zapewnienia, aby:

a)bezpieczeństwo badań naukowych stanowiło integralną część procesu aplikacyjnego uwzględniającego poszczególne czynniki, które łącznie umożliwiają określenie profilu ryzyka projektu. Celem jest zachęcenie beneficjentów do przemyślenia kontekstu, w którym ma miejsce współpraca w dziedzinie badań naukowych i innowacji, oraz roli, jaką mogą odegrać motywacje i (ukryte) intencje, co ma zapewnić identyfikację potencjalnego ryzyka i zagrożeń z wyprzedzeniem w celu uniknięcia w jak największym stopniu problemów na późniejszym etapie;

b)kwalifikowane do finansowania projekty badawcze budzące obawy („sygnały ostrzegawcze”) poddawano ocenie ryzyka proporcjonalnie do ich profilu ryzyka, czego rezultatem będzie określenie właściwych środków ochronnych dotyczących zidentyfikowanych zagrożeń, zapewniając jednocześnie unikanie niepotrzebnego wydłużania czasu oczekiwania na przyznanie dotacji i zbędnych obciążeń administracyjnych;

c)w przypadku stosowaniu środków ochronnych w krajowych programach finansowania uwzględniano środki stosowane w odpowiednich unijnych programach finansowania;

d)w odniesieniu do projektów o wysokim profilu ryzyka wnioskodawcy uzyskiwali od potencjalnych partnerów zapewnienie, np. w ramach umowy o partnerstwie, że rezultaty badań będą wykorzystywane w sposób zapewniający przestrzeganie podstawowych wartości, w tym poszanowanie praw człowieka;

e)w organizacji finansującej dostępne były odpowiednia wiedza ekspercka i umiejętności na potrzeby rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem badań naukowych, a także w celu zapewnienia właściwych środków monitorowania i oceny na potrzeby nadzorowania projektów na różnych etapach, w tym śledzenia incydentów i wdrażania wiarygodnych środków w przypadku niezgodności;

W odniesieniu do wspierania instytucji szkolnictwa wyższego i innych organizacji prowadzących badania naukowe

14.zachęcały instytucje szkolnictwa wyższego i inne organizacje prowadzące badania naukowe do

a)stworzenia sektorowej platformy dla zainteresowanych stron w celu ułatwienia wymiany informacji, wzajemnego uczenia się, opracowywania narzędzi i wytycznych oraz zgłaszania incydentów. Należy rozważyć łączenie zasobów w celu jak najlepszego wykorzystania ograniczonych i rozproszonych zasobów i wiedzy eksperckiej;

b)wdrożenia wewnętrznych procedur zarządzania ryzykiem w sposób strukturalny, w tym poprzez ocenę ryzyka, należytą analizę potencjalnych partnerów i odwołanie się do wyższych poziomów wewnętrznego procesu decyzyjnego w przypadku elementów budzących obawy („sygnałów ostrzegawczych”) przy jednoczesnym unikaniu zbędnych obciążeń administracyjnych;

c)nalegania – w przypadku zawierania umów o partnerstwie w zakresie badań naukowych z podmiotami zagranicznymi, w tym za pośrednictwem protokołów ustaleń – na uwzględnienie kluczowych warunków ramowych, takich jak poszanowanie podstawowych wartości, wolność nauki, wzajemność i uzgodnienia dotyczące zarządzania aktywami intelektualnymi, w tym rozpowszechnianie i waloryzacja wyników, udzielanie licencji lub przekazywanie rezultatów oraz tworzenie przedsiębiorstw typu spin-off, a także zapewnienia strategii wyjścia w przypadku niespełnienia warunków określonych w umowach; 

d)oceny ryzyka związanego z programami dotyczącymi talentów w szkolnictwie wyższym i badaniach naukowych finansowanymi przez obce rządy, ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich niepożądanych zobowiązań nałożonych na beneficjentów tych programów, oraz zagwarantowania, aby sponsorowani przez obce rządy organizatorzy kursów i szkoleń odbywających się na terenie danej instytucji działali zgodnie z misją i zasadami tej instytucji przyjmującej;

e)inwestowania w specjalną wewnętrzną wiedzę ekspercką i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa badań naukowych, przydzielania odpowiedzialności za bezpieczeństwo badań naukowych do odpowiednich szczebli organizacyjnych oraz inwestowania w higienę cyberbezpieczeństwa i tworzenia kultury opartej na równowadze między otwartością a bezpieczeństwem;

