KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 20.7.2021

SWD(2021) 702 final

DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI

Sprawozdanie na temat praworządności z 2021 r.



Rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii

Towarzyszący dokumentowi:

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie na temat praworządności z 2021 r.

Sytuacja w zakresie praworządności w Unii Europejskiej

{COM(2021) 700 final} - {SWD(2021) 701 final} - {SWD(2021) 703 final} - {SWD(2021) 704 final} - {SWD(2021) 705 final} - {SWD(2021) 706 final} - {SWD(2021) 707 final} - {SWD(2021) 708 final} - {SWD(2021) 709 final} - {SWD(2021) 710 final} - {SWD(2021) 711 final} - {SWD(2021) 712 final} - {SWD(2021) 713 final} - {SWD(2021) 714 final} - {SWD(2021) 715 final} - {SWD(2021) 716 final} - {SWD(2021) 717 final} - {SWD(2021) 718 final} - {SWD(2021) 719 final} - {SWD(2021) 720 final} - {SWD(2021) 721 final} - {SWD(2021) 722 final} - {SWD(2021) 723 final} - {SWD(2021) 724 final} - {SWD(2021) 725 final} - {SWD(2021) 726 final} - {SWD(2021) 727 final}

I.System wymiaru sprawiedliwości

System wymiaru sprawiedliwości składa się z 13 sądów powszechnych 1 , szeregu sądów szczególnych pierwszej instancji 2 , pięciu sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego. Organ sądowy Rady Stanu 3 pełni funkcję najwyższego sądu administracyjnego. Sąd przysięgłych, który nie jest sądem stałym, rozpatruje najpoważniejsze sprawy karne 4 . Trybunał Konstytucyjny jest właściwy do przeprowadzania kontroli konstytucyjności przepisów. Właściwość związana z wymiarem sprawiedliwości pozostaje w większości na szczeblu federalnym 5 . Niezależność sądownictwa i prokuratury zagwarantowano w konstytucji 6 . Do zadań niezależnej Najwyższej Rady Wymiaru Sprawiedliwości 7 należy prowadzenie rekrutacji na potrzeby sądownictwa i podnoszenie jakości wymiaru sprawiedliwości przy pomocy mechanizmów kontroli, takich jak audyty, oraz udzielanie porad w sprawach związanych z wymiarem sprawiedliwości rządowi i parlamentowi, zarówno na ich wniosek, jak i z własnej inicjatywy. Wyboru kandydatów na sędziów dokonuje Najwyższa Rada, a dożywotnio powołuje ich rząd 8 na wniosek Ministra Sprawiedliwości 9 . Za ogólne funkcjonowanie sądów odpowiada kolegium sądów i trybunałów, w którego skład wchodzą prezesi sądów wybierani przez osoby na równorzędnych stanowiskach. Flamandzka izba adwokacka oraz francuskojęzyczne i niemieckojęzyczne izby adwokackie reprezentują adwokatów z różnych części kraju. Belgia uczestniczy w pracach Prokuratury Europejskiej (EPPO).

Niezależność i niezawisłość

Poziom postrzeganej niezależności sądownictwa jest wysoki wśród ogółu społeczeństwa i średni wśród przedsiębiorstw. W ujęciu ogólnym w 2021 r. 66 % ogółu społeczeństwa i 58 % przedsiębiorstw oceniło niezależność sądów i niezawisłość sędziów jako „bardzo dobrą” albo „stosunkowo dobrą” 10 . Postrzegana niezależność sądów utrzymuje się na dość stałym poziomie od 2016 r., przy czym odsetek ten wzrósł w latach 2016–2019 11 , a następnie nieznacznie spadł w przypadku przedsiębiorstw 12 i nieznacznie wzrósł w przypadku ogółu społeczeństwa 13 .

Zakończono reformę procesu wyboru sędziów zastępców 14 , a ramy etyczne w przypadku wszystkich pracowników wymiaru sprawiedliwości w dalszym stopniu się poprawiły. W związku z obawami wyrażonymi przez Radę Europy dotyczącymi systemu sędziów zastępców 15 ustawą z dnia 23 marca 2019 r. zmieniono kodeks postępowania cywilnego w celu poprawy jakości procesu wyboru i obowiązujących ram uczciwości zawodowej 16 . Reforma ma na celu poprawę niezależności sądów dzięki usprawnieniu procesu wyboru sędziów i wzmocnieniu ram uczciwości zawodowej sędziów zastępców 17 . Po wejściu w życie ustawy w styczniu 2020 r. przeprowadzono dwie sesje egzaminacyjne dla kandydatów na sędziów zastępców w 2020 r., przy czym egzamin zdała około jedna trzecia kandydatów 18 . Co więcej, ustawa przewiduje również stosowanie ogólnych zasad etycznych do wszystkich kategorii pracowników wymiaru sprawiedliwości, a także szkolenia z zakresu etyki zawodowej zarówno dla sędziów, jak i ławników 19 .

Niedawne incydenty wywołały krytykę dotyczącą poszanowania prawniczej tajemnicy zawodowej. W związku z opublikowaną w maju 2021 r. informacją, że spotkania podejrzanych z adwokatami mogły być nagrywane na wideo na komisariacie policji, flamandzka izba adwokacka wniosła oficjalną skargę do Komitetu P 20 . Francusko- i niemieckojęzyczna izba adwokacka również zareagowała publicznie, podkreślając znaczenie prawniczej tajemnicy zawodowej dla praworządności. Toczy się postępowanie przygotowawcze mające na celu ustalenie, kto wiedział o tej możliwości technicznej i czy została ona wykorzystana do nagrywania poufnych rozmów podejrzanych z ich adwokatami.

Jakość

Poczyniono niewielkie postępy w zakresie cyfryzacji systemu wymiaru sprawiedliwości, ale na najbliższe lata przewidziano ambitne inicjatywy. Ze względu na utrzymującą się potrzebę poprawy cyfryzacji systemu wymiaru sprawiedliwości rząd przewiduje ambitne inicjatywy, które mają zostać zrealizowane do 2025 r. 21 Obejmują one stworzenie jednolitego internetowego portalu wymiaru sprawiedliwości dla obywateli i przedsiębiorstw, wprowadzenie jednolitego systemu zarządzania sprawami dla wszystkich sądów, ułatwienie wnoszenia spraw w formie cyfrowej i zapoznawania się z aktami online, publikowanie większości całego orzecznictwa online oraz umożliwienie zarządzania zasobami systemu wymiaru sprawiedliwości na podstawie danych. O ile realizacja tych planów doprowadziłaby do znacznej poprawy cyfryzacji sądów cywilnych i karnych, o tyle wymiar sprawiedliwości w sprawach administracyjnych nie jest objęty zakresem tych inicjatyw. We flamandzkich sądach administracyjnych strony mogą jednak obecnie składać pisma procesowe drogą elektroniczną.

