Umowy o kredyt konsumencki (2023)

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa (UE) 2023/2225 w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę 2008/48/WE

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa określa zasady Unii Europejskiej (UE) dotyczące zawieranych przez konsumentów* umów o kredyt*.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dyrektywa:

• ma zastosowanie do umów o kredyt, na podstawie których konsumenci pożyczają pieniądze na zakup towarów i usług;
• nie ma zastosowania do niektórych kategorii umów, w szczególności do:
  • umów o kredyt, który zabezpieczony jest hipoteką albo innym porównywalnym zabezpieczeniem na nieruchomości;
  • kredytów, których kwota przekracza 100 000 EUR;
  • umów o kredyt udzielany przez pracodawców swoim pracownikom, nieoprocentowany albo nisko oprocentowany;
  • płatności odroczonych, pod pewnymi warunkami;
  • umów najmu lub leasingu, jeżeli nie przewidują obowiązku lub opcji nabycia przedmiotu umowy;
• pozwala państwom członkowskim UE na wyłączenie ze stosowania unijnych przepisów niektórych umów, na przykład o kredyt w formie kart obciążeniowych, pod pewnymi warunkami;
• wymaga, by informacje udzielane konsumentom zgodnie z unijnymi przepisami były udzielane nieodpłatnie;
• wskazuje, że kredytodawcy udzielający kredytu konsumentom legalnie przebywającym w UE nie mogą ich dyskryminować ze względu na ich narodowość, miejsce zamieszkania lub z jakiejkolwiek przyczyny, takiej jak płeć, rasa lub kolor skóry, o której mowa w art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Wymogi dotyczące informacji przed zawarciem umowy

Reklama i marketing

• Wszelkie komunikaty muszą być uczciwe i jasne oraz nie mogą wprowadzać w błąd.
• Reklamy muszą zawierać ostrzeżenie: „Uwaga! Zaciąganie pożyczek kosztuje” lub równoważne sformułowanie.
• Dyrektywa zakazuje reklamy wprowadzającej w błąd, która:
  • sugeruje, że kredyt poprawi sytuację finansową konsumenta;
  • podaje pozostałe do spłaty kredyty na mocy umów o kredyt lub bazy danych, które mają niewielki lub zerowy wpływ na ocenę wniosku o kredyt;
  • błędnie sugeruje, że kredyt prowadzi do zwiększenia zasobów finansowych, oszczędności lub poziomu życia konsumenta.

Państwa członkowskie mogą zakazać reklamy, która:

• podkreśla łatwość lub szybkość, z jaką można uzyskać kredyt;
• określa, że rabat jest uwarunkowany zaciągnięciem kredytu;
• oferuje okresy karencji dłuższe niż trzy miesiące na spłatę rat kredytu.

Standardowe informacje podawane w reklamie muszą:

• być wyraźnie czytelne lub wyraźnie słyszalne;
• określać w sposób jasny, zwięzły i wyraźny następujące elementy:
  • stopę oprocentowania kredytu wraz z wszelkimi opłatami,
  • całkowitą kwotę kredytu,
  • rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (sposób jej obliczania określono w załączniku III),
  • w stosownych przypadkach, okres obowiązywania umowy o kredyt,
  • w stosownych przypadkach, całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta oraz wysokość rat;
• podawać reprezentatywny przykład poszczególnych warunków.

Informacje ogólne muszą:

• być jasne i zrozumiałe oraz dostępne na papierze lub innym trwałym nośniku wybranym przez konsumenta;
• obejmować co najmniej poniższe elementy:
  • dane identyfikacyjne i kontaktowe podmiotu publikującego informacje,
  • cele, na które kredyt może zostać wykorzystany, okres obowiązywania umowy o kredyt i możliwe dalsze koszty,
  • dostępne stopy oprocentowania oraz przykład całkowitego kosztu ponoszonego przez konsumenta,
  • wachlarz dostępnych wariantów spłaty, opis warunków dotyczących przedterminowej spłaty i opis prawa do odstąpienia od umowy,
  • wskazanie jakichkolwiek usług dodatkowych wymaganych do uzyskania kredytu,
  • ogólne ostrzeżenie dotyczące możliwych konsekwencji niedotrzymania zobowiązań związanych z umową o kredyt.

Informacje udzielane przed zawarciem umowy muszą:

• zostać przekazane konsumentowi „w odpowiednim czasie” i zawierać wystarczające wyjaśnienia potrzebne do porównania różnych ofert w celu podjęcia świadomej decyzji przed związaniem się umową;
• obejmować wszystkie elementy standardowego europejskiego arkusza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego, określonego w załączniku I, z podaniem głównych informacji na pierwszej stronie;
• wykorzystywać standardowy europejski arkusz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, określony w załączniku II, w przypadku umów zawieranych przez organizacje działające dla wzajemnych korzyści jej członków;
• informować klientów, jeżeli przedstawiana jest im oferta spersonalizowana na podstawie zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych.

