–

w imieniu MM – V.T. Bratoevska i T. Gincheva, advokati,

–

w imieniu rządu bułgarskiego – T. Tsingileva i L. Zaharieva, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu hiszpańskiego – M.J. Ruiz Sánchez, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – C. Ladenburger, I. Zaloguin i S. Grünheid, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 1 i art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwanej dalej „decyzją ramową 2002/584”) oraz art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach prowadzonego przeciwko MM postępowania karnego, w którym na poparcie wniosku o ponowne rozpoznanie zasadności stosowanego wobec MM środka w postaci tymczasowego aresztowania kwestionowana jest ważność wydanego wobec niego europejskiego nakazu aresztowania.

3

Artykuł 1 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, przewiduje:

„1.   Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].

2.   Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.

3.   Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 [TUE]”.

4

Artykuł 6 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Właściwe organy sądowe”, stanowi:

„1.   Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.

2.   Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.

3.   Każde państwo członkowskie powiadamia Sekretariat Generalny Rady o właściwym w świetle jego prawa organie sądowym”.

5

Artykuł 8 wspomnianej decyzji ramowej, zatytułowany „Treść i forma europejskiego nakazu aresztowania”, stanowi w ust. 1 lit. c):

„Europejski nakaz aresztowania zawiera następujące informacje podawane zgodnie z formularzem znajdującym się w załączniku:

[…]

[…]”.

6

Decyzja ramowa 2002/584 zawiera w swoim załączniku formularz, wprowadzający jednolity wzór europejskiego nakazu aresztowania. Rubryka (b) tego formularza, dotycząca „[orzeczenia], na podstawie którego sporządzono nakaz”, odnosi się w pkt 1 do „[n]akazu aresztowania lub [orzeczenia] sądowego mających ten sam skutek”.

7

Decyzja ramowa 2002/584 została transponowana do prawa bułgarskiego przez Zakon za ekstraditsiata i evropeiskata zapoved za arest (ustawę o ekstradycji i europejskim nakazie aresztowania, DV nr 46/05 z dnia 3 czerwca 2005 r., zwaną dalej „ZEEZA”). Artykuł 37 ZEEZA zawiera przepisy dotyczące wydania europejskiego nakazu aresztowania o brzmieniu niemal identycznym jak brzmienie przepisów art. 8 tej decyzji ramowej.

8

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 1 ZEEZA prokurator jest właściwy do wydania europejskiego nakazu aresztowania w stosunku do podejrzanego w postępowaniu karnym na etapie postępowania przygotowawczego. Ustawodawstwo bułgarskie nie przewiduje na tym etapie postępowania karnego możliwości udziału sądu w wydaniu europejskiego nakazu aresztowania lub w kontroli ważności tego nakazu ani przed jego wydaniem, ani po jego wydaniu.

9

Na podstawie art. 200 nakazatelno protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej „NPK”) w związku z art. 66 ZEEZA europejski nakaz aresztowania podlega zaskarżeniu jedynie do prokuratury wyższej instancji.

10

Nakaz doprowadzenia, którego celem jest doprowadzenie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa przed organy dochodzeniowe policji, jest uregulowany w art. 71 NPK. Wspomniany nakaz doprowadzenia może być zaskarżony wyłącznie do prokuratora.

11

Postanowienie o postawieniu zarzutów osobie podejrzanej o popełnienie przestępstwa jest uregulowane w szczególności w art. 219 NPK.

12

Artykuł 219 ust. 1 NPK stanowi, że „[g]dy zgromadzono wystarczające dowody winy danej osoby […], organ prowadzący dochodzenie przedstawia sprawozdanie prokuratorowi i sporządza postanowienie o postawieniu zarzutów”. Jest to akt wydawany przez organ prowadzący dochodzenie pod nadzorem prokuratora. Jak wynika z art. 219 ust. 4–8 i art. 221 NPK postanowienie to ma na celu poinformowanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa o postawieniu jej zarzutów i umożliwienie jej obrony. Wspomniane postanowienie nie wywiera skutku prawnego w postaci aresztowania podejrzanego.

13

Wydane przez organ prowadzący dochodzenie postanowienie o postawieniu zarzutów nie podlega zaskarżeniu do sądu. Może być zaskarżone tylko do prokuratora. Artykuł 200 NPK stanowi bowiem, że „[p]ostanowienia organu prowadzącego dochodzenie podlegają zaskarżeniu przed prokuratorem. Postanowienia prokuratora, które nie podlegają kontroli sądowej, podlegają zaskarżeniu przed prokuratorem prokuratury wyższego rzędu, którego postanowienie jest prawomocne”.

14

Tymczasowe aresztowanie osoby, wobec której toczy się postępowanie karne, zostało uregulowane w odniesieniu do postępowania przygotowawczego w art. 64 NPK.

