This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52012DC0736
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS eHealth Action Plan 2012-2020 - Innovative healthcare for the 21st century
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S Actieplan e-gezondheidszorg 2012-2020 – Innovatieve gezondheidszorg voor de 21e eeuw
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S Actieplan e-gezondheidszorg 2012-2020 – Innovatieve gezondheidszorg voor de 21e eeuw
/* COM/2012/0736 final */
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S Actieplan e-gezondheidszorg 2012-2020 – Innovatieve gezondheidszorg voor de 21e eeuw /* COM/2012/0736 final */
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET
EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET
COMITÉ VAN DE REGIO'S Actieplan
e-gezondheidszorg 2012-2020 – Innovatieve gezondheidszorg voor de 21e eeuw INHOUDSOPGAVE MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES
PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN
DE REGIO'S Actieplan e-gezondheidszorg 2012-2020 – Innovatieve gezondheidszorg
voor de 21e eeuw................................................................. 2 1........... Inleiding.......................................................................................................................... 4 2........... Uitdagingen en kansen voor
e-gezondheidszorg in Europa................................................ 5 2.1........ Uitdagingen voor de Europese
gezondheidszorgstelsels.................................................... 5 2.2........ Kansen voor e-gezondheidszorg door
exploitatie van het marktpotentieel......................... 6 2.3........ Belemmeringen voor de verbreiding
van e-gezondheidszorg............................................. 7 3........... Doel............................................................................................................................... 7 4........... Bredere interoperabiliteit van
e-gezondheidsdiensten........................................................ 8 4.1........ Oplossen van problemen op technisch
en semantisch niveau door het bevorderen van EU-wijde normen, interoperabiliteitstests
en certificering............................................................................... 8 4.2........ Oplossen van organisatorische
aspecten.......................................................................... 9 4.3........ Oplossen van juridische kwesties.................................................................................. 10 5........... Ondersteunen van onderzoek,
ontwikkeling, innovatie en concurrentievermogen op het gebied van
e-gezondheidszorg........................................................................................................... 13 5.1........ Ondersteunen van onderzoek,
ontwikkeling en innovatie................................................ 13 5.2........ Bevorderen van de ontwikkeling van
een concurrerende markt voor e-gezondheidszorg. 14 6........... Vergemakkelijken van de invoering
en waarborgen van de verdere verbreiding van e-gezondheidszorg 15 6.1........ Financieringsfaciliteit voor
Europese verbindingen.......................................................... 15 6.2........ Cohesiebeleid............................................................................................................... 15 6.3........ Vaardigheden en digitale
geletterdheid op het gebied van gezondheidszorg..................... 15 6.4........ Meten van de toegevoegde waarde............................................................................... 16 7........... Bevorderen van de beleidsdialoog en
de internationale samenwerking op het gebied van e-gezondheidszorg op mondiaal
niveau............................................................................................................ 16 8........... Conclusies.................................................................................................................... 17 1. Inleiding Wanneer informatie- en
communicatietechnologieën (ICT) worden toegepast op gezondheidsstelsels en
gezondheidszorgstelstels kunnen zij de efficiëntie van die stelsels vergroten,
de levenskwaliteit verbeteren en het innovatiepotentieel van
gezondheidszorgmarkten ontsluiten[1]. Volgens de Estse president Toomas Hendrik
Ilves, voorzitter van de onafhankelijke taskforce e-gezondheidszorg op hoog
niveau, is deze belofte tot dusverre echter nog bij lange na niet nagekomen:
"We weten dat we bij de implementatie van IT-oplossingen in de
gezondheidssector minstens 10 jaar achterstand hebben op nagenoeg alle
andere gebieden. Van vele andere diensten weten we dat IT-toepassingen een
radicale verandering en verbetering teweeg kunnen brengen in de manier waarop
we dingen doen" (mei 2012)[2].
Het eerste actieplan e-gezondheidszorg[3] is in
2004 goedgekeurd. Sindsdien heeft de Europese Commissie gerichte
beleidsinitiatieven ontwikkeld die een brede invoering van e-gezondheidszorg in
de hele EU beogen[4].
De lidstaten hebben dynamisch gereageerd en veel betrokkenheid getoond bij de
beleidsagenda voor e-gezondheidszorg, met name door hun deelname aan
belangrijke grootschalige proefprojecten als epSOS[5]. De
goedkeuring in 2011 van de richtlijn betreffende de toepassing van de rechten
van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg[6] en
artikel 14 daarvan betreffende de oprichting van het e-gezondheidsnetwerk
was een verdere stap in de richting van formele samenwerking op het gebied van
e-gezondheidszorg en had als doel de sociale en economische voordelen door
interoperabiliteit en de invoering van e-gezondheidszorgstelsels te maximaliseren. Ondanks deze wezenlijke vooruitgang moet er
nog een aantal hordes worden genomen om alle voordelen van een volwassen en
interoperabel e-gezondheidszorgstelsel in Europa te benutten. Het nieuwe actieplan e-gezondheidszorg wil
deze hordes aanpakken en uit de weg ruimen. Het verduidelijkt het beleidsgebied
en stippelt een strategie uit voor e-gezondheidszorg in Europa, in
overeenstemming met de doelstellingen van de strategie Europa 2020[7] en de
digitale agenda voor Europa[8].
Het presenteert en consolideert maatregelen waarmee de kansen kunnen worden
gegrepen die e-gezondheidszorg kan bieden, beschrijft de rol van de EU en
spoort aan tot samenwerking tussen lidstaten en belanghebbenden. 2. Uitdagingen en kansen
voor e-gezondheidszorg in Europa 2.1. Uitdagingen
voor de Europese gezondheidszorgstelsels De gemiddelde overheidsuitgaven voor
gezondheidszorg in de 27 lidstaten van de EU stegen van 5,9 % van het BBP
in 1990 tot 7,2 % in 2010 en zouden volgens de prognoses ten gevolge van
de vergrijzing en andere sociaaleconomische en culturele factoren kunnen
blijven stijgen tot 8,5 % van het BBP in 2060[9].
Bovendien zouden de uitgaven voor langdurige zorg in de prognoseperiode bijna
verdubbelen[10].
