Organizacja czasu pracy

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2003/88/WE – niektóre aspekty organizacji czasu pracy

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa ustanawia minimalne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w zakresie organizacji czasu pracy pracowników w Unii Europejskiej (UE). Obejmują one:

• minimalne okresy dobowego i tygodniowego odpoczynku, corocznego urlopu, przerw oraz maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy,
• aspekty pracy w porze nocnej i w systemie zmianowym.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Państwa członkowskie UE

• Państwa członkowskie muszą dopilnować, by wszyscy pracownicy mieli prawo do:
  • minimalnego okresu na dobowy odpoczynek w wymiarze 11 nieprzerwanych godzin w okresie 24-godzinnym;
  • przerwy na odpoczynek w każdy dzień roboczy dłuższy niż 6 godzin;
  • nieprzerwanego 24-godzinnego okresu na odpoczynek w okresie 7-dniowym oraz do odpoczynku dobowego w wymiarze 11 godzin;
  • co najmniej 4 tygodni płatnego urlopu corocznego;
  • tygodnia pracy wynoszącego średnio maksymalnie 48 godzin, włącznie z godzinami nadliczbowymi, w okresie 7 dni.
• Normalny wymiar czasu pracy w porze nocnej nie powinien przekraczać średnio 8 godzin w okresie 24-godzinnym.
• Osoby pracujące w porze nocnej są upoważnione do regularnego i bezpłatnego badania stanu zdrowia.

Organy krajowe

• Organy krajowe mogą:
  • stosować okresy rozliczeniowe nieprzekraczające 14 dni, do celów obliczania okresów odpoczynku tygodniowego, oraz nieprzekraczające 4 miesięcy, do celów obliczania średniego maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy;
  • wyłączać stosowanie niektórych części aktu w przypadku pracowników zarządzających, innych pracowników decyzyjnych wyższego szczebla, pracowników przedsiębiorstw rodzinnych oraz osób pełniących obowiązki religijne.
• Odstępstwa od niektórych przepisów mogą być stosowane także do:
  • działań w zakresie bezpieczeństwa oraz nadzoru, wymagających stałej obecności w celu ochrony mienia lub osób;
  • działań obejmujących potrzebę ciągłości usług lub produkcji, tj. w szpitalach, portach, mediach, rolnictwie i na lotniskach;
  • możliwych do przewidzenia działań (zwłaszcza w rolnictwie, turystyce, usługach pocztowych, transporcie kolejowym, a także w przypadku wypadków);
  • odstępstw ustalonych w ramach układów zbiorowych pomiędzy pracodawcami i pracownikami.
• Niniejszy akt nie ma zastosowania do marynarzy ani do pracowników objętych bardziej szczegółowymi przepisami (np. pracownicy wykonujący czynności związane z przewozem w sektorze transportu drogowego, lotnictwa cywilnego, transgranicznego transportu kolejowego i żeglugi śródlądowej).
• Państwa członkowskie wedle uznania mogą stosować bardziej korzystne przepisy w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa.

Komunikat wyjaśniający

Prawo do uczciwych warunków pracy zostało podkreślone w zasadzie 10 Europejskiego filaru praw socjalnych (potrzeba zapewnienia zdrowego i bezpiecznego środowiska pracy) oraz w art. 31 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (warunki pracy szanujące zdrowie, bezpieczeństwo i godność pracownika oraz ustanowienie maksymalnego wymiaru czasu pracy, okresów dobowego i tygodniowego odpoczynku oraz corocznego płatnego urlopu).

Aby zwiększyć wiedzę pracowników na temat ich praw socjalnych, na początku 2023 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat wyjaśniający, który ma zwiększać pewność i przejrzystość prawa w zakresie interpretacji dyrektywy 2003/88/WE. W komunikacie omówiono dyrektywę, artykuł po artykule, oraz odpowiednie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE (do 22 września 2022 r.), aby pomóc organom państw członkowskich, prawnikom i partnerom społecznym w jej interpretacji. Aktualizuje on podobny komunikat z 2017 r.

W marcu 2023 r. opublikowano również najnowsze sprawozdanie Komisji z wdrażania dyrektywy 2003/88/WE.

OD KIEDY PRZEPISY TE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa 2003/88/WE uchyla i kodyfikuje dyrektywę 93/104/WE. W związku z tym nie ma terminu na jej transpozycję do prawa krajowego. Przepisy dyrektywy obowiązują od 2 sierpnia 2004 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Warunki pracy – dyrektywa w sprawie czasu pracy (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U. L 299 z 18.11.2003, s. 9–19).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji: Komunikat wyjaśniający w sprawie dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (2023/C 143/06) (Dz.U. C 143 z 26.4.2023, s. 8–77).

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego: Sprawozdanie z wdrażania przez państwa członkowskie dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (COM(2023) 72 final z 15.3.2023).

Dokument roboczy służb Komisji – Szczegółowe sprawozdanie z wdrażania przez państwa członkowskie dyrektywy 2003/88/WE dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy towarzyszące dokumentowi „Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego – Sprawozdanie z wdrażania przez państwa członkowskie dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy” (SWD(2023) 40 final z 15.3.2023).

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2024