52007DC0601

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 17.10.2007

KOM(2007) 601 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW

w sprawie nowej wspólnotowej strategii zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania

KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW

w sprawie nowej wspólnotowej strategii zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania

Na całym świecie nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy (ang. illegal, unreported and unregulated fishing – IUU) stanowią poważne zagrożenie dla zrównoważonego zarządzania zasobami morskimi.

Światowe „obroty” nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami oszacowano ostatnio na ponad 10 mld EUR. Z tego powodu IUU są drugim co do wartości źródłem pochodzenia ryb na świecie (po Chinach).

Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy stanowią globalny problem, a UE przypadła wiodąca rola w jego rozwiązaniu. Unia Europejska posiada jedną z największych flot rybackich, jest trzecią co do wielkości potęgą rybacką i największym na świecie rynkiem zbytu i importerem produktów rybołówstwa. Według ostrożnych szacunków wartość importu nielegalnych produktów rybołówstwa do UE wynosi 1,1 mld EUR rocznie.

Szkody wykraczają daleko poza same straty gospodarcze. Wiele nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów powoduje również powstawanie znacznych kosztów środowiskowych. 75 % światowych zasobów ryb jest w pełni lub nadmiernie eksploatowanych przez legalne rybołówstwo, a nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy stanowią niewidzialną siłę, która grozi pogorszeniem tej niepokojącej sytuacji. Wspomniane zagrożenie dotyczy również wrażliwych ekosystemów morskich, w których ochronę przed niszczycielską działalnością połowową zaangażowała się społeczność międzynarodowa.

Istnieje powszechny międzynarodowy konsensus co do potrzeby zdecydowanego przeciwdziałania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom. Został on wyrażony w szczególności przez FAO, Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych oraz OECD. UE od dłuższego czasu bierze czynny udział w zwalczaniu nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów, zarówno wewnątrz UE, jak i na arenie międzynarodowej. Dążenie to zostało zawarte w 2002 r. w unijnym planie działania na rzecz eliminacji nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów[1].

Zdaniem Komisji przyszedł czas, by przenieść walkę z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami na nowy poziom. Najlepszym sposobem na położenie kresu tej lukratywnej działalności jest wyeliminowanie bodźca zachęcającego do popełnienia przestępstwa poprzez skrajne utrudnienie, a nawet uniemożliwienie, osiągania zysków z wprowadzania na rynek produktów pochodzących z nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

Potrzeba nowego impulsu ze strony Unii do walki z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami została ostatnio podkreślona przez Parlament Europejski[2].

Niniejszy komunikat opisuje główne cechy zjawiska nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów i wymienia podstawowe elementy nowej strategii mające na celu zapewnienie nieopłacalności przestępstw związanych z rybołówstwem w przyszłości.

Zintegrowane podejście do zrównoważonego korzystania z oceanów, które stanowi podstawę tej inicjatywy, zawarte jest także w Europejskiej Strategii Morskiej i należy je również uważać za krok w „kierunku zintegrowanej polityki morskiej Unii Europejskiej określonej w komunikacie opublikowanym przez Komisję w dniu 10 października 2007 r. (KOM(2007) 575 - „Niebieska księga”.

1. CECHY I SKALA NIELEGALNYCH, NIERAPORTOWANYCH I NIEUREGULOWANYCH POłOWÓW

1.1. Zakres

Jedyną uzgodnioną na poziomie międzynarodowym definicję „nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów” można znaleźć w planie działań na rzecz zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów FAO. Zgodnie z tą definicją, a także dla jasności, Komisja uznaje, że zakres polityki unijnej mającej na celu zapobieganie nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymanie i eliminowanie powinien obejmować:

- naruszenia zasad gospodarowania zasobami rybnymi i ich ochrony na wodach krajowych i międzynarodowych;

- działalność połowową na obszarach otwartego morza objętych przez regionalną organizację do spraw zarządzania połowami (RFMO) prowadzoną przez statki nieposiadające przynależności narodowej lub zarejestrowane w kraju, niebędącym stroną regionalnej organizacji do spraw zarządzania połowami, w sposób sprzeczny z regułami ustalonymi przez tę organizację;

- działalność połowową na obszarach otwartego morza, nieobjętych przez regionalną organizację do spraw zarządzania połowami, w sposób niezgodny z obowiązkami dotyczącymi ochrony zasobów rybnych ciążącymi na państwie na mocy prawa międzynarodowego.