Tegelijkertijd wordt met een dramatische achteruitgang van de beroepsbevolking
van 61 % naar 51 % van de totale bevolking gerekend terwijl het
percentage ouderen (65+) en hoogbejaarden (80+) in de EU naar verwachting
respectievelijk van 17,4 % in 2010 tot 30,0% in 2060 en van 4,7 % in
2010 tot 12,1 % in 2060 zou stijgen[11]. De gevolgen van deze veranderingen zijn nu
reeds voelbaar en zijn bijzonder acuut in deze tijd van toenemende druk op
overheidsbegrotingen, een gestage afname van het aantal gezondheidswerkers[12], een
hogere incidentie van chronische ziekten en toenemende eisen en verwachtingen
van burgers ten aanzien van hoogwaardige gezondheidsdiensten en sociale zorg. Diepwortelende structurele hervormingen zijn
nodig om de duurzaamheid van de gezondheidszorgstelsels te garanderen en
tegelijkertijd alle burgers toegang te kunnen verlenen tot de diensten. Als
deel van deze inspanningen moet Europa de algemene regelgevingslast verminderen
zonder daarbij de veiligheid in het gedrang te brengen. E-gezondheidszorg en
welzijn zijn gebieden met een hoog groeipotentieel en bieden goede
innovatiemogelijkheden, met name door een effectieve uitwisseling van
gezondheidsgegevens. De problemen in verband met de economische crisis, de
versnippering van de markt en andere hieronder genoemde belemmeringen beperken
de voordelen van e-gezondheidszorg voor de gezondheidszorgstelsels, de economie
et de burgers, waardoor de markt voor gezondheidsdiensten zich niet zo snel
heeft kunnen ontwikkelen als in 2007 werd gehoopt toen de Commissie
e-gezondheidszorg als één van de zes meest belovende leidende markten aanmerkte[13]. 2.2. Kansen
voor e-gezondheidszorg door exploitatie van het marktpotentieel Ondanks de economische crisis heeft
e-gezondheidszorg een groot marktpotentieel. Wereldwijd toont de markt voor
telegeneeskunde een groei van 9,8 miljard USD in 2010 naar
11,6 miljard USD in 2011 die naar verwachting zal oplopen tot
27,3 miljard USD in 2016, wat overeenkomt met een gemiddeld jaarlijks
groeipercentage van 18,6 %[14].
De op digitale technologieën (mobiele toepassingen en toestellen) berustende
welzijnsmarkt groeit gestaag. De convergentie tussen draadloze
communicatietechnologieën en medische hulpmiddelen en tussen gezondheidszorg en
sociale zorg leidt tot nieuwe bedrijfsopportuniteiten.
Nieuwe manieren van zorgverstrekking alsook de "senioreneconomie"
zijn veelbelovende markten. E-gezondheidszorg biedt niet alleen voordelen
voor burgers, patiënten, gezondheidswerkers en zorgverleners, maar ook voor
gezondheidsorganisaties en overheidsdiensten. Bij een doeltreffende toepassing
kan e-gezondheidszorg een meer gepersonaliseerde op de burger afgestemde
gezondheidszorg bieden die niet alleen doelgerichter, doelmatiger en
efficiënter is, maar waarmee ook het risico op fouten en de duur van
ziekenhuisopnames gereduceerd kunnen worden. E-gezondheidszorg bevordert de sociaaleconomische
integratie en gelijke behandeling, vergroot de levenskwaliteit en de mondigheid
van patiënten[15]
dankzij een grotere transparantie, een betere toegang tot diensten en
informatie en het gebruik van sociale media voor gezondheidsdoeleinden. Deze voordelen zijn aangetoond bij het gebruik
van telegeneeskunde bij de behandeling van chronische ziekten, bij psychische
problemen en voor gezondheidsbevordering[16]. Vergelijkbare voordelen zijn gebleken bij
technologiegesteunde therapieën, die een doeltreffende aanvulling kunnen vormen
op klinische routinebehandelingen en de kostenefficiëntie van de behandelingen
kunnen verbeteren. Verder kunnen ook goede resultaten worden geboekt met het
gebruik van interoperabele elektronische patiëntendossiers en systemen voor
elektronische recepten, voor zover deze zorgvuldig worden gebruikt[17]. Zodra de voordelen de investeringskosten
beginnen te dekken, stijgt de nettowinst behoorlijk. In landen waar
aanpassingsprogramma's aan de gang zijn, heeft e-gezondheidszorg behoorlijk aan
belang gewonnen als een middel voor het verbeteren van de doelmatigheid en
doeltreffendheid van systemen en de controle daarvan, evenals voor het beperken
van de uitgaven[18].
Tot slot is het bevorderen van e-gezondheidszorg ook een van de concrete
maatregelen ter bevordering van het vrije verkeer van burgers in de EU[19]. 2.3. Belemmeringen
voor de verbreiding van e-gezondheidszorg Ondanks de kansen en voordelen zijn er nog
grote obstakels die de grootschalige invoering van e-gezondheidszorg in de weg
staan[20]: ·
gebrek aan bewustzijn van en vertrouwen in
e-gezondheidsoplossingen bij patiënten, burgers en gezondheidswerkers; ·
gebrek aan interoperabiliteit tussen
e-gezondheidsoplossingen; ·
beperkte grootschalige bewijzen van de
kostenefficiëntie van e‑gezondheidsinstrumenten en –diensten; ·
gebrek aan juridische duidelijkheid voor mobiele
toepassingen voor gezondheid en welzijn, en gebrek aan transparantie ten
opzichte van het gebruik van de met dergelijke toepassingen verzamelde
gegevens; ·
ongeschikte of versnipperde rechtskaders, waarin
bijvoorbeeld vergoedingsregelingen voor e-gezondheidsdiensten ontbreken; ·
hoge opstartkosten voor het opzetten van
e-gezondheidszorgstelsels; ·
regionale verschillen bij de toegang tot
ICT-diensten, beperkte toegang in achtergestelde gebieden. Verschillende hindernissen kunnen bijdragen
tot marktfalen. Zo kan bijvoorbeeld het belangrijke probleem van de gebrekkige
uitwisseling van gezondheidsgegevens alleen worden opgelost door de
versnipperde rechtskaders, het gebrek aan juridische duidelijkheid en het
gebrek aan interoperabiliteit op gecoördineerde wijze aan te pakken. 3. Doel Doel van dit actieplan is het gebruik en de
ontwikkeling van e-gezondheidszorg om een aantal van de meest dringende
uitdagingen voor de gezondheidszorg en de gezondheidszorgstelsels in de eerste
