Ochrona konsumentów – powództwa przedstawicielskie

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa (UE) 2020/1828 w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylająca dyrektywę 2009/22/WE

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Umożliwia ona organizacjom lub podmiotom publicznym wyznaczonym przez państwa członkowskie Unii Europejskiej (UE) wnoszenie o zastosowanie środków nakazujących zaprzestanie szkodliwych praktyk lub środków naprawczych w ramach wytaczanych w imieniu grup konsumentów powództw przedstawicielskich (w tym transgranicznych powództw przedstawicielskich). Powyższe obejmuje, stosownie do przypadku i zgodnie z prawem UE lub prawem krajowym, dochodzenie odszkodowania od przedsiębiorców naruszających prawa konsumentów w takich dziedzinach jak usługi finansowe, podróże i turystyka, energetyka, zdrowie, telekomunikacja oraz ochrona danych.

Z uwagi na fakt, że zarówno procedury sądowe, jak i administracyjne mogą być w sposób skuteczny i sprawny wykorzystywane do ochrony zbiorowych interesów konsumentów, w gestii państw członkowskich pozostaje decyzja, czy powództwo przedstawicielskie można wytoczyć w drodze postępowania sądowego, administracyjnego, czy też obu tych postępowań, w zależności od danej dziedziny prawa lub danego sektora gospodarki.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Upoważnione podmioty

Państwa członkowskie wyznaczają podmioty, którym umożliwi się wytaczanie powództw przedstawicielskich w imieniu konsumentów (upoważnione podmioty).

Aby upoważniony podmiot mógł wytaczać powództwa przedstawicielskie w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym został wyznaczony (powództwa transgraniczne), taki podmiot:

• musi być osobą prawną utworzoną zgodnie z prawem krajowym państwa członkowskiego jego wyznaczenia;
• musi być w stanie wykazać, że przez 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o wyznaczenie prowadził rzeczywistą działalność publiczną na rzecz ochrony konsumentów;
• nie może być nastawiony na osiąganie zysku;
• musi mieć cel statutowy, który dowodzi, że ma uzasadniony interes w zapewnianiu ochrony interesów konsumentów zgodnie z przepisami prawa UE, o których mowa w załączniku I do dyrektywy;
• nie może być objęty postępowaniem upadłościowym ani być uznany za niewypłacalny;
• musi być niezależny i nie może podlegać wpływom osób innych niż konsumenci, w szczególności przedsiębiorców;
• musi dysponować ustalonymi procedurami, aby zapobiegać takim wpływom oraz konfliktom interesów;
• udostępnia publicznie informacje o źródłach swojego finansowania;
• udostępnia informacje na temat swojej struktury zarządczej i członkostwa, swoich celów i metod pracy oraz swojej działalności;
• udostępnia publicznie informacje, z których wynika, że spełnia wszystkie powyższe kryteria.

Państwa członkowskie mogą także postanowić, że te kryteria będą miały zastosowanie do upoważnionych podmiotów wyznaczonych wcześniej do celu wytaczania powództw krajowych (w państwie członkowskim, w którym te podmioty zostały wyznaczone). Ponadto państwa członkowskie mogą doraźnie wyznaczać upoważnione podmioty na potrzeby wytoczenia określonego krajowego powództwa przedstawicielskiego.

Komisja Europejska publikuje, na portalu internetowym, aktualizowany w razie potrzeby wykaz upoważnionych podmiotów wyznaczonych do celu wytaczania transgranicznych powództw przedstawicielskich.

Środki nakazujące zaprzestanie szkodliwych praktyk

Środek nakazujący zaprzestanie szkodliwych praktyk to tymczasowy lub ostateczny środek mający na celu powstrzymanie lub zakazanie danej praktyki. Z obu tych środków można skorzystać, aby doprowadzić do zaprzestania stosowanej praktyki lub zakazania zapowiedzianej praktyki. Może on również obejmować (jeśli tak przewiduje prawo krajowe) obowiązek opublikowania decyzji sądu lub oświadczenia korygującego.

Upoważniony podmiot nie jest zobowiązany udowodnić rzeczywistej straty lub szkody poniesionej przez konsumentów indywidualnych, których dotyczy naruszenie, ani zamiaru lub niedbalstwa po stronie przedsiębiorcy.

Środki naprawcze

Środek naprawczy zobowiązuje przedsiębiorcę do zapewnienia środków zaradczych w rodzaju odszkodowania, naprawy, wymiany, obniżenia ceny, rozwiązania umowy lub zwrotu zapłaconej ceny, stosownie do przypadku i zgodnie z prawem UE lub prawem krajowym.

