KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 28.9.2022
COM(2022) 488 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
Działania na rzecz przyszłości wolnej od azbestu: europejskie podejście do zagrożeń dla zdrowia związanych z azbestem
1.Wprowadzenie
Azbest jest bardzo niebezpieczną substancją powodującą choroby nowotworowe 1 . Wiadomo, że środowiskowe i zawodowe narażenie na działanie azbestu przyczynia się do wysokiego obciążenia chorobami nowotworowymi w Europie, powodując wiele zgonów możliwych do uniknięcia. 78 % nowotworów uznawanych w UE za nowotwory pochodzenia zawodowego i 88 % przypadków raka płuc pochodzenia zawodowego jest związanych z azbestem 2 . W 2019 r. narażenie zawodowe na działanie azbestu spowodowało w UE-27 śmierć ponad 70 000 osób 3 . Chociaż sytuacja ta jest spowodowana głównie narażeniem w miejscu pracy w przeszłości, stanowi potwierdzenie, że narażenie na działanie azbestu ma poważne konsekwencje.
W ciągu ostatnich 40 lat UE podjęła działania mające na celu ograniczenie, a następnie zakazanie wszelkiego stosowania azbestu. W latach 1983 4 –1985 5 ograniczyła stosowanie sześciu rodzajów włókien azbestowych. W 1991 r. UE zakazała wprowadzania do obrotu i stosowania pięciu z tych rodzajów 6 , a także stosowania azbestu chryzotylowego w wyrobach powszechnie wykorzystywanych między innymi w sektorze budowlanym 7 . W 1999 r. wprowadziła zakaz stosowania wszystkich sześciu rodzajów włókien azbestowych 8 , a zakaz stosowania azbestu w UE zaczął obowiązywać w 2005 r. Zakaz dotyczy towarów zarówno produkowanych w UE, jak i do niej przywożonych 9 .
Zwalczanie nowotworów jest jednym z priorytetów UE. Komisja zobowiązała się do skutecznego ograniczenia narażenia na działanie substancji rakotwórczych, takich jak azbest, w ramach europejskiego planu walki z rakiem 10 i planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń 11 . Ponieważ azbest nadal znajduje się w wielu budynkach, m.in. w domach prywatnych, do rozwiązania tego problemu wynikającego z wykorzystywania azbestu w przeszłości potrzebne jest kompleksowe i zintegrowane podejście obejmujące szereg obszarów polityki. Podjęcie dalszych działań w celu zarządzania ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu będzie chronić ludzi przed chorobami, wspierać dobrostan i pomoże wzmocnić Europejską Unię Zdrowotną.
Dalsza ochrona ludności przed narażeniem na działanie azbestu jest szczególnie ważna w kontekście realizacji przez UE Europejskiego Zielonego Ładu, w którym przewidziano zwiększenie wskaźnika renowacji budynków. Budynki odpowiadają za 36 % emisji gazów cieplarnianych związanych z energią. Ponieważ szacuje się, że w 2050 r. wciąż będzie stało ponad 85 % istniejących budynków, renowacje zwiększające efektywność energetyczną będą miały zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu 12 . W tym kontekście celem inicjatywy „Fala renowacji” 13 jest podwojenie do 2030 r. rocznego wskaźnika renowacji energetycznych. Specjalistyczne prace renowacyjne służące zmniejszeniu zużycia energii mogą korzystnie wpłynąć na zdrowie i warunki życia mieszkańców oraz jakość powietrza, złagodzić ubóstwo energetyczne i sprzyjać włączeniu społecznemu. Mogą również zwiększać długoterminową wartość nieruchomości, tworzyć miejsca pracy i prowadzić do inwestycji mających często źródło w lokalnych łańcuchach dostaw. Ponieważ jednak przy budowie wielu budynków o niskiej charakterystyce energetycznej wykorzystano azbest, przyspieszenie tempa ich renowacji może również oznaczać narażenie zdrowia znacznie większej liczby osób w wyniku uwalniania podczas prac remontowych azbestu obecnego w budynkach. Liczba narażonych pracowników, która wynosi obecnie 4,1–7,3 mln, będzie najprawdopodobniej rosła o 4 % rocznie przez najbliższe 10 lat 14 .
W październiku 2021 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję 15 , w której wzywa się do opracowania europejskiej strategii na rzecz usunięcia całego azbestu. Parlament wezwał w niej do dalszych działań na poziomie UE w celu ochrony pracowników i obywateli przed zagrożeniami dla zdrowia związanymi z narażeniem na działanie azbestu, zwłaszcza w kontekście transformacji energetycznej. Również Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wezwał do usunięcia całego azbestu 16 , podkreślając, że prace w zakresie renowacji energetycznych tworzą synergie z usuwaniem substancji szkodliwych 17 . W zaleceniach obywatelek i obywateli w ramach Konferencji w sprawie przyszłości Europy podkreślono również znaczenie sprawiedliwych warunków pracy, w szczególności przeglądu dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy, oraz całościowego podejścia do zdrowia 18 .
Europejskie podejście do azbestu jest niezbędne dla ochrony zdrowia ludzi i środowiska, w szczególności w kontekście wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu i europejskiego planu walki z rakiem. Aby osiągnąć ten cel, w niniejszym komunikacie przedstawiono podejście uwzględniające cykl życia, którego podstawę stanowi nadrzędny cel, jakim jest zdrowie publiczne. Podejście to obejmuje działania niezbędne w celu wykrywania azbestu obecnego w budynkach i rejestrowania takich informacji, zapewniania jego bezpiecznego usuwania lub przetwarzania w zależności od potrzeb oraz przetwarzania odpadów zawierających azbest przy jednoczesnym zmaksymalizowaniu ochrony pracowników i zapewnieniu odpowiedniego monitorowania chorób azbestozależnych. Przyjmując niniejszy komunikat, UE obejmuje wiodącą rolę na arenie międzynarodowej w walce z zagrożeniami związanymi z azbestem. Podkreślono w nim również, że dostępne jest finansowanie unijne na bezpieczne usuwanie azbestu na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w oparciu o już istniejące lub planowane programy. Podjęte działanie przyczyniałoby się również do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju (SDG) 19 .
2.Wspieranie ofiar: poprawa diagnostyki i leczenia chorób azbestozależnych
Zdecydowana i ambitna polityka dotycząca azbestu przyniosłaby znaczne korzyści dla zdrowia i dobrostanu ludzi. Narażenie na działanie azbestu może powodować choroby takie jak międzybłoniak 20 , azbestoza i rak płuc. Nowotwory wywołane przez azbest są poważne i charakteryzują się słabymi wskaźnikami przeżyć. Międzybłoniak jest nieuleczalny, a średnie dalsze trwanie życia pacjentów wynosi 4–18 miesięcy 21 . Narażenie na działanie azbestu jest odpowiedzialne za 92 % wszystkich przypadków międzybłoniaka 22 . Rak płuc, który jest drugą najczęściej diagnozowaną formą raka u mężczyzn i trzecią u kobiet, ma stosunkowo niski wskaźnik przeżyć od diagnozy w porównaniu z innymi często spotykanymi rodzajami raka 23 .
Choroby azbestozależne mają długi okres uśpienia. Ponieważ pierwsze objawy choroby mogą pojawić się średnio 30 lat od momentu narażenia, przewiduje się, że zgony i choroby spowodowane narażeniem na działanie azbestu przed wprowadzeniem zakazu w 2005 r. będą nadal występować w drugiej połowie lat 20. i w latach 30. XXI wieku.