Kontynuowane są działania zmierzające do niezależnego zarządzania zasobami przez wymiar sprawiedliwości 22 . Kolegium sądów i trybunałów oraz kolegium prokuratorów kontynuują swoje starania w ramach procesu przekazywania uprawnień do zarządzania zasobami wymiarowi sprawiedliwości, który to proces od lat jest w toku. W latach 2022 i 2023 należy ustanowić narzędzie do pomiaru nakładu pracy, które jest konieczne do optymalnego rozdzielania zasobów między sądami 23 . Celem jest uzyskanie przez wymiar sprawiedliwości uprawnień do niezależnego zarządzania zasobami w 2024 r. Rząd zaskarżył wyrok francuskojęzycznego Sądu Pierwszej Instancji w Brukseli z dnia 13 marca 2020 r. 24 , w którym potępiono państwo za to, że nie zapewnia przewidzianych w prawie zasobów ludzkich. Mimo że w toku postępowania apelacyjnego nie zawieszono wykonania zaskarżonego orzeczenia, rząd nie ukończył wszystkich działań niezbędnych do pełnego zastosowania się do wyroku 25 . Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości kontynuuje rozważania nad tym, jak uatrakcyjnić karierę w sądownictwie, i zamierza rozpocząć konkretne projekty po lecie 2021 r. Ponadto w nadchodzących latach przewiduje się zwiększenie środków finansowych na potrzeby systemu wymiaru sprawiedliwości. Celem tych inicjatyw jest doprowadzenie do poprawy sytuacji w zakresie zasobów ludzkich i finansowych systemu wymiaru sprawiedliwości

Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości wydała zalecenia w sprawie postępowań przygotowawczych dotyczących organów ścigania. Po wszczęciu specjalnego postępowania w zakresie trwającego postępowania przygotowawczego w sprawie okoliczności śmierci Jozefa Chovanca 26 w dniu 28 października 2020 r. Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości przyjęła sprawozdanie z tego postępowania. Najwyższa Rada zaleciła poprawę komunikacji między poszczególnymi organami sądowymi w toku postępowania, poprawę sposobu prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie aktów przemocy wobec lub ze strony sił policyjnych oraz ustanowienie mechanizmu regularnego i szczegółowego monitorowania takich spraw, zarówno w odniesieniu do okoliczności faktycznych, jak i czynności dochodzeniowych. Najwyższa Rada przedstawiła swoje zalecenia Ministrowi Sprawiedliwości, który zwrócił się do prokuratury o ich staranne rozpatrzenie 27 . Najwyższa Rada planuje przeprowadzić kolejne postępowanie po zakończeniu 28 postępowania przygotowawczego wszczętego w dniu 27 lutego 2018 r. 29 Najwyższa Rada będzie również monitorować działania następcze podejmowane w związku z jej zaleceniami.

Szereg inicjatyw ma na celu dalszą poprawę jakości systemu wymiaru sprawiedliwości. W związku z zaleceniem GRECO dotyczącym wprowadzenia okresowej sprawozdawczości ogólnej na temat działania organów sądowych 30 grupa robocza powołana przez Najwyższą Radę Wymiaru Sprawiedliwości zakończyła obecnie opracowywanie standardowych formularzy sprawozdań rocznych dla prokuratury oraz sądów i trybunałów 31 . Ponadto prowadzone są inicjatywy mające na celu poprawę jakości wymiaru sprawiedliwości, takie jak reforma procedury wnoszenia skarg dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz inicjatywa na rzecz promowania stosowania jasnego języka w orzeczeniach sądowych 32 . Jeżeli chodzi o dostęp do wymiaru sprawiedliwości, z zadowoleniem przyjęto podwyższenie w dniu 1 września 2020 r. progów dochodowych uprawniających do pomocy prawnej do 1 226 EUR miesięcznie, a do dnia 1 września 2023 r. przewiduje się dalsze stopniowe podwyżki do 1 526 EUR.

Podjęto działania w celu zapewnienia ciągłości funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości podczas pandemii COVID-19. Przyjęto szereg ustaw w celu zapewnienia ciągłości funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości podczas tej pandemii. Na przykład w ustawie z dnia 20 maja 2020 r. tymczasowo umożliwiono przesyłanie pism drogą cyfrową w celu wszczęcia postępowania sądowego. Ponadto kolegium sądów i trybunałów przyjęło wiążące wytyczne w celu zapewnienia, by budynki sądów pozostały otwarte, a rozprawy były kontynuowane w salach rozpraw lub wirtualnie 33 . Sprawy rozpoznawano również w drodze pisemnej, jeżeli strony wyraziły na to zgodę.

Efektywność

Ze względu na ciągły brak danych nie ma dostępu do pełnego przeglądu efektywności systemu wymiaru sprawiedliwości 34 . Nadal istnieją znaczne luki w danych dotyczących długości postępowań w sprawach sądowych 35 , co uniemożliwia uzyskanie pełnego obrazu efektywności systemu wymiaru sprawiedliwości 36 . Z ograniczonych dostępnych danych wynika, że wysoki wskaźnik rozstrzygania spraw w pierwszej instancji spadł w 2019 r. do około 100 % w przypadku spraw cywilnych i gospodarczych. Wskaźnik rozstrzygania spraw administracyjnych w pierwszej instancji utrzymuje się na poziomie powyżej 100 %, choć postępowania są nadal długie 37 . Zainteresowane strony informują również o szczególnej przewlekłości postępowań w niektórych sądach takich jak Sąd Apelacyjny w Brukseli 38 . Belgia nadal podlega zwiększonemu nadzorowi ze strony Komitetu Ministrów Rady Europy w odniesieniu do nadmiernie długich postępowań w sprawach cywilnych w pierwszej instancji 39 . Jeżeli chodzi o sprawy z zakresu prawa administracyjnego, organ sądowy Rady Stanu boryka się ze znacznymi zaległościami w rozpoznawaniu spraw, które to zaległości pogłębiły się w wyniku pandemii COVID-19 40 . Ponadto wzrasta średnia długość postępowania, a zaległości prawdopodobnie jeszcze bardziej się zwiększą ze względu na wskaźnik zamykanych spraw poniżej 100 % 41 .

II.Ramy antykorupcyjne

Kompetencje w zakresie prowadzenia dochodzeń w sprawie korupcji i jej ścigania są podzielone między kilka organów. Centralne biuro ds. walki z korupcją (CDBC-OCRC) to wyspecjalizowana służba specjalna w obrębie policji federalnej, która jest uprawniona do prowadzenia i wspierania dochodzeń dotyczących korupcji. Komitet P jest zewnętrznym, niezależnym organem nadzoru nad siłami policyjnymi odpowiedzialnym za monitorowanie przestrzegania zasad uczciwości zawodowej. Ponadto kilka krajowych organów publicznych (m.in. Trybunał Obrachunkowy, służby międzyfederalne inspektoratu finansowego, federalna służba publiczna ds. polityki i wsparcia) pełni główną rolę w walce z korupcją i promowaniu etyki i uczciwości zawodowej. Trybunał Obrachunkowy sprawuje zewnętrzną kontrolę nad operacjami budżetowymi, księgowymi i finansowymi państwa federalnego, natomiast służby międzyfederalne inspektoratu finansowego są służbami publicznymi, które prowadzą kontrole legalności, wykonalności i stosowności wydatków publicznych. Biuro Etyki Administracyjnej i Deontologii zmieniło nazwę i przekształciło się w Jednostkę Uczciwości Zawodowej i Kultury. Ten dawniej niezależny organ włączono obecnie w strukturę federalnej służby publicznej ds. polityki i wsparcia (FOD BOSA), gdzie nadal opracowuje zasady dotyczące uczciwości zawodowej i pomaga administracjom na szczeblu federalnym we wdrażaniu środków zapewniających uczciwość zawodową 42 .

W opinii ekspertów i pracowników na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach korupcja w sektorze publicznym utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie. W opublikowanym przez Transparency International wskaźniku postrzegania korupcji w 2020 r. Belgia uzyskała wynik 76/100 i plasuje się na 5. miejscu w Unii Europejskiej i na 15. miejscu na świecie 43 . Wskaźnik ten utrzymywał się na stosunkowo stabilnym poziomie 44 w ciągu ostatnich pięciu lat 45 .

