52008DC0038

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 4.2.2008

KOM(2008) 38 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI

w sprawie stworzenia forum dla omawiania strategii i praktyk UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości

KOMUNIKAT KOMISJI

w sprawie stworzenia forum dla omawiania strategii i praktyk UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości

1. WPROWADZENIE

1. W 2004 r. Rada Europejska przyjęła program haski dotyczący wzmacniania wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej[1] oraz wezwała do ustanowienia „systemu zapewniającego obiektywną i bezstronną ocenę realizacji polityk UE w obszarze wymiaru sprawiedliwości, który w pełni szanuje niezawisłość sądownictwa”. Program został zaaprobowany przez Parlament Europejski w zaleceniu z lutego 2005 r.[2]. W planie działania służącym realizacji programu haskiego[3] odnotowano, że program ten przyczyni się do pogłębienia wzajemnego zaufania.

2. Na wszystkich etapach kształtowania i realizacji polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości należy prowadzić dialog z zainteresowanymi stronami, aby badać sposoby poprawy współpracy sądowej oraz wspierać tworzenie europejskiej przestrzeni sprawiedliwości, decydować o tym, jakie środki należy przyjąć, oceniać czy przyjęte instrumenty podlegają właściwej transpozycji i realizacji oraz czy zostały odpowiednio wykorzystane, jak również czy pozwalają osiągnąć cele, którym miały służyć. W bardziej ogólnym ujęciu, musimy wiedzieć czy europejska przestrzeń sprawiedliwości funkcjonuje prawidłowo i czy osoby korzystające z tej przestrzeni i pracujące w jej ramach są zadowolone.

3. Komisja zamierza ustanowić forum ds. wymiaru sprawiedliwości („forum") mające stanowić stały mechanizm konsultacji z zainteresowanymi podmiotami, gromadzenia informacji zwrotnych oraz przejrzystego i obiektywnego przeglądu unijnych strategii i praktyk w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Przy organizacji forum uwzględnione zostaną różnice w zakresie obszarów polityki w sprawach karnych i cywilnych wynikające z Traktatu. Działalność forum będzie koncentrowała się na dwóch dziedzinach: dostarczaniu Komisji specjalistycznych opinii na temat unijnej polityki i prawodawstwa w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości oraz propagowaniu wzajemnego zaufania między systemami wymiaru sprawiedliwości w UE dzięki pogłębieniu ich wzajemnego zrozumienia.

4. Otwarty dialog między wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w funkcjonowanie systemów wymiaru sprawiedliwości w całej UE będzie na różne sposoby wzmacniał wzajemne zaufanie. Będzie on miał również wpływ na obywateli, którzy łatwiej zaakceptują unijny system wymiaru sprawiedliwości i będą przestrzegać jego zasad, jeśli będą rozumieć przyczyny i tryb funkcjonowania tego systemu na szczeblu krajowym. Na szczeblu politycznym musi panować zaufanie ponieważ instrumenty UE są wprowadzane w życie za pośrednictwem ustawodawstwa krajowego. Wreszcie, nie tylko obywatele, lecz także przedstawiciele zawodów prawniczych, w szczególności sędziowie, muszą rozumieć i akceptować te instrumenty, a jeśli tak, to muszą być osobiście przekonani o potrzebie ich wprowadzenia i ich efektywności. Brak zaufania na którymkolwiek z tych poziomów sprawi, że system nie będzie sprawnie funkcjonował.

5. Wszyscy obywatele UE mogą oczekiwać wysokiej jakości wymiaru sprawiedliwości na całym terytorium Unii. Kwestia ta nabrała jeszcze większego znaczenia od czasu Rady Europejskiej w Tampere w 1999 r., kiedy to Rada zapowiedziała, że zasada wzajemnego uznawania będzie stanowić „fundament przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości”. Oznacza to, że orzeczenia sądowe mają być bez przeszkód i szybko przekazywane na terytorium całej UE, bez tradycyjnych mechanizmów kontrolnych i zabezpieczających. Jednakże zasada wzajemnego uznawania może funkcjonować wyłącznie wtedy, gdy państwa członkowskie darzą się zaufaniem. W programie haskim stwierdzono, że jakość wymiaru sprawiedliwości należy do zasadniczych czynników umacniania wzajemnego zaufania: „W rozszerzonej Unii Europejskiej, wzajemne zaufanie powinno opierać się na pewności, że wszyscy obywatele Europy mają dostęp do systemu sądowego spełniającego wysokie standardy jakości”.