15

Zgodnie z art. 64 ust. 1 NPK „[ś]rodek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym przyjmuje właściwy sąd pierwszej instancji na wniosek prokuratora”.

16

W celu złożenia takiego wniosku prokurator powinien dokonać oceny, czy spełnione są wymagane przez art. 63 ust. 1 NPK przesłanki, by zwrócić się do tego sądu o zastosowanie wobec osoby, w odniesieniu do której toczy się postępowanie karne – po wydaniu postanowienia o postawieniu jej zarzutów – najsurowszego środka polegającego na tymczasowym aresztowaniu w ramach postępowania przygotowawczego.

17

Zgodnie z art. 64 ust. 2 NPK prokurator może wydać postanowienie o zatrzymaniu podejrzanego na maksymalny okres 72 godzin w celu umożliwienia stawienia się tej osoby przed sądem właściwym do wydania, w razie potrzeby, postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.

18

Artykuł 64 ust. 3 NPK stanowi, że „sąd niezwłocznie rozpoznaje sprawę […] przy udziale podejrzanego”.

19

Zgodnie z art. 64 ust. 4 NPK sąd jest organem właściwym do rozpoznania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania i oceny, czy należy zastosować ten środek, wybrać zastosowanie łagodniejszego środka lub odmówić w ogóle zastosowania wobec podejrzanego procesowego środka zapobiegawczego.

20

Zgodnie z art. 270 NPK, zatytułowanym „Postanowienia w przedmiocie środków zapobiegawczych i innych środków kontroli sądowej w postępowaniu sądowym”:

„1.   Kwestia zmiany środka zapobiegawczego może zostać podniesiona w każdym momencie w postępowaniu sądowym. W przypadku zmiany okoliczności do właściwego sądu może zostać złożony nowy wniosek dotyczący środka zapobiegawczego.

2.   Sąd orzeka postanowieniem na posiedzeniu jawnym.

[…]

4.   Od postanowienia, o którym mowa w ust. 2 i 3, przysługuje odwołanie […]”.

21

W Bułgarii zostało wszczęte postępowanie karne przeciwko czterdziestu jeden osobom ściganym w związku z ich udziałem w zorganizowanej grupie przestępczej zajmującej się handlem środkami odurzającymi. Szesnaście tych osób, w tym MM, zbiegło.

22

W nakazie z dnia 8 sierpnia 2019 r. wydanym na podstawie art. 71 NPK organ prowadzący dochodzenie nakazał poszukiwanie MM w celu przymusowego doprowadzenia go do organów policji. Nakaz ten, wydany przez funkcjonariusza wydziału dochodzeniowego policji, nigdy nie został faktycznie wykonany.

23

Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2019 r. organ prowadzący dochodzenie, za zgodą prokuratora, postawił MM zarzuty w związku z udziałem w zorganizowanej grupie przestępczej zajmującej się handlem środkami odurzającymi. Ponieważ MM zbiegł, postanowienie to, które zdaniem sądu odsyłającego nie wywoływało skutku prawnego w postaci aresztowania podejrzanego, lecz miało na celu jedynie poinformowanie go o ciążących na nim zarzutach, zostało doręczone tylko jego adwokatowi wyznaczonemu z urzędu.

24

W dniu 16 stycznia 2020 r. prokurator wydał w odniesieniu do ММ europejski nakaz aresztowania. W rubryce dotyczącej „[orzeczenia], na podstawie które[go] sporządzono nakaz”, w pkt 1, zatytułowanym „[n]akaz aresztowania lub [orzeczenie] sądowe mające ten sam skutek”, wymieniono jedynie postanowienie z dnia 9 sierpnia 2019 r., w którym postawiono MM zarzuty.

25

W dniu 25 marca 2020 r. sprawa została skierowana do sądu odsyłającego w celu rozpoznania jej co do istoty.

26

W dniu 16 kwietnia 2020 r. prokurator złożył wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania w stosunku do osób, które zbiegły, w tym MM. Na posiedzeniu jawnym, które odbyło się w dniu 24 kwietnia 2020 r., sąd odsyłający oddalił ten wniosek ze względu na to, że zgodnie z prawem krajowym zastosowanie tymczasowego aresztowania nie jest możliwe pod nieobecność podejrzanego.

27

W dniu 5 lipca 2020 r. MM został zatrzymany w Hiszpanii w ramach wykonania europejskiego nakazu aresztowania z dnia 16 stycznia 2020 r. W dniu 28 lipca 2020 r. MM został przekazany bułgarskim organom sądowym. W tym samym dniu prokurator złożył wniosek o tymczasowe aresztowanie ММ.

28

W dniu 29 lipca 2020 r. w wyniku posiedzenia, na którym MM stawił się osobiście i złożył wyjaśnienia, sąd odsyłający wydał postanowienie o jego tymczasowym aresztowaniu.