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

• konsumenci, którzy w sposób wyraźny lub dorozumiany wyrazili wolę bycia reprezentowanymi w danym postępowaniu z powództwa przedstawicielskiego (którzy skorzystali z mechanizmu „opt-in” lub „opt-out”), nie mogli być reprezentowani w innym powództwie przedstawicielskim ani nie mogli wytaczać powództw indywidualnych w tej samej sprawie i przeciwko temu samemu przedsiębiorcy;
• konsumenci nie uzyskiwali odszkodowania więcej niż jeden raz w tej samej sprawie;
• środek naprawczy uprawniał konsumentów do skorzystania ze środków zaradczych bez konieczności wytaczania odrębnego powództwa;
• ustanowiono przepisy dotyczące terminów, w jakich konsumenci indywidualni mogą skorzystać ze środków naprawczych.

Te środki zaradcze pozostają bez uszczerbku dla jakichkolwiek dodatkowych środków zaradczych, które nie były objęte powództwem przedstawicielskim.

Aby uniknąć konfliktu interesów w sytuacji, w której strona trzecia finansuje powództwo przedstawicielskie w sprawie środków naprawczych, państwa członkowskie dopuszczające takie finansowanie zapewniają w szczególności:

• by finansujące strony trzecie nie wywierały na decyzje upoważnionych podmiotów wpływu szkodzącego zbiorowym interesom zainteresowanych konsumentów;
• by powództwo przedstawicielskie nie było wytaczane przeciwko konkurentowi podmiotu finansującego lub przeciwko pozwanemu, od którego podmiot finansujący jest zależny.

Ugody

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

• upoważniony podmiot i przedsiębiorca mogli wspólnie zaproponować ugodę w sprawie środków zaradczych; lub aby
• sąd lub organ administracyjny, po konsultacji z upoważnionym podmiotem i przedsiębiorcą, mógł wezwać strony do zawarcia ugody w rozsądnym ustalonym terminie;
• ugody zatwierdzone przez sąd lub organ administracyjny były wiążące dla upoważnionych podmiotów, pozwanych przedsiębiorców i zainteresowanych konsumentów, przy czym państwa członkowskie mogą ustanowić przepisy, zgodnie z którymi zainteresowani konsumenci mogą udzielić lub odmówić zgody na związanie się ugodą.

Koszty postępowania

• Strona przegrywająca jest co do zasady zobowiązana do pokrycia kosztów postępowania.
• Konsumenci indywidualni, których dotyczy powództwo przedstawicielskie, nie ponoszą kosztów postępowania, chyba że koszty zostały poniesione przez danego konsumenta indywidualnego umyślnie lub z powodu niedbalstwa.
• Państwa członkowskie ustanawiają przepisy mające na celu zapewnienie, aby koszty proceduralne związane z powództwami przedstawicielskimi nie uniemożliwiały upoważnionym podmiotom skutecznego korzystania z prawa do wnoszenia o środki nakazujące zaprzestanie szkodliwych praktyk.
• Państwa członkowskie mogą ustanowić przepisy pozwalające upoważnionym podmiotom na pobieranie niewysokich opłat z tytułu przystąpienia lub innych podobnych obciążeń od konsumentów, którzy chcą być przez nie reprezentowani w określonym powództwie przedstawicielskim.

Sankcje

Państwa członkowskie:

• ustanawiają przepisy określające sankcje stosowane w przypadku niezastosowania się lub odmowy zastosowania się do środka nakazującego zaprzestanie szkodliwych praktyk, obowiązku informacyjnego lub obowiązku ujawnienia dowodów;
• zapewniają wdrożenie tych przepisów – sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Uchylenie

Dyrektywa (UE) 2020/1828 uchyla dyrektywę 2009/22/WE (zob. streszczenie) ze skutkiem od 25 czerwca 2023 r.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa weszła w życie 24 grudnia 2020 r. Ma ona zostać włączona do porządku prawnego państw członkowskich do 25 grudnia 2022 r. Dyrektywa będzie stosowana w państwach członkowskich od 25 czerwca 2023 r.

KONTEKST

Dyrektywa stanowi element pakietu „nowy ład dla konsumentów”.

Więcej informacji:

• Dyrektywa w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylająca dyrektywę 2009/22/WE (Dz.U. L 409 z 4.12.2020, s. 1–27).

Kolejne zmiany dyrektywy 2020/1828/UE zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Ostatnia aktualizacja: 02.05.2023