6. Regularny dialog na temat strategii i praktyk w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości ma pierwszorzędne znaczenie, nie tylko dla umacniania wzajemnego zaufania, poprawy wzajemnego uznawania i dostępu do wymiaru sprawiedliwości, lecz także, w bardziej ogólnym ujęciu, dla właściwego funkcjonowania społeczeństwa w szerszym kontekście. Czynnikiem wymagającym rozważenia jest wpływ zdrowego systemu wymiaru sprawiedliwości na gospodarkę. Strategia lizbońska[4] zmierza do budowy prężnej europejskiej gospodarki. Dobry system wymiaru sprawiedliwości przekłada się na dynamiczną gospodarkę. Solidne środowisko prawne stanowi atut w bieżących warunkach globalnej konkurencji, a UE musi dążyć do jego kształtowania równie intensywnie co państwa członkowskie.

7. W czerwcu 2006 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie oceny prowadzonej przez UE polityki w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości[5] („komunikat z czerwca 2006 r.”). Działalność forum będzie stanowić właściwe dopełnienie mechanizmu ustanowionego na podstawie komunikatu z czerwca 2006 r., w zakresie etapów związanych z gromadzeniem informacji/konsultacjami z zainteresowanymi podmiotami, sprawozdawczością oraz wnikliwą oceną.

8. We wrześniu 2006 r. Komisja zorganizowała posiedzenie ekspertów celem oceny, jakim poparciem cieszy się koncepcja powołania forum. Reakcje uczestników wskazywały, że zainteresowane podmioty z zadowoleniem przyjmują tę inicjatywę oraz podzielają stanowisko Komisji, że forum ds. wymiaru sprawiedliwości przyczyni się do propagowania wzajemnego zaufania na wielu szczeblach. Przedstawiciele zawodów prawniczych i inni eksperci uznali, że ich opinie, doświadczenie i wiedza fachowa powinny być brane pod uwagę przy tworzeniu, przyjmowaniu i wprowadzaniu w życie prawodawstwa UE.

2. CELE FORUM

2.1. Potrzeby

9. Obecnie brakuje regularnego dialogu lub stałego kanału komunikacji między organami UE i przedstawicielami zawodów prawniczych, które pozwalałyby omawiać przesłanki przedłożenia wniosku legislacyjnego lub wpływ przyjętych instrumentów na bieżące funkcjonowanie współpracy sądowej. Przyjęte instrumenty muszą być oceniane w kontekście ich wpływu na systemy krajowe.

10. Przedstawiciele zawodów prawniczych, którzy będą mieli kontakt i będą posługiwać się w swojej pracy środkami prawnymi UE powinni mieć wkład w ich tworzenie już na wczesnym etapie tego procesu. Po przyjęcia określonego środka należy natomiast zbadać zakres jego stosowania, to czy realizuje cele, dla których został zaprojektowany oraz koszty, które trzeba ponieść dla osiągnięcia wyznaczonego celu, jak również wszelkie nieprzewidziane i niezamierzone konsekwencje.

11. Głównym celem forum będzie udoskonalenie procesu kształtowania obszarów polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych i cywilnych poprzez zapewnienie stałej platformy dialogu z zainteresowanymi podmiotami oraz przegląd wprowadzania w życie obowiązujących instrumentów, jak również umacnianie wzajemnego zaufania na szczeblu europejskim.

2.1.1. Wkład w fazę uprzedniej oceny

12. Do tej pory przedstawiciele zawodów prawniczych nie mieli przeważnie udziału w początkowej fazie opracowywania wytycznych politycznych i programu legislacyjnego UE. W tych przypadkach, w których było wystarczająco dużo czasu, by przed przystąpieniem do opracowywania wniosku przedstawić zieloną księgę, ich wkład na tym etapie okazywał się użyteczny. Forum stworzy możliwość dialogu na etapie kształtowania polityki. Dodatkowo Komisja zaangażowała się w realizację systemu rozszerzonej oceny skutków przed przyjęciem wniosku legislacyjnego (obejmującego m.in. ocenę wszelkich form wpływu na prawa podstawowe). Praktyczna wiedza fachowa, jaką dysponować będą uczestnicy forum, pomoże w przygotowaniu rozszerzonej oceny skutków.