helft van de 21e eeuw aan te pakken: –
verbeteren van de behandeling van chronische
ziekten en multimorbiditeit (meerdere ziekten tegelijkertijd) en versterken van
doeltreffende maatregelen voor preventie en gezondheidsbevordering; –
verhogen van de duurzaamheid en doeltreffendheid
van gezondheidsstelsels door het ontsluiten van innovatie, een meer op de
patiënt/burger gerichte zorg en meer mondigheid van de burgers, en bevorderen
van organisatorische veranderingen; –
bevorderen van grensoverschrijdende
gezondheidszorg, bescherming van de gezondheid, solidariteit, universaliteit en
gelijkheid; –
verbeteren van de juridische en marktvoorwaarden
voor de ontwikkeling van e-gezondheidsproducten en -diensten. Het actieplan pakt deze hindernissen aan en
heeft de volgende operationele doelstellingen: –
zorgen voor een bredere interoperabiliteit van
e-gezondheidsdiensten; –
ondersteunen van onderzoek, ontwikkeling en
innovatie op het gebied van e-gezondheidszorg en welzijn om het gebrek aan
gebruiksvriendelijke instrumenten en diensten aan te pakken; –
vergemakkelijken van de invoering en waarborgen van
de verdere verbreiding van e-gezondheidszorg; –
bevorderen van de beleidsdialoog en de
internationale samenwerking op het gebied van e-gezondheidszorg op mondiaal
niveau. Het actieplan legt de nadruk op
grensoverschrijdende activiteiten, maar het spreekt voor zich dat er een sterke
wisselwerking is tussen de op EU-niveau ontplooide activiteiten en de
activiteiten op nationaal niveau. Daarom roept het actieplan nationale en
regionale autoriteiten, gezondheids- en sociale werkers, industrie, patiënten,
dienstverleners, onderzoekers en EU-instellingen op om nauw samen te werken. 4. Bredere
interoperabiliteit van e-gezondheidsdiensten De Commissie is zich ervan bewust dat er een
kader moet komen voor interoperabiliteit op het gebied van e-gezondheidszorg[21],
gebaseerd op de draaiboeken voor e-gezondheidszorg en het algemene Europese
interoperabiliteitskader[22]
met zijn vier interoperabiliteitsniveaus: wettelijk, organisatorisch,
semantisch en technisch. Het bij Richtlijn 2011/24/EU opgezette
e-gezondheidsnetwerk is het belangrijkste strategische beheersorgaan op
EU-niveau dat zich inzet voor interoperabiliteit van grensoverschrijdende
e-gezondheidsdiensten. Het netwerk moet, overeenkomstig die
richtlijn, richtsnoeren opstellen met betrekking tot e-gezondheidszorg en met
betrekking tot een interoperabiliteitskader voor grensoverschrijdende
e-gezondheidsdiensten. Op basis van de resultaten van studies, proefprojecten en onderzoeksprojecten zal de Commissie tegen 2015, met instemming van het e-gezondheidsnetwerk, een interoperabiliteitskader voor e-gezondheidszorg voorstellen. 4.1. Oplossen
van problemen op technisch en semantisch niveau door het bevorderen van
EU-wijde normen, interoperabiliteitstests en certificering De interoperabiliteit van door ICT
ondersteunde oplossingen en gegevensuitwisseling is voorwaarde voor een betere
coördinatie en integratie over de hele gezondheidszorgketen en de uitwisseling
van gezondheidsgegevens, en ontsluit bovendien de Europese interne markt voor
e-gezondheidszorg. Het gebruik van Europese en internationale normen is een mogelijkheid
om de interoperabiliteit van ICT-oplossingen in het algemeen te waarborgen[23]. Voor
e-gezondheidszorg zijn dergelijke normen echter vaak niet specifiek genoeg[24]. In
het kader van de nieuwe EU-normalisatieverordening[25] worden
daarom met steun van het e-gezondheidsnetwerk gedetailleerdere specificaties
opgesteld, bijvoorbeeld voor openbare aanbestedingen, wat ook een bijdrage is
aan de technische en semantische niveaus van het interoperabiliteitskader voor
e-gezondheidszorg. Het e-gezondheidsnetwerk heeft nadrukkelijk ten doel
richtsnoeren op te stellen voor een niet-uitputtende lijst van gegevens die in
de patiëntendossiers moeten worden opgenomen en die gezondheidswerkers
onderling kunnen delen zodat over de grenzen heen voor zorgcontinuïteit en
patiëntveiligheid kan worden gezorgd. Naast Europese en internationale normen en
specificaties zijn ook interoperabiliteitstests, kwaliteitslabels en
certificeringsprocessen van wezenlijk belang. Verscheidene projecten zijn met
succes bezig met het testen en implementeren van normen, open en veilige
architecturen, klinische workflows en onderdelen van terminologiesystemen[26], alsook
met het uitwerken van beleidsaanbevelingen als voorbereiding op een
grootschalige invoering van e-gezondheidsdiensten. De Commissie wil de
interoperabiliteit bevorderen door de verdere ontwikkeling en validering van
specificaties en componenten. Vanaf 2012 zal
de Commissie het e-gezondheidsnetwerk ondersteunen bij het opstellen van
richtsnoeren voor een grensoverschrijdend uitwisselbare dataset voor
samenvattingen van patiëntendossiers en gezamenlijke maatregelen voor interoperabele
elektronische identificatie en authentificatie[27] op het gebied van e-gezondheidszorg. Verder
wil zij ook de veiligheid van gezondheidsinformatie en e-gezondheidsdiensten en
de interoperabiliteit van databanken voor geneesmiddelen verbeteren. Tegen 2015 wil
de Commissie het e-gezondheidsnetwerk de volgende documenten ter goedkeuring
voorleggen: • grensoverschrijdende
semantische en technische interoperabiliteitsspecificaties en bestanden, die
nodig zijn voor het interoperabiliteitskader voor e-gezondheid; • een
voorstel voor een kader voor EU-interoperabiliteitstests, kwaliteitslabels en
certificering voor e-gezondheidszorgstelsels. Interoperabiliteitsbestanden,
zoals termenlijsten, zullen worden overgenomen uit vroegere of lopende
projecten in het kader van CIP, FP7, het ISA-werkprogramma[28] en het
toekomstige Horizon 2020-programma, en zullen worden gebruikt en bijgehouden in
het kader van de voorgestelde financieringsfaciliteit voor Europese