Unijna polityka mająca na celu zwalczanie nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów powinna zatem obejmować działalność połowową odbywającą się na wodach terytorialnych UE, a także poza nimi. Polityka ta powinna być nastawiona na powstrzymanie i karanie naruszeń powodujących najpoważniejsze szkody.

1.2. Skutki nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów

Potrzebę nasilenia działań w UE bezpośrednio uzasadnia wieloraki szkodliwy wpływ związany z prowadzeniem nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

1.2.1. Szkody w środowisku

Najbardziej oczywistym skutkiem nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów są często katastrofalne szkody, jakie wyrządzają one morskiej różnorodności biologicznej.

- Praktyki nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów mają miejsce na wszystkich oceanach. Powodują one ogromne szkody dla trwałości zasobów rybackich. Dzieje się tak, gdy połowy nie zostają zgłoszone lub zostają nieprawidłowo zgłoszone, przyczyniając się w ten sposób do przełowienia. Podobna sytuacja wystepuje, gdy działalność połowowa ukierunkowana jest na niedojrzałe osobniki, wbrew zasadom dotyczącym minimalnych wymiarów, lub jest prowadzona na obszarach lub w okresach, które są normalnie zamknięte, co uniemożliwia odnowę zasobów rybackich. Wszystkie te skutki są jeszcze poważniejsze, jeżeli zasoby będące celem działalności już przekroczyły bezpieczne granice biologiczne.

- Skutki środowiskowe nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów znacznie wykraczają poza bezpośrednie szkody wyrządzone zasobom rybnym. Praktyki te stanowią również poważne zagrożenie dla siedlisk morskich . W szczególności działalność połowowa z użyciem zakazanych metod może skutkować przyłowem dużej ilości niechcianych gatunków, a następnie ich wyrzucaniem. Do tych przypadkowych połowów należą nie tylko ryby, ale i inne gatunki, takie jak ptaki czy żółwie morskie, z których ogromna większość nie przetrwa. Połowy na obszarach chronionych mogą również stanowić bezpośrednią przyczynę nieodwracalnych szkód we wrażliwych siedliskach morskich, takich jak rafy koralowe.

1.2.2. Konsekwencje społeczno-ekonomiczne

Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy szkodzą nie tylko środowisku morskiemu. Stanowią kradzież wspólnych zasobów rybnych i przynoszą straty rybakom, którzy postępują zgodnie z prawem. Trudno jest oczywiście uzyskać dokładne szacunki pełnych rozmiarów jakichkolwiek niedozwolonych praktyk. Mimo wszystko oceniono, że wartość nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów na całym świecie sięga 10 mld EUR. Dla porównania, w 2004 r. wartość połowów wyładowanych przez flotę unijną wyniosła 6,8 mld EUR.

- Sektor rybołówstwa w UE ma do czynienia z zaciekłą konkurencją ze strony armatorów prowadzących nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy, którzy lekceważą wszystkie obowiązki przyjmowane przez armatorów działających zgodnie z prawem, prowadzących połowy na tych samych łowiskach lub ukierunkowanych na te same gatunki i rynki docelowe (np. dorsz, karmazyn, miecznik, antar, tuńczyk). Działający zgodnie z prawem rybacy z UE stają zatem wobec nieuczciwych praktyk armatorów prowadzących nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy, które powodują w szczególności zmniejszanie się udziału przemysłu unijnego w rynku. Problem ten pogłębił się w ostatnich latach w miarę globalizacji sektora rybołówstwa, która doprowadziła do zwiększenia przepływów handlowych produktów rybnych, których legalność jest trudna do ustalenia.

- Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy maja również drastyczne konsekwencje dla społeczności nadbrzeżnych w krajach rozwijających się , dla których zasoby rybne mogą odgrywać dużą rolę w zakresie bezpieczeństwa żywności i walki z ubóstwem. Nadbrzeżne kraje rozwijające się często nie mają odpowiednich środków i możliwości, by prawidłowo zarządzać wodami morskimi znajdującymi się pod ich jurysdykcją i kontrolować te wody. Pozbawione skrupułów podmioty prowadzące nielegalną działalność wykorzystują te słabości, prowadząc działalność połowową bez pozwolenia w państwach nadbrzeżnych i grabiąc zasoby, które są niezbędne miejscowym rybakom. Jest to poważny problem w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie straty wynikające z nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów oszacowano na aż 800 mln EUR rocznie.