2.1.2. Przegląd wprowadzania instrumentów w życie na szczeblu prawnym i praktycznym

13. Większość instrumentów przyjętych w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych i cywilnych wymaga od Komisji przygotowania sprawozdania z oceny obowiązywania tych instrumentów w ustawodawstwie krajowym. Komisja mogłaby prowadzić konsultacje z forum na tym etapie.[6].

14. Konsultacja z uczestnikami forum będzie szczególnie trafnym posunięciem w zakresie dotyczącym praktycznego wprowadzania instrumentów w życie. W dziedzinie spraw cywilnych, wprowadzanie w życie instrumentów przyjętych na mocy tytułu IV podlega jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z art. 68 TWE. Ponadto mechanizm monitorowania przewidziany w art. 226 Traktatu WE umożliwia Komisji występowanie do ETS jeżeli państwo członkowskie nie wypełnia swoich zobowiązań. W odniesieniu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, mechanizm ustanowiony we wspólnym działaniu z 1997 r.[7] w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej został wykorzystany w trzech rundach oceny: pierwszej, dotyczącej praktycznego funkcjonowania wzajemnej pomocy prawnej; drugiej, dotyczącej polityki antynarkotykowej oraz trzeciej, dotyczącej wymiany informacji znajdujących się w posiadaniu organów ścigania państw członkowskich oraz z Europolem. Czwarta runda, dotycząca wdrażania europejskiego nakazu aresztowania, rozpoczęła się w 2006 r. Ocena prowadzona jest na podstawie kwestionariusza, a następnie wizyty studyjnej zespołu ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie i wspomaganych przez Sekretariat Generalny Rady, przy udziale Komisji. Ta sama metoda wykorzystywana jest w procesie wzajemnej oceny krajowych środków antyterrorystycznych, ustanowionym w następstwie konkluzji z nadzwyczajnego posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniu 20 września 2001 r.[8]. Oceny te doprowadziły do przyjęcia sprawozdań zawierających zalecenia dla państw członkowskich, sprawozdania te jednak – za wyjątkiem pierwszego, w sprawie wzajemnej pomocy prawnej[9]– pozostają poufne. Dodatkowo sądy w państwach członkowskich, które zaakceptowały jurysdykcję ETS w sprawach karnych mogą skierować sprawę do ETS z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 234, jednak możliwość skorzystania z tej opcji jest nadal ograniczona.

15. System ustanowiony we wspólnym działaniu to długotrwały i uciążliwy proces, którego stosowanie jest zasadne tylko w przypadku części instrumentów, dlatego niektóre z nich nie są oceniane po ich wprowadzeniu w życie. Forum zapewni ramy dla wymiany praktycznych informacji na temat konkretnego stosowania instrumentów, a tym samym umożliwi lepszą ocenę ich wpływu na współpracę sądową.

2.1.3. Wkład w ocenę ogólnego oddziaływania środków prawnych UE na krajowe systemy wymiaru sprawiedliwości oraz na funkcjonowanie współpracy sądowej.

16. Ocena wprowadzania w życie przyjętych instrumentów, zarówno z perspektywy legislacyjnej jak i praktycznej, będzie niewystarczającą jeśli zabraknie badania wpływu tych instrumentów na realizację ogólnych celów prowadzonej polityki, tzn. na funkcjonowanie europejskiej przestrzeni sądowej jako całości.

17. Zachodzi potrzeba bardziej kompleksowego badania oddziaływania unijnych strategii politycznych, co powinno umożliwić opracowanie kryteriów potrzebnych do oceny, czy dany środek:

- zrealizował swój szczególny cel (np. celem europejskiego nakazu aresztowania było uproszczenie i przyśpieszenie ekstradycji w granicach UE),

- przyczynił się do realizacji ogólnych celów UE (np. ułatwił i przyśpieszył współpracę między organami sądowymi, zapewnił bardziej skuteczne egzekwowanie orzeczeń sądowych w UE, poprawił dostęp obywateli UE do wymiaru sprawiedliwości, przyczynił się do walki z przestępczością zorganizowaną i propagowania wzajemnego zaufania),

- miał nieprzewidziane konsekwencje (pozytywne lub negatywne),

18. W odpowiednich przypadkach możliwe jest przeprowadzenie analizy kosztów i korzyści, z uwzględnieniem kryteriów finansowych i pozafinansowych.