verbindingen (zie 6.1). 4.2. Oplossen
van organisatorische aspecten Dit aspect van interoperabiliteit betreft de
vraag hoe organisaties, bijvoorbeeld overheidsdiensten in verschillende
lidstaten, samenwerken om hun gemeenschappelijke doelen te bereiken. In de
praktijk houdt organisatorische interoperabiliteit in dat de bedrijfsprocessen
en de bijbehorende gegevensuitwisseling geïntegreerd worden en dat instrumenten
worden gevonden die een formalisering mogelijk maken van de wederzijdse
ondersteuning, de gezamenlijke actie en de onderling verbonden bedrijfsprocessen
in samenhang met grensoverschrijdende dienstverlening[29]. Het epSOS-project heeft vastgesteld hoe de
lidstaten kunnen samenwerken en hun processen kunnen integreren om
e-gezondheidsdiensten in heel Europa in te voeren. Het e-gezondheidsnetwerk en
de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen voorzien in de
implementatie van deze resultaten om zo de volgende fase van
grensoverschrijdende processen voor e-gezondheidszorg in te luiden. Voortbouwend op deze ontwikkelingen zal de Commissie vanaf 2013 concrete maatregelen ondersteunen ten behoeve van een grotere integratie van processen voor grensoverschrijdende e-gezondheidszorg. Zij zal voorstellen doen ten aanzien van organisatorische kwesties, teneinde de samenwerking in de EU te vergemakkelijken. 4.3. Oplossen
van juridische kwesties Het wegnemen van juridische obstakels is van
wezenlijk belang voor de invoering van e-gezondheidszorg in Europa. De
richtlijn betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij
grensoverschrijdende gezondheidszorg kan bijdragen om dit doel te bereiken
omdat zij duidelijkheid schept over de rechten van patiënten in het geval van
grensoverschrijdende gezondheidszorg. Telegeneeskunde valt hier ook onder. Het werkdocument van de diensten van de
Commissie over de toepasbaarheid van het bestaande EU-rechtskader op
telegeneeskundediensten[30]
verduidelijkt de EU-wetgeving die van toepassing is op kwesties als
terugbetalingen, aansprakelijkheid, vergunningsverlening voor
gezondheidswerkers en gegevensbescherming in verband met grensoverschrijdende
telegeneeskundige dienstverlening. De Commissie zal vanaf 2013 binnen het
e-gezondheidsnetwerk en in andere fora zoals het Europees innovatiepartnerschap
inzake gezond en actief ouder worden van gedachten wisselen over juridische kwesties
met betrekking tot e-gezondheidszorg. Daarnaast gaat zij zich ook bezighouden
met overkoepelende juridische kwesties met betrekking tot e-gezondheidszorg en
andere ICT-gesteunde innovatie. De eerste conclusies hierover worden in
2013-2014 verwacht. De Commissie gaat ook discussies opstarten
tussen de lidstaten waarin de vergoedingsregelingen voor e-gezondheidsdiensten
besproken zullen worden aan de hand van criteria als doelmatigheid en
efficiëntie. In 2013 zal de
Commissie een studie lanceren in het kader van het komende gezondheidsprogramma
2014-2020[31].
In deze studie wordt de wetgeving van de lidstaten op het gebied van
elektronische patiëntendossiers onderzocht en worden aanbevelingen aan het
e-gezondheidsnetwerk gedaan over de juridische aspecten van interoperabiliteit. Mondig maken van burgers en patiënten:
onderzoek van de voorschriften inzake gegevensbescherming Het is van wezenlijk belang dat er
veiligheidsvoorzieningen worden getroffen zodat de burgers met vertrouwen
gebruik kunnen maken van gezondheids- en welzijnstoepassingen. Vervolgens moet
worden gezorgd voor het consolideren van door gebruikers gegenereerde
gegevens met officiële medische gegevens zodat de zorg beter geïntegreerd,
gepersonaliseerd en nuttiger voor de patiënt kan zijn[32]. Doeltreffende gegevensbescherming is vitaal
voor het opbouwen van vertrouwen in e-gezondheidszorg. Ze is ook primordiaal
voor de succesvolle grensoverschrijdende invoering van e-gezondheidszorg, die
een harmonisering van de voorschriften op het gebied van grensoverschrijdende
uitwisseling van gezondheidsgegevens vooropstelt. In januari 2012 heeft de Commissie haar
goedkeuring gehecht aan een voorstel voor een verordening tot vaststelling van
een algemeen EU-rechtskader voor gegevensbescherming[33] waarmee
wordt beoogd de momentele voorschriften inzake gegevensbescherming te
moderniseren en beter te harmoniseren[34]. Zowel het verslag van de taskforce
e-gezondheidszorg als de antwoorden op de openbare raadpleging[35] over het
actieplan e-gezondheidszorg geven blijk van sterke interesse in het begrip
"eigendom" en controle van gegevens. Tegelijkertijd scheppen ze meer
duidelijkheid over de voorwaarden voor de toegang tot en het hergebruik van
gezondheidsgegevens ten behoeve van onderzoek en volksgezondheid en over de stroom
van dergelijke gegevens, voor zover deze adequaat beschermd zijn, tussen
gezondheids- en zorgstelsels. Ook in verband met het gebruik van
infrastructuren en diensten voor cloud computing[36] voor de
verwerking van gezondheids- en welzijnsgegevens moeten gegevensbeschermingskwesties
worden aangekaart. Zoals voorzien in de voorgestelde
gegevensbeschermingsverordening moeten ICT-initiatieven voor gezondheid en
welzijn het principe van ingebouwde privacy (privacy by design) en
standaard privacy (privacy by default) integreren en technologieën
gebruiken ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer (Privacy Enhancing
Technologies (PET's)). Die verordening bevat nieuwe principes die het
mogelijk maken nieuwe betrouwbare instrumenten in te voeren, bijvoorbeeld het
principe dat de personen die verantwoordelijk zijn voor de verwerking van de
gegevens ook voor deze gegevens instaan,
gegevensbeschermingseffectbeoordelingen uitvoeren en voldoen aan verscherpte
veiligheidsvoorwaarden[37]. Op basis van de aanbevelingen van de taskforce