Na szczeblu federalnym istnieje szereg antykorupcyjnych sieci i platform współpracy. Ministerstwo Spraw Zagranicznych jest odpowiedzialne za kontakty z organami międzynarodowymi w zakresie przeciwdziałania korupcji w ramach platformy, do której zapraszane są gabinety ministrów. Ponadto Ministerstwo Sprawiedliwości utworzyło niedawno nową nieformalną platformę, w ramach której przewiduje się spotkania do trzech razy w roku w celu koordynowania działań antykorupcyjnych i reagowania na zalecenia międzynarodowe. Organy krajowe wyraziły gotowość do dalszego rozwoju synergii między obydwoma platformami 46 . Stanowi to uzupełnienie istniejącej już Federalnej Krajowej Sieci Uczciwości Zawodowej, która zapewnia koordynację działań podmiotów odpowiedzialnych za uczciwość zawodową w służbie publicznej. Celem tej sieci jest wspieranie współpracy między koordynatorami ds. uczciwości zawodowej oraz zapewnienie platformy wymiany doświadczeń i dobrych praktyk 47 . Ponadto sieć osób zaufania ds. uczciwości zawodowej 48 ma na celu zacieśnienie współpracy między osobami zaufania ds. uczciwości zawodowej wyznaczonymi do zapewnienia ochrony i wsparcia urzędnikom publicznym zgłaszającym domniemane naruszenie uczciwości zawodowej w administracji na szczeblu federalnym 49 .

Nie usunięto niedociągnięć dotyczących terminu przedawnienia w odniesieniu do dochodzeń w sprawach o przekupstwo zagranicznych funkcjonariuszy publicznych. Jeżeli chodzi o walkę z przekupstwem zagranicznych funkcjonariuszy publicznych, zgodnie z najnowszymi zaleceniami OECD Belgia zajęła się kwestią odpowiedzialności karnej osób prawnych, jednak stwierdzono niedociągnięcia dotyczące terminu przedawnienia w odniesieniu do kompleksowych i szczegółowych dochodzeń w sprawach o przekupstwo zagranicznych funkcjonariuszy publicznych oraz ścigania takich przypadków 50 . Mechanizm zgłaszania możliwych przypadków przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych istnieje, jednak, jak potwierdzają organy krajowe, w 2020 r. nie wprowadzono do systemu żadnych zgłoszeń 51 .

Uczciwość zawodowa w policji jest monitorowana przez Komitet P i Inspektorat Generalny. Policja posiada własny specjalny system sprawozdawczości, natomiast Komitet P i Inspektorat Generalny zapewniają wewnętrzne dochodzenia w sprawie ewentualnych naruszeń zasad etyki i uczciwości zawodowej. W 2020 r. do systemu wprowadzono sześć zgłoszeń, z których trzy odrzucono, a pozostałe trzy doprowadziły do wszczęcia formalnego dochodzenia 52 . W dniu 6 listopada 2020 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ogłosiło zamiar zaproponowania nowych przepisów dotyczących zgłaszania naruszeń uczciwości zawodowej 53 .

Przewidziano określone środki w dziedzinie zapobiegania konfliktowi interesów w odniesieniu do ministrów i ich doradców. Federalni funkcjonariusze publiczni są zobowiązani do przestrzegania kodeksu postępowania przyjętego w lipcu 2018 r. Ministrowie i członkowie ich gabinetów nadal nie są jednak objęci zakresem stosowania tych przepisów. Grupa Państw przeciwko Korupcji Rady Europy (GRECO) uznała, że zalecenia w tym zakresie nie zostały jeszcze w pełni wdrożone 54 . Jedynie dyrektorzy i zastępcy dyrektorów gabinetów są objęci zakresem przepisów kodeksu postępowania dla osób pełniących funkcję publiczną 55 . Zasady uczciwości zawodowej członków gabinetów są nadal niewystarczające i nie wprowadzono procedury weryfikacji uczciwości zawodowej tych członków 56 . W tym zakresie GRECO podkreśliła również, że należy zapewnić większą przejrzystość zasad regulujących rekrutację członków gabinetów 57 .

Utrzymują się niedociągnięcia stwierdzone w dziedzinie oświadczeń o stanie majątkowym. Nadal występują niedociągnięcia wskazane w sprawozdaniu na temat praworządności z 2020 r. 58 w obszarze oświadczeń o stanie majątkowym, ponieważ Trybunał Obrachunkowy otrzymuje oświadczenia w zapieczętowanych kopertach, które nie są publikowane ani nie podlegają weryfikacji co do poprawności informacji. Są one dostępne jedynie dla sędziów śledczych w toku postępowań przygotowawczych 59 .

Istnieją zasady uczciwości zawodowej obowiązujące posłów do parlamentu, jednak nie usunięto niedociągnięć w zakresie zasad dotyczących prezentów i korzyści. Posłowie do parlamentu muszą przestrzegać własnego kodeksu deontologicznego parlamentu 60 , ale nie wszystkie niedociągnięcia wskazane przez GRECO 61 zostały usunięte. Dotyczy to w szczególności korzyści i prezentów otrzymywanych przez posłów do parlamentu, ponieważ nie przyjęto jeszcze kompleksowych przepisów w tym zakresie.

Nadal istnieją pewne luki, jeżeli chodzi o zasady lobbingu w odniesieniu do posłów do parlamentu oraz zasady dotyczące kontaktów osób zajmujących najwyższe stanowiska w organach władzy wykonawczej z lobbystami. Zgodnie z obowiązującymi przepisami 62 lobbyści są zobowiązani do podpisania określonych zasad postępowania i ich przestrzegania, jeżeli ich celem jest wywarcie bezpośredniego lub pośredniego wpływu na kształtowanie polityki. Zalecenie GRECO dotyczące przyjęcia zasad kontaktów posłów do parlamentu z lobbystami oraz zasad regulujących relacje między niektórymi osobami zajmującymi najwyższe stanowiska w organach władzy wykonawczej a lobbystami nie zostało jeszcze uwzględnione 63 . Jak wskazano w ubiegłym roku, o ile zasady dotyczące efektu „drzwi obrotowych” w przypadku posłów do parlamentu i urzędników publicznych są zasadniczo odpowiednie, o tyle nadal istnieją niedociągnięcia w odniesieniu do zasad zawartych w kodeksie postępowania dla osób zajmujących najwyższe stanowiska w organach władzy wykonawczej. Nie istnieją niemal żadne zasady dotyczące ministrów i członków ich gabinetów 64 .

Przyjęto zmianę przepisów dotyczących finansowania partii politycznych, której celem jest uwzględnienie zaleceń międzynarodowych dotyczących darczyńców zagranicznych. W dniu 21 maja 2021 r. Senat przyjął zmianę art. 16bis ustawy z dnia 4 lipca 1989 r. o finansowaniu partii politycznych 65 . Nowy przepis reguluje kwestię darczyńców zagranicznych, co zaleciła również GRECO 66 .

Nie przyjęto jeszcze kompleksowych przepisów dotyczących sygnalistów. Umowa koalicyjna rządu przewiduje zatwierdzenie do końca 2021 r. kompleksowych zasad ochrony sygnalistów, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony urzędników służby cywilnej, którzy w dobrej wierze zgłaszają przypadki przewinień podczas sprawowania urzędu publicznego 67 .

