6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/1

1.1.1

De particuliere sector kan een belangrijke rol spelen in de strijd tegen de armoede in de wereld: dankzij deze sector is er werkgelegenheid, komen goederen en diensten tot stand, worden winst en inkomsten gegenereerd en kunnen openbare behoeften mede via belastingbijdragen worden gefinancierd, mits de internationaal erkende beginselen inzake ontwikkelingssamenwerking in acht worden genomen en de tot stand gebrachte werkgelegenheid waardig en kwalitatief werk betreft.

1.1.2

Het EESC vraagt dat de particuliere sector veel meer bij de ontwikkelingsagenda na 2015 en het nieuwe wereldwijde partnerschap wordt betrokken. Als de particuliere sector mee de doelstellingen bepaalt m.b.t. de uitroeiing van armoede en de totstandbrenging van duurzame groei die zowel kwantitatief als kwalitatief is, zal deze sector ook een deel van de verantwoordelijkheid voor de verwezenlijking van deze doelstellingen op zich nemen.

1.1.3

De maatschappelijke organisaties wijzen niet enkel op de positieve aspecten, maar ook op de risico's van de rol van de particuliere sector. Bij de ondersteuning van de particuliere sector in ontwikkelingslanden zou dan ook moeten worden uitgegaan van de beginselen transparantie, openheid van overheidsopdrachten, doeltreffendheid, doelgerichtheid van gedane investeringen en verantwoordelijkheid van de ambtenaren - tegenover alle belanghebbenden - voor de tenuitvoerlegging van de goedgekeurde ontwikkelingsstrategie. Hierbij zou het groeiende aandeel van de particuliere sector in de officiële ontwikkelingshulp er niet toe mogen leiden dat de minst ontwikkelde landen minder ontwikkelingshulp zullen ontvangen.

1.2.1

De particuliere sector, die in het onderhavige advies ook de sociale sector omvat, bestaat uit zelfstandige ondernemers, micro-ondernemingen, kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's), grote multinationals, coöperaties en andere bedrijven uit de sociale economie. Hij omvat de werknemers van particuliere ondernemingen, hun vakorganisaties en niet-gouvernementele organisaties die meewerken aan particuliere projecten. Ook in de ontwikkelingslanden zelf bestaat er een omvangrijke informele particuliere sector. Bij het ondersteunen van en samenwerken met de particuliere sector zou ook de informele arbeid binnen bedrijven moeten worden bestreden, net als de factoren die deze informele arbeid in de hand werken, gaande van het niveau van het land waar de bedrijven actief zijn tot de gevolgen die de bedrijfsactiviteiten lokaal voor de ontwikkeling met zich meebrengen.

1.2.2

Het maatschappelijk middenveld moet actief worden betrokken bij het bepalen van de rol en het vaststellen van indicatoren voor de bijdrage van de particuliere sector tot grensoverschrijdende ontwikkelingssamenwerking. Daarbij zou het nuttig zijn op Europees niveau een breed platform op te richten waaraan alle geïnteresseerde partijen deel zouden kunnen nemen.

1.2.3

Officiële ontwikkelingshulp zou zó moeten worden ingezet dat er via het aantrekken van privékapitaal voor investeringen in ontwikkelingslanden - aan de hand van innovatieve financiële instrumenten - een multiplicatoreffect tot stand komt. Dergelijke steun zou gericht moeten zijn op duidelijk gedefinieerde doelstellingen, zoals het scheppen van waardige en kwalitatieve werkgelegenheid, een kwalitatief betere productie en overdracht van managementknowhow naar de particuliere sector.

1.2.4

Publiek-private partnerschappen (PPP's) kunnen uitgroeien tot een belangrijk instrument om ontwikkelingsstrategieën ten uitvoer te leggen, op voorwaarde dat ze in een aangewezen mate worden ingezet en dat alle betrokken partijen met elkaar in contact staan.

1.3.1

De particuliere sector in de begunstigde ontwikkelingslanden kan zijn rol op ontwikkelingsgebied niet vervullen zonder een gunstig ondernemingsklimaat waarin algemeen erkende democratische beginselen worden gerespecteerd, waardoor de oprichting en groei van bedrijven wordt vereenvoudigd, buitensporige rompslomp wordt vermeden, de transparantie toeneemt, de alom aanwezige corruptie wordt ingeperkt en buitenlandse en lokale investeerders worden aangemoedigd.

1.3.2

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) zou moeten worden gezien als een vrijwillig initiatief van bedrijven en een engagement inzake ethisch ondernemen. Er zou een zeker kader voor MVO op ontwikkelingsgebied moeten worden vastgesteld, met inachtneming van de verklaringen en beslissingen inzake internationale investeringen en multinationale ondernemingen, net als van de OESO-richtsnoeren inzake MVO ("OESO-richtsnoeren voor multinationale ondernemingen").

1.3.3

Bij het creëren van nieuwe arbeidsplaatsen dient de particuliere sector de economische en sociale grondrechten te respecteren, met name de vier belangrijkste conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Nieuwe arbeidsplaatsen dienen in overeenstemming te zijn met de Agenda voor fatsoenlijk werk van de IAO.

1.4.1

Programma's voor capaciteitsopbouw bij de overheid in ontwikkelingslanden dienen te worden uitgewerkt in nauwe samenwerking met de sociale partners en geïnteresseerde ngo's voor ontwikkelingssamenwerking. Ze moeten de ondernemingsvoorwaarden verbeteren voor de kmo's die het grootste potentieel hebben om arbeidsplaatsen te creëren en armoede tegen te gaan.

1.4.2

Ondernemersorganisaties in ontwikkelingslanden dienen op zoek te gaan naar competenties die op het ondernemingsklimaat een positieve invloed kunnen hebben. Bij hen is het daarom nodig capaciteitsopbouw in aanzienlijke mate te ondersteunen, via de actieve deelname van partnerorganisaties in de ontwikkelde landen. EU-steunprogramma's dienen daarom ook te voorzien in financiering voor technische ondersteuning die Europese ondernemersorganisaties aan hun partners in ontwikkelingslanden verlenen. Via de EU-steunprogramma's dienen Europese ondernemersorganisaties ook meer te worden gemotiveerd.

1.4.3

Ontwikkelingssamenwerking moet meer ondersteuning bieden bij innovatieve projecten en ondernemingsmodellen waarin integratie wordt ondersteund (met inbegrip voor de steun voor een gemeenschap zonder grenzen). Dit zou ook helpen risicogroepen - lichamelijk gehandicapten, vrouwen, ouderen enz. - uit de armoede te halen.

1.4.4

Het is noodzakelijk de samenwerking van de particuliere sector met ngo's te ondersteunen, bijvoorbeeld via vrijwilligers die lokale ondernemingen onder meer management- en technologische knowhow aanreiken. Innovatieve ondernemingsprojecten die succes kennen, verdienen ruimere, systematische bekendheid.

1.4.5

De ontwikkeling van de particuliere sector vereist meer steun voor opleiding en verwerving van sleuteltechnologieën, in het bijzonder bij laaggekwalificeerde werknemers.

1.4.6

Het EESC raadt aan het Erasmusprogramma voor jonge ondernemers uit te breiden tot kandidaten uit ontwikkelingslanden, ofwel voor hen een programma met gelijkaardige doelstellingen uit te werken.

1.4.7

Bijzondere aandacht moet uitgaan naar de winnings- en grondstoffenindustrie, waar terdege rekening moet worden gehouden met de vereisten inzake de bescherming van het leefmilieu, sociaal verantwoorde arbeidsvoorwaarden voor werknemers en de duurzaamheid van de economische ontwikkeling van het land.

1.4.8

In ontwikkelingslanden ontbreekt het meestal aan strategieën voor de ontwikkeling van kmo's: via ontwikkelingssamenwerking dient deze handicap beter te worden aangepakt. De Europese ervaring met het steunbeleid voor kmo's zou gericht en in aangepaste vorm naar de ontwikkelingslanden moeten worden overgedragen.

2.1

Commissaris Šefčovič heeft het EESC bij brief aan zijn voorzitter laten weten dat de Commissie voorstellen voorbereidt om de particuliere sector op een doeltreffendere manier bij het globale partnerschap voor ontwikkeling na 2015 te betrekken. Hij heeft het EESC dan ook verzocht een verkennend advies uit te werken over de rol van de particuliere sector bij de bespoediging van slimme, duurzame en inclusieve groei na 2015, een thema waarover de Verenigde Naties zich momenteel buigen.

2.2

In zijn advies over de Commissiemededeling Een waardig leven voor iedereen: armoede uitroeien en de wereld een duurzame toekomst geven (REX/372) (1) heeft het EESC een aantal aanbevelingen geformuleerd om het maatschappelijk middenveld te betrekken bij de voorbereiding, tenuitvoerlegging en follow-up van wereldwijde duurzame ontwikkeling na 2015.