Badania przesiewowe i wczesna diagnostyka są podstawą profilaktyki nowotworów. W ramach europejskiego planu walki z rakiem Komisja zobowiązała się do przedstawienia nowego, wspieranego przez UE programu badań przesiewowych w kierunku raka 24 , aby pomóc państwom członkowskim poprawić dostęp do wczesnej diagnostyki. Kluczowym elementem tego nowego programu jest wniosek Komisji 25 dotyczący aktualizacji zalecenia Rady z 2003 r. w sprawie badań przesiewowych w kierunku raka, który obejmuje rozszerzenie badań przesiewowych populacji w kierunku raka płuc. Ponadto program będzie wspierany w ramach europejskiej inicjatywy dotyczącej obrazowania raka. Korzystając z „atlasu” obrazów i danych związanych z rakiem, a także z nowych narzędzi, takich jak obliczenia wielkiej skali i sztuczna inteligencja, inicjatywa zapewni ekosystem dla rozwoju nowych metod i algorytmów badań przesiewowych. Inwestycje w badania przesiewowe i wczesną diagnostykę mogą znacząco pomóc ofiarom narażenia na działanie azbestu, ponieważ szybka diagnoza i leczenie złagodzą skutki chorób azbestozależnych, w tym nowotworów. Ponadto w kilku kluczowych działaniach w ramach planu walki z rakiem skoncentrowano się na optymalizacji diagnostyki, leczeniu pacjentów onkologicznych i opiece nad nimi, z uwzględnieniem złożonych nowotworów o złym rokowaniu, takich jak nowotwory spowodowane narażeniem na działanie azbestu. Na przykład ustanowienie sieci UE łączącej uznane krajowe kompleksowe centra onkologii w każdym państwie członkowskim poprawi dostęp do wysokiej jakości diagnostyki i opieki, inicjatywa „Diagnostyka i leczenie nowotworów dla wszystkich” poprawi dostęp do innowacyjnego leczenia raka, a „międzyspecjalistyczny program szkoleniowy” skupiający się na onkologii, chirurgii, radiologii i opiece pielęgniarskiej pozwoli poprawić umiejętności pracowników zajmujących się opieką onkologiczną.
Ryzyko narażenia na działanie azbestu jest największe w środowisku zawodowym. Szacuje się, że w 2016 r. 66 808 zgonów w UE-27 można było przypisać narażeniu zawodowemu na działanie azbestu w przeszłości 26 . W 2019 r. liczba ta wzrosła do 71 750 27 . Aby pracownicy ci mieli dostęp do odpowiednich systemów odszkodowań, należy uznać zawodowe pochodzenie chorób azbestozależnych. Ponieważ Traktat nie uprawnia Komisji do zaproponowania prawnie wiążącego instrumentu w tej dziedzinie, główną podstawą wspierania uznawania chorób zawodowych na poziomie UE jest zalecenie Komisji 2003/670/WE 28 . Zalecenie to obejmuje obecnie nowotwory i inne choroby spowodowane narażeniem zawodowym na działanie azbestu. Komisja przeprowadzi konsultacje z trójstronnym Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy (ACSH) co do potrzeby aktualizacji zalecenia w świetle najnowszych odkryć naukowych 29 .
|
Komisja zamierza: ·uruchomić europejską inicjatywę dotyczącą obrazowania raka (2022); ·przeprowadzić konsultacje z trójstronnym Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy (ACSH) dotyczące potrzeby aktualizacji zalecenia Komisji w sprawie europejskiego wykazu chorób zawodowych przez dodanie do niego kolejnych chorób azbestozależnych. |
3.Ochrona pracowników przed narażeniem na działanie azbestu
Ryzyko narażenia na działanie azbestu związane jest głównie ze stycznością z azbestem i rozpylaniem jego włókien podczas prac budowlanych, takich jak renowacje i rozbiórki. Szacuje się, że na działanie azbestu narażonych jest 4,1–7,3 mln pracowników. 97 % z nich pracuje w sektorze budowlanym, w tym w zawodach pokrewnych, takich jak dekarze, hydraulicy, cieśle lub posadzkarze, a 2 % w sektorze gospodarki odpadami. Nowotwory pochodzenia zawodowego są w UE główną przyczyną zgonów związanych z pracą 30 , a 78 % nowotworów pochodzenia zawodowego rozpoznanych w państwach członkowskich ma związek z azbestem 31 . Dlatego rozwiązanie problemu związanego z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy jest jednym z priorytetów w strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021–2027 32 .
Obniżenie wartości dopuszczalnego narażenia zawodowego w środowisku pracy
Środki ochrony prawnej pracowników na szczeblu UE przed szczególnymi zagrożeniami związanymi z narażeniem na działanie azbestu obowiązują od 1983 r. 33 Od tego czasu były kilkakrotnie aktualizowane. Najnowszym aktem prawnym jest dyrektywa 2009/148/WE w sprawie azbestu w miejscu pracy, w której na pracodawców nałożono ściśle określone obowiązki w zakresie ochrony, planowania i szkolenia. Ponadto, ponieważ azbest jest czynnikiem rakotwórczym – w każdym przypadku, w którym jest to korzystniejsze dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, stosuje się dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych podczas pracy 34 .
Ogólnie rzecz biorąc, dyrektywa w sprawie azbestu w miejscu pracy jest nadal adekwatna do celu, któremu ma służyć 35 . Najbardziej aktualna wiedza naukowa przemawia jednak za obniżeniem obecnej wartości dopuszczalnego narażenia zawodowego (OEL) 36 37 . Cztery państwa członkowskie (Dania, Niemcy, Francja i Niderlandy) wprowadziły wiążące OEL poniżej obecnego OEL obowiązującego w całej UE. W Niemczech oprócz wiążącego OEL obowiązuje limit stężenia odpowiadający poziomowi dopuszczalnego ryzyka. Istnieją obowiązkowe wytyczne obejmujące wymóg uwzględnienia praktycznych środków w celu utrzymania narażenia poniżej poziomu dopuszczalnego ryzyka. Pozostałe państwa członkowskie UE stosują OEL obowiązujące obecnie w całej UE.
Komisja przyjmuje dziś wniosek ustawodawczy przewidujący znaczne (dziesięciokrotne) obniżenie obowiązującej wartości OEL w odniesieniu do azbestu – z 0,1 włókna na centymetr sześcienny (f/cm³) do 0,01 f/cm³. Zmiana ta doprowadzi do większej harmonizacji wartości dopuszczalnych w całej UE. Oczekuje się, że doprowadzi to do poprawy warunków pracy, również w przypadku znacznej liczby pracowników delegowanych w sektorze budowlanym, oraz do bardziej sprawiedliwego podziału kosztów opieki zdrowotnej w państwach członkowskich.
Aby chronić pracowników przed narażeniem na działanie azbestu, ważne jest stosowanie najbardziej aktualnych pod względem naukowym metod pomiaru stężenia włókien w powietrzu. Dzięki temu uzyskuje się trafną ocenę ryzyka, a w związku z tym lepszą ochronę pracowników. Chociaż obecnie najczęściej wykorzystywaną metodą jest stosowanie mikroskopu z kontrastem fazowym, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia z 1997 r., dostępne są również inne skuteczne metody. Z dowodów naukowych wynika, że metoda oparta na mikroskopii elektronowej mogłaby pozwolić na bardziej precyzyjne liczenie włókien, dzięki czemu można by potencjalnie wprowadzić lepsze środki ochrony 38 . W związku z tym we wniosku dotyczącym zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy Komisja uwzględniła stosowanie metod pomiarowych.