Pandemia COVID-19 spowodowała spowolnienie dochodzeń w sprawach o korupcję. Zdaniem władz pandemia miała negatywny wpływ na działalność policji i sądownictwa, w tym na walkę z korupcją. Organy ścigania musiały dostosować się do nowej sytuacji, próbując prowadzić czynności zdalnie, a także odraczając niektóre czynności w ramach postępowania przygotowawczego, które wymagają fizycznej obecności funkcjonariuszy w terenie 68 . Dochodzenia i śledztwa w złożonych sprawach prowadzone były jednak regularnie.

III.Pluralizm mediów i wolność mediów

W Belgii istnieją trzy wspólnoty językowe i kulturowe, którym powierzono właściwość mającą znaczenie w odniesieniu do pluralizmu mediów. Ramy prawne dotyczące pluralizmu mediów opierają się na zestawie gwarancji konstytucyjnych, takich jak gwarancja dotycząca prasy i wolność wypowiedzi. Przyjęto ustawodawstwo w celu transpozycji zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych. Niezależne organy regulacyjne ds. mediów audiowizualnych zapewniają przejrzystość w zakresie własności mediów 69 .

Wzmocniono niezależność i zasoby organów regulacyjnych ds. mediów. W wyniku transpozycji zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych wzmocniono niezależność organu regulacyjnego ds. mediów audiowizualnych dla Wspólnoty Flamandzkiej (VRM) 70 , w szczególności poprzez nowy wymóg należytego uzasadnienia i przejrzystości wszelkich decyzji o zastąpieniu lub odwołaniu członka izby. VRM zatrudnił dwóch dodatkowych pracowników w celu wykonywania dodatkowych zadań wynikających z dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, tak by łączna liczba pracowników wynosiła 21 71 . Niezależność organu regulacyjnego ds. mediów audiowizualnych dla Wspólnoty Francuskojęzycznej (CSA) 72 również została wzmocniona w wyniku transpozycji zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, za sprawą nowego wymogu dotyczącego zapewnienia przejrzystości powodów ewentualnego odwołania dyrektora CSA. Budżet organu regulacyjnego został zwiększony o niemal 9 % w stosunku do roku 2020, co pozwoliło na zatrudnienie 4 dodatkowych pracowników, których łączna liczba wynosi obecnie 31 73 . Zrestrukturyzowano organ regulacyjny ds. mediów audiowizualnych dla Wspólnoty Niemieckojęzycznej 74 przez oddzielenie organu decyzyjnego – izby zarządzającej – od rady doradczej, która powiększyła się o nowych członków reprezentujących usługi online i społeczeństwo obywatelskie. Ponadto jego budżet podwoił się w porównaniu z rokiem 2020, co umożliwiło mu zatrudnienie nowych pracowników, których łączna liczba wynosi obecnie 4 75 . Jak wynika z monitora pluralizmu mediów (MPM 2021), zagrożenie dla niezależności organów ds. mediów jest bardzo małe 76 .

Istnieją solidne struktury samoregulacji mediów, które to struktury wciąż się rozwijają. Rada ds. etyki w dziennikarstwie 77 i Rada ds. dziennikarstwa 78 odnotowały rosnące zainteresowanie odbiorców rzetelnością treści medialnych, przy czym do organów tych wpłynęło niewiele skarg dotyczących przekazów medialnych na temat pandemii COVID-19. Rada ds. etyki w dziennikarstwie rozważa zastosowanie przyspieszonego trybu rozpatrywania skarg na dziennikarzy śledczych w celu uniknięcia autocenzury, która często jest niepożądanym skutkiem długich terminów rozpatrywania skarg 79 . Zdaniem Rady ds. etyki w dziennikarstwie rozwiązano spór z CSA dotyczący jurysdykcji tych dwóch organów w odniesieniu do przestrzegania norm deontologicznych przy świadczeniu audiowizualnych usług medialnych, o którym to sporze mowa w sprawozdaniu na temat praworządności z 2020 r., i organy te wprowadzają globalny system współpracy 80 .

Przejrzystość w zakresie własności mediów jest w dużym stopniu zapewniona. Aby zapewnić przejrzystość w zakresie własności mediów, VRM publikuje co roku sprawozdanie w sprawie koncentracji mediów i zapewnia dostęp do informacji o własności na swojej stronie internetowej, natomiast CSA prowadzi stronę internetową przedstawiającą ofertę mediów we Wspólnocie Francuskojęzycznej. Według MPM 2021 w przypadku podmiotów zajmujących się cyfrowymi mediami informacyjnymi organy regulacyjne ds. mediów w Belgii dysponują jednak ograniczonymi danymi dotyczącymi struktur finansowych lub właścicielskich 81 . Zainteresowane strony zgłaszały rzadkie przypadki, w których niektóre media internetowe, na przykład satyryczne strony internetowe, powoływały się na anonimowość jako sposób zapewnienia sobie bezpieczeństwa 82 . Koncentracja mediów informacyjnych w Belgii jest wysoka 83 .

Władze wprowadziły środki dotyczące mediów mające na celu złagodzenie skutków pandemii COVID-19. W wyniku pandemii COVID-19 większość mediów audiowizualnych i prasy drukowanej odnotowała spadek obrotów spowodowany zmniejszeniem dochodów z reklam, a niektóre mniejsze środki masowego przekazu zgłosiły problemy z płynnością finansową. Szczególnie dotkliwie odczuli to dziennikarze, którzy pracują jako freelancerzy 84 . Jednocześnie wydaje się, że wzrosła liczba odbiorców godnego zaufania dziennikarstwa, co świadczy o zainteresowaniu opinii publicznej obiektywnymi i opartymi na faktach informacjami 85 . Środki wprowadzone przez trzy wspólnoty obejmują publiczne kampanie informacyjne, fundusze na rzecz wspierania mediów w sytuacjach nadzwyczajnych, bezpośrednie wsparcie dla dziennikarzy, którzy pracują jako freelancerzy, i dziennikarzy nieposiadających dochodów, odroczenie płatności opłat licencyjnych w przypadku stacji radiowych oraz rozpoczęcie projektów mających na celu zapewnienie zrównoważoności sektora w dłuższej perspektywie 86 . W MPM 2021 podkreślono, że środki te wdrożono przy zachowaniu niskiego ryzyka dla niezależności politycznej mediów 87 .

Można by jeszcze bardziej zwiększyć dostęp do informacji rządowych. Według MPM 2021 systemy uzyskiwania dostępu do informacji rządowych nadal nie są na tyle skuteczne, aby odpowiednio chronić prawo do informacji 88 . Zainteresowane strony zwróciły uwagę na kilka kwestii dotyczących warunków relacjonowania w kontekście pandemii COVID-19, takich jak zawieszenie niektórych posiedzeń publicznych (np. posiedzeń rad gminy) oraz ograniczony dostęp do sal rozpraw. Z drugiej strony dziennikarstwo, jako działalność mająca zasadnicze znaczenie, korzysta z wyjątków od zasad lockdownu i innych ograniczeń w przemieszczaniu się 89 .