2.3

Ontwikkelings- en externe samenwerking is een onderwerp dat het EESC reeds geruime tijd intensief in zijn adviezen (2) behandelt. Het heeft veel ervaring en kennis opgedaan dankzij zijn activiteiten op het terrein van de ACP-regio, Euromed, het Oostelijk Partnerschap, internationale handelsonderhandelingen en andere thema's die met ontwikkelingskwesties verband houden. Bij de uitwerking van dit advies zal dit zeker van pas komen.

3.1

De particuliere sector kan een belangrijke rol spelen in de strijd tegen de armoede in de wereld: dankzij deze sector is er werkgelegenheid, komen goederen en diensten tot stand, worden winst en inkomsten gegenereerd en kunnen openbare behoeften mede via belastingbijdragen worden gefinancierd, mits de internationaal erkende beginselen inzake ontwikkelingssamenwerking in acht worden genomen. De officiële ontwikkelingshulp is een belangrijke katalysator op het gebied van ontwikkeling en zal dat ook na 2015 blijven, maar deze hulp volstaat op zich niet om armoede uit te roeien (3).

3.2

Bij de vaststelling van de millenniumontwikkelingsdoelen inzake de uitroeiing van armoede was onvoldoende bepaald hoe de doelstellingen moesten worden bereikt, terwijl ze ook onvoldoende op elkaar afgestemd waren en geen rekening hielden met de rol van de particuliere sector inzake ontwikkeling (4). In het toekomstige ontwikkelingskader na 2015 dient de particuliere sector veel meer betrokken te worden als een strategische partner en een motor voor duurzame groei op basis van drie pijlers - de economische pijler, de sociale pijler en de milieupijler. Hierbij moeten niet enkel kwantitatieve, maar ook kwalitatieve indicatoren in aanmerking worden genomen.

3.3

De maatschappelijke organisaties (5) wijzen zowel op de voordelen als op de risico's van het betrekken van de particuliere sector bij ontwikkelingssamenwerking. Om deze risico's teniet te doen moet bij de ondersteuning van de particuliere sector rekening worden gehouden met de transparantie- en doeltreffendheidsbeginselen, moeten investeringen gericht worden gedaan, moeten overheidsopdrachten open zijn en dienen ambtenaren tegenover alle belanghebbenden verantwoordelijk te zijn voor de tenuitvoerlegging van de goedgekeurde ontwikkelingsstrategie.

3.4

De particuliere sector omvat zelfstandigen, micro-ondernemingen, kmo's, grote multinationals, bedrijven uit de sociale economie en financiële instellingen. In een bredere benadering behoren ook de werknemers van particuliere bedrijven, hun vakverenigingen en de ngo's die aan particuliere projecten deelnemen, tot de particuliere sector. Bijzonder voor ontwikkelingslanden is dat ze naast wettelijk opererende particuliere bedrijven een omvangrijke informele particuliere sector kennen. Bij het verlenen van ontwikkelingssteun is het nodig de verschillende particuliere subjecten, net als de gevolgen van hun activiteiten voor de ontwikkeling, van elkaar te onderscheiden, rekening houdend met hun omvang, het betrokken vakgebied en het ontwikkelingsniveau van het land (minst ontwikkelde landen, landen met een middelmatig ontwikkelingsniveau, zich ontwikkelende landen en kwetsbare landen).

3.5

De particuliere sector zou samen met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld moeten worden betrokken bij het bepalen van de ontwikkelingsbehoeften van elk land, terwijl hij ook zou moeten deelnemen aan het vastleggen van nieuwe doelstellingen inzake duurzame groei na 2015, teneinde zijn deel van de verantwoordelijkheid voor de effectieve verwezenlijking van de doelstellingen op zich te nemen. Binnen deze doelstellingen, die in het verlengde van de millenniumontwikkelingsdoelen zouden moeten liggen en die concreet en meetbaar moeten zijn, dienen de volgende thema's aan bod te komen: water, landbouw, voedselveiligheid, energie, verkeersinfrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg, digitale economie en gender- en sociale gelijkheid.

3.6

De particuliere sector moet worden erkend als een belangrijke schakel in het nieuwe globale partnerschap voor ontwikkeling. Het zou wenselijk zijn een platform op te richten met vertegenwoordigers van Europese ondernemers en werkgevers, dat ook zou openstaan voor andere geïnteresseerde actoren - waaronder vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld - en dat met vertegenwoordigers van Europese en financiële instellingen een dialoog kan aangaan over de rol van de particuliere sector bij internationale ontwikkelingssamenwerking.

3.7

De particuliere sector in donorlanden neemt aan ontwikkelingssamenwerking deel als leverancier van met officiële ontwikkelingshulp gefinancierde diensten en uitrusting, als rechtstreekse verlener van ontwikkelingshulp uit filantropische overwegingen, binnen gemeenschappelijke projecten met de overheid en met ngo's, alsook als investeerder in projecten die naast hun bedrijfsdoeleinden ook belangrijke resultaten op ontwikkelingsvlak tot stand brengen. Voorrang dient uit te gaan naar innovatieve projecten voor de opbouw van innovatiecapaciteit, consultancydiensten, incubators en clusters in begunstigde landen. Overheidsopdrachten voor ontwikkelingsprojecten moeten transparant en open zijn.

3.8

Op ontwikkelingsvlak zou de particuliere sector eveneens een bijdrage moeten leveren tot de ondersteuning van een samenleving zonder drempels, wat ook zou helpen risicogroepen - bv. personen met een handicap, vrouwen, ouderen, personen met tijdelijke verwondingen - uit de armoede te halen. Het raamakkoord over de inclusieve arbeidsmarkt dat de sociale partners van de EU in maart 2010 hebben gesloten moet als inspiratie dienen om binnen het toekomstige ontwikkelingskader aan de zonet vermelde vereiste te voldoen.

3.9

De particuliere sector in ontwikkelingslanden heeft systematische ondersteuning nodig om zijn rol op het vlak van ontwikkeling te kunnen vervullen. In officiële ontwikkelingshulp is dan ook steeds meer aandacht voor de particuliere sector. Dit mag echter niet ten koste gaan van de officiële ontwikkelingshulp voor de minst ontwikkelde landen, die zonder deze hulp hun prangende problemen niet kunnen oplossen.

3.10

Particuliere, op ontwikkeling gerichte investeringen van grote multinationale ondernemingen bieden lokale gevestigde of ontluikende kmo's kansen om projecten uit te voeren: door samenwerking met partners uit ontwikkelde landen kunnen ze dan technische knowhow verwerven en toegang krijgen tot passende geavanceerde technologie. Multinationals dienen de algemeen erkende beginselen te eerbiedigen zoals die door VN, de OESO en andere internationale organisaties zijn uitgewerkt (6).

3.11

Net als elders ter wereld bieden kmo's in ontwikkelingslanden een belangrijk ontwikkelingspotentieel, dat mede ontgonnen dient te worden via microkredieten en preferentiële leningen van Europese en internationale instellingen ter financiering van ontwikkeling. Een andere belangrijke vorm van investeringen zijn de transfers van spaargeld en andere financiële middelen van emigranten. Aan de hand van stimuli moeten deze transfers ook beter op de ontwikkelingsbehoeften van het thuisland worden gericht.

3.12

Het EESC verwelkomt de ideeën die de Commissie naar voren schuift in haar Mededeling Na 2015: naar een alomvattend en geïntegreerd financieringsmodel voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling  (7). Het EESC zou graag hebben dat de particuliere sector en het georganiseerde maatschappelijk middenveld betrokken worden bij de voorgestelde discussie over de geïntegreerde financieringsaanpak.

3.13

Officiële ontwikkelingshulp zou voornamelijk zó moeten worden ingezet dat er via het aantrekken van privékapitaal voor investeringen in ontwikkelingslanden een multiplicatoreffect tot stand komt. Daartoe zou gebruik moeten worden gemaakt van innovatieve instrumenten, met name blending, verschillende garantieregelingen en lagere intrestvoeten. Staatswaarborgen voor investeerders die in ontwikkelingslanden investeren, zouden bij de officiële ontwikkelingshulp moeten worden gerekend. De aldus geboden ondersteuning van privékapitaal zou gekoppeld moeten worden aan duidelijk gedefinieerde voorwaarden en indicatoren, die onder meer betrekking hebben op de duurzaamheid van de ontwikkeling, de bescherming van het leefmilieu, het groene karakter van de economie, het scheppen van werkgelegenheid, de verbetering van de kwaliteit van de productie en de overdracht van managementknowhow naar de particuliere sector.

3.14

Investeringen moeten meer op de versterking van de dienstensector worden gericht, bv. op het bank- en verzekeringswezen, de telecommunicatie en de verkeerssector, net als op andere diensten die ondernemingen ondersteunen en onontbeerlijk zijn voor een gezonde ontwikkeling van industrie en landbouw. Hierbij dient de overheid toezicht te houden op de instandhouding van de mededinging en dient ze in een passende bescherming van de investeringen te voorzien.

3.15

Publiek-private partnerschappen kunnen uitgroeien tot een belangrijk instrument om ontwikkelingsstrategieën ten uitvoer te leggen, aangezien ze het subsidiëringsmechanisme van publieke financiering met particuliere investeringsinitiatieven combineren om aan de ontwikkelingsbehoeften van de eindbegunstigden te voldoen. Om deze projecten te laten slagen is het noodzakelijk dat informatie transparant is en er open met de betrokken partijen wordt gecommuniceerd.