Wytyczne wspomagające wdrażanie dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy
Spodziewana w najbliższych latach znaczna liczba renowacji i rozbiórek oznacza, że w celu zapewnienia pracownikom pełnej ochrony konieczne jest odpowiednie wdrożenie dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy. Państwa członkowskie, pracodawcy (zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw pracujących przy azbeście) i pracownicy odnieśliby korzyści z dodatkowego wsparcia w celu zapewnienia zgodności z przepisami. W tym celu Komisja opracuje wytyczne, które pomogą we wdrożeniu zmienionej dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy, gdy zostanie ona przyjęta. Wytyczne zapewnią szczegółowe informacje na temat obecnie obowiązujących przepisów dyrektywy (m.in. dotyczących szkolenia i stosowania środków ochrony indywidualnej), wymagających doprecyzowania i doradztwa. Kluczowe znaczenie ma promowanie odpowiednich szkoleń dla pracowników zajmujących się azbestem w ramach prac budowlanych, remontowych i rozbiórkowych. Wytyczne mogłyby pomóc państwom członkowskim i pracodawcom, zwłaszcza MŚP, w zapewnieniu, aby pracownicy byli świadomi środków ostrożności, jakie należy zastosować w celu osiągnięcia najwyższego poziomu ochrony. Wytyczne mogłyby obejmować także niektóre przepisy, które wchodzą w zakres kompetencji państw członkowskich (takich jak certyfikacja firm zajmujących się usuwaniem azbestu) i w przypadku których przydatne mogłyby być dodatkowe wyjaśnienia. Umożliwiłoby to wszystkim zaangażowanym stronom przeprowadzenie zakładanej liczby renowacji przy jednoczesnym zapewnieniu najwyższego poziomu ochrony pracowników przed narażeniem na działanie azbestu.
Podnoszenie świadomości
W ramach europejskiego planu walki z rakiem Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) przygotowuje badanie dotyczące narażenia pracowników na czynniki ryzyka zachorowania na nowotwory w Europie 39 . W ramach tego badania EU-OSHA przeprowadzi analizę najczęstszych sytuacji narażenia oraz ustali liczbę i cechy 40 pracowników narażonych na szerokie spektrum czynników ryzyka zachorowania na nowotwory, uwzględniając ryzyko związane z azbestem. Umożliwi to lepsze ukierunkowanie kampanii informacyjnych i działań zapobiegawczych, a także wniesie wkład w kształtowanie polityki w oparciu o dowody. Będzie to miało szczególnie istotne znaczenie z uwagi na fakt, że proces usuwania azbestu będzie wywierał wpływ na coraz większą liczbę przedsiębiorstw, pracowników oraz prywatnych i publicznych właścicieli budynków. Z tych samych powodów Komisja będzie współpracowała z Komitetem Starszych Inspektorów Pracy z myślą o uruchomieniu zaktualizowanej kampanii informacyjnej.
|
Komisja: ·proponuje zmianę dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy poprzez obniżenie obowiązującej obecnie wartości dopuszczalnego narażenia zawodowego i doprecyzowanie powiązanych przepisów (stosowny wniosek towarzyszy niniejszemu komunikatowi), i wzywa Parlament Europejski i Radę do szybkiego przyjęcia wniosku; ·opracuje zaktualizowane wytyczne, aby zapewnić państwom członkowskim, pracodawcom i pracownikom wsparcie w procesie wdrażania dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy po dokonaniu jej zmiany; ·będzie współpracowała z Komitetem Starszych Inspektorów Pracy z myślą o uruchomieniu zaktualizowanej kampanii informacyjnej poświęconej bezpiecznemu usuwaniu azbestu, skierowanej do przedsiębiorstw, pracowników, właścicieli budynków i organów administracji publicznej. |
4.Działania w związku z obecnością azbestu w budynkach
Przed wprowadzeniem zakazu stosowania azbestu na szczeblu UE materiał ten był powszechnie wykorzystywany, głównie w sektorze budowlanym. 70–80 % azbestu było wykorzystywane w wyrobach cementowych, natomiast pozostała część głównie w innych wyrobach budowlanych takich jak pokrycia podłogowe, materiały włókiennicze, kartony lub płyty izolacyjne. W 1970 r. w państwach wchodzących obecnie w skład UE zużyto 920 000 ton azbestu surowego; zużycie osiągnęło szczytową wartość 1 200 000 ton w 1980 r., po czym spadło do poziomu poniżej 40 000 ton w 2000 r. 41 Biorąc pod uwagę fakt, że ponad 220 mln modułów budynków (85 % łącznej liczby modułów) wzniesiono przed 2001 r. 42 , znaczna część dzisiejszych zasobów budowlanych prawdopodobnie zawiera azbest 43 .
Okres szczytowego zużycia azbestu różnił się w poszczególnych państwach członkowskich (zob. wykres 1 44 ). W latach 1970–1990 we wszystkich państwach członkowskich obserwowano wysoki poziom zużycia azbestu. Na Cyprze, w Belgii, Danii, Luksemburgu, Niderlandach i Szwecji szczyt zużycia azbestu przypadł jednak przed latami 70. XX w., natomiast w Chorwacji, Irlandii, Portugalii, Rumunii, Słowenii i Słowacji wysoki poziom zużycia azbestu odnotowywano w latach 90. XX w. lub w pierwszych latach XXI w.
Ryc. 1. Szacunkowy udział zużycia azbestu w najważniejszych okresach wznoszenia budynków w UE-27
Źródło: dane JRC 45 .
Skala problemu związanego z wykorzystywaniem azbestu w przeszłości różni się w poszczególnych regionach. Na podstawie średniego wieku budynków mieszkalnych i średniej szacunkowej ilości azbestu (w kg na jednostkę mieszkalną) na poniższej mapie przedstawiono poziom narażenia na oddziaływanie azbestu w poszczególnych regionach UE, począwszy od niskiego poziomu obydwu wskaźników związanych z azbestem w budynkach (niewielka ilość azbestu, nowsze budynki), a skończywszy na wysokim poziomie tych wskaźników (duża ilość azbestu, starsze budynki). Zgromadzone dane wskazują, że w centralnych regionach UE przeważają starsze budynki i duże ilości azbestu, natomiast we wschodnich i północno-wschodnich regionach UE odnotowuje się zasadniczo duże ilości azbestu w nowszych budynkach. Uzyskane wyniki mogą ułatwić zidentyfikowanie państw członkowskich i regionów, w których należałoby przeprowadzić kontrole pod kątem obecności azbestu przed rozpoczęciem prac renowacyjnych.
Ryc. 2. Mapa dwuzmiennowa przedstawiająca średni wiek budynków mieszkalnych (w latach) i średnią ilość azbestu (w kg na jednostkę mieszkalną)
Źródło: dane JRC 46 .
Lepsza dostępność informacji i większa przejrzystość w zakresie obecności azbestu w budynkach
Największe zagrożenie dla zdrowia człowieka związane z azbestem pojawia się w sytuacji naruszenia materiałów zawierających azbest, ponieważ wówczas jego włókna mogą zostać uwolnione do powietrza i dostać się do organizmu drogą wziewną. Również proces rozkładu niektórych wyrobów zawierających azbest w miarę ich starzenia się może ostatecznie doprowadzić do uwolnienia włókien azbestu do powietrza. Ponieważ azbest występuje głównie w materiałach budowlanych, a materiały te są poddawane istotnym zmianom w trakcie prac renowacyjnych, sektorowi budowlanemu należy poświęcić szczególną uwagę przy opracowywaniu środków ochronnych. Prawdopodobieństwo uwolnienia włókien azbestu zależy od rodzaju azbestu i miejsca, w którym się on znajduje. Na przykład azbest kruchy jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ jego włókna przedostają się do powietrza łatwiej niż włókna azbestu bez cech kruchości. Natomiast azbest wchodzący w skład materiałów stałych jest mniej podatny na uszkodzenie i stwarza znacznie mniejsze ryzyko w przypadku pozostawienia go w stanie nienaruszonym.
