Η επικουρικότητα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους πολίτες της, ώστε οι τελευταίοι να κατανοούν και να επηρεάζουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αποτέλεσε πρωταρχικό στόχο της διακυβερνητικής διάσκεψης για την αναθεώρηση των συνθηκών. Οι μεταρρυθμίσεις που θα πραγματοποιηθούν σε ορισμένες κοινοτικές πολιτικές, για παράδειγμα όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών και την απασχόληση, εντάσσονται ειδικότερα στον στόχο αυτό.

Η επικουρικότητα αποτέλεσε επίσης σημαντική πτυχή των συζητήσεων που αποσκοπούσαν στην καλύτερη ανταπόκριση στις προσδοκίες των πολιτών. Προκειμένου να παγιωθεί αυτή η αρχή, που είναι ουσιαστική για την ορθή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσαρτήθηκε ένα ειδικό πρωτόκολλο στη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

Τον Οκτώβριο του 1992, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μπέρμινγχαμ επιβεβαίωσε ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται όσο το δυνατό εγγύτερα στους πολίτες όπως προβλέπει το άρθρο 5(πρώην άρθρο 3 Β) της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Στο πνεύμα αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου (Δεκέμβριος 1992) καθόρισε μια συνολική προσέγγιση για την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας (θεμελιώδεις αρχές, κατευθυντήριες γραμμές και διαδικασίες).

Το "πρωτόκολλο σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας" θα κωδικοποιεί τις κατευθυντήριες γραμμές που καθόρισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου και τους αποδίδει νομική αξία. Με τον τρόπο αυτό, τα κράτη μέλη εννοούν να τυποποιήσουν ορισμένες πτυχές σχετικές με την επικουρικότητα, εφόσον:

η επικουρικότητα αποτελεί δυναμική έννοια σύμφωνα με την οποία το επίπεδο στο οποίο αναλαμβάνονται οι δράσεις μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις,

• κάθε νομοθετική πρόταση θα συνοδεύται με δήλωση για τον αντίκτυπο της εν λόγω πρότασης στην εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας,
• η μορφή της κοινοτικής δράσης θα είναι περιοριστική στο βαθμό που το επιτρέπει η ικανοποιητική υλοποίηση του επιδιωκόμενου στόχου (στο μέτρο του δυνατού, θα ευνοούνται οι οδηγίες παρά οι κανονισμοί),
• η επικουρικότητα δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τις αρμοδιότητες που δίνει η συνθήκη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, όπως ερμηνεύονται από το Δικαστήριο.

Ο βασικός όρος για την ανάληψη μιας κοινοτικής δράσης αναφέρεται στο δεύτερο εδάφιο του άρθρου 5 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας: "οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης είναι αδύνατο να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη και δύνανται συνεπώς, λόγω των διαστάσεων ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε κοινοτικό επίπεδο". Το πρωτόκολλο αναφέρει τρία ερωτήματα που θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν εξετάζεται κατά πόσο πληρούται ο προαναφερόμενος όρος:

• το θέμα έχει διεθνικές πτυχές οι οποίες δεν μπορούν να ρυθμιστούν ικανοποιητικά με τη δράση των κρατών μελών;
• οι εθνικές δράσεις ή η έλλειψη δράσης έρχονται σε σύγκρουση με τις απαιτήσεις της συνθήκης;
• η δράση σε κοινοτικό επίπεδο συνεπάγεται σαφή πλεονεκτήματα;