4.1

De particuliere sector in de begunstigde ontwikkelingslanden kan zijn rol op ontwikkelingsgebied niet vervullen zonder dat is voldaan aan basisvoorwaarden die de sector in staat stellen te overleven en zijn activiteiten te verrichten. Ontwikkelingssamenwerking dient dan ook meer op de permanente verbetering van het ondernemingsklimaat te zijn gericht: dat zou tot gevolg hebben dat de oprichting en groei van bedrijven wordt vereenvoudigd, buitensporige rompslomp wordt vermeden, transparantie toeneemt en de alom aanwezige corruptie wordt ingeperkt. Een versterkte rechtsstaat werkt aanmoedigend voor buitenlandse en lokale investeerders en draagt bij tot de diversifiëring van plaatselijke economieën.

4.2

De totstandbrenging van een gezond ondernemingsklimaat moet kunnen rusten op marktmechanismen (waaronder mededinging), een operationele financiële markt, onafhankelijke justitie, een veralgemeende toepassing van het recht (het handelsrecht in het bijzonder) en respect voor de regels van de internationale handel en de intellectuele-eigendomsrechten. Plaatselijke culturele gebruiken moeten worden gerespecteerd in zoverre ze de mededinging niet verhinderen en er niet toe leiden dat corruptie plaatsvindt of dat middelen worden herverdeeld zonder dat dit enige toegevoegde waarde biedt.

4.3

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in ontwikkelingssamenwerking zou moeten worden gezien als een vrijwillig initiatief van bedrijven en een engagement inzake ethisch ondernemen. Binnen het basiskader dat uit wereldwijd erkende beginselen (8) bestaat, kiezen bedrijven zelf wat voor hun economische activiteit aanvaardbaar is en op welke manier hieraan vorm dient te worden gegeven. Een dergelijk afgebakend kader garandeert eerlijke mededinging met andere firma's binnen de sector.

4.4

Aangezien de particuliere sector arbeidsplaatsen creëert, kan hij een bijdrage leveren tot de uitroeiing van armoede. Daarbij moeten echter de economische en sociale grondrechten worden gerespecteerd. Met name dienen de belangrijkste IAO-conventies nauwgezet te worden nageleefd (vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen, verbod op dwangarbeid, verbod op kinderarbeid, non-discriminatie in arbeidsverhoudingen).

4.5

De nieuwe arbeidsplaatsen moeten in overeenstemming zijn met de Agenda voor fatsoenlijk werk (Decent Work Agenda) van de IAO: het werk moet vrij worden gekozen, er moet sociale bescherming voorhanden zijn, de grondrechten van arbeiders moeten worden gerespecteerd en er moet een sociale dialoog worden ingericht. Het is belangrijk dat alle investeerders - en met name degenen die een beroep doen op overheidsmiddelen voor ontwikkelingshulp - deze beginselen in al hun projecten strikt naleven en hun partners in dezelfde richting beïnvloeden.

4.6

Programma's voor capaciteitsopbouw bij de overheid in ontwikkelingslanden dienen de fundamenten van de rechtsstaat te versterken en bij te dragen tot een beter ondernemingsklimaat en een hogere absorptiecapaciteit van lokale bedrijven. Deze programma's zouden moeten worden uitgewerkt in nauwe samenwerking met de sociale partners en geïnteresseerde ngo's.

5.1

Ondernemersorganisaties zoals kamers van koophandel, sectororganisaties en -verenigingen, werkgeversfederaties en organisaties uit de sociale economie uit donorlanden zouden in alle fases van de projectcyclus actief moeten worden betrokken bij programma's voor ondersteuning van de particuliere sector in ontwikkelingslanden. Er dient dan ook een ondersteuningsprogramma voor plaatselijke kmo-organisaties te worden ingericht, dat kmo's in staat stelt ervaring op te doen, met name op het vlak van marketing, integratie in toeleveringsketens, certificering, logistiek enz.

5.2

Ondernemersorganisaties in ontwikkelingslanden hebben behoefte aan vaardigheden om het ondernemingsklimaat te verbeteren, het democratische bestuur van hun eigen organen te versterken, nieuwe leden te werven en actief met hen te communiceren. Daartoe is het nodig de capaciteitsopbouw in aanzienlijke mate te ondersteunen, via de actieve deelname van equivalente partnerorganisaties in de EU. EU-steunprogramma's zouden daarom ook moeten voorzien in financiering voor technische ondersteuning die Europese ondernemersorganisaties aan hun partners verlenen.

5.3

In de ontwikkeling van de particuliere sector zou plaats moeten zijn voor opleidingsmodules voor ondernemers, met inbegrip van stages in ontwikkelde landen. Het EESC raadt aan het Erasmusprogramma voor jonge ondernemers uit te breiden tot kandidaten uit ontwikkelingslanden, ofwel voor hen een programma met gelijkaardige doelstellingen uit te werken. Hiervoor dienen ook voldoende middelen worden uitgetrokken.

5.4

Er is meer ondersteuning nodig voor opleiding en ontwikkeling van kennis m.b.t. sleuteltechnologieën, met name bij laaggekwalificeerde werknemers. Al geruime tijd ontbreekt het de betrokken landen aan programma's voor beroepsopleiding, aangezien donorlanden hoofdzakelijk beurzen voor het hoger onderwijs toekennen. In de industrie en andere bedrijfstakken heeft de particuliere sector echter behoefte aan werknemers die beschikken over gangbare beroepsvaardigheden die binnen het klassieke leerlingschap worden aangeleerd, net als over werkgewoonten die onontbeerlijk zijn voor wie door een buitenlandse investeerder of een gemengd bedrijf wordt tewerkgesteld.

5.5

Ontwikkelingssamenwerking moet meer ondersteuning bieden bij innovatieve projecten en ondernemingsmodellen die integratie ondersteunen en waarbij veel ruimte is voor samenwerking tussen de particuliere sector en ngo's. Een voorbeeld hiervan vormt het uitsturen van deskundigen-vrijwilligers, die bijstand bieden bij de ontwikkeling van het ondernemerschap in ontwikkelingslanden (9). Als succesvolle innovatieve ontwikkelingsprojecten inzake ondernemerschap meer publiciteit krijgen, zal ook de uitwisseling van ervaringen tussen lidstaten worden bevorderd.

5.6

Bijzondere aandacht moet uitgaan naar de winningsindustrieën en de grondstoffensector. In investeringsprojecten moet rekening worden gehouden met uitdagingen zoals de bescherming van het leefmilieu, sociaal verantwoorde arbeidsvoorwaarden voor werknemers en de duurzaamheid van de ontwikkeling. Nationale en lokale instellingen in begunstigde landen moeten voor elke sector een passend kader vaststellen en toezien op de inachtneming ervan, net als op het nakomen van de fiscale verplichtingen. Ontwikkelingshulp moet bijdragen tot deze systematische benadering, terwijl tegelijk de meest geschikte regels worden ingevoerd om buitensporige rompslomp en wijdverspreide corruptie uit de weg te ruimen.

5.7

Ontwikkelingssamenwerking moet duurzame landbouw en de plaatselijke verwerkende industrie ondersteunen, zodat levensmiddelen en grondstoffen beter verwerkt kunnen worden. Er dient ook steun te worden uitgetrokken voor de oprichting van verenigingen van landbouwers en kleine verwerkers van landbouwproducten, alsook voor hun integratie in de toeleveringsketen.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/6

1.1

De EU, de EU-lidstaten en het Europees maatschappelijk middenveld hebben veel ervaring met overgangsprocessen. Deze ongelooflijk rijke bron van ervaringen zou veel beter benut moeten worden om door verandering stabiliteit te bereiken in landen binnen de Europese Unie, haar buurlanden alsook in overige delen van de wereld.

1.2

Als voortrekker in het actuele VN-debat over de ontwikkelingsagenda na 2015 moet de EU concrete voorstellen doen, gebaseerd op solidariteit en coherent beleid en met inachtneming van onderhavig EESC-advies en de adviezen die het EESC eerder over dit onderwerp heeft uitgebracht (1).

1.3

Bij het uitwerken van concrete maatregelen moeten de in de EU voorhanden ervaringen met overgangsprocessen worden benut. Succesvolle en minder geslaagde praktijkvoorbeelden die in de EU voorhanden zijn m.b.t. overgangsprocessen, de beschikbare steuninstrumenten en gegevens over de betrokken spelers moeten daartoe systematischer worden geïnventariseerd. Er zal een actieplan worden opgesteld voor het gebruik van de ervaringen met overgangsprocessen bij de programmering van beleidsmaatregelen en activiteiten. Het "Europees Compendium voor overgangsprocessen" en andere voorstellen die in recente EU-documenten zijn gedaan moeten zo snel mogelijk operationeel worden gemaakt

1.4

De EU moet op het vlak van externe betrekkingen een krachtiger beleid voeren dat sterker is gebaseerd op participatie, openheid, efficiëntie en samenhang. Dit beleid dient gericht te zijn op bevordering van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden (m.i.v. vrijheid van vereniging en vreedzame vergadering) en op bevordering van de rechtsstaat en moet bijdragen tot het creëren van een democratisch klimaat waarin burgers en maatschappelijke organisaties deelhebben aan het beleidsvormingsproces en aan het toezicht op de tenuitvoerlegging van dat beleid. Het spreekt voor zich dat dit beleid dient te worden opgezet vanuit een langetermijnvisie.