29

W dniu 5 sierpnia 2020 r. MM odwołał się od postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, powołując się w szczególności na niezgodność z prawem wydanego przeciwko niemu europejskiego nakazu aresztowania, i zwrócił się do sądu drugiej instancji o wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

30

W dniu 14 sierpnia 2020 r. sąd drugiej instancji utrzymał w mocy postanowienie o tymczasowym aresztowaniu MM, nie badając kwestii związanych z wadami, jakimi mógł być dotknięty przedmiotowy europejski nakaz aresztowania, i oddalił wniosek o wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

31

W dniu 27 sierpnia 2020 r. MM złożył do sądu odsyłającego nowy wniosek na podstawie art. 270 NPK o dokonanie kontroli zgodności z prawem postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

32

Na posiedzeniu jawnym, które odbyło się w dniu 3 września 2020 r., MM powołał się w szczególności na niezgodność z prawem wydanego przeciwko niemu europejskiego nakazu aresztowania, wskazując, że nie była ona brana pod uwagę przez hiszpański organ sądowy, który wykonał ten nakaz, gdyż MM wyraził zgodę na przekazanie go organom bułgarskim. MM domagał się możliwości powołania się na tę niezgodność z prawem przed sądem odsyłającym i utrzymywał, że wspomniana niezgodność z prawem powoduje wadliwość postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania. W konsekwencji MM wniósł o uchylenie tego postanowienia.

33

W tych okolicznościach Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny, Bułgaria) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

34

Pismem z dnia 1 grudnia 2020 r. sąd odsyłający powiadomił Trybunał, że postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania MM zostało w dniu 27 listopada 2020 r. zmienione i że ten środek zapobiegawczy jest obecnie stosowany w formie aresztu domowego.

35

W piśmie złożonym dnia 4 września 2020 r. sąd odsyłający wniósł o zastosowanie do niniejszego odesłania pilnego trybu prejudycjalnego przewidzianego w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

36

Należy przede wszystkim podnieść w tym względzie, że niniejsze odesłanie prejudycjalne dotyczy wykładni decyzji ramowej 2002/584, która odnosi się do dziedzin objętych tytułem V części trzeciej traktatu FUE, dotyczącym przestrzeni bezpieczeństwa, wolności i sprawiedliwości. W konsekwencji odesłanie to może podlegać rozpoznaniu w pilnym trybie prejudycjalnym przewidzianym w art. 23a statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

37

Następnie, jeśli chodzi o kryterium pilności, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału należy wziąć pod uwagę okoliczność, że osoba, której dotyczy postępowanie główne, w chwili złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest pozbawiona wolności, a jej pobyt w areszcie zależy od wyniku sporu w postępowaniu głównym [zob. podobnie wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (prokuratury w Lubece i Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 38; a także z dnia 14 maja 2020 r., Országos Idegenrendészeti Főigazgatóság Dél-alföldi Regionális Igazgatóság, C‑924/19 PPU i C‑925/19 PPU, EU:C:2020:367, pkt 99].

38

W tym przypadku, jak wynika z pkt 21, 28, 31 i 32 niniejszego wyroku, w postępowaniu głównym MM jest podejrzany o udział w zorganizowanej grupie przestępczej zajmującej się handlem środkami odurzającymi i w dniu 29 lipca 2020 r. wydano postanowienie o jego tymczasowym aresztowaniu. W dniu 27 sierpnia 2020 r. MM, na podstawie art. 270 NPK, złożył do sądu odsyłającego wniosek zmierzający do zakwestionowania zgodności z prawem tego postanowienia, powołując się w tym względzie na niezgodność z prawem wydanego przeciwko niemu europejskiego nakazu aresztowania.

39

Z powyższego wynika, że pozostawienie MM w areszcie zależało w dniu skierowania wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym od rozstrzygnięcia Trybunału, ponieważ odpowiedź na postawione przez sąd odsyłający pytania prejudycjalne mogłaby mieć bezpośrednie konsekwencje dla losów postanowienia nakazującego tymczasowe aresztowanie MM. Poza tym zmiana środka zapobiegawczego stosowanego wobec MM na środek w postaci aresztu domowego nie ma wpływu na te ustalenia, ponieważ środek ten również ma charakter istotnie ograniczający wolność MM.

40

W tych okolicznościach na wniosek sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego trzecia izba Trybunału postanowiła w dniu 21 września 2020 r. uwzględnić wniosek sądu odsyłającego o rozpoznanie odesłania prejudycjalnego w trybie pilnym.

41

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że status „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu tego przepisu jest uzależniony od istnienia sądowej kontroli postanowienia o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania i aktu krajowego, na którym to postanowienie się opiera.

42

Sąd odsyłający wskazuje w tym względzie, że zarówno europejski nakaz aresztowania rozpatrywany w postępowaniu głównym, jak i krajowe postanowienie o postawieniu zarzutów, na którego podstawie został wydany ten nakaz, należy uważać za wydane wyłącznie przez samego prokuratora. Sąd odsyłający uważa zaś, że ze względu na to, iż prawo krajowe nie przewiduje w odniesieniu do tych postanowień żadnego środka odwoławczego do sądu, konieczne jest, by Trybunał orzekł w przedmiocie zgodności tego prawa krajowego z art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584.