Zgłoszono pewne obawy dotyczące internetowych i prawnych zagrożeń dla dziennikarzy. Od października 2020 r. na platformie Rady Europy propagującej ochronę dziennikarstwa i bezpieczeństwo dziennikarzy opublikowano trzy wpisy dotyczące Belgii w sprawie internetowych gróźb wobec dziennikarzy oraz przeszukania domu dziennikarza po publikacji sensacyjnego materiału o korupcji szczepionkowej 90 . Zgodnie z informacjami zgromadzonymi przez flamandzki związek dziennikarzy na temat korzystania ze specjalnej gorącej linii dotyczącej agresji wobec dziennikarzy ataki w sieci są często wymierzone w dziennikarki i dziennikarzy należących do mniejszości etnicznych. Zainteresowane strony zgłosiły również przypadki cyberstalkingu dziennikarzy 91 , jak również niedawne przypadki grożenia podjęciem kroków prawnych i konfiskaty przez policję legitymacji prasowej dziennikarza, który relacjonował demonstrację 92 . W związku z tym w MPM 2021 oceniono, że ryzyko związane ze wskaźnikiem dotyczącym zawodu dziennikarza, standardów i ochrony jest na średnim poziomie 93 . Wydaje się, że obawy dotyczące potencjalnych ograniczeń wynikających z ustawy o informacjach niejawnych 94 zostały rozwiane dzięki wyjątkowi dotyczącemu swobodnego dostępu do informacji dodanemu do projektu tej ustawy przez rząd 95 .

IV.Inne kwestie instytucjonalne związane z mechanizmami kontroli i równowagi

Belgia jest państwem federalnym, w którym znaczną część uprawnień mają regiony i wspólnoty. Na szczeblu federalnym Belgia posiada system oparty na dwuizbowym parlamencie. Parlament składa się z Izby Reprezentantów i Senatu. Możliwość składania wniosków ustawodawczych leży w gestii rządu oraz członków obu izb Parlamentu 96 . Organ doradczy Rady Stanu wydaje opinie na temat projektów ustaw. Trybunał Konstytucyjny jest właściwy do dokonywania przeglądu aktów ustawodawczych przyjętych przez parlament federalny i przez parlamenty regionów i wspólnot. Oprócz systemu wymiaru sprawiedliwości istotną rolę w odniesieniu do mechanizmów kontroli i równowagi odgrywają niezależne organy.

Organ doradczy Rady Stanu wciąż boryka się z problemami związanymi ze skutecznym wykonywaniem swojego mandatu 97 . Niedobór zasobów, w szczególności budżetowych i ludzkich, nadal stanowi wyzwanie dla organu doradczego. Ze względu na te wyzwania, a także na częste stosowanie procedur o skróconych terminach, Rada w niektórych przypadkach nie jest w stanie wydać opinii na temat projektów ustaw. Ponadto niedawne cięcia budżetowe spotęgowały wyzwania, przed którymi stoi organ doradczy, jeżeli chodzi o skuteczne wypełnianie mandatu, które ma istotne znaczenie dla zapewnienia wysokiej jakości przepisów.

Sąd apelacyjny uznał, że środki związane z COVID-19 zostały przyjęte w oparciu o prawidłową podstawę prawną, i uchylił wyrok sądu pierwszej instancji. W sprawie wniesionej do francuskojęzycznego Sądu Pierwszej Instancji w Brukseli rządowi nakazano przedstawienie podstawy prawnej środków związanych z COVID-19 w terminie 30 dni 98 pod groźbą kary pieniężnej w wysokości 5 000 EUR za każdy dzień zwłoki, przy czym w przypadku uchybienia przez rząd temu obowiązkowi środki te stałyby się nieważne na koniec okresu obowiązywania. Rząd zaskarżył wyrok do Sądu Apelacyjnego w Brukseli, który uznał w orzeczeniu z dnia 7 czerwca 2021 r., że środki związane z COVID-19 mają prawidłową podstawę prawną. Sąd Apelacyjny uznał jednak, że należy poczekać na przyszłe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w kwestii tego, czy środki związane z COVID-19 zostały przyjęte przy pełnym poszanowaniu konstytucji i praw podstawowych 99 .

Przyjęto „ustawę pandemiczną”, aby zapewnić nową podstawę prawną środków nadzwyczajnych w związku z pandemią 100 . Po ogłoszeniu przez Ministra Spraw Wewnętrznych w dniu 13 marca 2020 r. federalnego etapu krajowego planu gotowości środki związane z COVID-19 zostały przyjęte w drodze dekretów ministerialnych na podstawie obowiązujących ustaw 101 . W związku z narastającą krytyką, że środki przyjęte w celu zaradzenia pandemii COVID-19 wymagają solidniejszej podstawy prawnej ze względu na ich wpływ na prawa podstawowe, rząd przygotował „ustawę pandemiczną”, którą – po wydaniu szeregu opinii przez Radę Stanu 102 oraz Federalny Instytut Ochrony i Propagowania Praw Człowieka (FIRM/IFDH) 103 – przyjęto w dniu 15 lipca 2021 r. Ustawa przewiduje, że rząd może ogłosić stan zagrożenia epidemicznego dekretem królewskim, który musi zostać zatwierdzony przez parlament w terminie 15 dni. Środki nadzwyczajne mają być przyjmowane w drodze dekretu królewskiego, z wyjątkiem przypadków „bezpośredniego zagrożenia”, kiedy to środki te mogą zostać przyjęte w drodze dekretu ministerialnego.

Podjęto działania w celu zapewnienia ciągłości funkcjonowania parlamentu podczas pandemii COVID-19. Zmiana regulaminu Izby Reprezentantów umożliwiła prowadzenie debat plenarnych i głosowań w obecności większości posłów albo osobiście, albo zdalnie. Ponadto wykorzystanie wideokonferencji umożliwiło wirtualne organizowanie posiedzeń komisji, a ich członkowie mogli głosować na posiedzeniach plenarnych za pomocą środków cyfrowych.

Rząd rozpocznie proces szeroko zakrojonych konsultacji z obywatelami, które zapewnią wkład w planowaną nową reformę konstytucyjną. Rząd przygotowuje się do nowej „reformy państwa” po wyborach w 2024 r., która może zmienić proces tworzenia rządu po wyborach 104 , a także zmienić procedurę dokonywania zmian w konstytucji. Rząd zapowiedział uruchomienie platformy internetowej dialogu, za pośrednictwem której obywatele, społeczeństwo obywatelskie, środowisko akademickie i władze lokalne będą mogli wyrazić swoją opinię na temat planowanej reformy państwa 105 . Konsultacje trwałyby sześć tygodni i rozpoczęłyby się we wrześniu 2021 r. Ponadto parlament federalny przyjął przepisy określające szczegółowe zasady, zgodnie z którymi składający petycję, którzy zbiorą podpisy ponad 25 000 mieszkańców Belgii, muszą zostać wysłuchani przez właściwą komisję 106 .

Ustanowiono nowy Federalny Instytut Praw Człowieka, który już rozpoczął działanie 107 . Po powołaniu członków zarządu Federalnego Instytutu Ochrony i Propagowania Praw Człowieka (FIRM/IFDH) w lipcu 2020 r. sekretariat FIRM/IFDH rozpoczął pracę na początku 2021 r. Mandat FIRM/IFDH obejmuje wydawanie niewiążących opinii, zaleceń i sprawozdań dla władz państwowych, w tym z własnej inicjatywy, a także propagowanie praw człowieka. Instytut nie jest jednak właściwy do rozpatrywania indywidualnych skarg obywateli 108 . Ustawa, na mocy której ustanowiono FIRM/IFDH, przewiduje możliwość przyjęcia umowy o współpracy w celu rozszerzenia kompetencji Instytutu, które obecnie są ograniczone do szczebla federalnego, na szczebel niefederalny. Chociaż skutkuje to nieco rozproszonym krajobrazem ochrony praw człowieka, FIRM/IFDH współpracuje z innymi właściwymi organami ochrony praw człowieka 109 , również na szczeblu niefederalnym.