Główne wyzwanie związane z usuwaniem azbestu z zasobów budowlanych wynika z braku informacji, czy dane budynki zawierają azbest. Prace renowacyjne planowane na nadchodzące lata, a także długoterminowy cel polegający na odnowieniu europejskich zasobów budowlanych z myślą o osiągnięciu neutralności klimatycznej, zdecydowanie przemawiają za kompleksową oceną budynków, które mogą potencjalnie zawierać azbest i których renowacja może stwarzać zagrożenie dla zdrowia. Zbyt późne zidentyfikowanie materiałów zawierających azbest może opóźnić prace renowacyjne, zaś nieoczekiwane wykrycie tych materiałów już w trakcie prac renowacyjnych może doprowadzić do przypadkowego uwolnienia włókien azbestu, co może stanowić poważne ryzyko dla pracowników, mieszkańców i sąsiadów. Dyrektywa 2009/148/WE w sprawie azbestu w miejscu pracy 47 już teraz zawiera wymóg przeprowadzenia oceny narażenia na działanie azbestu przed rozpoczęciem robót. Ponieważ jednak strategie przeprowadzania kontroli pod kątem obecności azbestu, rejestrowania azbestu i jego usuwania różnią się znacząco w poszczególnych państwach członkowskich 48 , warto byłoby opracować wspólne ramy unijne umożliwiające łatwiejsze identyfikowanie i usuwanie azbestu znajdującego się w zasobach budowlanych UE.
Komisja przedstawi wniosek ustawodawczy dotyczący obowiązkowych kontroli pod kątem obecności azbestu w budynkach i rejestrowania wykrytego azbestu, zapewniając jednocześnie poszanowanie zasad pomocniczości i proporcjonalności oraz kompetencji państw członkowskich w tym zakresie. Niezależnie od istniejących zobowiązań w zakresie oceny pod kątem obecności azbestu przed rozpoczęciem prac renowacyjnych, we wspomnianym wniosku ustawodawczym można byłoby ustanowić obowiązek kontroli pod kątem obecności azbestu w chwili dokonywania transakcji gospodarczych (np. przed sprzedażą lub wynajęciem budynku) lub w innych kluczowych momentach w cyklu życia budynku, a także wymóg rejestrowania azbestu wykrytego w rezultacie takich kontroli. Państwa członkowskie zostałyby również zobowiązane do opracowania krajowych strategii usuwania azbestu odzwierciedlających przepisy ich kodeksów budowlanych i uwzględniających specyfikę sytuacji na szczeblu krajowym, a także dane historyczne na temat stosowania azbestu.
Przy przygotowywaniu wspomnianego wniosku ustawodawczego Komisja rozważy również możliwość wprowadzenia minimalnych wymogów w zakresie gromadzenia i rozpowszechniania danych związanych z obecnością azbestu w budynkach. W tym kontekście kluczowe znaczenie dla zminimalizowania ryzyka narażenia na oddziaływanie azbestu i usprawnienia procesu jego usuwania ma dostępność przejrzystych informacji dotyczących obecności azbestu obejmujących cały cykl życia budynków. Rejestrowanie tych informacji w formie cyfrowej sprawiłoby, że stałyby się one bardziej przystępne – kwestię tę opisano bardziej szczegółowo w kolejnej sekcji.
Wniosek będzie opracowywany w ramach szeroko zakrojonych konsultacji z ekspertami i zainteresowanymi stronami. Będzie on również bazował na wynikach oceny skutków służącej zidentyfikowaniu najlepszych dostępnych wariantów strategicznych w oparciu o najlepsze dostępne dowody naukowe, przy zapewnieniu zgodności z podstawą prawną wskazaną w Traktacie.
Przedmiotowy wniosek będzie opierał się także na rezultatach działań w zakresie oceny i identyfikacji najlepszych praktyk w dziedzinie zarządzania ryzykiem związanym z azbestem w państwach członkowskich, w tym również w kontekście wdrażania planu działania dotyczącego fali renowacji.
·Na przykład we Francji przyjęto przepisy wprowadzające obowiązek kontroli pod kątem obecności azbestu przed przeprowadzeniem określonych czynności w budynkach (dekrety z maja 2017 r. 49 i lipca 2019 r. 50 ). Przy przeprowadzaniu robót budowlanych, które mogłyby wiązać się z ryzykiem narażenia na oddziaływanie azbestu, osoba lub organ zlecający wykonanie tych robót (na przykład właściciel budynku lub instytucja zamawiająca) muszą przeprowadzić wstępną kontrolę przed rozpoczęciem stosownych prac. Taka kontrola obejmuje przeszukanie budynku w celu zidentyfikowania i zlokalizowania materiałów i produktów zawierających azbest, na które wykonywane prace mogą wywrzeć wpływ.
·W Polsce z kolei przyjęto Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (na lata 2009–2032), a od 2013 r. na obszarze całego kraju działa baza azbestowa zawierająca dane o budynkach, w których jest obecny azbest. Wspomniany program krajowy obejmuje środki legislacyjne na rzecz usuwania azbestu, rozpowszechniania informacji i prowadzenia szkoleń w tej dziedzinie, a także środki monitorowania sytuacji za pośrednictwem systemów informacji przestrzennej.
·W Belgii rząd flamandzki zamierza doprowadzić do tego, aby budynki i infrastruktura były wolne od azbestu najpóźniej do 2040 r. W tym celu podjął działania obejmujące m.in. uzależnienie możliwości zamontowania paneli fotowoltaicznych od wcześniejszego usunięcia azbestu oraz planuje wprowadzenie świadectw dotyczących azbestu dla budynków wystawionych na sprzedaż w 2022 r. 51
Inicjatywa „Fala renowacji” i efektywność energetyczna
W inicjatywie „Fala renowacji” zwraca się uwagę na znaczenie zachowania standardów zapewniających zrównoważony charakter i bezpieczeństwo budynków. Dlatego też należy podejmować działania w celu ochrony przed szkodliwymi substancjami, w szczególności przed azbestem, i ich usuwania. Proces wdrażania planu działania 52 dotyczącego fali renowacji obejmuje środki regulacyjne przyczyniające się do wzmocnienia ram legislacyjnych UE, w szczególności dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. W grudniu 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek 53 dotyczący przeglądu tej dyrektywy, w którym zwrócono uwagę na znaczenie zdrowego środowiska w pomieszczeniach. Wspomniany wniosek zawiera przepisy zapewniające państwom członkowskim możliwość uwzględnienia kwestii usuwania substancji niebezpiecznych, w tym azbestu, występujących w budynkach poddawanych ważniejszym renowacjom.
Znaczenie zapewnienia dobrej jakości powietrza w pomieszczeniach będzie rosło, w szczególności w kontekście ograniczania utraty energii poprzez poprawę izolacji w budynkach. Choć w politykach UE uwzględniono szereg czynników istotnych z punktu widzenia dobrej jakości powietrza (począwszy od jakości otaczającego powietrza, przez systemy ogrzewania, chłodzenia i wentylacji, materiały budowlane i produkty konsumenckie, a skończywszy na paleniu tytoniu i podobnych zachowaniach osób przebywających w pomieszczeniach), to najważniejsze instrumenty regulacyjne pozwalające rozwiązywać kwestie związane z tymi czynnikami – czyli kodeksy budowlane – wchodzą w zakres kompetencji państw członkowskich i ich regionów. W związku z tym na szczeblu UE nie wypracowano kompleksowego, zintegrowanego podejścia do kwestii jakości powietrza w pomieszczeniach. Niemniej jednak, jak zapowiedziano w planie działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, Komisja oceni do 2023 r. ścieżki i warianty strategiczne w zakresie poprawy jakości powietrza w pomieszczeniach, koncentrując się na czynnikach o kluczowym znaczeniu dla jakości powietrza oraz na głównych źródłach zanieczyszczeń, uwzględniając azbest. W tym kontekście Komisja zbada możliwość zwiększenia poziomu świadomości społecznej w tej dziedzinie i ograniczenia poziomu ryzyka.