43

Sąd odsyłający nie kwestionuje natomiast możliwości uznania prokuratora za wydający nakaz organ sądowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, w świetle określonych przez Trybunał okoliczności pozwalających na przyjęcie takiej kwalifikacji, czyli, po pierwsze, tego, że uczestniczy on w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, i po drugie, niezależności prokuratora przy wykonywaniu jego obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania [zob. w tym względzie wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 51, 74; z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 52].

44

Niemniej, jak wyjaśnił Trybunał, istnienie sądowej kontroli decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej przez organ inny niż sąd nie stanowi warunku, od którego uzależnione byłoby uznanie tego organu za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584. Tego rodzaju wymóg nie odnosi się do przepisów ustawowych i organizacyjnych tego organu, lecz dotyczy procedury wydawania takiego nakazu, która powinna spełniać wymóg skutecznej ochrony sądowej [wyrok z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (podrobienie dokumentów), C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo].

45

Tymczasem brak takiej sądowej kontroli decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej przez organ inny niż sąd ma znaczenie dla odpowiedzi, której należy udzielić na pierwszą część trzeciego pytania prejudycjalnego. W związku z tym wymogi związane ze skuteczną ochroną sądową – w wypadku gdy w świetle prawa krajowego wydającego nakaz państwa członkowskiego warunki wydania europejskiego nakazu aresztowania i krajowego postanowienia stanowiącego podstawę wydania tego nakazu nie mogą być poddane w tym państwie kontroli sądowej, czy to przed przekazaniem osoby poszukiwanej, czy też po jej przekazaniu – zostaną omówione w ramach odpowiedzi na pytanie trzecie.

46

W konsekwencji na pytanie pierwsze należy udzielić odpowiedzi, iż art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że status „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu tego przepisu nie jest uzależniony od istnienia kontroli sądowej postanowienia o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania ani leżącego u jego podstaw postanowienia krajowego.

47

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że należy stwierdzić nieważność europejskiego nakazu aresztowania, gdy nie jest on oparty na „[krajowym nakazie aresztowania] lub jakimkolwiek innym podlegającym wykonaniu orzeczeniu sądowym mającym analogiczny skutek prawny” w rozumieniu tego przepisu.

48

Na wstępie należy przypomnieć, że zasada wzajemnego uznawania, na której opiera się system europejskiego nakazu aresztowania, opiera się z kolei na wzajemnym zaufaniu państw członkowskich odnośnie do tego, że ich krajowe porządki prawne mogą zapewnić równoważne i skuteczne poziomy ochrony praw podstawowych uznanych na płaszczyźnie Unii, w szczególności w karcie (wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

Zasada wzajemnego uznawania i zasada wzajemnego zaufania, w myśl których został skonstruowany system europejskiego nakazu aresztowania, bazują w szczególności na założeniu, że dany europejski nakaz aresztowania został wydany w zgodzie z minimalnymi wymogami, przesądzającymi o jego ważności, wśród których figuruje wymóg wskazany w art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584. Tymczasem owa dwupoziomowa ochrona sądowa co do zasady nie istnieje w sytuacji, w której zastosowana została procedura wydania europejskiego nakazu aresztowania, podczas gdy przed jego wydaniem krajowy organ sądowy nie wydał takiego aktu jak krajowy nakaz aresztowania, na którym opiera się europejski nakaz aresztowania (zob. podobnie wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 57).

50

Z tych względów decyzja ramowa 2002/584 przewiduje w szczególności w art. 8 ust. 1 lit. c), że europejski nakaz aresztowania powinien zawierać informacje podane zgodnie z formularzem znajdującym się w załączniku do tej decyzji, dotyczące istnienia „wyroku, środka zabezpieczającego [nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny, a wchodzącego w zakres art. 1 i 2” wymienionej decyzji ramowej. Informacje te powinny zostać wpisane w rubryce b) formularza znajdującego się w tym aneksie zatytułowanej „[orzeczenie], na podstawie które[go] sporządzono nakaz”, której pkt 1 wymaga, by wskazać „[n]akaz aresztowania lub [orzeczenie] sądowe mające ten sam skutek”.

51

Należy przypomnieć, że choć decyzja ramowa 2002/584 nie zawiera definicji pojęcia „[nakazu aresztowania] lub […] orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny”, to z orzecznictwa Trybunału wynika, po pierwsze, że pojęcie to odnosi się do odrębnego od europejskiego nakazu aresztowania aktu krajowego (zob. podobnie wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 58).