f)opracowania programów szkoleniowych, w tym kursów internetowych, dla praktyków i nowych pracowników w ramach ich wdrażania, a także programów nauczania mających na celu wyszkolenie kolejnego pokolenia doradców ds. bezpieczeństwa i decydentów politycznych. Osoby prowadzące rekrutację należy szkolić w zakresie sprawdzania i wykrywania – w ramach procesu weryfikacji strukturalnej – elementów budzących obawy („sygnałów ostrzegawczych”) we wnioskach o przyjęcie na stanowisko o charakterze badawczym, w szczególności w krytycznych dziedzinach badań naukowych;

g)zapewnienia w publikacjach naukowych i we wszystkich innych formach rozpowszechniania rezultatów badań pełnej przejrzystości źródeł finansowania i powiązań pracowników badawczych, przy jednoczesnym unikaniu sytuacji, w której zagraniczne zależności i konflikty interesów lub zobowiązania wpływają na jakość i zakres badań naukowych;

h)wprowadzenia podziału – zarówno fizycznego, jak i wirtualnego – gwarantującego, że w obszarach takich jak laboratoria i infrastruktura badawcza oraz szczególnie wrażliwe dane i systemy dostęp będzie udzielany wyłącznie pod warunkiem bezwzględnej konieczności uzyskania informacji oraz że w przypadku systemów internetowych wprowadzone zostaną solidne rozwiązania w zakresie cyberbezpieczeństwa;

i)zapewnienia zapobiegania wszelkim formom dyskryminacji i stygmatyzacji, zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej, zagwarantowania indywidualnego bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem stosowania przymusu wobec diaspory ze strony państwa pochodzenia i innych form wrogiego wpływu, które mogą prowadzić do autocenzury i mieć wpływ na bezpieczeństwo zagranicznych naukowców, doktorantów i studentów, a także zapewnienia zgłaszania incydentów;

W odniesieniu do wspierania działań na szczeblu unijnym

15.w pełni współpracowały w celu ułatwienia działań, które Komisja podjęła lub zamierza podjąć, aby wspierać wdrażanie niniejszego zalecenia, w szczególności:

a)zapewnienie pełnego wykorzystania otwartej metody koordynacji, zwłaszcza struktur zarządzania EPB, w celu podnoszenia świadomości, ułatwiania wzajemnego uczenia się oraz sprzyjania spójności polityki;

b)ustanowienie Europejskiego Centrum Eksperckiego w dziedzinie Bezpieczeństwa Badań Naukowych jako punktu kontaktowego, połączonego z prowadzoną przez Komisję platformą kompleksowej obsługi w zakresie przeciwdziałania ingerencjom zagranicznym w badania naukowe i innowacje, co przyczyni się do tworzenia ogólnounijnej wspólnoty praktyków i utrzymania strukturalnego dialogu z organizacjami zainteresowanych stron, a także do istotnych z punktu widzenia polityki badań nad bezpieczeństwem badań naukowych oraz analizowania tendencji i wzorców w całej Unii;

c)poprawa, we współpracy z wysokim przedstawicielem, orientacji sytuacyjnej wśród decydentów w ramach strukturalnej oceny zagrożeń hybrydowych dla ekosystemu badań naukowych i innowacji;

d)opracowanie metody testowania odporności, która może być stosowana na szczeblu krajowym na zasadzie dobrowolności przez instytucje szkolnictwa wyższego oraz publiczne i prywatne organizacje prowadzące badania naukowe;

e)kontynuowanie jej prac – z udziałem państw członkowskich i zainteresowanych stron – nad oceną ryzyka związanego z technologiami krytycznymi 34 , a także angażowania się w dialog w celu zapewnienia wymiany informacji i spójności podejścia do oceny ryzyka i środków ochronnych na rzecz bezpieczeństwa badań naukowych w krajowych programach finansowania i w odpowiednich unijnych programach finansowania;

f)opracowanie narzędzi i zasobów – zarówno niezależnych od danego państwa, jak i dla niego przeznaczonych – w celu wspierania instytucji szkolnictwa wyższego oraz publicznych i prywatnych organizacji prowadzących badania naukowe w przeprowadzaniu należytej analizy potencjalnych partnerów, jak również organizowanie co dwa lata wraz z organizacjami zainteresowanych stron działającymi na szczeblu UE forum zainteresowanych stron ds. bezpieczeństwa badań naukowych;

g)przygotowanie w razie potrzeby wytycznych interpretacyjnych dotyczących opracowywania procedur oceny ryzyka i stosowania odpowiednich przepisów UE;

h)podejmowanie współpracy z sektorem badań naukowych i innowacji w celu określenia najlepszego sposobu zwiększenia przejrzystości źródeł finansowania badań i powiązań naukowców;

i)wzmocnienie dialogu z partnerami międzynarodowymi na temat bezpieczeństwa badań naukowych, a także podejmowanie inicjatyw mających na celu wypracowanie wspólnego stanowiska UE w tej sprawie na forach wielostronnych.