e-gezondheidszorg zal de Commissie na de goedkeuring van de voorgestelde
gegevensbeschermingsverordening de daarin vastgestelde mechanismen gebruiken
als leidraad voor de toepassing van het EU-gegevensbeschermingsrecht op het
gebied van gezondheidsdiensten. Het gebrek aan juridische duidelijkheid
wegnemen en andere problemen met betrekking tot "mobiele
gezondheidszorg" ('mHealth') en toepassingen voor gezondheid en welzijn
aanpakken. De groei van de mobiele gezondheids- en
welzijnsmarkt is gepaard gegaan met een snelle toename van het aantal
softwaretoepassingen ("apps") voor mobiele apparatuur. Dergelijke
apps kunnen informatie, diagnose-instrumenten, mogelijkheden voor zelfmeting en
nieuwe zorgmodaliteiten bieden. Hierdoor wordt de grens tussen de traditionele
klinische zorgverlening door artsen enerzijds en zelfbehandeling en -verzorging
anderzijds, steeds vager. Netwerkexploitanten, leveranciers van apparatuur,
software-ontwikkelaars en gezondheidswerkers willen allemaal duidelijkheid over
de rol die zij kunnen spelen in de waardeketen voor mobiele gezondheidszorg. De Commissie heeft op 26 september 2012 twee verordeningen
voorgesteld ter versterking van het Europees rechtskader voor medische
hulpmiddelen en medische hulpmiddelen voor in-vitrodiagnostiek. Deze
voorstellen gingen vergezeld van een mededeling inzake veilige, doeltreffende
en innovatieve medische hulpmiddelen en medische hulpmiddelen voor
in-vitrodiagnostiek ten behoeve van patiënten, consumenten en
gezondheidswerkers. Ze dienen voor de verbetering van de gezondheidsbescherming
in de EU terwijl tegelijkertijd de werking van de interne markt wordt verbeterd
en de innovatie en de concurrentiekracht van deze twee sectoren worden
gestimuleerd[38]. Bovendien heeft de Commissie in 2012 richtsnoeren
gepubliceerd betreffende op zichzelf gebruikte software die binnen het
rechtskader van medische hulpmiddelen wordt gebruikt[39],
teneinde de criteria voor de toelating van op zichzelf gebruikte software als
medisch hulpmiddel en de toepassing van de risicoclassificatiecriteria voor
dergelijke software vast te stellen. Gezien de grote complexiteit van mobiele gezondheidszorg ('mHealth') en
met name "toepassingen voor gezondheid en welzijn", moet er meer
duidelijkheid komen over het rechtskader dat voor deze specifieke gebieden van
toepassing is. Bij de snelle ontwikkelingen in deze sector is het de vraag of
de bestaande kaderregelingen kunnen worden toegepast, hoe de via deze
toepassingen door afzonderlijke personen en medische beroepsbeoefenaars verzamelde
gegevens worden gebruikt en hoe en of deze gegevens in de
gezondsheidszorgstelsels geïntegreerd worden. Duidelijke informatie en
gebruikersvriendelijkheid zijn ook belangrijke aspecten die in aanmerking
moeten worden genomen. Dit alles moet zonder overreglementering worden
aangepakt, want het is een opkomend cluster van technologieën met lagere kosten
en risico's, maar ook met een geringere winstmarge. Ervoor te zorgen dat de markt voor
gezondheids- en welzijnstoepassingen aan de eisen van de burgers inzake
kwaliteit en transparantie voldoet, is één van de uitdagingen. Dit moet worden
bevorderd door hoogwaardige en begrijpelijke informatie over het gebruik en de
prestaties van deze toepassingen, en door het waarborgen van interoperabiliteit
tussen de gebieden gezondheid en welzijn. In navolging
van de aanbevelingen van de taskforce e-gezondheidszorg wordt voorgesteld dat
de Commissie tegen 2014 een groenboek zal goedkeuren inzake mobiele
gezondheidszorg en toepassingen voor gezondheid en welzijn. 5. Ondersteunen van
onderzoek, ontwikkeling, innovatie en concurrentievermogen op het gebied van
e-gezondheidszorg 5.1. Ondersteunen
van onderzoek, ontwikkeling en innovatie Tot de onderzoeksprioriteiten op korte en
middellange termijn behoren oplossingen voor gezondheid en welzijn voor burgers
en gezondheidswerkers, betere kwaliteit van de zorg - ook voor chronische
ziekten - en grotere autonomie, mobiliteit en veiligheid van de burgers.
Bijzondere aandacht gaat naar het ontwerp en de gebruikersgerichtheid van mobiele
technologieën en toepassingen. Een verdere focus ligt op de manier waarop grote
hoeveelheden gegevens ten behoeve van individuele burgers, onderzoekers,
gezondheidswerkers, ondernemingen en besluitvormers worden geanalyseerd en
geëxploiteerd. De onderzoeksdoelstellingen op langere termijn
omvatten onderwerpen die synergieën tussen gerelateerde wetenschaps- en
technologiegebieden kunnen bevorderen en die ontdekkingen op het gebied van
gezondheid en welzijn kunnen bespoedigen. Dit zijn bijvoorbeeld de in-silico
geneeskunde voor betere ziektebeheersing en -prognoses, evenals preventie,
diagnose en behandeling van ziekten. De taskforce e-gezondheidszorg heeft
voorgesteld om EU-middelen te reserveren voor gebruikersgestuurde innovatie, ondersteuning
van snelle ontwikkeling van prototypes en gemakkelijkere toegang tot
financiering. Om het effect van de op EU-niveau genomen maatregelen zo groot
mogelijk te maken, zal het volledige spectrum aan onderzoeks- en
innovatieactiviteiten worden ondersteund. Het gaat onder meer om: –
publiek-private partnerschappen en andere
maatregelen met betrekking tot onderzoek en innovatie, alsmede de omzetting van
kennis in klinische proeven en demonstratieprojecten[40]; –
precommerciële inkoop en overheidsinkoop van
innovatie voor nieuwe producten, schaalbaarheid, interoperabiliteit en
doeltreffende e- gezondheidsoplossingen op basis van vastgestelde normen en
gemeenschappelijke richtsnoeren. Het verlenen van zorg aan een vergrijzende
bevolking alsmede onderzoek en innovatie op dit gebied en de betreffende
e-gezondheidsoplossingen worden ook behandeld in het strategisch
uitvoeringsplan van het Europese innovatiepartnerschap voor actief en gezond
ouder worden (EIP AHA)[41].