52

Po drugie, w kwestii, jak należy rozumieć pojęcie „orzeczenia sądowego”, orzeczono, że pojęcie to oznacza wszystkie decyzje organów uczestniczących w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w państwach członkowskich, z wyłączeniem służb policji (wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Özçelik, C‑453/16 PPU, EU:C:2016:860, pkt 33).

53

Po trzecie, jeśli chodzi o cechy aktu, o którym mowa w art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584, jak wskazał w istocie rzecznik generalny w pkt 90–93 opinii, to akt krajowy, który stanowi podstawę europejskiego nakazu aresztowania, powinien, nawet jeśli nie został określony jako „krajowy nakaz aresztowania” w ustawodawstwie wydającego nakaz państwa członkowskiego, wywoływać równoważne skutki prawne, aby był on objęty pojęciem „[krajowego nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny” w rozumieniu tego przepisu, czyli skutki w postaci nakazu poszukiwania i aresztowania osoby, wobec której toczy się postępowanie karne. Pojęcie to obejmuje zatem nie te wszystkie akty, które powodują wszczęcie postępowania karnego przeciwko danej osobie, lecz wyłącznie te, które mają na celu umożliwienie aresztowania tej osoby w drodze środka przymusu, aby doprowadzić ją przed sąd w celu przeprowadzenia czynności w postępowaniu karnym.

54

W tym przypadku z informacji zawartych w postanowieniu odsyłającym wynika, że krajowym aktem, na podstawie którego został wydany europejski nakaz aresztowania przeciwko MM, jest przyjęte przez prokuratora w dniu 9 sierpnia 2019 r. postanowienie o postawieniu zarzutów, mające na celu wyłącznie poinformowanie zainteresowanej osoby o ciążących na niej zarzutach i umożliwienie jej obrony poprzez złożenie wyjaśnień i składanie wniosków dowodowych.

55

Poza tym sąd odsyłający, wezwany przez Trybunał do udzielenia wyjaśnień, w odpowiedzi wskazał, że poza nakazem doprowadzenia wynikającym z zarządzenia z dnia 8 sierpnia 2019 r. wydanego przez służby policji żaden inny krajowy nakaz aresztowania nie został wydany w stosunku do MM. Sąd odsyłający wskazał w szczególności, że wobec MM nie zostało wydane żadne postanowienie na podstawie art. 64 ust. 2 NPK.

56

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, i o ile one się potwierdzą, co powinien ustalić sąd odsyłający, nie wydaje się, by rozpatrywany w postępowaniu głównym europejski nakaz aresztowania miał podstawę prawną w postaci krajowego nakazu aresztowania lub innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny – w przeciwieństwie do tego, czego wymaga art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 – w związku z czym ten europejski nakaz aresztowania byłby nieważny.

57

W świetle wszystkich powyższych rozważań na pytanie drugie należy udzielić odpowiedzi, że art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że należy stwierdzić nieważność europejskiego nakazu aresztowania, gdy nie jest on oparty na „[krajowym nakazie aresztowania] lub jakimkolwiek innym podlegającym wykonaniu orzeczeniu sądowym mającym analogiczny skutek prawny” w rozumieniu tego przepisu. Pojęcie to dotyczy krajowych środków przyjętych przez organ sądowy w ramach ścigania i aresztowania osoby objętej postępowaniem karnym w celu postawienia jej przed sądem dla celów przeprowadzenia czynności postępowania karnego. Do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy krajowe postanowienie o postawieniu zarzutów takie jak to, na którym opiera się europejski nakaz aresztowania rozpatrywany w postępowaniu głównym, wywołuje takie skutki prawne.

58

Poprzez pytanie trzecie, które składa się z dwóch części, sąd odsyłający dąży w istocie, po pierwsze, do ustalenia, czy w wypadku braku przepisów w ustawodawstwie wydającego nakaz państwa członkowskiego przewidujących sądowy środek odwoławczy mający na celu kontrolę warunków, w jakich europejski nakaz aresztowania został wydany przez organ, który – uczestnicząc w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego – sam nie jest sądem, decyzję ramową 2002/584, rozpatrywaną w świetle prawa do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego w art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że umożliwia ona sądowi krajowemu rozpatrującemu środek zaskarżenia mający na celu kwestionowanie zgodności z prawem utrzymania tymczasowego aresztowania osoby przekazanej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanego na podstawie aktu krajowego – którego nie można zakwalifikować jako „[krajowego nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny” w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. c) tej decyzji ramowej – i w ramach którego to środka zaskarżenia podniesiono zarzut dotyczący nieważności tego europejskiego nakazu aresztowania w świetle prawa Unii, uznanie się za właściwy do przeprowadzenia takiej kontroli ważności. Po drugie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy decyzję ramową 2002/584, rozpatrywaną w świetle prawa do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego w art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że wymagają one, by stwierdzenie przez sąd krajowy – zgodnie z którym rozpatrywany europejski nakaz aresztowania został wydany z naruszeniem art. 8 ust. 1 lit. c) tej decyzji ramowej, ponieważ nie opiera się on na „[krajowym nakazie aresztowania] lub jakimkolwiek innym podlegającym wykonaniu orzeczeniu sądowym mającym analogiczny skutek prawny” w rozumieniu tego przepisu – skutkowało uwolnieniem tymczasowo aresztowanej osoby po przekazaniu jej przez wykonujące nakaz państwo członkowskie państwu członkowskiemu wydającemu nakaz.