SPRAWOZDAWCZOŚĆ

1.Zaleca się, aby państwa członkowskie wdrożyły niniejsze zalecenie tak szybko, jak to możliwe. Państwa członkowskie uprasza się o udostępnienie Komisji do dnia [proszę wstawić datę przypadającą dziewięć miesięcy po przyjęciu przez Radę] ich planu działania (o którym mowa w pkt 2 zaleceń dla państw członkowskich) określającego odpowiednie środki, które mają zostać wprowadzone w celu zwiększenia bezpieczeństwa badań naukowych, z uwzględnieniem odpowiednich pozycji wyjściowych tych środków.

2. Komisja będzie monitorować postępy we wdrażaniu niniejszego zalecenia przy wykorzystaniu ram monitorowania i sprawozdawczości w zakresie zarządzania EPB, we współpracy z państwami członkowskimi i po konsultacji z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, oraz będzie co dwa lata składać Radzie sprawozdania w ramach sporządzanych co dwa lata sprawozdań dotyczących globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji. Po dogłębnej ocenie i w świetle przyszłego rozwoju sytuacji geopolitycznej możliwe jest zaproponowanie dalszych kroków i środków.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

(1)    Wspólny komunikat Komisji i wysokiego przedstawiciela z dnia 20.06.2023 w sprawie europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego, JOIN(2023) 20 final ( link ).

(2)    Komunikat Komisji w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji: Strategia Europy na rzecz współpracy międzynarodowej w zmieniającym się świecie, COM(2021) 252 final, z dnia 18.05.2021 ( link ).

(3)    Konkluzje Rady z dnia 28.09.2021 w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji ( link ), w szczególności pkt 3, 11 i 23.

(4)    Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, „Tackling R&I foreign interference – Staff working document” [Przeciwdziałanie ingerencjom zagranicznym w badania naukowe i innowacje – dokument roboczy służb Komisji], Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2022 ( link ).

(5)    Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 kwietnia 2022 r. w sprawie globalnego podejścia do badań i innowacji, P9_TA(2022)0112 ( link ).

(6)    Zalecenie Komisji z dnia 3.10.2023 w sprawie obszarów technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE, na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich, C(2023) 6689 final ( link ).    

(7)    Komunikat Komisji z dnia 24.07.2020 w sprawie strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa, COM(2020) 605 final ( link ).

(8)    Rada Unii Europejskiej: Strategiczny kompas na rzecz bezpieczeństwa i obrony, ST 7371/22, z dnia 21.03.2022 ( link ).

(9)    Rozporządzenie (UE) 2021/821 ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania ( link ).

(10)    Zalecenie Komisji 2021/1700 z dnia 15.09.2021 w sprawie wewnętrznych programów przestrzegania przepisów w zakresie kontroli badań dotyczących produktów podwójnego zastosowania [...] ( link ).

(11)    Komunikat Komisji z 12.12.2023 w sprawie obrony demokracji, COM(2023) 630 final ( link ).

(12)    Zob. np. „Annotated collection of guidance for secure and successful R&I cooperation” [Opatrzony komentarzem zbiór wytycznych na rzecz bezpiecznej i udanej współpracy w dziedzinie badań naukowych i innowacji] (2022) stworzony przez organizację DLR-PT na wniosek Komisji ( link ).

(13)    Więcej informacji można znaleźć na przykład na następujących stronach internetowych: USA ( link ), UK ( link ), Australia ( link ), Kanada ( link ).

(14)    Więcej informacji na temat wielostronnego dialogu dotyczącego wartości i zasad można znaleźć pod adresem: link .