- Ponadto niektóre firmy, w tym także podmioty unijne, prowadzące nielegalne praktyki połowowe, eksploatują statki niespełniające norm, pływające pod banderami państw niestosujących żadnych standardów ochrony socjalnej lub stosujących bardzo niskie standardy. W rezultacie ich załogi muszą znosić niedopuszczalne warunki życia i pracy . To z kolei przeszkadza w działaniach mających na celu osiągnięcie międzynarodowych postępów w zakresie standardów socjalnych dla rybaków, odzwierciedlonych w skonsolidowanej konwencji o pracy w sektorze rybołówstwa przyjętej przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP) w czerwcu 2007 r.

1.2.3. Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy szkodzą działaniom na rzecz lepszej gospodarki zasobami oceanicznymi

Kontynuowanie niedozwolonych praktyk podważa wśród rybaków unijnych zasadność reguł wspólnej polityki rybołówstwa (CFP).

Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy stanowią zatem poważne zagrożenie nie tylko dla przyszłości wspólnych zasobów naszych oceanów, ale również dla wszelkich prób udoskonalenia systemu zarządzania, poprzez który gospodaruje się tymi zasobami. W ten sposób zagrażają samym fundamentom polityki wspólnotowej, które mają na celu zapewnienie zrównoważonej gospodarki tymi zasobami zarówno na wodach terytorialnych UE, jak i poza nimi.

1.3. Czynniki sprzyjające nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom

Poniżej opisano pokrótce najważniejsze czynniki sprzyjające kontynuacji nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

1.3.1. Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy pozostają intratną działalnością

Dopóki nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy pozostają intratną działalnością dla prowadzących je podmiotów, będą istniały bodźce zachęcające do ich praktykowania.

- Podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy są w stanie utrzymać niskie koszty operacyjne i osiągać znaczne zyski . Koszty operacyjne przedsiębiorstw uczestniczących w nielegalnych połowach są ogólnie niższe niż koszty przeciętnego, działającego legalnie przedsiębiorstwa rybackiego. Floty uczestniczące w nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowach pod przykrywką zagranicznych przedsiębiorstw lub tanich bander mogą obniżyć do minimum koszty wynikające z ubezpieczeń społecznych i podatków lub nawet całkowicie ich uniknąć. Na mniejsze wydatki przekłada się również nieprzestrzeganie zasad rybołówstwa i handel połowem poza oficjalnymi kanałami. Przy małych kosztach, prawdopodobne zyski z nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów są ogólnie wysokie, w szczególności ze względu na to, że podmioty prowadzące nielegalną działalność często ukierunkowują się na wartościowe gatunki, osiągające wyższe ceny rynkowe (np. antar, tuńczyk błękitnopłetwy czy dorsz).

- Na niektórych łowiskach przyczyną nielegalnej działalności połowowej są również nadmierne rozmiary floty rybackiej w stosunku do istniejących możliwości połowowych, gdyż niektóre statki przekraczają obowiązujące limity połowowe, aby utrzymać wielkość połowu na poziomie, który pozwoli na utrzymanie rentowności ich działalności.

Wobec stałego wzrostu konsumpcji produktów rybnych na całym świecie, bodźce zachęcające do dostarczania na rynki docelowe produktów rybnych pochodzących z nielegalnych połowów pozostaną silne dopóty, dopóki podmioty gospodarcze będą w stanie osiągać z takiej działalności zyski.

1.3.2. Podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy są w stanie prowadzić swoją działalność nie napotykając żadnych istotnych przeszkód

Utrzymywanie się praktyk nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów jest w znacznym stopniu konsekwencją łatwości, z jaką podmioty prowadzące nielegalną działalność mogą działać wzdłuż całego łańcucha dostaw, nieskrępowane przez żadne obowiązki czy ograniczenia, które mogłyby przeszkodzić im w ich praktykach.

- Podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy wykorzystują przede wszystkim możliwości dostępne w ramach niektórych krajowych systemów rejestracji bander.

Wiele statków rybackich, w szczególności statków działających poza wodami terytorialnymi UE, zarejestrowanych jest w państwach prowadzących otwarte rejestry i/lub w państwach niechcących lub niebędących w stanie sprawować należytej kontroli nad swoją flotą rybacką, tak aby zapewnić przestrzeganie środków ochrony i zarządzania. Rejestracja w takich państwach jest ogólnie rzecz biorąc bardzo prosta i niedroga. Zachęca to do częstej zmiany bander, polegającej na regularnym zmienianiu bander przez statki w celu skorzystania z najmniej wymagających systemów oraz utrudnienia śledzenia tych statków służbom inspekcyjnym i kontrolnym. Według prawa morza, obowiązek sprawowania kontroli nad statkiem spoczywa w pierwszej kolejności na państwie bandery. Podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy celowo wykorzystują bandery państw, które nie chcą lub nie są w stanie sprawować takiej kontroli. Zarówno państwa portu, jak i państwa rynku dysponują instrumentami, które mogą w znacznym stopniu osłabić zachęcające bodźce dostarczane przez tego rodzaju „tanie bandery”, ale do tej pory korzystano z nich w niewystarczającym stopniu. W efekcie większość statków, co do których stwierdzono, że popełniają przestępstwa związane z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami, pozostaje zarejestrowana w różnych krajach znanych z niemożności sprawowania należytej kontroli nad swoją flotą rybacką.

- Problemy te pogłębiają się wskutek niedostatecznej współpracy zarówno na szczeblu międzynarodowym, jak i na szczeblu unijnym pomiędzy państwami a międzynarodowymi organami odpowiedzialnymi za monitorowanie, kontrolę i nadzór działalności połowowej i podobnej działalności.

- Podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy zazwyczaj dokonują swoich połowów na łowiskach, na których trudno jest przeprowadzić czynności kontrolne (na przykład odległe obszary na pełnym morzu) lub na których możliwości kontrolne właściwych władz publicznych nie są w stanie ich powstrzymać (szczególnie na wodach morskich krajów rozwijających się).

- Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy stanowią zasadniczo działalność międzynarodową. Międzynarodowe obroty produktami rybnymi znacznie się zwiększyły wskutek globalizacji gospodarczej, a to dało podmiotom prowadzącym nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy wiele nowych, lukratywnych możliwości. Aby zataić nielegalne pochodzenie połowów, często transportuje się je skomplikowanymi trasami, zanim dotrą do rynku zbytu, co obejmuje przeładunki na morzu, wyładunek w „portach tanich bander” oraz przetwarzanie w innych państwach niż państwo bandery i państwo rynku. W niektórych przypadkach złożoność, skala i metody działania tych podmiotów sprawiają, że ich działalność można słusznie zakwalifikować do form transgranicznej przestępczości zorganizowanej.

- Ponadto małe prawdopodobieństwo poniesienia kary przez podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy oraz brak większego znaczenia ekonomicznego sankcji, jakie można faktycznie ponieść, nie stanowią skutecznego czynnika, który mógłby odstraszyć osoby biorące udział w nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowach. Sankcje te można uznać za nieistotne koszty operacyjne.

- Współpraca na wszystkich szczeblach (międzynarodowym, regionalnym, unijnym i lokalnym) ma pierwszorzędne znaczenie dla należytego tropienia nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów oraz prowadzenia dochodzeń w odnośnych sprawach. Pomimo pewnych postępów, służby odpowiedzialne za różne aspekty nadzoru morskiego i kontroli granicznej nadal są rozproszone, a brak wystarczających środków umożliwiających gromadzenie dowodów i wymianę informacji pomiędzy tymi służbami utrudnia wprowadzenie skutecznych mechanizmów, które zniechęcą podmioty prowadzące nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy do kontynuacji swojej działalności.

- Podmioty prowadzące nielegalną działalność na wodach unijnych wykorzystują również do rozwoju swojej działalności słabe strony systemów kontroli, inspekcji i egzekwowania prawa istniejących w państwach członkowskich.

Ilość produktów rybnych pozyskiwanych wbrew zasadom obowiązującym we Wspólnocie, a następnie sprzedawanych poza oficjalnymi kanałami na rynku unijnym (tak zwanych „czarnych ryb”) może na niektórych łowiskach stanowić znaczną część połowów (szacuje się na przykład, że 35-45 % dorszy złowionych w Morzu Bałtyckim jest wyładowywanych bez zgłaszania).

2. WNIOSEK DOTYCZąCY NOWEJ UNIJNEJ STRATEGII W CELU ZAPOBIEGANIA NIELEGALNYM, NIERAPORTOWANYM I NIEUREGULOWANYM POłOWOM ORAZ ICH POWSTRZYMANIA I ELIMINOWANIA

Zgodnie ze swoimi międzynarodowymi zobowiązaniami i ogólnym celem, którym jest poprawa zarządzania zasobami naturalnymi i unikanie ich nadmiernej eksploatacji (zgodnie z postanowieniami unijnej strategii zrównoważonego rozwoju ustalonej przez Radę Europejską w czerwcu 2006 r.), UE ponosi szczególną odpowiedzialność za kierowanie międzynarodowymi działaniami w walce z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami.

W ostatnich latach UE bardzo czynnie działała, promując na szczeblu unijnym, regionalnym i międzynarodowym wdrożenie ambitnej polityki mającej na celu zapobieganie nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymanie i eliminowanie.

Chociaż poczyniono znaczne postępy, szczególnie w ramach regionalnych organizacji do spraw zarządzania połowami, nie ulega wątpliwości, że daleko jeszcze do całkowitego wyeliminowania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów. Komisja uważa, że uporczywość takich praktyk pomimo działań unijnych i międzynarodowych oraz drastycznych konsekwencji środowiskowych i społeczno-ekonomicznych wymaga pilnej i stanowczej reakcji ze strony UE.

W przeszłości unijna polityka wobec nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów kierowała się nadrzędną potrzebą opracowania międzynarodowych zasad oraz powołania i konsolidacji organów regionalnych odpowiedzialnych za wprowadzenie ich w życie. Koncentrowano się w znacznym stopniu na monitorowaniu, kontroli i nadzorze działalności prowadzonej na morzu oraz wskazywaniu podmiotów prowadzących nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy. Komisja uważa, że obecnie nadeszła pora, by rozciągnąć te ramy na pozostałą część łańcucha dostaw i zwiększyć ich skuteczność, koncentrując się na potrzebie skuteczniejszego egzekwowania prawa i faktycznie odstraszających karach.

Najważniejsze wyzwania, jakim UE musi stawić czoła w swojej polityce wobec nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów: Jak rozpoznawać przywóz produktów pochodzących z nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów z krajów trzecich na rynek unijny, jak mu zapobiegać i jak karać? Jak wprowadzić skuteczniejsze środki identyfikacji i karania statków i państw uczestniczących w nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowach lub wspierających takie połowy na pełnym morzu albo na wodach państw rozwijających się? Jak zwiększyć stopień przestrzegania zasad wspólnej polityki rybołówstwa na wodach WE i/lub przez podmioty gospodarcze WE? Te trzy wyzwania można uznać za trzy najważniejsze problemy UE wynikające z nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów. Należy opracować odpowiednią strategię, aby się z nimi zmierzyć. |

- Podejście zaproponowane przez Komisję ma objąć całą działalność połowową i działalność pokrewną związaną z praktykami nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (pozyskiwanie, przeładunek, przetwarzanie, wyładunek, handel itd.) i ma być wymierzone w problemy spowodowane tego rodzaju działalnością na szczeblu unijnym, regionalnym i międzynarodowym. Powstanie na tej podstawie najbardziej zaawansowanych środków przewidzianych na szczeblu międzynarodowym i regionalnym spowoduje ich dalszy rozwój i jednocześnie będzie stanowiło wyraz poparcia dla jednostronnego działania ze strony UE tam, gdzie inicjatywy wielostronne nie są jeszcze w stanie przynieść zadowalających wyników.

Poniżej opisano najważniejsze cechy nowej strategii przeciwdziałania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom, za którą opowiada się Komisja[3]. Niektóre ze środków popieranych przez Komisję będą wymagały podstawy w postaci instrumentu prawnego, dlatego też zostały zawarte we wniosku dotyczącym rozporządzenia Rady[4], który został przyjęty przez Komisję wraz z niniejszym komunikatem. Inne środki mają na celu kierowanie przyszłą polityką UE na arenie międzynarodowej lub we współpracy z jej partnerami, a zatem nie mają charakteru prawnego.

2.1. Uzupełnić unijny system przeciwdziałania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom poprzez włączenie do niego aspektu handlowego

Ponadnarodowy i złożony charakter zjawiska nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów wymaga przyjęcia zintegrowanego podejścia do zwalczania tej działalności wzdłuż całego łańcucha dostaw (od sieci po talerz). Najsłabszą stroną systemu istniejącego obecnie w UE jest właśnie to, że nie jest on dostatecznie złożony. Wymiar rynkowy problemu nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów jest w znacznym stopniu pomijany, chociaż UE jest największym rynkiem zbytu dla produktów rybnych i ich wiodącym importerem, a wartość produktów rybnych przywiezionych do UE w 2005 r. sięgnęła prawie 14 mld EUR. Ramy unijne są szczególnie słabe, jeżeli chodzi o zagwarantowanie, że produkty rybne z państw trzecich przywiezione do UE pochodzą z połowów, które odbyły się zgodnie z odpowiednimi zasadami ochrony i zarządzania. W rezultacie ocenia się, że roczna wielkość importu produktów pochodzących z nielegalnych połowów sięga około 500 tys. ton o wartości 1,1 mld EUR, a nie można wykluczyć, że liczby te są jeszcze wyższe.

Istnieje pilna potrzeba usunięcia tych luk przez UE. W tym celu należy zrestrukturyzować obecny system poprzez wprowadzenie poważnych zmian w unijnym podejściu do monitorowania legalności produktów rybnych przywożonych na terytorium UE oraz do wstępu statków z państw trzecich do unijnych portów rybackich. Zaproponowane środki powinny skutecznie zamknąć drzwi UE dla nielegalnych produktów rybnych i statków prowadzących nielegalne połowy, osłabiając w ten sposób bodźce ekonomiczne zachęcające do pozyskiwania nielegalnych produktów rybnych i handlu nimi.

Działanie proponowane przez Komisję: Wprowadzenie nowego systemu regulującego dostęp statków z państw trzecich oraz importowanych produktów rybnych do terytorium Wspólnoty. System ten powinien opierać się na zasadzie, według której do wejścia na terytorium Wspólnoty upoważnione są wyłącznie te produkty, których legalność poświadczyło państwo bandery. |

- 2.2. Znaleźć skuteczniejsze sposoby przekonywania państw bandery, które nie chcą lub nie są w stanie sprawować należytej kontroli nad swoimi statkami rybackimi, by zapewniły przestrzeganie zasad

Aby zmierzyć się z problemem „tanich bander” w sektorze rybołówstwa, UE podjęła lub wspiera szereg inicjatyw wielostronnych. Uznając ich znaczenie, Komisja uważa jednak, że inicjatywy te nie zajmują się tym problemem wystarczająco skutecznie.

Komisja uważa za niedopuszczalną obecną sytuację, w której organy regionalne i międzynarodowe nie są w stanie wprowadzić skutecznych środków wobec państw, które nie wypełniają spoczywających na nich na mocy prawa międzynarodowego obowiązków dotyczących należytego przeciwdziałania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom, a szczególnie wobec tych państw, które oferują tanie bandery. Brak działań wielostronnych nie powinien przeszkadzać UE w wypełnianiu jej własnych obowiązków przeciwdziałania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom i podejmowaniu wszelkich działań, jakie uzna za niezbędne. UE powinna wprowadzić dla siebie przejrzysty i sprawiedliwy mechanizm identyfikacji tych państw, które nie przestrzegają międzynarodowego porządku prawnego i ułatwiają w ten sposób praktyki nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów oraz zastosować należyte środki, które zachęcą je do zapewnienia przestrzegania przez ich statki zasad zarządzania i ochrony.

Działanie proponowane przez Komisję: Upoważnić Wspólnotę do jednostronnego działania w celu identyfikacji i sporządzenia czarnych list państw oferujących tanie bandery oraz statków odpowiedzialnych za nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy, a także nakładania na nie środków handlowych. |

- 2.3. Osiągnięcie wyższego stopnia przestrzegania standardów międzynarodowych i unijnych przez statki i podmioty unijne oraz ogólnie na wodach terytorialnych Wspólnoty

UE może być postrzegana na arenie międzynarodowej jako wiarygodny uczestnik walki z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami wyłącznie jeżeli będzie w stanie udowodnić, że należycie stawia czoło problemowi nielegalnych połowów na wodach unijnych, a mówiąc bardziej ogólnie - połowów dokonywanych przez unijne statki i podmioty. Różne dochodzenia wykazały, że egzekwowanie obecnych postanowień wspólnej polityki rybackiej (WPRyb) jest wysoce niesatysfakcjonujące. Uważa się również, że podmioty unijne stanowią znaczną część podmiotów rejestrujących swoje statki rybackie w państwach oferujących tanie bandery. Temu problemowi należy stawić czoła w trybie pilnym.

Obecne ramy unijne już w tej chwili stanowią kompleksowy system kontroli, inspekcji i egzekwowania zasad rybołówstwa. Wdrożenie tych postanowień leży w kompetencjach państw członkowskich. Pod tym względem pierwszym krokiem w kierunku lepszego przestrzegania prawa wspólnotowego jest poprawa działań państw członkowskich wobec nielegalnych połowów na ich wodach lub prowadzonych przez ich statki albo obywateli poza wodami terytorialnymi UE.

Ponadto należy wzmocnić istniejące ramy w celu wypełnienia pozostałych luk, które mogą być wykorzystywane przez podmioty działające nielegalnie. W tym celu Komisja ma zamiar zaproponować w 2008 r. uproszczenie i uaktualnienie unijnych ram kontroli, inspekcji i egzekwowania prawa.

Komisja jest jednak również zdania, że niedostateczny wymiar kar nakładanych za poważne naruszenia prawa rybackiego i duży stopień bezkarności, jakim cieszą się obywatele UE biorący udział w niedozwolonych połowach poza terytorium UE lub wspierający takie połowy stanowią rażące mankamenty, zachęcające do kontynuacji nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów. Problemy te wymagają pilnej reakcji ze strony UE.

Działanie proponowane przez Komisję: Wykorzystywanie wszelkich dostępnych środków w celu zachęcania państw członkowskich i obywateli Wspólnoty do zapewniania należytego stosowania istniejących ram wspólnej polityki rybackiej; Zbliżenie na szczeblu unijnym maksymalnego wymiaru kar przewidzianych za poważne naruszenia zasad wspólnej polityki rybackiej; Zaostrzenie środków kontroli i egzekwowania prawa wobec obywateli Wspólnoty odpowiedzialnych za nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy poza wodami Wspólnoty. |

- 2.4. Lepsza współpraca w zakresie dochodzeń w sprawach nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów

Jak wskazano w sekcji 1.3, prowadzenie skutecznych dochodzeń w sprawach nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów wymaga dobrej koordynacji i regularnej wymiany informacji pomiędzy różnymi służbami odpowiedzialnymi za nadzór morski i kontrolę graniczną, a także za opracowywanie nowych środków zwalczania takiej działalności. Komisja chce wzmocnić pod tym względem politykę i praktykę UE.

Agencja Kontroli Rybołówstwa[5] (CFCA) będzie odgrywać w tym zakresie decydującą rolę:

- wewnątrz UE poprzez gromadzenie i rozpowszechnianie informacji oraz koordynację działań krajowych organów kontroli, Komisji i innych agencji;

- pomiędzy UE a krajami trzecimi poprzez działanie na rzecz lepszej współpracy na szczeblu międzynarodowym w celu zwiększenia możliwości organów kontrolnych w zakresie monitorowania, kontroli i nadzoru podczas śledzenia transgranicznej działalności związanej z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami.

Działanie proponowane przez Komisję: Na szczeblu międzynarodowym, Komisja proponuje, aby UE w znacznym stopniu uczestniczyła w działaniach wielostronnych, szczególnie w ramach FAO, w celu utworzenia ogólnoświatowego rejestru statków rybackich, międzynarodowej sieci służącej działaniom w zakresie monitoringu, kontroli i nadzoru oraz aby działała na rzecz wzajemnej pomocy współpracując z państwami trzecimi w walce z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami; Na szczeblu wspólnotowym – należy usprawnić koordynację pomiędzy organami kontrolnymi państw członkowskich i wewnątrz nich poprzez działania Agencji Kontroli Rybołówstwa. |

- 2.5. Zintensyfikować politykę unijną wobec nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów na pełnym morzu oraz w porozumieniu z państwami rozwijającymi się

Komisja uważa, że najwłaściwszym szczeblem, na którym należy z operacyjnego punktu widzenia stawić czoła nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom na pełnym morzu jest skala regionalna. Komisja zamierza zatem zaproponować, by UE zintensyfikowała w ramach regionalnych organizacji do spraw zarządzania połowami swoją politykę na rzecz powstrzymania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów, zapobiegania im oraz ich eliminowania.