59

W części pierwszej pytania trzeciego sąd odsyłający stawia pytanie, czy wobec skutków, jakie spowodowało wykonanie europejskiego nakazu aresztowania, sąd odsyłający, rozstrzygając o środku zaskarżenia zmierzającym do uchylenia tymczasowego aresztowania MM, powinien zapewnić mu skuteczną ochronę sądową wymaganą na podstawie art. 47 karty, czy też przeciwnie, powinien on pozostawić bez rozpoznania kwestie dotyczące ważności europejskiego nakazu aresztowania, przyznając MM możliwość wszczęcia nowego postępowania w celu uzyskania odszkodowania pieniężnego.

60

Sąd odsyłający wyjaśnia, że zgodnie z bułgarskim prawem w zakresie postępowania karnego, rozpoznając wniosek zmierzający do zakwestionowania zgodności z prawem środka w postaci tymczasowego aresztowania na podstawie art. 270 NPK, nie ma on właściwości do przeprowadzenia kontroli ważności krajowego lub europejskiego nakazu aresztowania, jako kwestii wpadkowej, gdyż nie jest właściwy do rozstrzygania o postanowieniu prokuratora o wydaniu takiego nakazu. Może być ono bowiem przedmiotem odwołania jedynie do prokuratury wyższej instancji.

61

W tym względzie, jak orzekł już Trybunał, jeśli chodzi o postępowanie w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, zagwarantowanie poszanowania praw osoby, o której przekazanie się zwrócono, należy w pierwszym rzędzie do wydającego nakaz państwa członkowskiego, co do którego należy domniemywać, że przestrzega ono prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych uznanych w tym prawie [wyroki: z dnia 23 stycznia 2018 r., Piotrowski, C‑367/16, EU:C:2018:27, pkt 50; z dnia 6 grudnia 2018 r., IK (wykonanie kary dodatkowej), C‑551/18 PPU, EU:C:2018:991, pkt 66].

62

Z orzecznictwa Trybunału wynika również, że system europejskiego nakazu aresztowania obejmuje dwupoziomową ochronę praw procesowych i podstawowych osoby poszukiwanej, gdyż do ochrony sądowej przysługującej jej na pierwszym poziomie, w trakcie wydawania orzeczenia krajowego takiego jak krajowy nakaz aresztowania, dochodzi ochrona, jaką należy jej zapewnić na drugim poziomie, w trakcie wydawania europejskiego nakazu aresztowania, które w konkretnym wypadku może nastąpić krótko po wydaniu wspomnianego orzeczenia krajowego [wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 59; z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 38].

63

Dlatego też, jeśli chodzi o środek, który, tak jak europejski nakaz aresztowania, może naruszać prawo do wolności zainteresowanej osoby, ochrona ta wymaga, aby decyzja spełniająca wymogi związane ze skuteczną ochroną sądową została wydana przynajmniej na jednym z dwóch poziomów wspomnianej ochrony [wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 60; z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 39].

64

Poza tym drugi poziom ochrony praw zainteresowanej osoby zakłada, że wydający nakaz organ sądowy kontroluje spełnienie przesłanek wymaganych do wydania europejskiego nakazu aresztowania i bada w sposób obiektywny, z uwzględnieniem wszystkich dowodów obciążających i odciążających, nie będąc przy tym narażony na ryzyko podlegania instrukcjom zewnętrznym, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, czy wydanie tego nakazu ma charakter proporcjonalny [wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 61; z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 40].

65

Ponadto należy przypomnieć, że jeżeli prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, sam nie jest sądem, decyzja o wydaniu takiego nakazu aresztowania, a w szczególności proporcjonalny charakter takiej decyzji, powinny podlegać w tym państwie członkowskim zaskarżeniu przed sądem w pełni odpowiadającemu wymogom wynikającym ze skutecznej ochrony sądowej [wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo].

66

Taki środek zaskarżenia decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej w celu przeprowadzenia postępowania karnego przez organ, który chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości i korzysta z wymaganej niezależności od władzy wykonawczej, to jednak nie stanowi sądu, ma na celu zapewnienie, aby kontrola sądowa tej decyzji i przesłanek wymaganych do wydania tego nakazu, a w szczególności jego proporcjonalnego charakteru, spełniała wymogi wynikające ze skutecznej ochrony sądowej [wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 42].