2.1.4. Wkład w dialog na temat jakości wymiaru sprawiedliwości w celu pogłębiania wzajemnego zaufania

19. Forum umożliwi prowadzenie dyskusji i dialogu na temat systemów wymiaru sprawiedliwości poszczególnych państw UE, a tym samym będzie sprzyjać budowaniu wzajemnego zaufania, dzięki poprawie wiedzy na temat tych systemów. Przedstawiciele krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości powinny spotykać się regularnie w celu omawiania tych kwestii oraz wymiany – a w odpowiednich przypadkach także uzgodnienia – najlepszych praktyk.

20. W komunikacie w sprawie wzajemnego uznawania oraz wzmacniania wzajemnego zaufania na terytorium UE z 2005 r.[10] Komisja opisała, w jaki sposób zamierza promować ideę wzajemnego zaufania poprzez szereg środków towarzyszących (udoskonalenie mechanizmów oceny, wspieranie tworzenia sieci współpracy między prawnikami zatrudnionymi w wymiarze sprawiedliwości oraz rozwój szkoleń przeznaczonych dla kadr wymiaru sprawiedliwości. Forum odegra aktywną rolę w dwóch pierwszych działaniach oraz może mieć pewien wpływ na trzecie. Jak wykazano, zapewnienie przedstawicielom zawodów prawniczych możliwości wzajemnego kontaktu sprzyja budowaniu wzajemnego zaufania. Powyższe środki towarzyszące prowadzą do lepszego zrozumienia nie tylko środków UE, lecz także systemów krajowych. Przykładowo w kontekście programu wymiany kadr wymiaru sprawiedliwości[11], przedstawiciele zawodów prawniczych nawiązali wzajemne kontakty, które ułatwiają współpracę sądową w konkretnych sprawach oraz umożliwiają im ustalenie dobrych praktyk sądowych (np. w zakresie administrowania sądem, terminów lub pomocy dla ofiar) oraz, w konsekwencji, poprawę własnej pracy. Działania tego typu powinny być organizowane bardziej systematycznie, aby miały silniejszy efekt. W dziedzinie spraw cywilnych kolejnym istotnym krokiem w kierunku pogłębiania wzajemnego zaufania między organami sądowymi było rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów. Europejska sieć sądowa w sprawach cywilnych i sądowych odgrywa istotną rolę w propagowaniu wymiany dobrych praktyk.

2.2. Efektywne współdziałanie z Radą Europy

21. W ramach Rady Europy funkcjonuje wiele podobnych mechanizmów ewaluacji i oceny dla poszczególnych sektorów.[12]. Najistotniejszą rolę w budowaniu wzajemnego zaufania na terytorium UE odgrywa Europejska Komisja na rzecz Skutecznego Wymiaru Sprawiedliwości (CEPEJ), której celem jest poprawa jakości systemów wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich Rady Europy. Komisja ta ma za zadanie zapewnić właściwą realizację zasad i reguł dotyczących skutecznego wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich. Sprawozdanie w sprawie oceny europejskich systemów wymiaru sprawiedliwości z 2006 r. zawiera szczegółowe dane na temat sytuacji w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

22. Należy zadbać o to, by działania UE były spójne z działaniami Rady Europy co pozwoli uniknąć powielania działań CEPEJ. Współpraca między Komisją i CEPEJ powinna być kontynuowana i może obejmować wspólne inicjatywy na rzecz poprawy jakości wymiaru sprawiedliwości i umacniania wzajemnego zaufania.

23. Forum przyczyni się do takiej współpracy, np. poprzez wykorzystanie ustaleń CEPEJ oraz konstruktywne współdziałanie z tą komisją. Przedstawiciel CEPEJ powinien brać udział w pracach forum.

24. Istotne jest uwzględnienie szczególnych uwarunkowań realizacji zasady wzajemnego zaufania oraz celu poprawy dostępu do wymiaru sprawiedliwości, jako odzwierciedlenie głębokiej integracji, do której dążą państwa członkowskie UE. Możliwe jest przeprowadzenie użytecznych analiz w oparciu o wyniki prac CEPEJ. Analizy te mogłyby obejmować takie kwestie jak jakość tłumaczeń ustnych w sądach lub jakość usług świadczonych przez sądy z perspektywy usługobiorców, przy przyjęciu podejścia nakazującego traktować tych ostatnich jak klientów.