Dyrektywa:

• zakazuje „sprzedaży wiązanej”, chyba że umowa o kredyt nie może być zaoferowana oddzielnie od danej usługi finansowej lub produktu finansowego;
• dopuszcza „sprzedaż łączoną”, jeżeli umowa kredytowa jest dostępna oddzielnie, ale niekoniecznie na takich samych warunkach, jak w przypadku łączenia z innymi oferowanymi produktami lub usługami;
• zezwala kredytodawcom na wymaganie od konsumenta otwarcia lub prowadzenia rachunku płatniczego lub oszczędnościowego w celu gromadzenia kapitału lub obsługi kredytu, lub posiadania stosownej polisy ubezpieczeniowej;
• zakazuje wykorzystywania jakichkolwiek danych osobowych dotyczących chorób nowotworowych do celów polisy ubezpieczeniowej po upływie 15 lat od zakończenia leczenia;
• wymaga od kredytodawców wyraźnego poinformowania konsumenta o tym, czy są lub mogą być na jego rzecz świadczone usługi dodatkowe; nie mogą oni domniemywać, że konsument wyraził zgodę na zawarcie dowolnej umowy o kredyt lub zakup usług dodatkowych przedstawionych za pomocą opcji domyślnych (np. domyślnie zaznaczonych pól);
• określa jasne zasady świadczenia usług doradczych;
• zakazuje wszelkiego udzielania kredytów konsumentom bez ich wcześniejszego wniosku i wyraźnej zgody.

Ocena zdolności kredytowej, bazy danych i umowy

Kredytobiorcy muszą przeprowadzić szczegółową ocenę i weryfikację zdolności kredytowej konsumenta na podstawie stosownych i dokładnych informacji o jego dochodach, wydatkach oraz innych warunkach finansowych i ekonomicznych.

Państwa członkowskie muszą w przypadku udzielania kredytu transgranicznego zapewnić kredytodawcom z innych państw członkowskich dostęp do baz danych wykorzystywanych w tym państwie członkowskim do oceny zdolności kredytowej konsumentów. Warunki dostępu do takich baz danych są niedyskryminujące.

Umowy o kredyt muszą zawierać informacje podobne do tych, które zostały dostarczone na etapie poprzedzającym zawarcie umowy, ale w sposób bardziej szczegółowy.

Kredytodawca musi poinformować konsumenta o:

• zmianach warunków umowy przed ich wprowadzeniem, a w stosownych przypadkach, o potrzebie uzyskania zgody konsumenta lub wyjaśnienia zmian wprowadzonych z mocy prawa*;
• zmianach stopy oprocentowania kredytu w odpowiednim czasie, zanim zmiany te wejdą w życie;
• każdym zmniejszeniu lub anulowaniu kredytu w rachunku bieżącym co najmniej 30 dni przed dniem, w którym faktyczne zmniejszenie lub anulowanie kredytu w rachunku bieżącym staje się skuteczne;
• szczegółach finansowych dotyczących możliwości przekroczenia* uwzględnionych w umowie.

Konsument:

• może odstąpić od umowy bez podawania przyczyny w terminie 14 dni;.
• może w dowolnym momencie bez dodatkowych opłat rozwiązać umowę o kredyt odnawialny, chyba że strony uzgodniły okres wypowiedzenia, który nie może przekraczać jednego miesiąca;
• ma prawo do przedterminowej spłaty, pod warunkiem, że kredytodawca otrzyma sprawiedliwą i obiektywnie uzasadnioną rekompensatę.

Państwa członkowskie:

• wprowadzają środki zapobiegające nadużyciom i zapewniające, by konsumenci nie mogli być obciążani nadmiernie wysokimi stopami oprocentowania kredytu;
• wymagają, aby kredytodawca i pośrednik kredytowy działali uczciwie, rzetelnie, w sposób przejrzysty i profesjonalnie oraz uwzględniali prawa i interesy konsumentów;
• ustanawiają minimalne wymogi dotyczące wiedzy i kompetencji kredytodawców i ich personelu;
• promują edukację konsumentów w dziedzinie odpowiedzialnego zaciągania pożyczek i zarządzania długiem;
• wymagają od kredytodawców zastosowania, w stosownych przypadkach, rozsądnych działań restrukturyzacyjnych przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego;
• zapewniają, by niezależne usługi doradcze w zakresie zadłużenia były dostępne dla konsumentów, którzy doświadczają trudności w wypełnieniu swoich zobowiązań finansowych;
• zapewniają, aby kredytodawcy i pośrednicy kredytowi podlegali procedurom dopuszczenia do działalności oraz mechanizmom rejestracji i nadzoru ustanowionym przez niezależny organ;
• zapewniają konsumentom dostęp do odpowiednich, szybkich i skutecznych procedur pozasądowego rozstrzygania sporów;
• wyznaczają organy w celu wdrożenia dyrektywy i ustanowienia kar w przypadku naruszenia.

Komisja Europejska:

• jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych;
• do 20 listopada 2025 r. oceni konieczność ochrony konsumentów zaciągających pożyczki i inwestujących za pośrednictwem platform finansowania społecznościowego, które nie działają w charakterze kredytodawców lub pośredników kredytowych, lecz ułatwiają udzielanie kredytów między konsumentami;
• do 20 listopada 2029 r., a następnie co cztery lata, przeprowadza ocenę niniejszej dyrektywy.

Niniejsza dyrektywa uchyla dyrektywę 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki z dniem 20 listopada 2026 r.

OD KIEDY PRZEPISY TE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa miała być transponowana do prawa krajowego do 20 listopada 2025 r. Przyjęte przepisy mają zastosowanie od 20 listopada 2026 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Kredyt konsumencki (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 z dnia 18 października 2023 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę 2008/48/WE (Dz.U. L, 2023/2225 z 30.10.2023).

Kolejne zmiany dyrektywy (UE) 2023/2225 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U. L 133 z 22.5.2008, s. 66–92).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 04.01.2024