Cyfrowy dziennik budynku
Technologie cyfrowe mogą usprawnić proces rejestrowania i udostępniania danych dotyczących azbestu gromadzonych w trakcie kontroli. Cyfrowe dzienniki budynku zawierają wszystkie dane związane z budynkiem i umożliwiają udostępnianie i wykorzystywanie wszelkiego rodzaju informacji wygenerowanych w całym cyklu życia budynku, począwszy od jego projektowania i budowy, przez renowację, aż po rozbiórkę.
Komisja przedstawi wniosek dotyczący podejścia regulacyjnego na potrzeby opracowania unijnego cyfrowego dziennika budynku. Dziennik te będzie opierał się na obowiązkowych i dobrowolnych inicjatywach w różnych państwach członkowskich oraz na narzędziach cyfrowych i świadectwach dotyczących budynków opracowywanych na szczeblu UE (np. świadectwach charakterystyki energetycznej). Dzienniki mogą być również wykorzystywane do przechowywania wszelkich udostępnionych informacji powiązanych z głównymi wskaźnikami należącymi do kategorii „Poziom(y)” 54 , które są wykorzystywane do monitorowania zrównoważonego charakteru i efektywności energetycznej budynków. Wspomniany wniosek dotyczący modelu będzie obejmował znormalizowane podejście do gromadzenia danych, zarządzania danymi i interoperacyjności. Podejście to będzie uwzględniało ramy wdrażania odnoszące się również do danych uzyskiwanych w toku obowiązkowych kontroli. Informacje na temat obecności azbestu w budynkach powinny być udostępniane za pośrednictwem dzienników i być powiązane z innymi zbiorami danych przechowywanymi w dziennikach (np. z projektem budynku).
|
Komisja: ·przedstawi wniosek ustawodawczy dotyczący kontroli i rejestrowania obecności azbestu w budynkach i zwróci się do państw członkowskich o opracowanie krajowych strategii usuwania azbestu (2023 r.); ·przedstawi wniosek dotyczący podejścia regulacyjnego na potrzeby opracowania unijnego modelu cyfrowych dzienników budynków (2023 r.); ·będzie wspierała państwa członkowskie wyrażające gotowość wprowadzenia cyfrowych dzienników budynków lub rozszerzenia zakresu już istniejących programów i dostosowania ich do unijnego modelu; ·oceni ścieżki i warianty strategiczne w zakresie poprawy jakości powietrza w pomieszczeniach, koncentrując się na czynnikach o kluczowym znaczeniu dla jakości powietrza oraz na głównych źródłach zanieczyszczeń, uwzględniając azbest, oraz zbada możliwości zwiększenia poziomu świadomości społecznej w tej dziedzinie i ograniczenia poziomu ryzyka (2023 r.). Komisja zachęca państwa członkowskie do: ·przyspieszenia procesu cyfryzacji informacji na temat budynków i istniejących rejestrów, a także usprawnienia procesu gromadzenia i przechowywania danych dotyczących charakterystyki budynków oraz zwiększenia porównywalności tych danych i możliwości wymieniania się nimi; ·wprowadzenia cyfrowych dzienników budynków lub udoskonalenia istniejących inicjatyw zgodnie z wytycznymi UE. |
5.Bezpieczne unieszkodliwianie odpadów azbestowych – eliminacja zanieczyszczeń
Choć stosowanie azbestu jest od dawna zabronione w UE, wciąż należy podejmować działania na rzecz odpowiedniego postępowania z pozostałościami po rozbiórce budynków i usuwaniu azbestu oraz ich utylizacji. Odpady z budowy i rozbiórki stanowią ponad jedną trzecią wszystkich odpadów powstających w UE 55 . Masa materiałów zawierających azbest, które w większości są częściami budynków, liczy się w dziesiątkach milionów ton i prawdopodobnie przekroczy 100 mln ton. Celem inicjatywy „Fala renowacji” jest co przynajmniej podwojenie rocznego wskaźnika renowacji budynków do 2030 r. Tym istotniejsze jest odpowiednie uwzględnienie całego cyklu życia azbestu.
Przepisy UE dotyczące odpadów kompleksowo regulują bezpieczną dla środowiska gospodarkę odpadami azbestowymi po ich wytworzeniu 56 . Ponieważ odpady azbestowe klasyfikuje się jako odpady niebezpieczne 57 , kwestie związane z ich wytwarzaniem i transportowaniem oraz zarządzaniem nimi podlegają już rygorystycznym przepisom zawartym w unijnym prawodawstwie dotyczącym odpadów. Przepisy te obejmują obowiązek sprawozdawczości i identyfikowalności, co pozwala zagwarantować gospodarowanie odpadami w sposób chroniący środowisko. Komisja opublikowała dwa dokumenty zawierające wytyczne, aby ułatwić zainteresowanym stronom wywiązywanie się z tych obowiązków: unijny protokół w sprawie gospodarowania odpadami z budowy i rozbiórki (2016 r.) 58 oraz wytyczne dotyczące kontroli odpadów przed rozbiórką i renowacją budynków (2018 r.) 59 .
Główną metodą bezpiecznej dla środowiska gospodarki znacznymi ilościami odpadów zawierających azbest i ich utylizacji pozostaje składowanie. Możliwość zastosowania innych metod przetwarzania pozostaje ograniczona z uwagi na znaczną ilość odpadów, niedobór instalacji umożliwiających wykorzystanie takich alternatywnych metod oraz ich wysokie koszty i dużą energochłonność 60 . Choć składowanie nie skutkuje zniszczeniem włókien azbestu, pozwala ustabilizować ich strukturę i ograniczyć skalę ich oddziaływania, zapewniając tym samym bezpieczny sposób radzenia sobie z odpadami azbestowymi do chwili upowszechnienia się opłacalnych alternatywnych metod utylizacji tych odpadów. W przepisach UE dotyczących odpadów ustanowiono rygorystyczne wymogi w zakresie bezpiecznego unieszkodliwiania azbestu na składowiskach 61 .
Zbadanie alternatywnych metod przetwarzania odpadów azbestowych w sposób bezpieczny dla środowiska stanowi jeden z priorytetów w tej dziedzinie. W hierarchii postępowania z odpadami 62 odzysk odpadów zajmuje wyższe miejsce niż ich unieszkodliwianie. Do końca 2022 r. Komisja rozpocznie badanie mające na celu zidentyfikowanie technologii i praktyk w zakresie przetwarzania odpadów azbestowych i przeprowadzi analizę porównawczą tych metod oraz ich wpływu na środowisko. Obejmie to analizę luk w procesie gospodarowania odpadami azbestowymi oraz perspektyw rozwoju tego procesu w przyszłości. Wyniki badania zostaną wykorzystane do oceny, czy dążenie do bezpieczniejszej dla środowiska gospodarki odpadami zawierającymi azbest, w szczególności odpadami z rozbiórki, uzasadnia wprowadzenie zmian w przepisach UE dotyczących odpadów.