3. ROLA FORUM

3.1. Przegląd unijnego wymiaru sprawiedliwości

3.1.1. Faza ex ante

25. Forum będzie proszone o uwagi, doradztwo oraz dzielenie się wiedzą fachową na możliwie najwcześniejszym etapie opracowywania programów legislacyjnych. Po zapadnięciu decyzji, o tym że należałoby podjąć działania na szczeblu UE w określonej dziedzinie, przeprowadzone zostaną konsultacje z uczestnikami forum na temat praktycznych konsekwencji poszczególnych wariantów strategicznych, mogą oni również zostać poproszeni o szczególną pomoc w przygotowaniu rozszerzonej oceny skutków dla tego środka.

3.1.2. Przegląd wprowadzania w życie w wymiarze prawnym i praktycznym

26. W przypadku wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, Komisja ocenia wprowadzanie instrumentów w życie przede wszystkim pod kątem prawnym. W praktyce siłę oddziaływania sprawozdań Komisji osłabia fakt, że Rada nie zapoznaje się z nimi w pełni ani nie podejmuje działań następczych. Co gorsza brakuje środków prawnych pozwalających zaskarżyć do ETS brak realizacji zaleceń zawartych w sprawozdaniu.

27. W odniesieniu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych, analizy przygotowywane przed prezentacją sprawozdania oceniającego stosowanie instrumentu legislacyjnego mogą wprawdzie dać użyteczny przegląd bieżącej sytuacji, jednak obowiązek przedstawiania sprawozdania nie dotyczy wszystkich obowiązujących instrumentów, w dodatku, ze względu na periodyczny charakter tych sprawozdań, nie ma możliwości uwzględnienia trudności i problemów związanych ze stosowaniem danych instrumentów.

28. Komisja uznaje, że na obecnym etapie nie ma potrzeby występowania z propozycją przyjęcia szczególnych aktów legislacyjnych w tej dziedzinie. Jednakże po ustanowieniu forum konieczne będzie ponowne rozważenie tej potrzeby oraz, w szczególności w zakresie dotyczącym spraw karnych, zbadana zostanie potrzeba przeglądu wspólnego działania z 1997 r.

3.1.3. Analiza funkcjonowania współpracy sądowej w ujęciu całościowym

29. Ponieważ forum tworzyć będą głównie przedstawiciele zawodów prawniczych, krajowej administracji wymiaru sprawiedliwości oraz uczelni wyższych, zapewni ono odmienną perspektywę oraz, w razie potrzeby, możliwość przyjęcia kompleksowego podejścia do współpracy sądowej jako całości, jak również ściślej ukierunkowanego badania środków UE.

30. Pomoc forum będzie wykorzystywana także na tym etapie funkcjonowania mechanizmu oceny DG ds. Sprawiedliwości, Wolności i Bezpieczeństwa. W komunikacie z czerwca 2006 r. Komisja przedstawiła mechanizm trójetapowej oceny stosowanej przez tę dyrekcję generalną, obejmujący wszystkie przypisane jej dziedziny polityki Pierwszy etap obejmuje ustanowienie sytemu gromadzenia i wymiany informacji (z wykorzystaniem specjalnie opracowanych arkuszy informacyjnych). Mają one dotyczyć celów polityki i głównych instrumentów. Drugi etap polega na przeglądzie i analizie tych informacji. Trzeci etap obejmuje ocenę wybranych dziedzin polityki lub instrumentów[13]. Mechanizm ten ma mieć zakres całościowy i obejmować będzie wszystkie obszary polityki należące do zakresu odpowiedzialności Dyrekcji Generalnej ds. Sprawiedliwości, Wolności i Bezpieczeństwa, w oparciu o obecną praktykę i z wykorzystaniem istniejących danych. Opinie państw członkowskich i społeczeństwa obywatelskiego mają być uważnie badane i uwzględniane. Komisja dąży do uniknięcia powielania wysiłków podejmowanych na szczeblu UE i krajowym, dlatego prowadzi obecnie z Radą dyskusje mające doprowadzić do ustalenia szczegółów planowanego mechanizmu oraz optymalnej metody wykorzystania sieci punktów kontaktowych, ustanowionej zgodnie z komunikatem. Prace forum będą wzbogacać funkcjonowanie ogólnego mechanizmu oceny. Forum zapewni konkretną wiedzę fachową potrzebną do konsultacji z zainteresowanymi podmiotami[14] oraz do przeprowadzenia etapu wnikliwej oceny.[15]. Jednym z zadań forum będzie proponowanie dziedzin, które powinny być poddane wnikliwej analizie oraz nadzorowanie takich analiz i zarządzanie nimi.