Hiermee moet worden bereikt dat de burgers langer en in betere gezondheid
kunnen leven, dat de zorgkosten duurzamer worden, dat de markt voor innovatieve
producten en diensten wordt uitgebreid en dat het mondiale concurrentievermogen
van de EU toeneemt. Horizon 2020 en het komende gezondheidsprogramma
2014-2020 zullen ook bijdragen aan de doelstellingen van het EIP AHA. In de periode van 2014-2020 zullen onderzoek en innovatie worden ondersteund in het kader van "Gezondheid, demografische verandering en welzijn" van Horizon 2020 en wel op de volgende gebieden: · een wetenschappelijk en bouwkundig kader op het gebied van ICT en informatica voor digitale, gepersonaliseerde en voorspellende geneeskunde, inclusief geavanceerde modellering en simulatie[42]; · innovatieve instrumenten, hulpmiddelen en methodes voor het ontsluiten van gegevens en voor geavanceerde analyse, diagnose en besluitvorming; · nieuwe digitale media, web- en mobiele technologieën en toepassingen, alsook digitale instrumenten die gezondheidszorg en sociale zorgstelsels integreren en gezondheidsbevordering en preventie ondersteunen; · e-gezondheidsstelsels en –diensten met een sterke betrokkenheid van de gebruikers, die gericht zijn op interoperabiliteit en integratie van opkomende patiëntgerichte technologieën voor een kosteneffectieve gezondheidszorg. Sinds 2012 zet de Commissie de lidstaten aan tot betrokkenheid bij het EIP AHA, om hen te helpen bij de ontwikkeling en de uitwisseling van hun nationale (en regionale) e‑gezondheidsstrategieën, rekening houdend met internationale aanbevelingen, en bij de invoering van veelbelovende oplossingen voor actief en gezond ouder worden op grotere schaal[43] 5.2. Bevorderen
van de ontwikkeling van een concurrerende markt voor e‑gezondheidszorg Om de groei van de markt op dit gebied te
ondersteunen, is het van belang dat passende juridische en marktvoorwaarden
worden gecreëerd zodat ondernemers producten en diensten op het gebied van
e-gezondheidszorg en welzijn kunnen ontwikkelen. De Commissie zal, eerst in het
kader van het zevende kaderprogramma, mechanismen ondersteunen zoals de totstandbrenging
van mkb-netwerken, de week van de e-gezondheidszorg en studies inzake
bedrijfsmodellering, ter bevordering van een nauwere samenwerking tussen
belanghebbenden, onderzoeksinstellingen, industrie en diegenen die
verantwoordelijk zijn voor de implementatie van ICT-instrumenten en –diensten,
teneinde een snellere en bredere toepassing van onderzoeksresultaten op de
markt mogelijk te maken. De Commissie zal de totstandbrenging van
een netwerk van Europese hoogtechnologische starterscentra ondersteunen, die
juridisch en ander advies en opleiding aan startende bedrijven op het gebied
van e-gezondheidszorg verstrekken. In de periode
2013-2020 zal de Commissie maatregelen ter verbetering van de marktvoorwaarden
ondersteunen voor ondernemers die producten en diensten op het gebied van
e-gezondheidszorg en ICT voor welzijn ontwikkelen. 6. Vergemakkelijken van
de invoering en waarborgen van de verdere verbreiding van e-gezondheidszorg 6.1. Financieringsfaciliteit
voor Europese verbindingen Eén van de doelstellingen van de
financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (CEF)[44] is de
invoering van grensoverschrijdende interoperabele ICT-diensten van algemeen
belang zoals e-gezondheidszorg te vergemakkelijken door obstakels zoals de hoge
initiële investeringskosten en aan deze invoering verbonden risico's uit de weg
te ruimen. De resultaten van het grootschalige proefproject epSOS[45] (dat
afloopt in 2013) en van andere projecten en studies zullen worden aangepast en
verder ontwikkeld in de CEF. De ervaring met epSOS heeft geleerd dat het
samenbrengen van lidstaten om interoperabele infrastructuren en infostructuren
tot stand te brengen en in te voeren, ook bijdraagt tot de invoering daarvan op
nationaal, regionaal en plaatselijk niveau. De Commissie zal tegen eind 2013 de beheersstructuur voor de grootschalige invoering van interoperabele e-gezondheidsdiensten in het kader van de CEF 2014-2020 voorbereiden, rekening houdend met de aanbevelingen van het e-gezondheidsnetwerk. 6.2. Cohesiebeleid Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
(EFRO) stelt in de huidige programmeringsperiode (2007-2013) ongeveer
15 miljard EUR ter beschikking voor ICT-prioriteiten (d.i. 4,4 % van
de totale middelen van het cohesiebeleid) om in de 27 lidstaten de toegang tot
basisbreedband te garanderen (2,3 miljard EUR) en ICT-applicaties en
–diensten voor burgers en mkb (12,7 miljard EUR) te ondersteunen. In de
"Elementen voor een gemeenschappelijk strategisch kader (GSK)
2014-2020"[46]
is een aantal belangrijke maatregelen vastgesteld ten behoeve van een breder
gebruik van e-gezondheidsdiensten, zoals de invoering van innovatieve
ICT-toepassingen die ertoe bijdragen dat maatschappelijke uitdagingen worden
aangegaan en kansen worden gegrepen zoals e-gezondheidszorg, modernisering,
structurele verandering en duurzaamheid van gezondheidsstelsels (met name
geïntegreerde gezondheidszorg en sociale zorg), wat leidt tot meetbare
verbeteringen in gezondheidsresultaten, inclusief e-gezondheidsmaatregelen. Het
werkdocument voorziet ook in specifieke maatregelen ter vermindering van
ongelijkheden op gezondheidsgebied met het oog op een betere toegang van
gemarginaliseerde groepen tot gezondheidsdiensten. Het EIP AHA voorziet in een
strategisch plan om de invoering van innovatie, inclusief e‑gezondheidsdiensten
voor actief en gezond ouder worden, mogelijk te maken en te bespoedigen. In de periode
2013-2020 zal de Commissie middelen uit de CEF en het EFRO vrijmaken voor de
grootschalige invoering van innovatieve instrumenten, de reproduceerbaarheid
van goede praktijken en diensten op het gebied van gezondheid, ouder worden en
welzijn, met bijzondere aandacht voor gelijke toegang tot diensten. 6.3. Vaardigheden
en digitale geletterdheid op het gebied van gezondheidszorg Mondigheid van patiënten en digitale
geletterdheid op het gebied van gezondheidszorg zijn cruciaal voor een
succesvolle verbreiding van e-gezondheidszorg. Voorts wordt ziektebeheersing
vergemakkelijkt door e-gezondheidszorg en kunnen gezonde burgers profiteren van
preventiemaatregelen. De mogelijkheden en uitdagingen voor de gebruikers
(burgers, patiënten, gezondheids- en sociale werkers) zijn echter nog niet
voldoende bekend en dit blijft een belangrijke belemmering[47]. Vanaf 2013 zal
de Commissie activiteiten ter verhoging van de digitale geletterdheid van de
burger op het gebied van gezondheidszorg ondersteunen, eerst met het programma
Concurrentievermogen en innovatie en vervolgens in het kader van Horizon 2020.
Voor deskundigen (gezondheidswerkers en wetenschappelijke gemeenschappen) zal het
accent op de ontwikkeling van richtsnoeren voor wetenschappelijk onderbouwde
klinische praktijken voor telegeneeskundediensten liggen, waarbij bijzondere
aandacht zal uitgaan naar verplegers en maatschappelijk werkers. 6.4. Meten
van de toegevoegde waarde Het is van essentieel belang om de toegevoegde
waarde van innovatieve e‑gezondheidsproducten en –diensten te meten met
het oog op een bredere, wetenschappelijk onderbouwde verbreiding van
e-gezondheidszorg en een concurrentieklimaat voor e‑gezondheidsoplossingen.