1.5

In dit beleid dient een centrale rol te worden weggelegd voor het maatschappelijk middenveld van de EU en haar partnerlanden. Partnerschapsovereenkomsten, steunprogramma's en subsidies mogen, overeenkomstig het EU-partnerschapsbeginsel, niet worden goedgekeurd zonder een structurele dialoog met het maatschappelijk middenveld. Bijzondere nadruk dient daarbij te worden gelegd op de dialoog met en inclusie van de verschillende sociale groeperingen in de partnerlanden, m.i.v. minderheden en inwoners van perifere gebieden.

1.6

Veel potentiële ontwikkelaars van duurzame ontwikkelingsprojecten komen nu als gevolg van discriminerende administratieve of andere regels niet in aanmerking voor EU-steun. Positieve discriminatie (die geen ruimte laat voor misbruik) en een verplichting om in de ontwikkelingsprojecten partners te betrekken met recente ervaring op het gebied van overgangsprocessen zijn nodig om gelijke kansen te waarborgen voor spelers uit groepen die in de huidige evaluaties lager scoren. Wat telt, zijn de kwaliteit van een project en de resultaten.

1.7

Er moeten nieuwe samenwerkingsmechanismen worden ingevoerd en bestaande uitgebreid, zie m.n. par. 3.3.4, 3.3.6, 3.3.7 en 3.3.8, bijv. mondiale Twinningprojecten, Taiex, Eramus+, nieuwe uitwisselingsfora enz.

1.8

Actoren die verbonden zijn aan autoritaire regimes en/of ondemocratische praktijken (bijv. zgn. gongo's (government organised ngo's), "gele" vakbonden, e.d.) dienen te worden uitgesloten van steun.

1.9

In het algemeen dient alomvattende steun te worden verleend aan een brede dwarsdoorsnede van de maatschappij in de partnerlanden.

1.10

Democratische verandering, duurzame ontwikkeling, inclusieve economische groei en een stabiele markt en een hoger welvaarts- en werkgelegenheidspeil kunnen het beste worden bereikt als ze worden geschraagd door goed bestuur en een sterk op rechten gebaseerde aanpak. De praktijk heeft getoond dat een sterk maatschappelijk middenveld, en zeker een georganiseerd maatschappelijk middenveld, de beste waarborg is voor succes.

2.1

Het EESC steunt de brede visie op duurzame ontwikkeling, die, zoals de Raad van de EU aantekent, zaken als democratisch bestuur, mensenrechten en het rechtsstaatbeginsel, economisch en sociaal welzijn, vrede en stabiliteit omvat (2).

2.2

Kort samengevat kan een overgangsproces worden omschreven als een proces van stabilisatie, ondersteuning van de democratie, opbouw van instellingen, capaciteitsopbouw, delen van succesvolle praktijken en consolidering van hervormingen ter bevordering van duurzame verandering, dat steunt op solidariteit en acties van particulieren, maatschappelijke organisaties, overheid en andere actoren.

2.3

Verscheidene aspecten van de samenwerking met samenlevingen die zich in een overgangssituatie bevinden, stonden eerder al op de agenda van het EESC (3). Doel van dit advies is verder te kijken dan de bestaande bronnen en tegelijk tegemoet te komen aan de specifieke belangen van het Litouwse voorzitterschap van de Raad van de EU en het algemene belang van het Europees maatschappelijk middenveld (door o.m. een bijdrage te leveren aan de Top van het Oostelijk Partnerschap in Vilnius in november 2013 en aan de Europese Ontwikkelingsdagen).

2.4

Een andere reden om het huidige beleid aan te passen zijn de recente ontwikkelingen in de partnerlanden van de EU. Het EESC plaatst vraagtekens bij de duurzaamheid van de ontwikkelingen in sommige Oost-Europese buurlanden, Euromed-landen en andere partnerlanden. In de Westelijke Balkan zijn dan weer positieve veranderingen waar te nemen (m.n. de toetreding van Kroatië tot de EU).

3.1.1

Om duurzame verandering mogelijk te maken moeten de verschillende EU beleidsmaatregelen, programma's en activiteiten voor een bepaalde regio of een bepaald beleidsterrein beter op elkaar worden afgestemd, teneinde meer synergie-effecten te bereiken en meer samenhang in het geheel te brengen. De capaciteit van de EU voor extern optreden moet nog verder worden uitgebreid om gemeenschappelijke Europese waarden en doelstellingen daadwerkelijk op Europese schaal te kunnen ondersteunen (4).

3.1.2

De beleidssamenhang voor ontwikkeling (policy coherence for development (PCD)) dient te worden verzekerd en voorwerp te zijn van een strenger toezicht. De verplichting tot beleidssamenhang voor ontwikkeling, zoals verankerd in art. 208 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (zoals gewijzigd bij het Verdrag van Lissabon), dient een centrale plaats in te nemen in de beleidsontwikkeling en in de tenuitvoerlegging van de regelgeving voor de instrumenten voor extern optreden. In alle EU-beleidsonderdelen, programma's en activiteiten dient zij expliciet van toepassing te zijn. De consistentie van nieuwe EU-initiatieven moet consequent worden getoetst. Alle programma's (m.i.v. de evaluaties en begrotingslijnen) dienen uitdrukking te geven aan de internationale verbintenissen en verplichtingen van de EU m.b.t. mensenrechten en ontwikkeling (m.i.v. de gemeenschappelijke overeenstemming van de VN inzake een op mensenrechten gebaseerde aanpak van het ontwikkelingsvraagstuk) en dienen zich met name te richten op de meest gemarginaliseerde en kwetsbare groepen in de samenleving. Belangrijk is ook dat er wordt onderzocht of de positieve ontwikkelingen op het ene beleidsterrein niet gepaard gaan met negatieve ontwikkelingen op andere beleidsterreinen.

3.1.3

Ook zou er, bij voorkeur aanleunend bij of in samenwerking met het portaal "Uw Europa", een gemeenschappelijk platform moeten komen, waar de gebruiker in één oogopslag een overzicht krijgt van de bestaande instrumenten (steun, aanbestedingen, programma's enz.) van de EU en/of haar lidstaten die rechtstreeks of onrechtstreeks van invloed zijn op de externe beleidsmaatregelen. Inspanningen moeten worden gedaan om ook informatie op te nemen voor kleinere (ook subregionale) organisaties. Een andere doelgroep waarop het platform zich dient te richten zijn de instellingen in de EU-lidstaten en in de samenlevingen die zich in een overgangssituatie bevinden. Ter ondersteuning van het platform kan worden gedacht aan een nieuwsbrief of aan bijdragen via bijv. Twitter.

3.1.4

Het streven van de EU dient erop gericht te zijn haar eigen activiteiten en die van de lidstaten in de partnerlanden samen te brengen en op elkaar af te stemmen om synergie-effecten te creëren en een al te sterke interne competitie te vermijden. De lidstaten zouden kunnen overwegen om taken te delen en samen samenwerkingsverbanden met landen van buiten de EU op te zetten in eigen land of in de partnerlanden (overgangscoördinatoren, vertaalcentra, centra voor rechtsbijstand, onderwijsinstellingen enz.).

3.2.1

De EU-mechanismen voor extern optreden moeten zo inclusief, transparant en participatief mogelijk zijn om ontwikkeling en samenwerking tot een zaak van iedereen te maken. Momenteel schort het hier nog aan. De mogelijkheden van het partnerschapsbeginsel om maatschappelijk middenveld en overheden samen te brengen dienen nader te worden onderzocht, o.m. als criterium om in aanmerking te komen voor steun.

3.2.2

Nauwe, bij voorkeur gestructureerde betrokkenheid van vertegenwoordigers van het politiek-maatschappelijke middenveld is een voorwaarde om een duurzaam draagvlak voor hervormingen te creëren. Zie ook par. 1.5. Maatschappelijke organisaties, m.i.v. de sociale partners uit de EU- en de partnerlanden, moeten betrokken worden bij de programmering en verwezenlijking van alle ontwikkelings- en samenwerkingsactiviteiten. Bestaande partnerschappen moeten worden versterkt en nieuwe bevorderd.

3.2.3

Het EESC wil graag daartoe bijdragen. Zijn partners van over de hele wereld kunnen daarbij van grote waarde zijn net als de fora die nu al op regelmatige basis worden georganiseerd.

3.2.4

De EU moet meer inspanningen doen om de capaciteit van de actoren in de EU- en partnerlanden te vergroten. Dit kan d.m.v. financiële steun, uitwisseling van ervaringen, aanbod van onderwijs/opleiding en andere middelen of programma's.