67

To zatem do państw członkowskich należy czuwanie nad tym, by ich porządki prawne skutecznie zapewniały poziom ochrony sądowej wymagany przez decyzję ramową 2002/584, zgodnie z jej wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału, za pomocą środków zaskarżenia, które państwa te stosują i które mogą różnić się w zależności od systemu [wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 43].

68

W tym kontekście ustanowienie prawa do odrębnego środka zaskarżenia decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej przez organ sądowy inny niż sąd stanowi w tym względzie tylko jedną z możliwości [wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 65; z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 44].

69

W konsekwencji istnienie w krajowym porządku prawnym przepisów proceduralnych, na podstawie których przesłanki wydania europejskiego nakazu aresztowania, a w szczególności jego proporcjonalny charakter, mogą podlegać kontroli sądowej w wydającym nakaz państwie członkowskim przed jego wydaniem lub równocześnie z jego wydaniem, ale także później, odpowiada wymogowi skutecznej ochrony sądowej [zob. podobnie wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 70, 71; z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 52, 53].

70

Wprawdzie, stosownie do autonomii proceduralnej, z jakiej korzystają organy krajowe, decyzja ramowa 2002/584 pozostawia im szeroki zakres uprawnień dyskrecjonalnych co do konkretnych zasad realizacji wytyczonych w niej celów, w szczególności w zakresie możliwości ustanowienia środka zaskarżenia określonego rodzaju przeciwko orzeczeniom dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania (zob. podobnie wyrok z dnia 30 maja 2013 r.F, C‑168/13 PPU, EU:C:2013:358, pkt 52), to w niczym nie umniejsza to powinności państw członkowskich, by nie uchybiały wymogom wynikającym z tej decyzji ramowej, zwłaszcza jeśli chodzi o ochronę sądową, która jest jej filarem.

71

Ponadto należy przypomnieć, że jak wynika z art. 51 ust. 1 karty, państwa członkowskie, a w rezultacie także ich sądy, mają obowiązek przestrzegać jej postanowień w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii, a więc wówczas, gdy wydający nakaz organ sądowy i wykonujący nakaz organ sądowy stosują przepisy krajowe przyjęte w celu wykonania decyzji ramowej 2002/584 (wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo). To samo odnosi się do kwestii skuteczności kontroli sądowej, która powinna być sprawowana przez sądy, czy to w sposób bezpośredni, czy w ramach postępowania wpadkowego, nad postanowieniami dotyczącymi europejskiego nakazu aresztowania.

72

W związku z tym, jeśli prawo procesowe wydającego nakaz państwa członkowskiego nie przewiduje odrębnego środka zaskarżenia pozwalającego na skontrolowanie przez sąd przesłanek wydania europejskiego nakazu aresztowania i jego proporcjonalnego charakteru ani przed jego wydaniem lub równocześnie z jego wydaniem, ani później, to decyzję ramową 2002/584, rozpatrywaną w świetle prawa do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego w art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że sąd orzekający na etapie postępowania późniejszym w stosunku do przekazania osoby poszukiwanej powinien mieć możliwość skontrolowania w ramach postępowania wpadkowego przesłanek wydania tego nakazu, gdy ważność tego nakazu jest kwestionowana przed sądem.

73

Dotyczy to w szczególności sytuacji takiej jak w sprawie w postępowaniu głównym, w której sąd odsyłający – w ramach badania wniosku mającego na celu kwestionowanie zgodności z prawem utrzymania tymczasowego aresztowania osoby – rozpatruje wniosek incydentalny zmierzający do zakwestionowania prawidłowości postępowania w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania przeciwko tej osobie, a konkretnie istnienia „[nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny” w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584, w związku z tym, że to ten nakaz umożliwił zatrzymanie oraz doprowadzenie tejże osoby przed sąd i zastosowanie następnie środka zapobiegawczego polegającego na pozbawieniu wolności.

74

W konsekwencji na część pierwszą pytania trzeciego należy udzielić odpowiedzi, że w wypadku braku przepisów w ustawodawstwie wydającego nakaz państwa członkowskiego przewidujących sądowy środek odwoławczy mający na celu kontrolę warunków, w jakich europejski nakaz aresztowania został wydany przez organ, który – uczestnicząc w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego – sam nie jest sądem, decyzję ramową 2002/584, rozpatrywaną w świetle prawa do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego w art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że umożliwia ona sądowi krajowemu rozpatrującemu środek zaskarżenia mający na celu kwestionowanie zgodności z prawem utrzymania tymczasowego aresztowania osoby przekazanej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanego na podstawie aktu krajowego – którego nie można zakwalifikować jako „[krajowego nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny” w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. c) tej decyzji ramowej – i w ramach którego to środka zaskarżenia podniesiono zarzut dotyczący nieważności tego europejskiego nakazu aresztowania w świetle prawa Unii, uznanie się za właściwy do przeprowadzenia takiej kontroli ważności.