3.1.4. Pogłębianie wzajemnego zaufania

31. Forum, które pozwoli na regularne spotkania specjalistów i będzie sprzyjało wymianie opinii na temat wprowadzania w życie instrumentów UE, obszarów polityki UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości oraz ich powiązania z krajowymi systemami wymiaru sprawiedliwości, będzie odgrywać kluczową rolę w poprawie wzajemnego zrozumienia, w stopniowym kształtowaniu wspólnej kultury prawnej oraz w propagowaniu wzajemnego zaufania.

4. SKłAD I METODY PRACY FORUM

4.1. Skład

32. Informacje muszą być gromadzone z kilku źródeł: państwa członkowskie, organy sądowe, przedstawiciele zawodów prawniczych, specjalistyczne organizacje pozarządowe, pracownicy naukowi uczelni wyższych oraz, najlepiej, także osoby korzystające z systemów wymiaru sprawiedliwości. Państwa członkowskie mają możliwość wysyłania delegatów na sesje plenarne forum oraz do udziału w określonych grupach roboczych. Delegaci niektórych państw członkowskich uczestniczący w posiedzeniu ekspertów we wrześniu 2006 r. wyraźnie stwierdzili, że nie chcą się angażować w ten wymagający proces. Dlatego udział w działalności forum będzie zależał od woli państw członkowskich, co nie dotyczy sesji plenarnych, gdzie udział ich delegatów byłby pożądany.

33. Komisja zaprosi przedstawiciela Rady Europy, najlepiej z CEPEJ, do udziału w forum, tak by obie organizacje śledziły wzajemnie swoje prace i współdziałały, aby zapobiec powielaniu prac i dążyć do ich komplementarności.

34. Reprezentowane mają być także Eurojust i europejskie sieci sądowe (w sprawach karnych[16] oraz w sprawach cywilnych i handlowych[17]) jak również właściwe europejskie specjalistyczne sieci działające w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości na szczeblu UE. Komisja ceni wkład takich sieci jak Europejska Sieć Rad Sądownictwa (ENCJ)[18], Europejska Sieć Prezesów Sądów Najwyższych[19], Zrzeszenie Rad Stanu[20], Europejskie Zrzeszenie Sędziów Sądów Administracyjnych, Rada Izb Adwokackich i Organizacji Prawniczych (CCBE)[21], Zrzeszenie Europejskich Sędziów i Prokuratorów [22], Europejska Rada Adwokatów Karnistów (ECBA)[23], Eurojustice[24] Europejska Sieć Notarialna[25], PEOPIL (ogólnoeuropejska organizacja prawników występujących w sprawach dotyczących szkód na osobie) [26] oraz Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN). Komisja zaprosi specjalistyczne organizacje pozarządowe reprezentujące użytkowników systemu wymiaru sprawiedliwości (np. MEDEL, JUSTICE, Amnesty International, Victim Support Europe[27]) do udziału w pracach forum. Zaproszeni zostaną również eksperci sądowi z krajów kandydujących.

35. Komisja zamierza zaangażować w prace forum sieci akademickie (Sieć Akademicka Europejskiego Prawa Karnego - ECLAN, Międzynarodowe Towarzystwo Prawa Karnego, AIDP, Eurodefensor) by wspierać naukowe, obiektywne podejście oraz umożliwić rzetelną wymianę opinii poprzez dopuszczenie do głosu ekspertów reprezentujących odmienne stanowiska. Komisja zamierza również znaleźć najwłaściwszy sposób zaangażowania ETS i Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

36. Stosownie do omawianego zagadnienia możliwe jest zaproszenie doraźnych uczestników, dysponujących wiedzą w danej dziedzinie. Niektóre specjalistyczne organizacje krajowe (np. krajowe rady adwokackie) wykazały zainteresowanie określonymi środkami. Mają one inną perspektywę niż odpowiednie organizacje na szczeblu europejskim. Zostanie im stworzona możliwość doraźnego włączania się w prace forum.

4.2. Metody pracy forum

37. Forum będzie zbierać się regularnie, kilka razy w roku. Raz do roku organizowana będzie sesja plenarna, natomiast podgrupy będą spotykać się tak często, jak to będzie potrzebne[28]. Podgrupy mają być tworzone na podstawie szczególnych dziedzin zainteresowania lub zagadnień, które uznano za godne uwagi. Niektóre z nich będą zajmować się wymiarem sprawiedliwości w sprawach cywilnych, inne problematyką prawa karnego oraz badaniem określonych tematów, takich jak dostęp do pomocy prawnej, zadowolenie użytkowników z systemu sądowego (np. szybkość i sprawiedliwość postępowania), traktowanie ofiar, tłumaczenia ustne i pisemne, wysłuchanie stron, poszanowanie praw gwarantujących sprawiedliwy proces, szybkie egzekwowanie roszczeń oraz poprawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla konsumentów.

38. Forum może być doraźnie proszone o pomoc w opracowywaniu sprawozdania Komisji na temat wprowadzania w życie prawodawstwa, zapewniając zewnętrzną ocenę. Forum weźmie udział w inicjatywach służących ocenie, czy proces transpozycji przebiegł pomyślnie (na koniec terminu na transpozycję), jak również – w późniejszym terminie (takim jak 5 lat od daty wejścia w życie) – czy realizacja środków zakończyła się sukcesem.

39. Każda organizacja będąca członkiem forum powinna wyznaczyć na stałe osobę kontaktową, która powinna starać się brać udział w każdej sesji, aby zapewnić ciągłość debaty. Fakt, że osoby kontaktowe będą się regularnie spotykać i poznają się wzajemnie będzie sprzyjać ciągłości oraz bardziej swobodnej i szczerej dyskusji.

40. Istotnym elementem prac forum będzie dążenie do ustalenia najlepszych praktyk. Wymiana najlepszych praktyk może być wspierana za pośrednictwem projektów realizowanych w ramach unijnych programów pomocy finansowej.

41. Forum będzie zaangażowane w wyłonienie laureata nagrody „Kryształowej Wagi Temidy”. W 2005 r. Komisja i Rada Europy stworzyły europejską nagrodę „Kryształowa waga Temidy”, przyznawaną co dwa lata za innowacyjne metody w zakresie procedur i organizacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych w sądach w Europie, aby wspierać lepsze funkcjonowanie publicznego systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Jako uzupełnienie tej nagrody, Komisja zamierza ustanowić inną nagrodę przyznawaną, również co dwa lata, za międzynarodowy projekt służący poprawie wzajemnego zrozumienia oraz wymiany najlepszych praktyk w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Nagroda przyznawana byłaby w tych latach, w których nie będzie przyznawana nagroda w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Do udziału w konkursie będą kwalifikować się analizy porównawcze lub konkretne projekty współpracy oparte na partnerstwie sądów, prokuratur, prawniczych organizacji zawodowych oraz organów administracji więziennej i nadzoru sądowego.

42. Zakres prac forum obejmować będzie analizę problemu danych statystycznych. Obecnie brakuje porównywalnych danych statystycznych[29] co utrudnia rzetelne porównanie systemów wymiaru sprawiedliwości. Oczekuje się jednak poprawy na tym polu. W dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych można oczekiwać bardziej systematycznego gromadzenia danych statystycznych, w związku z powołaniem w tym celu unijnej grupy ekspertów[30]. Grupa ekspertów ds. potrzeb politycznych w zakresie danych dotyczących przestępczości i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych została powołana i odbyła już dwa posiedzenia w 2007 r. (kwiecień i grudzień). W następstwie debaty podczas kwietniowego posiedzenia doszło do powołania dwóch podgrup zajmujących się szczególnymi zagadnieniami: handlem ludźmi i praniem pieniędzy. Zdecydowano także o powołaniu podgrupy ekspertów, której uwaga zostanie skoncentrowana na kwestii danych statystycznych dotyczących wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. W odniesieniu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych dostępne są dane statystyczne pochodzące z analiz poświęconych konkretnym zagadnieniom i ocen skutków. Forum będzie wspierać Komisję opiniując te dane statystyczne, doskonaląc metody badań statystycznych oraz zapewniając lepsze wykorzystanie dostępnych danych.

43. Aby upowszechnić ustalenia dokonane w ramach forum oraz wspierać dialog i konsultacje stworzona zostanie strona internetowa. Będzie ona stałym miejscem debaty między członkami forum oraz ułatwi dyskusję z zainteresowanymi stronami i innymi obywatelami. Na stronie zamieszczona zostanie większość prac i analiz forum.