Rozwijające się kraje nadbrzeżne są jedną z głównych ofiar nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów. Polityka unijna umieszcza walkę z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami u podstaw swoich stosunków z tymi państwami. UE przyczynia się w szczególności do zwiększania ich możliwości w zakresie poprawy zarządzania działalnością połowową i jej monitorowania. Polityka ta musi zostać potwierdzona i wzmocniona poprzez stosunki dwustronne pomiędzy UE a tymi państwami, zarówno w ramach umów o współpracy partnerskiej w rybołówstwie, jak i unijnego dialogu w sprawie polityki rozwoju. Wdrożeniu przez Wspólnotę systemu mającego na celu zapobieganie nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywanie i wyeliminowanie, powinny towarzyszyć działania i inicjatywy mające na celu zwiększenie możliwości i środków będących w zasięgu państw rozwijających się w celu ustanowienia zaproponowanego systemu certyfikacji i lepszego zarządzania działalnością połowową i jej monitorowania. Do tego celu należy również dążyć na szczeblu regionalnym poprzez doraźne programy realizowane przy współpracy z państwami nadbrzeżnymi i regionalnymi organizacjami, na wzór regionalnego planu nadzorowania połowów na południowo-zachodnim Oceanie Indyjskim, ustalonego w styczniu 2007 roku. W szczególności wsparcie finansowe pomoże państwom rozwijającym się w spełnieniu wymogu wspólnotowego systemu świadectw obowiązującego dla przywozu produktów rybnych do UE, którego wprowadzenie zamierza zaproponować Komisja. Komisja następnie oceni konsekwencje regulacji w odniesieniu do IUU dla państw rozwijających się i potrzebę ustanowienia środków towarzyszących. UE będzie realizować w krajach rozwijających się w szczególności programy szkoleniowe, mające na celu zapewnienie bezproblemowego zastosowania tego systemu i zapobieżenie zahamowaniu przez niego handlu legalnie pozyskanymi produktami rybnymi.

Działanie proponowane przez Komisję: Skonsolidować, usprawnić i rozszerzyć środki walki z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami w 13 RFMO, których stroną jest Wspólnota oraz działać na rzecz współpracy pomiędzy tymi organizacjami; Potwierdzić i zwiększyć wsparcie finansowe Wspólnoty dla nadbrzeżnych krajów rozwijających się w celu poprawy zarządzania działalnością połowową prowadzoną na ich wodach i przez ich statki oraz jej monitorowania; następnie ocenić konsekwencje regulacji w odniesieniu do IUU dla państw rozwijających się i potrzebę ustanowienia środków towarzyszących oraz ich koszty. Działać na rzecz szybkiej i powszechnej ratyfikacji skonsolidowanej konwencji MOP o pracy w sektorze rybołówstwa, a także konwencji międzynarodowych odnoszących się do bezpieczeństwa statków rybackich, między innymi poprzez zbadanie możliwości wprowadzenia tych konwencji do prawa wspólnotowego. |

- Komisja zamierza przedstawić nową unijną strategię walki z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami, za którą opowiada się w niniejszym komunikacie Parlamentowi Europejskiemu i państwom członkowskim i poprosi je o jej zatwierdzenie.

[1] Komunikat Komisji Europejskiej: Wspólnotowy plan działania na rzecz eliminowania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów - KOM(2002) 180 z 28.5.2002 oraz wnioski Rady z 7.6.2002 .

[2] Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wdrożenia unijnego planu działania na rzecz eliminowania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów, przyjęta w dniu 15 lutego 2007 r. (2006/2225(INI)).

[3] Dokument roboczy służb Komisji przyjęty wraz z niniejszym komunikatem zawiera bardziej szczegółową prezentację wniosków stanowiących podstawy tej strategii, a także przegląd działań wspólnotowych w 2002 r.

[4] Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego wspólnotowy system w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymania i eliminowania – KOM(2007) 602 z 17.10.2007.

[5] Por. rozporządzenie Rady (WE) nr 768/2005 z dnia 26 kwietnia 2005 r. ustanawiające Wspólnotową Agencję Kontroli Rybołówstwa oraz zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 2847/93 ustanawiające system kontroli mający zastosowanie do wspólnej polityki rybołówstwa.