(15)    Zagrożenia hybrydowe odnoszą się do sytuacji, w której podmioty państwowe lub niepaństwowe dążą do wykorzystania sytuacji bezbronności UE na swoją korzyść, stosując w tym celu w skoordynowany sposób łączenie środków (dyplomatycznych, wojskowych, gospodarczych, technicznych), przy czym działań tych nie można nazwać formalną wojną ( link ).

(16)    Komunikat Komisji w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji: Strategia Europy na rzecz współpracy międzynarodowej w zmieniającym się świecie, COM(2021) 252 final, z dnia 18.05.2021 ( link ).

(17)    Konkluzje Rady z dnia 28.09.2021 w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji ( link ), w szczególności pkt 3, 11 i 23.

(18)    W rozporządzeniu (UE) 2021/695 z dnia 28 kwietnia 2021 r. w sprawie programu „Horyzont Europa” ( link ) przewidziano między innymi ocenę bezpieczeństwa wszystkich projektów kwalifikowanych do finansowania (art. 20), możliwość wykluczenia podmiotów mających siedzibę w państwach trzecich lub kontrolowanych przez nie z uczestnictwa w niektórych zaproszeniach (art. 22 ust. 5), dodanie kryteriów kwalifikowalności uzupełniających kryteria określone w ust. 2–5, aby uwzględnić szczególne wymogi polityki lub charakter i cele działania, (art. 22 ust. 6) oraz prawo Komisji lub odpowiedniego organu finansującego do wniesienia sprzeciwu wobec przeniesienia własności rezultatów lub wobec udzielenia wyłącznej licencji w odniesieniu do rezultatów (art. 40 ust. 4). Podobne przepisy przewidziano w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego i europejskiego programu kosmicznego.

(19)    Konkluzje Rady z dnia 26.11.2021 w sprawie przyszłego zarządzania Europejską Przestrzenią Badawczą (EPB) ( link ).

(20)    Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, „Tackling R&I foreign interference – Staff working document” [Przeciwdziałanie ingerencjom zagranicznym w badania naukowe i innowacje – dokument roboczy służb Komisji], Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2022 ( link ).

(21)    Komunikat Komisji z dnia 18.01.2022 w sprawie Europejskiej strategii na rzecz szkół wyższych, COM(2022) 16 final ( link ).

(22)    Komunikat Komisji z dnia 30.09.2020 w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r., COM(2020) 625 final ( link ).

(23)    Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 9 marca 2022 r. w sprawie obcych ingerencji we wszystkie procesy demokratyczne w Unii Europejskiej, w tym dezinformacji, P9_TA(2022)0064 ( link ).

(24)    Komunikat Komisji z dnia 24.07.2020 w sprawie strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa, COM(2020) 605 final ( link ).

(25)    Rada Unii Europejskiej: Strategiczny kompas na rzecz bezpieczeństwa i obrony, ST 7371/22, z dnia 21.03.2022 ( link ).

(26)    Rozporządzenie (UE) 2021/821 ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania ( link ).

(27)    Zalecenie Komisji 2021/1700 z dnia 15.09.2021 w sprawie wewnętrznych programów przestrzegania przepisów w zakresie kontroli badań dotyczących produktów podwójnego zastosowania [...] ( link ).

(28)    Wspólny komunikat z dnia 20.06.2023 w sprawie europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego, JOIN(2023) 20 final ( link ).

(29)    Zalecenie Komisji z dnia 3.10.2023 w sprawie obszarów technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE, na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich, C(2023) 6689 final ( link ).    

(30)    Dyrektywa (UE) 2016/801 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbycia studiów, szkoleń, udziału w wolontariacie, programach wymiany młodzieży szkolnej lub projektach edukacyjnych oraz podjęcia pracy w charakterze au pair ( link ).

(31)    Europejskie Centrum ds. Zwalczania Zagrożeń Hybrydowych jest autonomiczną, opartą na sieci organizacją międzynarodową zajmującą się przeciwdziałaniem zagrożeniom hybrydowym, która została powołana w 2017 r. i ma siedzibę w Helsinkach ( link ).

(32)    Agencja Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa, ENISA, jest unijną agencją odpowiedzialną za osiągnięcie wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa w całej Europie ( link ).

(33)    Zalecenie Komisji z dnia 3.10.2023 w sprawie obszarów technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE, na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich ( link ).

(34)    Zalecenie Komisji z dnia 3.10.2023 w sprawie obszarów technologii krytycznych dla bezpieczeństwa gospodarczego UE, na potrzeby pogłębionej oceny ryzyka z udziałem państw członkowskich ( link ).