75

W części drugiej pytania trzeciego sąd odsyłający zmierza do uzyskania od Trybunału odpowiedzi na pytanie, czy stwierdzenie, że rozpatrywany w postępowaniu głównym europejski nakaz aresztowania jest nieważny, powinno skutkować postawieniem MM w takiej sytuacji, w jakiej znajdowałby się, gdyby naruszenie prawa Unii nie miało miejsca, co pociągałoby za sobą w tym przypadku uchylenie tymczasowego aresztowania MM.

76

Zgodnie z art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 celem mechanizmu europejskiego nakazu aresztowania jest umożliwienie zatrzymania i przekazania osoby poszukiwanej, tak aby – uwzględniając cel wspomnianej decyzji ramowej – popełnione przestępstwo nie pozostało bezkarne i aby ta osoba była ścigana lub aby odbyła orzeczoną wobec niej karę pozbawienia wolności [wyrok z dnia 6 grudnia 2018 r., IK (wykonanie kary dodatkowej), C‑551/18 PPU, EU:C:2018:991, pkt 39].

77

Wynika z tego, jak w pkt 148 i 149 opinii podniósł również rzecznik generalny, że skoro osoba, której dotyczy wniosek, została zatrzymana, a następnie przekazana wydającemu nakaz państwu członkowskiemu, europejski nakaz aresztowania wyczerpał co do zasady swoje skutki prawne, z zastrzeżeniem skutków przekazania wyraźnie przewidzianych w rozdziale 3 decyzji ramowej 2002/584, i że – mając na uwadze ograniczenia nierozerwalnie związane z mechanizmem europejskiego nakazu aresztowania – nie stanowi on podstawy do aresztowania tej osoby w wydającym nakaz państwie członkowskim.

78

W tym przypadku tymczasowe aresztowanie MM wynika z postanowienia wydanego na wniosek prokuratora w dniu 29 lipca 2020 r.

79

Ponadto w związku z tym, że nie zharmonizowano przesłanek, na podstawie których środek w postaci tymczasowego aresztowania może być orzeczony i stosowany wobec osoby, co do której toczy się postępowanie karne (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 września 2018 r., Milev, C‑310/18 PPU, EU:C:2018:732, pkt 47; z dnia 28 listopada 2019 r., Spetsializirana prokuratura, C‑653/19 PPU, EU:C:2019:1024, pkt 28), jedynie w sytuacji, gdy zostaną spełnione przesłanki przewidziane w jego prawie krajowym, właściwy sąd może zadecydować o stosowaniu takiego środka lub przerwać, w danym przypadku, jego stosowanie, jeśli stwierdzi, że te przesłanki nie są już spełnione.

80

A zatem ani decyzja ramowa 2002/584, ani art. 47 karty nie nakładają na sąd krajowy obowiązku zwolnienia osoby tymczasowo aresztowanej w razie stwierdzenia, że europejski nakaz aresztowania, który spowodował przekazanie tej osoby, jest nieważny.

81

A zatem wyłącznie do właściwego sądu krajowego należy zbadanie, czy wobec osoby poszukiwanej zastosowano krajowy środek zapobiegawczy polegający na pozbawieniu wolności i czy został on wydany zgodnie z prawem krajowym wydającego nakaz państwa członkowskiego. Poza tym to ten sąd powinien ustalić na podstawie prawa krajowego wydającego nakaz państwa członkowskiego, jakie konsekwencje może mieć brak ważnego krajowego nakazu aresztowania dla postanowienia o tymczasowym aresztowaniu i dalszego stosowania tego środka wobec osoby, co do której toczy się postępowanie karne.

82

W związku z powyższym decyzję ramową 2002/584, rozpatrywaną w świetle prawa do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego w art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że nie wymagają one, by stwierdzenie przez sąd krajowy – zgodnie z którym rozpatrywany europejski nakaz aresztowania został wydany z naruszeniem art. 8 ust. 1 lit. c) tej decyzji ramowej, ponieważ nie opiera się on na „[krajowym nakazie aresztowania] lub jakimkolwiek innym podlegającym wykonaniu orzeczeniu sądowym mającym analogiczny skutek prawny” w rozumieniu tego przepisu – skutkowało uwolnieniem tymczasowo aresztowanej osoby po przekazaniu jej przez wykonujące nakaz państwo członkowskie państwu członkowskiemu wydającemu nakaz. W konsekwencji do sądu odsyłającego należy rozstrzygnięcie, zgodnie z jego prawem krajowym, jakie skutki brak takiego aktu krajowego, jako podstawy prawnej rozpatrywanego europejskiego nakazu aresztowania, może wywołać w odniesieniu do postanowienia o utrzymaniu tymczasowego aresztowania oskarżonej osoby.

83

W świetle wszystkich powyższych rozważań należy udzielić następującej odpowiedzi na pytanie trzecie:

84

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje: