Badania i rozwój

Podstawą prawną obecnie stosowanej polityki przestrzeni kosmicznej oraz polityki badań i rozwoju technologicznego Unii Europejskiej (UE) są artykuły 179–189 zawarte w tytule XIX Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Główne cele tej polityki, zgodnie z art. 179 TFUE, są następujące:

• utworzenie europejskiej przestrzeni badawczej, w której naukowcy, wiedza naukowa i technologie podlegają swobodnej wymianie; oraz
• wzmocnienie doskonałości unijnej w zakresie nauki, technologii i innowacji, co ma zapewnić konkurencyjność na poziomie globalnym i pomóc UE realizować jej priorytety strategiczne.

Przez lata polityka ta znacząco się rozwinęła, szczególnie od roku 1984, kiedy to wdrożono pierwszy wieloletni europejski program ramowy (PR) w zakresie badań naukowych. Cel pierwszego PR był skromny: wspieranie współpracy transgranicznej w zakresie przedkonkurencyjnych badań i rozwoju (działań prowadzonych wspólnie, zwykle przez konkurujące ze sobą organizacje, na potrzeby opracowania nowych technologii o zastosowaniach komercyjnych, co mogłoby przynieść korzyść wszystkim stronom). Najnowszy, 9 PR, Horyzont Europa, przewidziany na lata 2021–2027, jest obecnie największym na świecie programem badań i innowacji.

Zgodnie z art. 182 ust. 3 TFUE PR wdraża się poprzez programy szczegółowe, które definiują szczegółowe zasady realizacji PR w ramach każdego działania, ustalają czas jego trwania i określają budżet konieczny do jego wdrożenia.

Oprócz wzmacniania konkurencyjności UE unijne programy badań naukowych promują również współpracę i włączenie poprzez:

• zaangażowanie różnych typów organizacji, od instytutów badawczych, przemysłu, małych i średnich przedsiębiorstw oraz ośrodków akademickich, po osoby fizyczne, z różnych lokalizacji geograficznych (państwa należące do UE i państwa trzecie); oraz
• tworzenie potencjału badań i rozwoju technologicznego w mniej zaawansowanych regionach w ramach unijnej polityki spójności i polityki strukturalnej w celu wyeliminowania dysproporcji pomiędzy regionami.