|
Komisja: ·rozpocznie proces zmiany unijnego protokołu w sprawie gospodarowania odpadami z budowy i rozbiórki oraz wytycznych dotyczących kontroli odpadów przed rozbiórką i renowacją budynków, kładąc szczególny nacisk na prace renowacyjne i kwestie związane z azbestem (2023 r.); ·zainicjuje badanie służące zidentyfikowaniu praktyk w zakresie gospodarowania odpadami azbestowymi i nowatorskich technologii przetwarzania tych odpadów, którego wyniki zostaną wykorzystane do oceny, czy wprowadzenie zmian w przepisach UE dotyczących odpadów jest uzasadnione (do końca 2022 r.). |
6.Finansowanie
Za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) UE zapewnia znaczące środki finansowe, które można wykorzystać do wsparcia krajowych działań na rzecz usuwania azbestu w kontekście renowacji. W ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności udostępnia się 723,8 mld EUR (w cenach bieżących) w postaci pożyczek (385,8 mld EUR) i dotacji (338 mld EUR) w celu wspierania przeprowadzanych w państwach członkowskich inwestycji i reform służących temu, aby gospodarki i społeczeństwa europejskie stały się bardziej zrównoważone, odporniejsze i lepiej przygotowane na wyzwania i szanse związane z transformacją ekologiczną i cyfrową. Jedna z siedmiu inicjatyw przewodnich RRF, o nazwie „Renowacja”, przewiduje poddanie milionów metrów kwadratowych powierzchni w budynkach mieszkalnych i publicznych renowacjom o średniej i dużej intensywności. Państwa członkowskie mogą korzystać z RRF do pokrycia kosztów usunięcia materiałów zawierających azbest z budynków w ramach robót renowacyjnych służących zwiększeniu efektywności energetycznej, zaplanowanych w ich krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności. Państwa członkowskie mogą również korzystać ze środków RRF, w szczególności środków udostępnianych w ramach filaru nr 6 (polityka na rzecz następnego pokolenia) i inicjatywy przewodniej nr 7 (przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji), do wspierania procesu nabywania nowych umiejętności przez pracowników mających styczność z azbestem (np. w budownictwie lub sektorze gospodarowania odpadami) oraz do aktualizowania umiejętności pracowników pod kątem nowych potrzeb rynkowych.
Również europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne można wykorzystać do wspierania szerokiego spektrum działań związanych z renowacjami. Jednym z najważniejszych celów Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) 63 jest zapewnienie państwom członkowskim pomocy przy finansowaniu polityk i reform strukturalnych upowszechniających podnoszenie kwalifikacji zawodowych, przekwalifikowywanie się i uczenie się przez całe życie, a także zagwarantowanie odpowiedniego przystosowania pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian, Może to obejmować zmiany wynikające z działań podejmowanych w kontekście transformacji ekologicznej, np. prac renowacyjnych. W okresie programowania 2014–2020 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) 64 współfinansowano realizację szeroko zakrojonych projektów na rzecz usuwania azbestu w Polsce, we Włoszech i w innych państwach. Szereg państw członkowskich wykazało zainteresowanie uwzględnieniem podobnych projektów w swoich programach na lata 2021–2027. Komisja oferuje również, na wniosek państw członkowskich, wsparcie na rzecz budowania zdolności administracyjnej i wymiany know-how oraz wiedzy między organami krajowymi zarządzającymi programami polityki spójności za pośrednictwem realizowanej przez DG REGIO inicjatywy Peer2Peer+.
Biorąc pod uwagę szeroką gamę dostępnych unijnych mechanizmów finansowania zapewniających wsparcie działań w zakresie renowacji energetycznych i efektywności energetycznej, państwa członkowskie muszą być w stanie określać najlepszy sposób wykorzystania tych funduszy również do pokrycia kosztów identyfikacji i usuwania azbestu.
Krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności mogą również w istotny sposób przyczynić się do usprawnienia reform i inwestycji w sektorze opieki zdrowotnej koncentrujących się na profilaktyce i poprawie jakości diagnostyki i leczenia, również w odniesieniu do pacjentów onkologicznych. W szczególności inwestycje w sprzęt medyczny do diagnostyki i leczenia, krajowe programy onkologiczne, rozwijanie specjalistycznej opieki onkologicznej i utworzenie infrastruktury profilaktyki nowotworów mogą wzmocnić ogólny poziom odporności systemu profilaktyki nowotworów i opieki onkologicznej. Ponadto europejski plan walki z rakiem będzie realizowany i wspierany z wykorzystaniem pełnego wachlarza instrumentów finansowania Komisji – na przeciwdziałanie nowotworom zostanie przeznaczone łącznie 4 mld EUR, m.in. z Programu UE dla zdrowia, programu „Horyzont Europa” i programu „Cyfrowa Europa”.
|
Komisja zachęca państwa członkowskie do: ·jak najlepszego wykorzystania wszystkich możliwości oferowanych w ramach programów i funduszy unijnych, aby pokryć koszty inicjatyw w zakresie kontroli obecności azbestu i jego usuwaniu; ·włączania swoich strategii w zakresie usuwania azbestu do wszystkich realizowanych przez siebie programów i polityk, w szczególności w kontekście wdrażania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności; ·rozpowszechniania informacji na temat możliwości skorzystania z finansowania unijnego na szczeblu regionalnym i lokalnym. |
7. UE jako światowy lider w walce z azbestem
UE musi w dalszym ciągu pełnić rolę światowego lidera w odchodzeniu od korzystania z wszelkich rodzajów azbestu. W szeregu państw niebędących członkami UE nadal produkuje i wykorzystuje się wyroby zawierające azbest – wielkość globalnej produkcji takich wyrobów w 2021 r. wyniosła 1,2 mln ton 65 . W ramach pomocy technicznej udzielanej na podstawie konwencji rotterdamskiej 66 UE wspiera państwa w zastępowaniu materiałów zawierających azbest bezpieczniejszymi materiałami alternatywnymi i w udoskonalaniu usług w zakresie wczesnego diagnozowania, leczenia i rehabilitacji schorzeń wywoływanych oddziaływaniem azbestu.
UE własnym przykładem przewodzi globalnym działaniom na rzecz ochrony pracowników przed azbestem, w ramach dążenia do otwartej strategicznej autonomii 67 .Obecnie poza UE tylko w Szwajcarii (0,01 włókna na cm ³) i Japonii (0,03 włókna na cm³) wyznaczono bardziej rygorystyczne wartości dopuszczalnego narażenia zawodowego (OEL) na azbest niż obowiązujące w UE 68 . Przyjęcie wniosku dotyczącego zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy sprawiłoby, że OEL obowiązujący w UE byłby najbardziej rygorystyczny na świecie, na równi z obowiązującym w Szwajcarii. W 2017 r. UE po raz pierwszy zwróciła uwagę na konieczność formalnego uznania bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) za podstawową zasadę i prawo podstawowe w pracy w kontekście Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). Po pięciu latach nieustannych starań ze strony UE, w 2022 r. Międzynarodowa Konferencja Pracy zgodziła się uwzględnić prawo do bezpiecznego i zdrowego środowisko pracy w ustanowionych przez MOP ramach podstawowych zasad i praw w miejscu pracy. UE będzie kontynuowała swoją współpracę z Międzynarodową Konferencją Pracy, aby propagować bezpieczne i zdrowe środowiska pracy oraz dążyć do zapewnienia godnego traktowania wszystkich pracowników. Komisja Europejska wspiera również kraje kandydujące i potencjalne kraje kandydujące w dostosowywaniu ich ram prawnych regulujących bezpieczeństwo i higienę pracy do przepisów prawa Unii.
UE dąży do zapewnienia ochrony pracowników na całej długości globalnych łańcuchów dostaw. Komisja Europejska przyjęła niedawno wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju 69 , aby zapewnić podejmowanie przez przedsiębiorstwa działań służących ograniczaniu do minimum niekorzystnego wpływu ich działalności na prawa człowieka i na środowisko w UE i poza jej granicami. Dotyczy to również działalności jednostek zależnych tych przedsiębiorstw, a także działań na całej długości łańcucha wartości. UE zapewnia również wsparcie finansowe na rzecz szeregu projektów międzynarodowych przyczyniających się do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, które są również istotne w kontekście przeciwdziałania ryzyku związanemu z azbestem 70 . Dodatkowym uzupełnieniem globalnych działań UE na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na całej długości globalnych łańcuchów dostaw jest udział Unii w inicjatywach ramowych takich jak fundusz grupy G-7 na rzecz „Wizji zero”, umowa grupy G-20 na rzecz bezpieczniejszych miejsc pracy oraz sieć ekspertów w dziedzinie BHP.