De nauwe samenwerking tussen lidstaten en belanghebbenden in evaluaties van
gezondheidstechnologie in het kader van de richtlijn betreffende de toepassing
van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg en het
Europees innovatiepartnerschap inzake gezond en actief ouder worden zullen
bijdragen tot een verbetering van de evaluatiemethoden en de uitwisseling van
klinische bewijzen op het gebied van e-gezondheidstechnologieën en -diensten. Vanaf 2014
zullen gemeenschappelijke indicatoren voor het meten van de toegevoegde waarde
en van de voordelen van e-gezondheidsoplossingen beschikbaar zijn, die
gebaseerd zijn op door de Commissie in partnerschap met belanghebbenden
gefinancierde werkzaamheden. In de periode
2013-2016 zal de Commissie kostenvoordelen, productiviteitswinsten en
bedrijfsmodellen evalueren, met name via evaluaties van gezondheidstechnologie. 7. Bevorderen van de
beleidsdialoog en de internationale samenwerking op het gebied van
e-gezondheidszorg op mondiaal niveau De WHO, de OESO en andere internationale
instanties hebben gewezen op het belang van een mondiale, gecoördineerde
benadering om de specifieke problemen in verband met e‑gezondheidszorg
aan te pakken. Uit recente initiatieven[48] kwamen de uitdagingen van interoperabiliteit,
en meer in het bijzonder van het gebruik van gemeenschappelijke terminologieën
op internationaal niveau naar voren als één van de essentiële elementen voor de
groei van de markt. In dit verband heeft de EU in 2010 een memorandum van overeenstemming
met de Verenigde Staten van Amerika ondertekend over interoperabele e‑gezondheidsstelsels
en –vaardigheden. Vanaf 2013 zal de Commissie haar werkzaamheden op het gebied van gegevensverzameling en benchmarking in de gezondheidszorg intensiveren, samen met de betrokken nationale en internationale instanties, om specifiekere e-gezondheidsindicatoren op te nemen en de impact en de economische waarde van de implementatie van e-gezondheidszorg te evalueren. Voorts zal de Commissie vanaf 2013 beleidsbesprekingen over e-gezondheidszorg op mondiaal niveau stimuleren om interoperabiliteit en het gebruik van internationale normen te bevorderen, ICT-vaardigheden te ontwikkelen, bewijzen van de doeltreffendheid van e‑gezondheidszorg te vergelijken en innovatie-ecosystemen op het gebied van e‑gezondheidszorg te bevorderen. 8. Conclusies EU-gezondheidsstelsels hebben te kampen met
ernstige budgettaire beperkingen en moeten tevens inspelen op de uitdagingen
van een vergrijzende bevolking, de hogere verwachtingen van de burgers en de
mobiliteit van patiënten en gezondheidswerkers. Door innovatie in e‑gezondheidszorg
in Europa te stimuleren, kan worden gezorgd voor een betere gezondheid en een
betere en veiliger gezondheidszorg voor EU-burgers, meer transparantie en mondigheid,
gekwalificeerdere medewerkers, efficiëntere en duurzamer gezondheids- en
zorgstelsels, betere en reactievere overheidsdiensten, nieuwe commerciële
kansen en een concurrerender Europese economie die kan profiteren van het
internationaal handelsverkeer op het gebied van e-gezondheidszorg. De Commissie zal nauw toezien op de
implementatie van dit actieplan en verslag uitbrengen over de geboekte
vooruitgang en de bereikte resultaten. [1] "E-gezondheidszorg"
(eHealth) wordt gedefinieerd als het gebruik van ICT bij
gezondheidsproducten, -diensten en -processen in combinatie met
organisatorische veranderingen in de gezondheidszorgstelsels en nieuwe
vaardigheden voor de verbetering van de gezondheid van de burgers, de
efficiëntie en productiviteit bij het verstrekken van gezondheidszorg, en de
economische en sociale waarde van gezondheid. E-gezondheidszorg heeft
betrekking op de interactie tussen patiënten en zorgverleners, de overdracht
van gegevens tussen instellingen en de communicatie tussen patiënten en
gezondheidswerkers. [2] Op verzoek van vicevoorzitter van de Commissie Kroes en
commissielid Dalli is in mei 2011 een taskforce met opinieleiders uit de
politiek, de gezondheidszorg en de ICT-sector in het leven geroepen. Deze moet
zich bezighouden met het transformatiepotentieel van technologie bij de aanpak
van de belangrijke uitdagingen voor de gezondheidszorgsector. http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/policy/ehtask_force/index_en.htm [3] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2004:0356:FIN:NL:PDF [4] Enkele voorbeelden
zijn: actieplan e-gezondheidszorg, COM (2004) 356 definitief; een Europees
initiatief voor leidende markten en het bijbehorende draaiboek voor
e-gezondheidszorg [COM(2007) 860 definitief, bijlage I; werkdocument van
de diensten van de Commissie, SEC(2007) 1729]; aanbeveling van de
Commissie inzake grensoverschrijdende interoperabiliteit van systemen voor
elektronische medische dossiers (2008/594/EU); mededeling over telegeneeskunde
ten bate van de patiënten, de gezondheidszorgstelsels en de maatschappij (COM(2008) 689
definitief). [5] www.epsos.eu [6] Het netwerk is opgericht uit hoofde van artikel 14
van Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing van de rechten van patiënten
bij grensoverschrijdende gezondheidszorg - http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:088:0045:0065:NL:PDF - PB L 88 van 4.4.2011, blz. 45. [7] Mededeling
van de Commissie, Europa 2020 - Een strategie voor slimme, duurzame en
inclusieve groei, COM(2010) 2020 definitief. [8] http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/index_en.htm. [9] Zie hoofdstuk 3 van het vergrijzingsverslag 2012
met economische en budgettaire projecties voor de 27 EU-lidstaten (2010-2060). - http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2012/2012-ageing-report_en.htm [10] Zie
hoofdstuk 4 van het vergrijzingsverslag 2012 met economische en budgettaire
projecties voor de 27 EU-lidstaten (2010-2060). - http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2012/2012-ageing-report_en.htm
[11] http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p_product_code=KE-ET-10-001. [12] Groenboek
over de gezondheidswerkers in Europa - COM(2008) 725 definitief van 10.12.2008. [13] http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/lead-market-initiative/files/final-eval-lmi_en.pdf [14] Volgens
een studie van BCC Research van maart 2012. [15] Mondig
maken van patiënten (patient empowerment) is een proces dat mensen
aanzet tot meer zelfredzaamheid waardoor zij initiatieven nemen, problemen
oplossen en besluiten nemen. Het kan in verschillende contexten worden
toegepast in de gezondheidszorg, bij sociale voorzieningen en bij