Społeczeństwo obywatelskie jest zaangażowane w niektóre inicjatywy rządowe, takie jak opracowanie planu działania przeciwko rasizmowi. Uznaje się, że Belgia charakteryzuje się otwartością w zakresie społeczeństwa obywatelskiego 110 , a organizacje społeczeństwa obywatelskiego są zapraszane do udziału w niektórych inicjatywach rządowych, takich jak przygotowanie krajowego planu działania przeciwko rasizmowi 111 . Plan działania zostanie opracowany wspólnie przez organy rządowe i „koalicję NAPAR”, która jest grupą 60 organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Załącznik I: Wykaz źródeł w porządku alfabetycznym*

* Wykaz odpowiedzi otrzymanych w kontekście konsultacji dotyczących sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. można znaleźć na stronie internetowej:  https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/upholding-rule-law/rule-law/rule-law-mechanism/2021-rule-law-report-targeted-stakeholder-consultation

Belgia (Wspólnota Francuska) (2021), informacje przekazane przez Belgię (Wspólnotę Francuską) na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

Blueprint for Free Speech (2021), informacje przekazane przez organizację Blueprint for Free Speech na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

Centrum ds. Pluralizmu i Wolności Mediów (2021), monitor pluralizmu mediów z 2021 r.

CIVICUS, Monitor tracking civic space – Belgium ( https://monitor.civicus.org/country/belgium/ ).

Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji (2020), badanie Eurobarometr Flash 482: Opinia przedsiębiorców na temat korupcji w UE.

Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji (2020), specjalne badanie Eurobarometr 502: korupcja.

Federalny Instytut Praw Człowieka (2021), „Voorontwerp van Wet betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie” [„Opinia w sprawie wstępnego projektu ustawy o środkach policji administracyjnej podczas stanu zagrożenia epidemicznego”], ( https://www.federaalinstituutmensenrechten.be/nl/documenten/FIRM-2021-advies-pandemiewet.pdf ).

Flamandzkie Stowarzyszenie Dziennikarzy – Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ/AVBB) (2021), uwagi przekazane przez Flamandzkie Stowarzyszenie Dziennikarzy (Vlaamse Vereniging van Journalisten) (VVJ/AVBB) na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

GRECO (2019), Fifth Evaluation Round – Evaluation Report on Belgium on preventing corruption and promoting integrity in central governments (top executive functions) and law enforcement agencies.

GRECO (2021), Fourth Evaluation Round – Evaluation Report on Belgium on Corruption prevention in respect of members of parliament, judges and prosecutors.

Komisja Europejska (2020), sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii.

Komisja Europejska (2021), unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości.

OECD (2018), „Anti-Bribery Convention, Additional follow-up to Phase 3 report”, ( https://one.oecd.org/document/DAF/WGB(2018)31/en/pdf ).

Ordre des Barreaux Francophones et Germanophones (2021), uwagi przekazane przez Ordre des Barreaux Francophones et Germanophones na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

Rząd belgijski (2020), program koalicyjny („Regeerakkoord”) ( https://www.belgium.be/sites/default/files/Regeerakkoord_2020.pdf ).

Rząd belgijski (2021), krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności.

Sąd Apelacyjny w Brukseli, wyrok z dnia 31 marca 2021 r.

Transparency International (2021), wskaźnik postrzegania korupcji w 2020 r.

Verlinden, A. (2020), „Beleidsverklaring van de minister van Binnenlandse zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing”. Brussel, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 6 listopada 2020 r., DOC 55 1610/020, s. 23–24, ( https://verlinden.belgium.be/sites/default/files/articles/Beleidsverklaring20201112.pdf ).

Załącznik II: Wizyta w Belgii

W kwietniu i maju 2021 r. służby Komisji odbyły spotkania wirtualne z następującymi podmiotami:

·centralne biuro ds. walki z korupcją

·Federalna Komisja Deontologiczna

·Federalny Instytut Praw Człowieka

·Flamandzka Izba Adwokacka

·Flamandzki Organ Regulacyjny ds. Mediów

·francusko- i niemieckojęzyczna izba adwokatów belgijskich (Ordre des Barreaux francophones et germanophones)

·Jednostka Przetwarzania Informacji Finansowych

·Jednostka Uczciwości Zawodowej i Kultury

·kolegium sądów i trybunałów

·Komitet P

·Liga Praw Człowieka (Liga voor Mensenrechten)

·Liga Praw Człowieka (Ligue des Droits Humains)

·Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

·Ministerstwo Sprawiedliwości

·Najwyższa Rada ds. Audiowizualnych

·Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości

·oddział Transparency International w Belgii

·prokuratura

·Rada ds. etyki w dziennikarstwie

·Rada ds. Mediów Wspólnoty Niemieckojęzycznej

·Rada Stanu

·Służby Sądów Administracyjnych

* Komisja spotkała się również z następującymi organizacjami podczas szeregu spotkań horyzontalnych:

·Amnesty International

·Center for Reproductive Rights

·CIVICUS

·Civil Liberties Union for Europe

·EuroCommerce

·European Partnership for Democracy

·Europejska Federacja Dziennikarzy

·Europejska Sieć Międzynarodowej Federacji Planowanego Rodzicielstwa (IPPF EN)

·Europejskie Centrum na rzecz Prawa Organizacji Pozarządowych

·Europejskie Centrum Wolności Prasy i Mediów

·Europejskie Forum Młodzieży

·Europejskie Forum Obywatelskie

·Front Line Defenders

·Human Rights House Foundation

·Human Rights Watch

·ILGA-Europe

·Konferencja Kościołów Europejskich

·Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka

·Międzynarodowa Komisja Prawników

·Międzynarodowy Instytut Prasowy

·Niderlandzki Komitet Helsiński

·Open Society European Policy Institute

·Philanthropy Advocacy

·Protection International

·Reporterzy bez Granic

·Społeczeństwo Obywatelskie Europy

·Transparency International UE

(1)      Do sądów tych można również wnieść odwołanie od wyroków wydanych przez sędziów pokoju i sądów policyjnych.

(2)      W tym 162 sędziów pokoju, 15 sądów policyjnych, dziewięć sądów gospodarczych, dziewięć sądów pracy i pięć sądów administracyjnych.

(3)      Rada Stanu obejmuje również organ doradczy, który wydaje opinie na temat wniosków ustawodawczych i regulacyjnych.

(4)      Składa się on z trzech sędziów i ławy przysięgłych złożonej z dwunastu obywateli.

(5)      Istnieje szereg flamandzkich szczególnych sądów administracyjnych.

(6)      Art. 151 konstytucji.

(7)      Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości składa się z 22 pracowników wymiaru sprawiedliwości, ośmiu adwokatów, sześciu profesorów i ośmiu przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. Połowa członków jest francuskojęzyczna, a połowa niderlandzkojęzyczna.

(8)      Formalnie król.

(9)      Organ wykonawczy może odmówić powołania kandydata wyznaczonego przez Najwyższą Radę Wymiaru Sprawiedliwości wyłącznie wtedy, gdy powoła się na wyraźne przyczyny (np. nieprawidłowość lub bezprawność), i nie może on zdecydować o powołaniu innego kandydata. Zamiast tego musi zwrócić dokumentację dotyczącą powołania Najwyższej Radzie i zwrócić się do niej z wnioskiem o nową kandydaturę. Decyzję organu wykonawczego dotyczącą niepowołania kandydata na sędziego można podważyć przed Radą Stanu. W kontekście takiego podważenia można również powołać się na niezgodność wniosku Najwyższej Rady z prawem.

