Unijny Instrument na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju (na lata 2014–2020)

W rozporządzeniu ustanowiono Instrument na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju, dzięki któremu UE może przyczyniać się do stabilności i pokoju przez zapewnianie, że podejmowane przez nią działania są skuteczne i spójne.

Wsparcie techniczne i finansowe w ramach tego instrumentu jest skupione wokół trzech priorytetów:

Sprawne reagowanie w sytuacji kryzysu lub początku kryzysu z myślą o zapobieganiu konfliktom politycznym lub dopilnowaniu, aby sytuacje te nie przerodziły się w konflikt zbrojny, co obejmuje między innymi:

wspieranie wdrażania rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących kobiet, pokoju i bezpieczeństwa oraz międzynarodowych trybunałów karnych,
przeznaczanie środków na odbudowę najważniejszych zasobów infrastruktury, domów, budynków publicznych oraz zasobów gospodarczych po zakończeniu konfliktu,
prowadzenie działań na rzecz zwalczania nielegalnego korzystania z broni palnej, a także na rzecz wykrywania i unieszkodliwiania min,
udzielanie wsparcia w sytuacjach nagłych przemieszczeń populacji.

Środki służące realizacji tego priorytetu zazwyczaj nie obowiązują dłużej niż 18 miesięcy.

Zapobieganie konfliktom i gotowość na sytuacje kryzysowe:

propagowanie wczesnego ostrzegania oraz analizy ryzyka wystąpienia konfliktu przy opracowywaniu strategii politycznych oraz (w kontekście napięć powstających między społecznościami) budowanie zaufania za pomocą środków takich jak mediacja, dialog i pojednanie,
uczestnictwo w cywilnych misjach stabilizacyjnych wskazanych na posiedzeniu Rady Europejskiej obradującej w Santa Maria de Feira w 2000 r.:
- budowanie zdolności policji,
- propagowanie praworządności,
- zwiększanie możliwości administracji cywilnej,
- zwiększanie możliwości w zakresie ochrony ludności,
ograniczanie wykorzystywania zasobów naturalnych do finansowania konfliktów (np. działania na rzecz wstrzymania handlu „krwawymi diamentami”).

Środki służące realizacji tego priorytetu są działaniami długoterminowymi.

Przeciwdziałanie globalnym zagrożeniom z wykorzystaniem środków długoterminowych z myślą o:

walce z terroryzmem,
zwalczaniu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną (co obejmuje również cyberprzestępczość),
ochronie infrastruktury krytycznej (systemów niezbędnych dla utrzymania podstawowych funkcji społecznych, takich jak systemy energii elektrycznej czy szlaki transportowe),
zwalczaniu zagrożeń dla bezpieczeństwa będących skutkiem zmiany klimatu,
ograniczaniu ryzyka chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jądrowego,
realizacji programów budowania zdolności na rzecz bezpieczeństwa służącego rozwojowi.

Dla zwiększenia skuteczności działań pomoc w ramach tego instrumentu ma być bardziej elastyczna, gdyż maksymalna długość okresu działań w odpowiedzi na kryzys zostaje wydłużona do 30 miesięcy. Ponadto w przypadku przedłużających się konfliktów możliwe będzie rozmieszczenie drugiej transzy nadzwyczajnych środków pomocy, w celu poprawienia rezultatów osiągniętych przez pierwszą transzę.

Środki przygotowawcze, programowe, wykonawcze i monitorujące Instrumentu na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju mogą zostać wzmocnione – tam gdzie jest to zasadne i właściwe – przez wsparcie organizacji pozarządowych, organizacji reprezentujących ludy tubylcze oraz lokalne grupy obywatelskie.

Budżet Instrumentu na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju na lata 2014–2020 wynosi 2,339 mld euro. Większość zasad i procedur dotyczących wdrażania tego programu określono w rozporządzeniu (UE) nr 236/2014, tj. rozporządzeniu horyzontalnym, które dostosowuje i upraszcza wdrażanie unijnego finansowania zewnętrznego.

Zgodnie ze zmienionym rozporządzeniem UE może, w wyjątkowych okolicznościach, zapewnić pomoc w dziedzinie budowania zdolności wojskowych w krajach partnerskich z myślą o umożliwieniu bezpiecznej realizacji działań rozwojowych. Pomoc taka może przybrać formę szkoleń, mentoringu, sprzętu, poprawy infrastruktury itp. Pomoc zapewniana przez UE nie może w żadnym wypadku służyć budowaniu zdolności wojskowych w celach innych niż bezpieczeństwo służące rozwojowi. Innymi słowy, nie może ona być przeznaczona na finansowanie sprzętu służącego do zabijania, stałych wydatków wojskowych lub szkoleń mających na celu przyczynianie się do zwiększenia zdolności bojowej.

Na te nowe działania realizowane w latach 2018–2020 przeznaczono kwotę 100 mln euro.

Rozporządzenie ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2014 r., a stosuje się go do dnia 31 grudnia 2020 r. Z kolei zmiana dotycząca budowania zdolności na rzecz bezpieczeństwa i rozwoju obowiązuje od stycznia 2018 r.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 230/2014 z dnia 11 marca 2014 r. ustanawiające Instrument na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju (Dz.U. L 77 z 15.3.2014, s. 1–10)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) nr 230/2014 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie, Parlamentu Europejskiego i Komisji (Dz.U. C 210 z 30.6.2017, s. 1–24)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 236/2014 z dnia 11 marca 2014 r. ustanawiające wspólne zasady i procedury wdrażania unijnych instrumentów na rzecz finansowania działań zewnętrznych (Dz.U. L 77 z 15.3.2014, s. 95–108)