8.Podsumowanie
Choć stosowanie azbestu jest zabronione w UE od 2005 r., jego pozostałości w dalszym stopniu stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Aby chronić ludność przed narażeniem na działanie azbestu i aby zapobiec przeniesieniu tego zagrożenia na kolejne pokolenia, należy zintensyfikować działania podejmowane na szczeblu unijnym i krajowym na rzecz wykrywania i usuwania azbestu.
Publikacja niniejszego komunikatu zbiega się w czasie z podjęciem przez UE zobowiązania do znacznej poprawy efektywności energetycznej budynków i do zapewnienia neutralności jej zasobów budowlanych pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r. W ramach dążenia do osiągnięcia tego celu wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia, z jakim wiąże się narażenie na działanie azbestu, ma kluczowe znaczenie dla pomyślnego przeprowadzenia transformacji ekologicznej, u podstaw której leży zdrowie publiczne i godne warunki życia i pracy.
Komisja wzywa wszystkie instytucje Unii, państwa członkowskie, partnerów społecznych i inne zainteresowane strony do przyspieszenia działań przyczyniających się do wyeliminowania azbestu z UE z myślą o obecnych i przyszłych pokoleniach.
https://monographs.iarc.who.int/wp-content/uploads/2018/06/mono100C-11.pdf
Wspólne szacunki WHO/MOP dotyczące obciążenia chorobami i urazami pochodzenia zawodowego
Lassen, C., Christens, F. (COWI); Vencovska, J., Vencovsky, D., Garrett, S. (RPA), Schnekider, K., Dilger, M. (FoBiG) (2021), Study on collecting information on substances with the view to analysing the health, socio-economic and environmental impacts in connection with possible amendments of Directive 98/24/EC (Chemical Agents) and Directive 2009/148/EC (Asbestos). Final report for asbestos [Badanie dotyczące gromadzenia informacji na temat substancji w celu analizy skutków zdrowotnych, społeczno-gospodarczych i środowiskowych w związku z ewentualnymi zmianami dyrektywy 98/24/WE (czynniki chemiczne) i dyrektywy 2009/148/WE (azbest). Sprawozdanie końcowe dotyczące azbestu]. Dane z bazy danych badania globalnego obciążenia chorobami, urazami i czynnikami ryzyka (GBD) z 2019 r.
Ograniczenia dotyczące stosowania krokidolitu wprowadzone dyrektywą Rady 83/478 wprowadzającą ograniczenia dotyczące azbestu do dyrektywy 76/769/EWG https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31987L0217 i https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31976L0769
Ograniczenia dotyczące stosowania chryzotylu, amozytu, antofilitu, aktynolitu i tremolitu w zabawkach, produktach do rozpylania lub w postaci proszku, urządzeniach izolacyjnych, farbach i lakierach, dyrektywa 85/610 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31985L0610
Krokidolit, amozyt, antofilit, aktynolit i tremolit.
Niektóre urządzenia, farby i lakiery, filtry do cieczy, materiały do nawierzchni drogowych, wypełniacze i szczeliwa, materiały izolacyjne lub dźwiękochłonne o niskiej gęstości, filtry powietrza i filtry do gazu, wyroby podkładowe pod pokrycia podłogowe i ścienne z tworzyw sztucznych, materiały włókiennicze (z tymczasowym wyjątkiem dotyczącym przysłon) oraz papa dachowa.
Dyrektywa 1999/77/WE z terminem transpozycji upływającym 1 stycznia 2005 r. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31999L0077
Kontrole produktów wprowadzanych do UE pod kątem ich zgodności z rozporządzeniem REACH reguluje rozporządzenie 2019/1020 w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32019R1020
COM(2021) 44 final https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%253A52021DC0044
COM(2021) 400 final https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%253A52021DC0400
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52019DC0640
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0662
Na podstawie aktualnych informacji, tendencji wzrostowej ilości odpadów zawierających azbest, liczby pracowników posiadających pozwolenia oraz żywotności materiałów azbestowo-cementowych (70–80 % azbestu w UE). Źródło: badanie zewnętrzne RPA (2021), zob. przypis 3.
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2021-0427_PL.html
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%253A52022DC0404
Chodzi konkretnie o SDG dotyczące dobrego zdrowia i jakości życia (SDG 3), wzrostu gospodarczego i godnej pracy (SDG 8), innowacyjności, przemysłu i infrastruktury (SDG 9) oraz odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji (SDG 12).
Międzybłoniak to nowotwór, który rozwija się w cienkiej tkance zwanej mezotelium, pokrywającej liczne organy wewnętrzne.
Burgers J.A., Damhuis R.A., Prognostic factors in malignant mesothelioma [Czynniki prognostyczne w międzybłoniaku złośliwym]. Lung Cancer, sierpień 2004; 45 Suppl 1:S49–54. doi: 10.1016/j.lungcan.2004.04.012, PMID: 15261434.
Europejskie statystyki chorób zawodowych (EODS) – Statystyki eksperymentalne – Eurostat (europa.eu)
Publikacja Health at a Glance: Europe 2020 („Zdrowie i opieka zdrowotna w zarysie – Europa 2020” z cyklu „State of Health in the EU” („Stan zdrowia w UE”)
Zob. przypis 10.
Wspólne szacunki WHO/MOP dotyczące obciążenia chorobami i urazami pochodzenia zawodowego
Międzybłoniak (7 510 zgonów), rak jajnika (2 032), rak tchawicy, oskrzeli i płuc (61 035) oraz rak krtani (1 173). Badanie zewnętrzne RPA (2021), zob. przypis 3; dane z bazy danych badania globalnego obciążenia chorobami, urazami i czynnikami ryzyka (GBD) z 2019 r.
Zalecenie Komisji 2003/670/WE z dnia 19 września 2003 r. dotyczące europejskiego wykazu chorób zawodowych, Dz.U. L 238 z 25.9.2003, s. 28. Dz.U. L 238 z 25.9.2003, s. 28. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32003H0670
Zawodowe choroby azbestozależne uwzględnione obecnie w załączniku I do zalecenia to: azbestoza, międzybłoniak będący następstwem wdychania pyłu azbestowego; powikłania po działaniu azbestu w postaci raka oskrzeli, zwłóknień opłucnej, wraz z ograniczeniami oddechowymi wywołanymi przez azbest oraz rak płuc będący następstwem wdychania pyłu azbestowego.
Nowotwory pochodzenia zawodowego są najczęstszą (52 %) przyczyną zgonów związanych z pracą w Unii Europejskiej. Kolejnymi są choroby układu krążenia (24 %) i urazy (2 %) oraz pozostałe przyczyny (22 %). Są to dane za 2017 r., a zatem obejmujące UE-27 i Zjednoczone Królestwo. https://visualisation.osha.europa.eu/osh-costs#!/
https://ec.europa.eu/eurostat/web/experimental-statistics/european-occupational-diseases-statistics
COM(2021) 323 final. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52021DC0323
Druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 80/1107/WE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych w miejscu pracy (Dz.U. L 263 z 24.9.1983, s. 25).