zelfmanagement" [ENOPE 2012]. [16] Begeleidend
werkdocument van de diensten van de Commissie bij het actieplan
e-gezondheidszorg - innovatieve gezondheidszorg voor de 21e eeuw. [17] Studie
betreffende de economische impact van interoperabele elektronische medische
dossiers en elektronische recepten in europa (01-2008/02-2009): http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/publications/201002ehrimpact_study-final.pdf. [18] Idem. [19] Verslag
over het EU-burgerschap 2010 - Het wegnemen van belemmeringen voor de rechten
van EU-burgers - COM(2010) 603 definitief (zie actie 7). [20] Zie voor
meer informatie het begeleidend werkdocument van de diensten van de Commissie
bij het actieplan e-gezondheidszorg - innovatieve gezondheidszorg voor de 21ste
eeuw. Zie ook de aanbevelingen van de taskforce e-gezondheidszorg van de EU. [21] Interoperabiliteit
bestaat wanneer twee of meer e-gezondheidstoepassingen (zoals elektronische
medische dossiers) het mogelijk maken om informatie over burgers/patiënten en
andere gezondheidsgerelateerde informatie en kennis tussen artsen, patiënten en
andere belanghebbenden of organisaties met verschillende talen en culturen
binnen nationale gezondheidsstelsels en grensoverschrijdend op collaboratieve
wijze uit te wisselen, te begrijpen en te gebruiken. [22] http://ec.europa.eu/isa/documents/isa_annex_ii_eif_en.pdf. [23] EU Study
on the specific policy needs for ICT standardisation (EU-studie over de specifieke
beleidsbehoeften aan ICT-standaardisering) - http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/full_report_en.pdf. [24] EU-studie:
European countries on their journey towards national eHealth infrastructures
(Europese landen op weg naar nationale e-gezondheidsinfrastructuren) -
http://www.ehealth-strategies.eu/ [25] http://ec.europa.eu/enterprise/policies/european-standards/documents/official-documents/index_en.htm [26] Onder
andere www.epsos.eu
en www.semantichealthnet.eu. [27] Richtlijn 1999/93/EG betreffende een gemeenschappelijk
kader voor elektronische handtekeningen - http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31999L0093:NL:NOT. [28] Het ISA-programma helpt Europese overheidsdiensten bij het
opzetten van efficiënte grensoverschrijdende en sectoroverschrijdende
elektronische informatie-uitwisseling en samenwerking. Op het ISA Joinup
platform kunnen vakmensen interoperabiliteitsoplossing voor overheidsdiensten
uitwisselen en semantische interoperabiliteitsdossiers opzoeken https://joinup.ec.europa.eu/. [29] http://ec.europa.eu/isa/documents/isa_annex_ii_eif_en.pdf. [30] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:0689:FIN:NL:PDF. [31] http://ec.europa.eu/health/programme/policy/proposal2014_en.htm. [32] Verslag
van de eHealth taskforce van mei 2012. [33] Voorstel van de Commissie voor een verordening betreffende
de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van
persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens - http://ec.europa.eu/justice/data-protection/document/review2012/com_2012_11_nl.pdf. [34] Zie het
advies van de EDPS over het hervormingspakket voor de gegevensbescherming van 7 maart
2012, punten 298 en 299. http://www.edps.europa.eu/EDPSWEB/webdav/site/mySite/shared/Documents/Consultation/Opinions/2012/12-03-07_EDPS_Reform_package_EN.pdf. [35] http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/ehealth_ap_consultation/index_en.htm [36] Cloud
computing is een model dat op verzoek gemakkelijke toegang verschaft tot een
gezamenlijke pool van configureerbare computerhulpmiddelen (bijvoorbeeld
netwerken, servers, opslagsystemen, toepassingen en diensten) die snel kunnen
worden geleverd en vrijgegeven met een minimum aan inspanningen of tussenkomst
van een service provider (NIST-definitie http://csrc.nist.gov/publications/PubsSPs.html#800-145). [37] http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/index_nl.htm. [38] Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement
en de Raad betreffende medische hulpmiddelen en tot wijziging van Richtlijn 2011/83/EG,
Verordening (EC) nr. 178/2002 en Verordening (EG) nr. 1223/2009, COM(2012) 542
definitief,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0542:FIN:NL:PDF;
Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende
medische hulpmiddelen voor in-vitrodiagnostiek, COM(2012) 541 definitief,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0541:FIN:NL:PDF
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees
Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's betreffende veilige,
doeltreffende en innovatieve medische hulpmiddelen en medische hulpmiddelen
voor in-vitrodiagnostiek ten behoeve van patiënten, consumenten en
gezondheidswerkers, COM(2012) 540 definitief, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0540:FIN:NL:PDF. [39] http://ec.europa.eu/health/medical-devices/files/meddev/2_1_6_ol_en.pdf. [40] Projecten
die bedoeld zijn om de uitvoerbaarheid van nieuwe technologieën te bewijzen en
een potentieel economisch voordeel bieden maar niet onmiddellijk commercialiseerbaar
zijn of die bedoeld zijn om de invoering van innovatieve diensten of producten
te bevorderen door het aantonen van de potentiële impact en de technische,
organisatorische of wettelijke haalbaarheid van operationele proefdiensten die
gebaseerd zijn op voltooide O&O-werkzaamheden of reeds geteste
prototypediensten. [41] http://ec.europa.eu/research/innovation-union/index_en.cfm?section=active-healthy-ageing&pg=implementation-plan. [42] Modellering
van de menselijke fysiologie
http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/research/fp7vph/index_en.htm. [43] National
eHealth strategy toolkit (toolkit voor nationale strategieën inzake
e-gezondheid). Wereldgezondheidsorganisatie en Internationale
Telecommunicatie-unie 2012. http://www.itu.int/dms_pub/itu-d/opb/str/D-STR-E_HEALTH.05-2012-PDF-E.pdf. [44] http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/news/speeches-statements/pdf/20111019_2_en.pdf. [45] www.epsos.eu. [46] Werkdocument
van de diensten van de Commissie SWD(2102) 61 van 14.3.2012. [47] Zie het overzicht van de feiten in het werkdocument
van de diensten van de Commissie bij het actieplan e-gezondheidszorg en de
reacties op de raadpleging in het kader van het actieplan e-gezondheidszorg. http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/policy/ehap2012public-consult-report.pdf [48] http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/publications/2009/2009semantic-health-report.pdf
en http://www.semantichealthnet.eu/.