44. Komisja będzie publikować sprawozdanie z działalności forum – sprawozdanie takie będzie regularnie przedkładane Radzie i Parlamentowi Europejskiemu.

5. WNIOSEK

Forum wyposaży Komisję w unikalne narządzie pozwalające lepiej zrozumieć wpływ obowiązujących instrumentów UE, potrzebę nowych instrumentów oraz, bardziej ogólnie, pogłębiania wzajemnego zaufania. Jako miejsce, w którym możliwe będzie regularne porównywanie różnych doświadczeń i konfrontacja sprzecznych punktów widzenia, forum zapewni lepsze wzajemne poznanie oraz zrozumienie innych systemów. Regularność posiedzeń, szeroki zakres wiedzy fachowej oraz wkład pochodzący ze wszystkich sektorów wymiaru sprawiedliwości pomogą w ustanowieniu systemu regularnej, obiektywnej i bezstronnej oceny, zapowiedzianego w programie haskim.

[1] Dz.U. C 53 z 3.3.2005, str. 1, pkt 3.2.

[2] Zalecenie Parlamentu Europejskiego dla Rady w sprawie jakości wymiaru sprawiedliwości w zakresie prawa karnego i harmonizacji ustawodawstwa karnego w państwach członkowskich: A6-0036/2005.

[3] Dz.U. C 198 z 12.8.2005, pkt 4.1.

[4] W trakcie Rady Europejskiej w Lizbonie (23-24 marca 2000 r.) szefowie państw i rządów zainicjowali realizację strategii lizbońskiej, mającej uczynić z UE najbardziej konkurencyjną gospodarkę na świecie oraz zapewnić osiągnięcie pełnego zatrudnienia do 2010 r.

[5] COM(2006)332 wersja ostateczna z 28.6.2006.

[6] Np. w konkluzjach w sprawie europejskiego nakazu aresztowania w czerwcu 2005 r. Rada wezwała Komisję do przeprowadzenia konsultacji z państwami członkowskimi przed wydaniem sprawozdania, aby zapobiec jakimkolwiek błędnym interpretacjom krajowego ustawodawstwa.

[7] We wspólnym działaniu 97/827/WSiSW, przyjętym przez Radę w dniu 5 grudnia 1997 r.

[8] Decyzja Rady 2002/996/WSiSW z dnia 28 listopada 2002 r. ustanawiająca mechanizm oceny systemów prawnych i ich stosowania na poziomie krajowym w walce z terroryzmem (Dz.U. L 349 z 12.24.2002).

[9] Sprawozdanie końcowe, Wzajemna pomoc prawna w sprawach karnych (2001/C 216/02).

[10] COM(2005) 195 z 19.5.2005.

[11] W ramach rocznego programu prac na rok 2007.

[12] Np. GRECO (Grupa Państw Przeciwko Korupcji), MONEYVAL (komitet ekspertów ds. oceny środków przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) opartych na modelu Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF), Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu. (CPT) oraz GRETA (grupa ustanowiona w ramach Konwencji w sprawie zwalczania handlu ludźmi).

[13] Punkt 4.1 komunikatu z czerwca 2006 r.

[14] Punkt 4.1.1 komunikatu z czerwca 2006 r.

[15] Tamże, pkt 32.

[16] http://www.ejn-crimjust.europa.eu/

[17] http://ec.europa.eu/civiljustice/

[18] http:///www.encj.eu/encj/

[19] http://www.uepcsj.org/

[20] http://www.juradmin.eu

[21] http://www.ccbe.org/

[22] http://www.amue-ejpa.org

[23] http://www.ecba.org/

[24] http://www.eurojustice.org/

[25] http://www.cnue.eu

[26] http://www.peopil.com

[27] http://www.euvictimservices.org/

[28] Koszty działań, o których mowa w niniejszym komunikacie zostaną pokryte ze środków właściwych instrumentów finansowych, w szczególności programu „Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych” – decyzja Rady nr 2007/126/WSiSW, w ramach ustalonego budżetu.

[29] Zob. sprawozdanie CEPEJ i dane statystyczne SPACE.

[30] 2006/581/WE: Decyzja Komisji z dnia 7 sierpnia 2006 r. ustanawiająca grupę ekspertów ds. potrzeb politycznych w zakresie danych dotyczących przestępczości i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Dz.U. L 234 z 29.8.2006, str. 29.