(10)      Wykresy 47 i 49, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r. Kategoryzacja poziomu postrzeganej niezależności sądów przedstawia się w następujący sposób: bardzo niski (poniżej 30 % respondentów postrzega niezależność sądów jako dość dobrą i bardzo dobrą); niski (30–39 %), średni (40–59 %), wysoki (60–75 %), bardzo wysoki (powyżej 75 %).

(11)      Z 54 % do 64 %.

(12)      Z 64 % w 2019 r. do 58 % w 2021 r.

(13)      Z 62 % w 2016 r. do 66 % w 2021 r.

(14)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 2.

(15)      GRECO Fourth Evaluation Round – Evaluation Report [Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], s. 32. Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 2.

(16)      Zgodnie z nową ustawą aby zostać sędzią zastępcą, kandydaci muszą złożyć egzamin, a sędziowie zastępcy muszą przejść obowiązkowe szkolenie, w tym moduł poświęcony etyce. W ustawie zniesiono również system prokuratorów zastępców.

(17)     GRECO Fourth Evaluation Round – Second Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi raport zgodności] (opublikowany w dniu 5 maja 2021 r.): Belgia, s. 8. GRECO oceniła, że jej zalecenia wdrożono w sposób zadowalający.

(18)     GRECO Fourth Evaluation Round – Second Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi raport zgodności]: Belgia, s. 8.

(19)      Zob. również GRECO Fourth Evaluation Round – Second Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi raport zgodności]: Belgia, s. 9–10. GRECO oceniła, że jej zalecenie w tej kwestii wdrożono w sposób zadowalający. Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości przekazuje każdemu nowemu sędziemu lub prokuratorowi egzemplarz podręcznika etyki dla pracowników wymiaru sprawiedliwości.

(20)      Komitet P jest zewnętrznym, niezależnym organem nadzoru nad siłami policyjnymi.

(21)      Belgia, krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności.

(22)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 4.

(23)      Informacje otrzymane od kolegium sądów i trybunałów w kontekście wizyty w Belgii.

(24)      Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 4.

(25)      Rząd przeznaczył dodatkowy budżet na wzmocnienie sądownictwa, a w celu poprawy sytuacji w zakresie zasobów ludzkich opublikowano już informacje o dodatkowych wolnych stanowiskach.

(26)      Po raz pierwszy Najwyższa Rada Wymiaru Sprawiedliwości wszczęła postępowanie w sprawie postępowań przygotowawczych, które nadal są w toku. Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 2.

(27)      Prokuratura dokonuje obecnie przeglądu okólnika w celu poprawy rozpowszechniania informacji o faktach, które mogą prowadzić do nałożenia sankcji dyscyplinarnych na funkcjonariuszy policji, a także powołała grupę roboczą, w skład której wchodzą funkcjonariusze wymiaru sprawiedliwości, funkcjonariusze policji i pracownicy służby zdrowia, w celu opracowania przewodnika dobrych praktyk dotyczących przypadków „zespołu ostrego majaczenia” (ang. Excited Delirium Syndrome).

(28)      Okoliczności faktyczne wystąpiły w dniu 24 lutego 2018 r. Postępowanie przygotowawcze wciąż jest w toku.

(29)      Najwyższa Rada mogłaby wtedy również bardziej szczegółowo ocenić decyzje podjęte w postępowaniu przygotowawczym.

(30)     Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające, zalecenie (xiv).

(31)     Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające, zalecenie (xiv). GRECO z zadowoleniem przyjęła tę zmianę, ale zauważa, że dokumenty te muszą jeszcze zostać sformalizowane w drodze rozporządzenia zgodnie z wymogami przewidzianymi w przepisach.

(32)      Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 4–5. Obie inicjatywy zostały opóźnione z powodu pandemii COVID-19.

(33)      Informacje przekazane przez Belgię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

(34)      GRECO zaleciła również, aby Najwyższa Rada (NRS) rozszerzyła swoją działalność w zakresie audytu i dochodzeń, i w związku z tym z zadowoleniem przyjęła wprowadzenie przepisów wzmacniających kompetencje NRS w zakresie dochodzeń i audytów. Second Compliance Report [drugi raport zgodności]: Belgia, s. 10. Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 3.

(35)      Wykresy 6, 7, 14 i 15, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości.

(36)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 5.

(37)      Wykres 9, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(38)      Uwagi przekazane przez Ordre des Barreaux francophones et germanophones na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., w którym wskazano szczególnie znaczące opóźnienia w niektórych sądach (pięć lat). Z informacji otrzymanych w kontekście wizyty w Belgii wynika, że w niektórych przypadkach opóźnienia są nawet dłuższe niż pięć lat.

(39)      Zob. również rezolucja wstępna CM/ResDH(2021)103 Komitetu Ministrów z dnia 9 czerwca 2021 r., w której wyrażono głębokie zaniepokojenie ciągłym brakiem kompleksowych danych statystycznych dotyczących sądów cywilnych pierwszej instancji.

(40)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(41)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(42)      W porównaniu z ramami obowiązującymi przed reorganizacją ograniczono autonomię Jednostki Uczciwości Zawodowej i Kultury.

(43)      Transparency International, wskaźnik postrzegania korupcji w 2020 r., s. 2–3. Kategoryzacja poziomu postrzeganej korupcji przedstawia się w następujący sposób: niski (postrzeganie korupcji w sektorze publicznym przez ekspertów i pracowników na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach z wynikiem powyżej 79); stosunkowo niski (wynik 79–60), stosunkowo wysoki (59–50), wysoki (wynik poniżej 50).

(44)      W 2015 r. osiągnięto wynik 77, natomiast w 2020 r. – 76. Wynik znacząco wzrasta/maleje, jeżeli zmienia się o więcej niż pięć punktów; poprawia się/pogarsza się (zmiany o 4–5 punktów); jest stosunkowo stabilny (zmiany o 1–3 punkty) w ciągu ostatnich pięciu lat.

(45)      Dane Eurobarometru dotyczące postrzegania korupcji przez obywateli i przedsiębiorstwa oraz doświadczeń z nią związanych, przedstawione w ubiegłym roku, są aktualizowane co dwa lata. Najnowszy zbiór danych to specjalne badanie Eurobarometr 502 (2020) i badanie Eurobarometr Flash 482 (2019).

(46)      Informacje otrzymane przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Spraw Zagranicznych w kontekście wizyty w Belgii.

(47)      Uzupełniające uwagi na piśmie przekazane przez organy krajowe.

(48)      Sieć tę utworzono na mocy dekretu królewskiego z dnia 9 października 2014 r. w sprawie wykonania art. 3 § 2 ustawy z dnia 15 września 2013 r. o zgłaszaniu podejrzeń naruszenia uczciwości zawodowej w federalnym organie administracji przez członka jego personelu.

(49)      Tamże.

(50)     OECD (2018), Phase 3 evaluation of Belgium: additional written report [trzeci etap oceny Belgii: dodatkowe sprawozdanie pisemne].

(51)      Informacje otrzymane od centralnego biura ds. walki z korupcją w kontekście wizyty w Belgii.

(52)      W 2019 r. odnotowano 5 zgłoszeń i 4 wszczęte dochodzenia. Informacje otrzymane podczas wizyty w Belgii.

(53)      Verlinden, A., „Beleidsverklaring van de minister van Binnenlandse zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing”. Brussel, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 6 listopada 2020 r., DOC 55 1610/020, s. 23–24.

(54)      GRECO Fifth Evaluation Round – Evaluation Report [Piąta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], zalecenie (ii), pkt 45.

(55)      Art. 4 kodeksu postępowania dla osób pełniących funkcję publiczną zawiera definicję konfliktu interesów.

(56)      GRECO Fourth Evaluation Round – Interim Evaluation Report [Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], zalecenie (vi).

(57)      GRECO Fifth Evaluation Round – Evaluation Report [Piąta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], zalecenie (i), pkt 36. Aby zwiększyć świadomość na temat zagrożeń dla uczciwości zawodowej i lepiej zapobiegać konfliktom interesów wśród członków gabinetów, rząd powierzył niedawno Jednostce Uczciwości Zawodowej i Kultury zadanie zorganizowania warsztatów na temat konfliktu interesów dla członków gabinetów ministrów. Zgodnie z otrzymanymi informacjami w maju opracowano warsztaty testowe, a ich celem jest dostarczenie produktu końcowego we wrześniu 2021 r.

(58)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii.

(59)      GRECO Fifth Evaluation Round – Evaluation Report [Piąta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], pkt 92. Zalecenie GRECO, aby uzupełnić obowiązujący obecnie system oświadczeń o informacje dotyczące przychodów, aby oświadczenia te były podawane do publicznej wiadomości oraz aby dostęp do nich był łatwiejszy i odbywał się za pośrednictwem oficjalnej strony internetowej, nadal oczekuje na wdrożenie.

(60)      Regulamin Izby Reprezentantów, grudzień 2020 r.

(61)      GRECO Fourth Evaluation Round – Second Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi raport zgodności], s. 3.

(62)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r.

(63)      GRECO Fifth Evaluation Round – Evaluation Report [Piąta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], zalecenie (viii), pkt 60. W tym zakresie w umowie koalicyjnej wspomniano o możliwości rozszerzenia zakresu istniejącego rejestru służącego przejrzystości parlamentu, tak aby obejmował on również członków rządu; umowa koalicyjna, s. 82. W celu rozwiązania tej kwestii rozpoczęły się już rozmowy między parlamentem a rządem, a obecnie przeprowadzana jest ocena.

(64)      GRECO Fifth Evaluation Round – Evaluation Report [Piąta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], zalecenie (x), pkt 89.

(65)      Proposition de Loi modifiant l’article 16bis de la loi du 4 juillet 1989 relative à la limitation et au contrôle des dépenses électorales engagées pour l’élection de la Chambre des représentants, ainsi qu’au financement et à la comptabilité ouverte des partis politiques, en ce qui concerne les donateurs. Tekst został przyjęty przez Izbę Reprezentantów w dniu 18 marca 2021 r.

(66)      GRECO Fourth Evaluation Round – Second Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi raport zgodności], s. 3.

(67)      Nie jest jasne, czy opis zawarty w programie koalicyjnym będzie uwzględniał pełną definicję sygnalistów. Rząd belgijski (2020), program koalicyjny („Regeerakkoord”) ( https://www.belgium.be/sites/default/files/Regeerakkoord_2020.pdf ) .

(68)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(69)      Belgia zajmuje 11. miejsce w światowym rankingu wolności prasy Reporterów bez Granic na 2021 r. (6. miejsce wśród państw członkowskich UE), co oznacza awans o jedną pozycję z 12. miejsca w ubiegłym roku.

(70)      Vlaamse Regulator voor de Media (VRM).

(71)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(72)      Conseil supérieur de l’Audiovisuel (CSA).

(73)      Informacje przekazane przez Belgię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 13.

(74)      Medienrat.

(75)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(76)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 9.

(77)      Organ samoregulacyjny mediów dla Wspólnot Francusko- i Niemieckojęzycznej.

(78)      Organ samoregulacyjny mediów dla Wspólnoty Flamandzkiej.

(79)      Informacje otrzymane od Rady ds. etyki w dziennikarstwie w kontekście wizyty w Belgii.

(80)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(81)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 17.

(82)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(83)      Udziały w rynku i w koncentracji odbiorców w przypadku pierwszej czwórki w każdym formacie medialnym są bliskie 100 %. Treści dostarczane przez środki masowego przekazu z Francji, Niemiec, Luksemburga i Niderlandów pomagają jednak zróżnicować ofertę. Udziały w rynku wyłącznie internetowych mediów informacyjnych są często nieznane. Zob. monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 11 i 17.

(84)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 9.

(85)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(86)      Informacje przekazane przez Belgię (Wspólnotę Francuską) na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. oraz informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(87)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 12.

(88)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 9.

(89)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(90)      Belgia nie odpowiedziała jeszcze na te wpisy.

(91)      Informacje otrzymane w kontekście wizyty w Belgii.

(92)      Informacje przekazane przez organizację Blueprint for Free Speech na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.

(93)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Belgii, s. 9.

(94)      Zgodnie z początkowym projektem ustawy każdy, kto ujawniłby informacje niejawne, byłby narażony na sankcje karne. Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 10.

(95)      Informacje otrzymane od flamandzkiego związku dziennikarzy w kontekście wizyty w Belgii.

(96)      Senat może występować z wnioskami ustawodawczymi wyłącznie w określonych dziedzinach.

(97)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 5.

(98)      Francuskojęzyczny Sąd Pierwszej Instancji w Brukseli, wyrok z dnia 31 marca 2021 r. Ponadto w maju Sąd Karny w Kortrijku uchylił w postępowaniu apelacyjnym grzywnę nałożoną za naruszenie środków związanych z COVID-19 ze względu na brak podstawy prawnej tych środków.

(99)      Sąd Apelacyjny w Brukseli, wyrok z dnia 7 czerwca 2021 r.

(100)      Projekt ustawy pandemicznej był już przygotowywany przez rząd przed wydaniem wyroku przez francuskojęzyczny Sąd Pierwszej Instancji w Brukseli.

(101)      Po obradach Rady Ministrów.

(102)      Zgodnie z zaleceniem Rady Stanu chociaż środki nadzwyczajne niekoniecznie wymagają ratyfikacji przez parlament, powinny zostać przyjęte w drodze dekretu królewskiego, a nie dekretu ministerialnego.

(103)      Federalny Instytut Praw Człowieka, „Opinia w sprawie wstępnego projektu ustawy o środkach policji administracyjnej podczas stanu zagrożenia epidemicznego”.

(104)      Celem tej zmiany jest skrócenie czasu trwania przyszłych procesów tworzenia.

(105)      Oświadczenie Ministra Spraw Wewnętrznych przed Komisją Parlamentarną ds. Zmiany Konstytucji.

(106)      Informacje przekazane przez Belgię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 12.

(107)      Zob. sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 12.

(108)      Federalny rzecznik praw obywatelskich jest właściwy do rozpatrywania skarg dotyczących funkcjonowania administracji na szczeblu federalnym. Rzecznicy praw obywatelskich działają również na szczeblach niefederalnych i zajmują się szczególnymi obszarami tematycznymi.

(109)      Takimi jak UNIA, krajowy organ ds. równości akredytowany przez GANHRI z nadaniem statusu B, a także Myria, Federalne Centrum Migracji. Zob. również sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Belgii, s. 12.

(110)      Zob. ocena przyznana przez CIVICUS; oceny tej przestrzeni w skali pięciostopniowej są następujące: otwarta, ograniczona, utrudniona, stłumiona i zamknięta.

(111)      Jednocześnie zainteresowane strony zgłaszają coraz mniejszą gotowość organów rządowych do wspierania niektórych organizacji społeczeństwa obywatelskiego.