Dz.U. L 158 z 30.4.2004, s. 50. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:02004L0037-20140325
Zob. ocena ex post unijnych dyrektyw BHP z 2017 r. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?uri=CELEX:52017SC0010
Badanie uzupełniające ocenę dostępne pod adresem: https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17060&langId=en
Jeżeli na szczeblu UE nie zostaną podjęte żadne działania, to szacuje się, że jedynie w zawodach, w których obecnie występuje narażenie na działanie azbestu, w ciągu najbliższych 40 lat w UE-27 wystąpią 884 przypadki nowotworów pochodzenia zawodowego. Przewiduje się również, że w tym samym okresie z powodu nowotworów związanych z narażeniem zawodowym na działanie azbestu umrze 707 pracowników. Szacuje się, że koszty opieki zdrowotnej związane z zachorowaniami na nowotwory wyniosą 228–438 mln EUR.
Więcej informacji na temat metodyki pomiaru można znaleźć w opinii Komitetu ds. Oceny Ryzyka Europejskiej Agencji Chemikaliów https://echa.europa.eu/documents/10162/30184854/OEL_asbestos_Final_Opinion_en.pdf/cc917e63-e0e6-e9cd-86d2-f75c81514277
Więcej informacji na stronie https://osha.europa.eu/pl/facts-and-figures/workers-exposure-survey-cancer-risk-factors-europe . Na początkowym etapie badanie zostanie przeprowadzone na szerokiej, reprezentatywnej grupie pracowników z sześciu państw członkowskich UE i będzie obejmowało 24 czynniki ryzyka zachorowania na raka, w tym czynniki o charakterze chemicznym i fizycznym. Oczekuje się, że pierwsze wyniki tego badania zostaną opublikowane w 2023 r.
Analizowane cechy to m.in. płeć, wiek, państwo urodzenia, zawód, sektor działalności, wielkość przedsiębiorstwa, wielkość miejsca pracy, status zatrudnienia, rodzaj umowy i tygodniowy wymiar czasu pracy.
Maduta, C., Kakoulaki, G., Zanghieri, P., Bavetta, M., Towards energy efficient and asbestos-free dwellings through deep energy renovation [Ku efektywnym energetycznie lokalom mieszkalnym wolnym od azbestu poprzez gruntowną renowację energetyczną], JRC129218, https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC129218 .
Inicjatywa „Fala renowacji”. Zob. przypis 13.
41 Np. płaskie dachówki, duże i małe płyty elewacyjne, panele ścienne i sufitowe, materiały termoizolacyjne i dźwiękoszczelne, a także materiały chroniące przed pożarem i skraplaniem na dźwigarach, drzwi i bramy chroniące przed dymem, piece, kotły i instalacje przystosowane do pracy w wysokich temperaturach itp.
Na wykresie 1 przedstawiono zestawienie zużycia azbestu w najważniejszych okresach wznoszenia budynków w UE. Przedstawione szacunki opierają się na poziomie zużycia azbestu w latach 1920–2003 (Virta, 2006) oraz na wskazanej w literaturze procentowej zawartości azbestu surowego w materiałach budowlanych; w odniesieniu do Malty nie przekazano danych dotyczących zużycia azbestu. Pełna metodyka – zob. przypis 40.
Zob. przypis 41.
Zob. przypis 41.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu, Dz.U. L 330 z 16.12.2009, s. 28. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32009L0148
Zob. przypis 41.
https://www.legifrance.gouv.fr/download/pdf?id=LykGmH7vMb-yJKNXCJ9VQ3z9fiEK5Q9jlNDoaaUnwUM=
https://www.legifrance.gouv.fr/download/pdf?id=uE3o2iaLz4ujX46N5eNQWUANnUy9niNepuHoD-nISzQ= , zmieniony w 2020 r. https://www.legifrance.gouv.fr/download/pdf?id=TtFjMCu9CIzP1bhSZJIVTvpNRp6cu4pAD6cG41mJnZw=
Zob. przypis 41.
https://ec.europa.eu/environment/topics/circular-economy/levels_en
Zob. Eurostat, 2018 r. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Waste_statistics#Total_waste_generation
Zgodnie z art. 2 lit. b) dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów „budynki trwale związane z gruntem” są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy, ponieważ nie uznaje się ich za odpady.
Zob. załącznik III do dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów i decyzja 2000/532/WE ustanawiająca wykaz odpadów.
https://ec.europa.eu/growth/news/eu-construction-and-demolition-waste-protocol-2018-09-18_en
Na przykład proces zeszkliwiania, który skutkuje przekształceniem azbestu w obojętne, potencjalnie nadające się do recyklingu materiały mineralne, może być stosowany na skalę przemysłową jedynie w bardzo ograniczonym zakresie i jest wysoce energochłonny. Przykładowo w zakładzie należącym do spółki INERTAM we Francji wykorzystuje się technologię palnika plazmowego, która zapewnia możliwość zeszkliwiania odpadów azbestowych w temperaturze dochodzącej do 1 600 °C, co wiąże się z bardzo wysokim zużyciem energii i, co za tym idzie, dużym wpływem na klimat.
W decyzji Rady 2003/33/WE ustanowiono wymogi w zakresie bezpiecznego unieszkodliwiania azbestu na składowiskach odpadów, natomiast w dyrektywie 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów przewidziano minimalne procedury kontroli i monitorowania, które należy okresowo przeprowadzać na składowiskach.
Hierarchia postępowania z odpadami ustanowiona w art. 4 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów określa kolejność priorytetów w zakresie gospodarowania odpadami, odzwierciedlając ogólne podejście przyjęte w unijnym prawie gospodarowania odpadami. W ramach tej hierarchii przewidziano pięć możliwych sposobów postępowania z odpadami w następującym porządku: 1) zapobieganie; 2) przygotowywanie do ponownego użycia; 3) recykling; 4) inne metody odzysku, np. odzysk energii oraz 5) unieszkodliwianie. Głównym celem tej hierarchii jest ograniczenie do minimum niekorzystnego wpływu odpadów na środowisko oraz optymalizacja zasobooszczędności w procesie gospodarowania odpadami i w ramach polityki w dziedzinie odpadów. (Opis hierarchii zaczerpnięto z wytycznych z 2012 r. dotyczących wykładni kluczowych przepisów dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/framework/guidance_doc.pdf ).
U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries, styczeń 2022 r.
http://www.pic.int/TheConvention/Overview/TextoftheConvention/tabid/1048/language/en-US/Default.aspx
Odporne systemy zdrowotne i zapewnienie pozycji światowego pioniera w ustanawianiu norm, m.in. w zakresie praw w miejscu pracy, to dwa z 10 filarów otwartej strategicznej autonomii UE – zob. COM(2021) 750 final.
Zob. przypis 3.
COM(2022) 71 final https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52022PC0071
UE wnosi wkład do ustanowionego przez MOP funduszu na rzecz „Wizji zero” (VZF) poprzez przeznaczenie kwoty 1,8 mln EUR z programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI) na realizację projektu służącego poprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w ramach globalnego łańcucha dostaw. Unia przekazała również 0,5 mln EUR na realizację projektu pt. „Eliminowanie luk w danych i poziomie wiedzy na temat BHP w ramach globalnych łańcuchów dostaw w celu wzmocnienia modelu wspólnej odpowiedzialności”. Projekt ten służy zapewnieniu dostępności praktycznej wiedzy na temat BHP i globalnych łańcuchów dostaw, wsparciu procesu podejmowania decyzji przez przedstawicieli przemysłu i zainteresowane strony z sektora publicznego i prywatnego oraz dostarczeniu podstaw merytorycznych do opracowywania ogólnosektorowych strategii pozwalających w zrównoważony sposób przezwyciężać najpoważniejsze wyzwania w dziedzinie BHP. W ramach projektu udostępnia się aktualne, segregowane według kryterium płci dane na temat częstotliwości występowania wypadków śmiertelnych i innego rodzaju wypadków, urazów i chorób w miejscach pracy w państwach objętych projektem VZF.