3.2.5

De verschillende gouvernementele en niet-gouvernementele actoren uit de EU- en partnerlanden dienen dezelfde deelnamemogelijkheden te hebben. Elke vorm van aanhoudende rechtstreekse of onrechtstreekse discriminatie, waaronder al te restrictieve subsidiabiliteitscriteria en te strenge projectomvang- en technische vereisten, discriminerende administratieve regelingen, zoals verschillen in bezoldiging en/of belasting voor deskundigen die voor dezelfde projecten werken, cofinancieringsvereisten (problemen met het aanvaarden van bijdragen in natura), nationale lobbyactiviteiten die tot concurrentievervalsing leiden, enz. (5), dient te worden vermeden. Zie punt 1.6.

3.2.6

De technologische mogelijkheden van de 21e eeuw, met o.a. e-bestuur, dienen sterker te worden benut en bevorderd ten behoeve van dialoog en participatie, bijv. d.m.v. een speciaal programma voor democratische bijstand 2.0.

3.3.1

Het huidige systeem van EU- en EU-gerelateerde financierings- en steunmogelijkheden wordt vaak bekritiseerd, omdat het onnodig ingewikkeld zou zijn. Het EESC juicht de aangekondigde plannen om de externe financieringsinstrumenten van de EU, waaronder het Europees Nabuurschapsinstrument voor 2014 en daarna, te vereenvoudigen en te stroomlijnen toe en is voorstander van gepoolde financiering.

3.3.2

Kwaliteit staat voorop. Specifieke expertise op het gebied van overgangsprocessen en het vermogen om de behoeften van het partnerland te lezen en projecten daarop af te stemmen dient objectief getoetst te worden en zwaarder te wegen dan ervaring met de uitvoering van eerdere EU-projecten.

3.3.3

Er dient efficiënter gebruik te worden gemaakt van in de EU voorhanden expertise op het gebied van overgangsprocessen bij de uitwerking van het externe beleid van de EU, waaronder het beleid voor ontwikkelingssamenwerking (6). Successen en geleerde lessen dienen systematisch in kaart te worden gebracht en uitvoerig te worden geanalyseerd. De conclusies dienen te worden benut en volledig operationeel worden gemaakt en geïntegreerd in de programmeringscyclus. De bedoeling is dat hier concreet iets mee wordt gedaan, bijv. door deze kennis als basis te gebruiken voor de uitwerking van operationele programma's, voor de toetsing van de criteria inzake evaluatie van projecten en toekenning en omvang van steun.

3.3.4

Er moet een "Europees Compendium voor overgangsprocessen", o.a. voor programmeringsdoeleinden, worden opgezet, uitgebreid met een gegevensbank van deskundigen op het gebied van overgangsprocessen uit de gouvernementele en de niet-gouvernementele sector, zodat het voor partners aantrekkelijk wordt om deskundigen te zoeken. Dit compendium dient met name in de partnerlanden uitgebreid te worden gepromoot. De Commissie en de Europese dienst voor extern optreden (EDEO) dienen een checklist op te stellen voor de EU-delegaties waarin uiteengezet wordt hoe het compendium moet worden gebruikt bij de programmering (het zou bijv. een verplichte informatiebron kunnen zijn voor deskundigen die deelnemen aan EU-activiteiten).

3.3.5

De Commissie dient een actieplan op te zetten voor een efficiënter gebruik van de uitgebreide ervaring in de EU met overgangsprocessen bij de programmering, zodat de ervaring systematisch kan worden benut op terreinen waar dit relevant is. Voor de tenuitvoerlegging van dit plan dient de Commissie ook voldoende administratieve middelen beschikbaar te stellen.

3.3.6

Gezien het grote aantal instrumenten voor de uitwisseling van ervaringen met overgangsprocessen zou het raadzaam zijn dat de Commissie het beheer ervan sectoroverschrijdend opzet, bijv. d.m.v. een overkoepelend forum of een overkoepelende structuur, om alle ervaringen bij elkaar te brengen en op één locatie te presenteren.

3.3.7

Overwogen dient te worden om vraaggestuurde EU-faciliteiten voor deskundigen, zoals SOCIEUX en MIEUX, uit te breiden, omdat deze instrumenten bij uitstek geschikt zijn om snel tegemoet te komen aan behoeften van partnerlanden. Het geografische werkingsgebied van op bestaande behoeften gebaseerde mechanismen en programma's (m.n. TAIEX, Twinning en Erasmus+) voor de uitwisseling van ervaringen moet uitgebreid worden tot de hele wereld (m.n. de ACS-landen) zonder dat de geplande financiering van projecten in landen die nu al aan de programma's meedoen daardoor in het gedrang komt.

3.3.8

Er moet een “NGO Twinning/Trioing”-concept worden geïntroduceerd, waarbij ten minste één partner uit de EU-15, één partner uit de EU-13 en één partner uit een ontwikkelingsland of een land in een overgangssituatie betrokken dienen te zijn bij een project (7). Tevens dient de uitwisseling van ervaringen tussen vertegenwoordigers van de particuliere sector te worden ondersteund.

3.3.9

Het Europees Ontwikkelingsfonds dient het delen van recente ervaringen in EU-lidstaten op het gebied van overgangsprocessen sterker te bevorderen.

3.3.10

Om deze ervaringen om te zetten in efficiënte ondersteuning van overgangsprocessen dienen de EU en haar lidstaten gepaste financieringsmiddelen en overheidssteun beschikbaar te stellen. Daarnaast herhaalt het EESC dat in het kader van het Europees jaar van ontwikkeling 2015 aandacht dient te worden besteed aan de rol van individuele personen, het maatschappelijk middenveld en de staat.

4.1.1

Duurzame ontwikkeling valt of staat met een zo breed mogelijk draagvlak in de samenlevingen van de partnerlanden. Steun voor democratie, goed bestuur, basisvrijheden (zoals vrijheid van vereniging en vreedzame vergadering, vrije meningsuiting, onafhankelijke media, enz.), maatschappelijke vorming, informeel en niet-formeel leren, de rechtsstaat en sociale rechtvaardigheid in alle sectoren en op alle niveaus is fundamenteel.

4.1.2

De nadruk dient sterker te komen liggen op efficiëntie en beleids- en projectresultaten. Projecten dienen te worden aangevuld met beheers- en uitvoeringsprogramma's en ondersteunende maatregelen voor particulieren. Efficiëntie kan evenmin worden bereikt zonder een verbeterde coördinatie in de partnerlanden. Daarnaast is het belangrijk dat er bijstand en advies op het gebied van planning worden aangeboden.

4.1.3

Non-discriminatie, gelijke kansen en een actief engagement van de EU-partnerlanden en álle leden van hun samenleving (incl. groepen als vrouwen, minderheden, enz.) zijn essentiële algemene beginselen en een belangrijke voorwaarde voor de geloofwaardigheid van de EU. Beleidsdifferentiatie al naar gelang de behoeften van het partnerland is uiteraard een basisvereiste en dient te worden verbeterd. Tegelijkertijd mag de EU zich niet soepeler opstellen tegenover landen die "strategisch belangrijk" zijn slechts vanwege enkele belangen die niets te maken hebben met duurzame ontwikkeling. De EU en haar partnerlanden dienen samen te werken op het terrein van de eerbiediging van de mensenrechten.

4.1.4

Vertegenwoordigers van de EU hebben een taak als bemiddelaar/facilitator (analyseren van lokale behoeften en ondersteuning/bevordering van de dialoog tussen lokale belanghebbende partijen) en als deskundige (hun ervaringen met eerdere projecten delen en anderzijds de lessen die getrokken kunnen worden uit de werkzaamheden in het kader van een overgangsproces weer mee naar huis nemen).

4.1.5

Er dient alomvattende steun te worden verleend aan een brede dwarsdoorsnede van de maatschappij in de partnerlanden. Momenteel vormen regeringsinstellingen, en in sommige gevallen maatschappelijke organisaties (m.i.v. de sociale partners), jongeren en onderzoekers de voornaamste doelgroepen van EU-steun. Duurzame ontwikkeling en democratische verandering vereisen een brede ondersteuning van en nauwe samenwerking met "ambassadeurs", "aanjagers/managers" en "gezichten van duurzame verandering" uit het maatschappelijk middenveld en zijn leiders en netwerken, maar het gaat verder dan dat. De partnerlanden en hun samenlevingen moeten op een universele, breed toegankelijke en alom zichtbare manier worden ondersteund. Het mag niet zo zijn dat slechts een kleine groep profiteert van nauwere betrekkingen tussen de EU en haar buurlanden en de steun aan laatstgenoemde. Zichtbare verbeteringen op het gebied van onderwijs en wetenschap (o.a. hervormingen van het (beroeps)onderwijs, activiteiten voor kinderen, enz. (8)), een koolstofarme economie, infrastructuur en sociale en overheidsdiensten (o.a. ICT, gezondheidssector, speeltuinen, enz.), kansen op fatsoenlijk werk en hoogwaardige arbeidsplaatsen, gelijke kansen voor mannen en vrouwen, steun voor sociaal en economisch kwetsbare groepen en inheemse volkeren, sociale bewegingen en het ondernemingsklimaat (o.a. versterking en participatie van de sociale partners (9)), enz. dragen bij tot verandering en tot een groter pro-Europees draagvlak.

4.1.6

In landen met een democratisch deficit is het mogelijk dat financiële middelen die aan of via officiële instellingen verstrekt worden niet worden uitgegeven aan sociale doeleinden maar ter ondersteuning van het regime worden gebruikt en dat lokale maatschappelijke organisaties die de democratische waarden wel waarachtig vertegenwoordigen geen steun kunnen aanvragen. De oprichting van het Europees Fonds voor Democratie (EFD) mag zonder meer een belangrijke - en hoognodige - stap worden genoemd. Dit neemt niet weg dat ook het EFD deze verstrekkende problemen niet in zijn eentje kan oplossen. De oplossing moet deels gezocht worden in een uitgebreide inventarisatie van de maatschappelijke organisaties en andere steunontvangers in de regio (10). Burger- en informele maatschappelijke organisaties en initiatieven dienen eveneens sterker te worden ondersteund. Sommige lidstaten werken met flexibele projectfinanciering. Daarnaast moet het aandeel van de steun dat door het maatschappelijk middenveld wordt verdeeld omhoog, met name in landen met een autoritair regime.

4.1.7

Bijzondere aandacht dient daarnaast te worden besteed aan de overgangssituatie in landen ten oosten en zuiden van de Middellandse Zee, waar de democratie en de mensen- en vrouwenrechten ernstig onder druk staan en dringend een versterking van de EU-steun aan het maatschappelijk middenveld en vrouwenorganisaties is geboden.

4.1.8

In het algemeen is het belangrijk dat de EU een zorgvuldige analyse maakt van de absorptiecapaciteit en bijzondere eigenschappen van de partnerlanden en de zaken daarop afstemt.

4.1.9

Belangrijk is ook dat de EU haar kennis en expertise deelt m.b.t. de vraag hoe op een duurzame manier externe en interne ontwikkelingssteun kan worden verleend, o.a. voor het maatschappelijk middenveld, nadat de eerste fasen van het overgangsproces achter de rug zijn en een niveau van relatieve welvaart is bereikt.

4.2.1

Inclusieve economische groei en een stabiele markt, gecombineerd met een hoger welvaarts- en werkgelegenheidspeil en slimme economische liberalisering dienen (overeenkomstig het concept van economische transformatie in het post-2015-debat) een centrale plaats in te nemen in de ontwikkeling van samenlevingen in een overgangssituatie. Met behulp van internationale overeenkomsten in het multilaterale kader van de WTO, de OESO enz. moet een veilig en gunstig investeringsklimaat worden bevorderd en beschermd.

4.2.2

De basis voor een duurzame ontwikkeling ligt in de rechtsstaat, m.a.w. in een onafhankelijk rechtssysteem dat niet ondermijnd wordt door corruptie of door een dictatoriaal regime. Onafhankelijke maatschappelijke organisaties die niet hoeven te vrezen voor intimidatie, toegang tot informatie, sociale bescherming en kansen op een fatsoenlijke baan, wetenschappelijke en technische samenwerking, een efficiënte/onafhankelijke energievoorziening en milieubehoud zijn stuk voor stuk cruciale aspecten.

4.2.3

De handelsvoorwaarden moeten worden verbeterd. Waar nodig, moet gebruik worden gemaakt van diepgaande en brede vrijhandelsovereenkomsten (DCFTA's) die "over de grens heen" werken om aanpassing aan het EU-acquis van regels, beginselen en technische normen en de tenuitvoerlegging ervan te bevorderen. Doel van de EU-partnerlanden dient te zijn sterke en inclusieve economieën te helpen opbouwen die langzaam maar zeker minder afhankelijk worden van steun van buitenaf. Ook hier is uitwisseling van ervaringen van essentieel belang.

4.2.4

In het geval van autoritaire regimes moet prioriteit worden gegeven aan de dialoog met en de ondersteuning van onafhankelijke ondernemingen (alsook vakbonden en andere maatschappelijke organisaties). Het midden- en kleinbedrijf dient als actor op het vlak van duurzame ontwikkeling, de rechtsstaat en economische groei hoe dan ook een grotere rol toebedeeld te krijgen. En ook de raden van buitenlandse investeerders en andere maatschappelijke organisaties zouden een grotere rol kunnen spelen.

4.3.1

Het EESC en andere instellingen hebben eerder al gewezen op de noodzaak tot nauwe en efficiënte samenwerking tussen de EU, de VN en andere internationale instellingen over de ontwikkelingsagenda na 2015.

4.3.2

De EU heeft tevens andere recente ontwikkelingen in acht genomen, zoals de oprichting van het "Open Government Partnership" (een initiatief dat van bijzonder belang is voor het EESC en waarin het hierboven genoemde partnerschapsbeginsel tot uitdrukking komt). De gevolgen van het geplande trans-Atlantisch partnerschap inzake handel en investeringen en andere vergelijkbare overeenkomsten voor de ontwikkelingssamenwerking en het overgangsproces dienen zorgvuldig te worden geëvalueerd en gevolgd.

4.3.3

Ook de mogelijke rol van internationale concerns en buitenlandse investeerders die de EU-waarden delen, en de door hen geboden mogelijkheden, dienen beter te worden benut en ondersteund, met name op het vlak van de naleving van de economische en sociale grondrechten.

4.3.4

Er dient een uitvoerige studie te worden gepland, waarin onderzoek wordt gedaan naar de succesvolle praktijken van mondiale stichtingen en maatschappelijke organisaties en de door hen gebruikte instrumenten in landen in een overgangssituatie.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/11

1.1

Het EESC is ingenomen met de oprichting van het Europees vrijwilligerskorps voor humanitaire hulpverlening (EVHH) oftewel de EU Aid Volunteers. Het EVHH kan ervoor helpen zorgen dat meer Europese burgers aan humanitaire activiteiten gaan deelnemen, met name via maatschappelijke organisaties zoals gespecialiseerde ngo's.

1.2

Lidstaten die niet zozeer een traditie hebben met humanitaire taken, moeten hier via het EVHH meer bij worden betrokken. Volgens het EESC zou in dit verband overwogen moeten worden specifieke maatregelen in te voeren om de deelname van vrijwilligers uit deze landen op te voeren en de sociale en humanitaire organisaties uit deze landen te versterken.

1.3

Om te bevorderen dat burgers zich voor humanitair werk gaan inzetten en om de rol van vrijwilligers te erkennen, raadt het EESC aan tevens na te denken over maatregelen om het grote publiek bekender te maken met deze thema's en de bewustwording te vergroten.

1.4

Het EESC schaart zich achter hetgeen in de verklaring De Europese consensus betreffende humanitaire hulp wordt gezegd over de doelen en middelen van humanitaire actie. Humanitaire hulp moet naar zijn stellige mening ook inhouden dat slachtoffers van humanitaire crises worden beschermd, hun waardigheid wordt verdedigd en hun rechten in acht worden genomen.

1.5

Het EESC beklemtoont dat humanitair werk hulp aldus breed moet worden opgevat, en dat het niet louter om hulpverlening gaat. De humanitaire beginselen van menselijkheid, onpartijdigheid, neutraliteit en onafhankelijkheid moeten geëerbiedigd worden, net als de wezenlijke rechtsnormen die aan humanitaire actie ten grondslag liggen.

1.6

Het EESC wijst erop dat vrijwilligerswerk een geheel eigen karakter heeft, en niet door elkaar gehaald mag worden met vormen van actie waarbij het echt om arbeid gaat. Dit aspect is in de huidige tijden van economische crisis van speciaal belang, zowel voor het interne als externe EU-beleid.

1.7

Het EU Aid Volunteers-initiatief kan negatief worden beïnvloed door het feit dat er in de verschillende lidstaten uiteenlopende wettelijke regels voor vrijwilligerswerk bestaan.

1.8

Vrijwilligers moeten altijd op basis van de behoeften worden ingezet, nadat de situatie en de noden van de mensen die door rampen of complexe crises zijn getroffen, geanalyseerd en beoordeeld zijn.

1.9

In het verordeningsvoorstel (1) wordt benadrukt dat er normen moeten worden vastgesteld voor alle fases in het proces rond de deelname van vrijwilligers. Het EESC is het hiermee eens en stelt voor om deze normen te baseren op goede praktijken in de humanitaire sector en op bestaande initiatieven die hun waarde hebben bewezen.

1.10

Vrijwilligerswerk wordt meestal verricht via maatschappelijke organisaties en in mindere mate via civiele overheidsinstellingen. Voor het welslagen van het werk is de kwaliteit van de instellingen van bijzonder belang. Het EESC onderschrijft dat er voor de certificering van organisaties mechanismen moeten komen, gebaseerd op de ervaring en expertise van de humanitaire sector. De certificeringscriteria moeten - zij het in aangepaste vorm - ook gelden voor de ontvangende organisaties uit de getroffen landen.

1.11

Het certificeringsmechanisme moet op al deze ervaringen gegrondvest zijn en bij de toepassing ervan dienen kerncriteria als transparantie, vrije mededinging, gelijke kansen en verantwoording in acht te worden genomen. Het initiatief moet de deelname bevorderen van ngo's uit landen met een minder grote traditie op dit terrein.

1.12

Het is vanzelfsprekend belangrijk dat de vrijwilligers in kwestie technisch goed zijn getraind. Daarnaast moet in de opleiding echter ook meer aandacht worden besteed aan het overbrengen van waarden, het eerbiedigen van de getroffen bevolking, de interculturele dimensie, respect, de psychosociale aspecten van hulp, kortom, aan allerlei kwesties tot de humanitaire taken behoren en die verdergaan dan alleen de technische kant.

1.13

Deelname van ondernemingen die ook ervaring hebben met (bedrijfs)vormen van vrijwilligerswerk, dient volgens het EESC grondig te worden bestudeerd, waarbij ook de rol van middelgrote en kleine ondernemingen moet worden benadrukt.

2.1

De vrijwilligerssector en vrijwilligerswerk maken deel uit van het EU-acquis en in de voorbije decennia hebben de Europese instellingen ter zake diverse projecten en programma's opgezet. Een specifieke verwijzing naar vrijwilligerswerk is echter pas opgenomen in het VWEU, nl. in lid 5 van artikel 214, dat betrekking heeft op humanitaire hulp. Hierin staat dat er een Europees vrijwilligerskorps voor humanitaire hulpverlening (EVHH) wordt opgericht om te bevorderen dat Europese jongeren aan humanitaire hulpacties gaan deelnemen.

2.2

Het opnemen van deze bepaling was om verscheidene redenen verrassend: het is de eerste Verdragsverwijzing naar vrijwilligerswerk, de humanitaire sector is wellicht een van de meest geprofessionaliseerde sectoren op samenwerkingsgebied, en verwijzingen naar andere sectoren waarin Europa ervaring heeft met vrijwilligerswerk (bv. de jeugd- en de sociale sector) ontbreken. Hoe dan ook hebben de EU-instellingen na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon werk gemaakt van deze bepaling. Zo heeft de Commissie een aantal haalbaarheids- en impactstudies verricht en zijn er diverse proefprojecten opgestart om lessen te trekken en concrete invulling te geven aan dit initiatief (2). Ook is besloten om de naam te veranderen in EU Aid Volunteers-initiatief en is er verder gediscussieerd over een verordening om dit initiatief ten uitvoer te leggen.

2.3

Vrijwilligerswerk is sinds jaar en dag onlosmakelijk verbonden met tal van maatschappelijke organisaties in Europa. Daarom heeft het EESC in zijn werkzaamheden geregeld aandacht besteed aan o.m. het bevorderen en promoten daarvan.

2.4

Ook heeft het EESC in verscheidene adviezen zijn mening gegeven over kwesties i.v.m. ontwikkelingssamenwerking en het externe optreden van de EU, waarbij het vooral aspecten belichtte die met zijn mandaat verband houden: rol van het maatschappelijk middenveld, arbeids- en sociale rechten, enz.

2.5

Humanitaire hulp valt onder het externe beleid van de EU en behoort tot de terreinen waarop de deelname en de belangrijke rol van het Europees maatschappelijk middenveld het duidelijkst tot uiting komt. Meer dan 47 % van de humanitaire hulp van de Europese Commissie wordt verleend via ngo's (3). Voor de hulp van de meeste lidstaten geldt een vergelijkbaar percentage. Bovendien is dit een van de beleidsterreinen waarvoor het maatschappelijk draagvlak het grootst is, zo blijkt uit de Eurobarometers (4).

2.6

Sinds in 1996 Verordening (EG) nr. 1275/1996 is goedgekeurd, beschikt de Europese Commissie over een solide basis voor haar humanitaire werk. Die werd verder verstevigd toen de drie instellingen (Raad, Commissie en Parlement) in 2007 instemden met De Europese consensus betreffende humanitaire hulp, waarmee een algemeen kader voor het beleid inzake humanitaire hulp is geschapen. Dit document bevat een gedeelde visie op de humanitaire hulp van de EU, alsook de beleidsdoelstellingen en beginselen ter zake, zodat de EU de humanitaire behoeften eensgezind en efficiënter kan aanpakken. Ook wordt in deze tekst de rol van de lidstaten en de EU-instellingen omschreven. Uiteindelijk is in artikel 214 van het VWEU bepaald dat humanitaire hulp een apart beleidsterrein is.

2.7

Het EESC schaart zich achter de volgende opmerking uit De Europese consensus betreffende humanitaire hulp: "Met haar humanitaire hulp streeft de EU naar het mogelijk maken van een op de behoeften toegesneden spoedreactie die gericht is op het redden van levens, het voorkomen en verlichten van menselijk leed en de verdediging van de menselijke waardigheid wanneer dat nodig is, in gevallen waarin de regering en de plaatselijke actoren de situatie niet aankunnen ofwel niet kunnen of willen optreden. De humanitaire hulp van de EU omvat ondersteunings-, hulp- en beschermingsoperaties teneinde levens te redden en te sparen in humanitaire crises of in de onmiddellijke nasleep daarvan, en daarnaast maatregelen om toegang tot mensen in nood en de vrije aanvoer van hulpverlening te vergemakkelijken of mogelijk te maken. De humanitaire hulp van de EU wordt zowel verleend in het geval van door de mens veroorzaakte crises (met inbegrip van complexe noodsituaties) als bij natuurrampen, naar gelang van wat nodig is" (5). Het EESC juicht toe dat er verwezen wordt naar de bescherming van de slachtoffers en van de menselijke waardigheid, want het gaat bij dit vraagstuk niet alleen om het puur technisch verlenen van hulp.

2.8

Het EESC vindt dan ook dat er verder moet worden gegaan dan de definities uit het internationale humanitaire recht (waarin de rechten van slachtoffers worden omschreven) en uit de eigen Europese rechtsinstrumenten die hierboven zijn genoemd. Het beklemtoont dat sommige humanitaire organisaties, zoals Artsen Zonder Grenzen, humanitair werk hebben omschreven als een gebaar van persoon tot persoon om levens te redden en lijden te verlichten. Anders dan andere soorten hulp is humanitaire hulp niet bedoeld om een samenleving om te vormen, maar om een kritieke periode door te komen. Het gaat om een verbintenis t.o.v. personen en niet t.o.v. staten. Het maatschappelijk middenveld komt op dit gebied een essentiële rol toe.

2.9

Het begrip humanitaire hulp heeft zich in de voorbije decennia zodanig ontwikkeld dat het nu aspecten omvat zoals preventie en vermindering van risico's, hulpverlening, bescherming en rehabilitatie na rampen of gewapende conflicten. De EU zelf speelt op dit gebied een leidende rol, waarbij ze uitgaat van de Europese consensus over humanitaire hulp. Tegelijkertijd is de humanitaire hulp er niet alleen op gericht om aan de behoeften van de getroffenen te voldoen, maar spelen hierbij ook elementen uit de zgn. "op rechten gebaseerde aanpak" en wordt ernaar gestreefd om mensen hun waardigheid terug te geven. In het kader van deze op mensenrechten gebaseerde benadering kan het EESC een specifieke bijdrage leveren.

2.10

De Europese consensus over humanitaire hulp en het EU Aid Volunteers-initiatief kunnen er ook toe bijdragen dat er voor deze kwesties meer aandacht komt in lidstaten die zich op dit vlak weliswaar niet op een traditie kunnen beroemen, maar wel een groot potentieel hebben om nieuwe ideeën aan te dragen, dynamiek te creëren en vrijwilligers uit te zenden. Het EU Aid Volunteers-initiatief zou er o.m. toe moeten bijdragen humanitair vrijwilligerswerk te promoten onder burgers uit de gehele EU.

2.11

Het EESC is dan ook blij met dit initiatief en wil aan het opstellen van een verordening hierover graag meehelpen. De ideeën die het heeft in te brengen betreffen vooral aspecten die te maken met zijn rol en ervaring als EU-orgaan dat het Europees maatschappelijk middenveld vertegenwoordigt.

3.1

Het EESC kan zich vinden in de vrijwilligerswerkdefinities in het verordeningsvoorstel, die in andere adviezen al werden gehanteerd. Het beklemtoont dat vrijwilligerswerk een geheel eigen karakter heeft, en niet door elkaar gehaald mag worden met vormen van actie waarbij het echt om arbeid gaat. Dit aspect is in de huidige tijden van economische crisis van speciaal belang, zowel voor het interne als externe EU-beleid. Het EESC stelt dan ook voor om in bepaalde gevallen een evaluatie te maken van de economische impact van Europese vrijwilligers op de ontvangende landen.

3.2

Het wijst er nogmaals op dat de wettelijke voorschriften voor vrijwilligerswerk in de EU en met name voor de internationale activiteiten van vrijwilligers samenhang moeten vertonen. Het EU Aid Volunteers-initiatief kan negatief worden beïnvloed door het feit dat er in de verschillende lidstaten uiteenlopende rechtskaders voor vrijwilligerswerk bestaan (6).

3.3

Een dergelijk initiatief moet volgens het EESC stimuleren dat kwesties rond vrijwilligerswerk en humanitaire hulp ook worden opgepikt door lidstaten die op dit terrein een minder grote traditie hebben. Het initiatief moet de participatie van organisaties uit deze landen mogelijk maken, en bevorderen dat vrijwilligers uit de gehele EU eraan gaan deelnemen, uitgaande van het beginsel van gelijke kansen. Het EESC stelt voor dat er specifieke acties op touw worden gezet ter bevordering van de deelname van organisaties en vrijwilligers uit lidstaten die tot dusverre minder zijn betrokken bij humanitaire taken.

3.4

Het voorstel uit het VWEU was oorspronkelijk beperkt tot humanitair werk. In de praktijk gaat het bij een groot deel van de gefinancierde proefprojecten en bij een aanzienlijk deel van de aan vrijwilligers opgedragen taken echter meer om ontwikkelingssamenwerking, reducering van het risico op rampen, rehabilitatie en wederopbouw, verzachting van gevolgen, weerbaarheid, enz. Het EESC vindt dit een logische aanpassing en stelt voor om te onderzoeken hoe vrijwilligerswerk in de toekomst binnen de ontwikkelingssamenwerking van de EU kan evolueren.

3.5

Vrijwilligerswerk in het kader van Europese humanitaire hulpverlening en in het algemeen in het kader van ontwikkelingssamenwerking moet coherent en complementair zijn met het overige EU-beleid en dient hierin te worden geïntegreerd. Vrijwilligerswerk kan op andere terreinen van internationale ontwikkelingssamenwerking nuttig zijn, maar wat de deelname daaraan betreft is het wel zaak om de nodige voorzichtigheid (do no harm) en voorzorgen in te bouwen en duidelijk af te bakenen in welke situaties vrijwilligers kunnen worden ingezet.

3.6

Het EESC is het er dan ook mee eens dat het Europees Parlement beperkingen heeft gesteld aan de mogelijke inzet van vrijwilligers in geval van een conflict, een veiligheidsbedreiging of een complexe noodsituatie. De veiligheid van de hulpontvangers, van de vrijwilligers en van het personeel in het algemeen, met name in de soort situaties waarin humanitair werk wordt verricht, moet vooropstaan.

3.7

Het EESC stelt in dit verband voor om vaart te zetten achter het definiëren van soorten projecten die het meest geschikt zijn voor vrijwilligers, of tenminste om duidelijker aan te geven welk soort acties niet in aanmerking komen voor deelname door EU Aid Volunteers. Onder humanitair werk valt een brede waaier van uiteenlopende activiteiten en daarbinnen moet worden aangegeven in welke situaties vrijwilligers het best een bijdrage kunnen leveren.

3.8

Voorts is het EESC ermee ingenomen dat het concept van vrijwilligerswerk door jongeren zoals dat uit het Verdrag voortvloeide, in de praktijk realistischer is benaderd door te kijken naar de verschillende soorten vrijwilligerswerk, de vereiste vaardigheden, de specifieke waarden die men wil overbrengen, enz. Het EESC vindt overigens dat er gestreefd moet worden naar een passend evenwicht tussen mannelijke en vrouwelijke deelnemers aan het project.

4.1

De EU-instellingen hebben bij de concrete tenuitvoerlegging van het EU Aid Volunteers-initiatief voor een voorzichtige aanpak gekozen. Om een aantal toekomstige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden is het van fundamenteel belang dat de proefprojecten en de tot dusverre ontplooide initiatieven worden geëvalueerd. De resultaten van deze evaluaties moeten met alle betrokken partijen worden gedeeld, en de getrokken lessen dienen te worden besproken.

4.2

Vrijwilligers moeten altijd op basis van de behoeften worden ingezet, nadat de situatie en de noden van de mensen die door rampen of complexe crises zijn getroffen, geanalyseerd en beoordeeld zijn. Het is van cruciaal belang om voor een koppeling te zorgen met de coördinatiemechanismen, zowel op Europees niveau (Cohafa, mechanismen van DG ECHO, enz.) als op internationaal vlak, via het OCHA (Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden).

4.3

Verder moeten er heldere afspraken worden gemaakt met gespecialiseerde netwerken uit de humanitaire sector, zoals (op dit moment) de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maan-verenigingen, VOICE (Voluntary Organisations in Cooperation in Emergencies) en ICVA (International Council of Voluntary Agencies).

4.4

In het verordeningsvoorstel wordt benadrukt dat er normen moeten worden vastgesteld voor alle fases in de uitzending van vrijwilligers naar derde landen. Het EESC is het hiermee eens en stelt voor om deze normen te baseren op goede praktijken in de humanitaire sector en op relevante bestaande initiatieven die hun waarde hebben bewezen (7).

4.5

In het kader van deze normen moet speciale aandacht worden besteed aan veiligheidsvraagstukken en moeten de voorwaarden worden geschapen waaronder vrijwilligers hun werkzaamheden kunnen ontplooien en humanitaire projecten een meerwaarde kunnen geven.

4.6

Vrijwilligerswerk wordt meestal verricht via maatschappelijke organisaties en in mindere mate via civiele overheidsinstellingen. Om zoden aan de dijk te kunnen zetten is de kwaliteit van de instellingen van bijzonder belang. Het EESC onderschrijft dat er voor de certificering van organisaties mechanismen moeten komen, gebaseerd op de ervaring en expertise van de humanitaire sector. Zo stelt het EESC voor om een analyse en beoordeling te maken van de ervaring die DG ECHO heeft opgedaan via kaderovereenkomsten voor samenwerking met ngo's en VN-organen (8).

4.7

Het certificeringsmechanisme moet op al deze ervaringen gegrondvest zijn en bij de toepassing ervan dienen kerncriteria als transparantie, vrije mededinging, gelijke kansen en verantwoording in acht te worden genomen. Het initiatief moet de deelname bevorderen van ngo's uit landen met een minder grote traditie op dit terrein. Hiertoe stelt het EESC voor dat er specifieke maatregelen worden uitgewerkt om het EU Aid Volunteers-initiatief en humanitair werk in het algemeen onder de aandacht te brengen in deze lidstaten.

4.8

De certificeringscriteria moeten - zij het in aangepaste vorm - ook gelden voor de ontvangende organisaties uit de getroffen landen. Er moet hoog worden ingezet op capaciteitsopbouwmaatregelen bij de ontvangende organisaties. Het project moet hiervoor technische, logistieke en financiële steun beschikbaar stellen. Het initiatief kan een middel vormen om partners uit het Zuiden te steunen en de samenleving van de ontvangende landen te helpen versterken. Dit thema ligt het EESC na het hart. Het heeft hierover verscheidene adviezen uitgebracht (9).

4.9

Het EESC wijst erop dat de instellingen die vrijwilligers uitzenden en ontvangen van civiele aard moeten zijn om te waarborgen dat de humanitaire waarden en beginselen in acht worden genomen en voor draagvlak te zorgen bij de getroffen gemeenschappen.

4.10

Deelname van ondernemingen die ook ervaring hebben met (bedrijfs)vormen van vrijwilligerswerk, dient volgens het EESC grondig te worden bestudeerd. Voor deze deelname moeten bepaalde afspraken worden gemaakt. Het EESC vindt in ieder geval dat ook de rol van kleine en middelgrote bedrijven moet worden gestimuleerd, en dus niet alleen (zoals soms is gebeurd) de rol van grote ondernemingen die over afdelingen voor MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen) en dergelijke beschikken.

4.11

Om voor een goed verloop van de werkzaamheden te zorgen, is het van essentieel belang dat de kandidaat-vrijwilligers van het EU Aid Volunteers-initiatief een opleiding krijgen. Het is vanzelfsprekend belangrijk dat de vrijwilligers in kwestie technisch goed zijn getraind. Daarnaast moet in de opleiding echter ook meer aandacht worden besteed aan het overbrengen van waarden, het eerbiedigen van de getroffen bevolking, de interculturele dimensie, respect, de psychosociale aspecten van hulp, kortom, aan allerlei kwesties die tot de humanitaire taken behoren en die verdergaan dan alleen de technische kant. Als er iets kenmerkend is voor humanitair werk, dan is het wel deze nadruk op waarden en beginselen. Deze dienen bij de opleiding van vrijwilligers dan ook een essentiële rol te spelen.

4.12

Daarom moet er worden samengewerkt met op dit vlak ervaren instanties uit de lidstaten en met Europese opleidingsnetwerken, niet alleen universitaire netwerken, maar ook netwerken van non-profitinstellingen. Speciale aandacht moet uitgaan naar het evalueren van opleidingsacties die onderdeel vormden van reeds uitgevoerde proefprojecten. Het EESC pleit ervoor om de goede praktijken ter zake zo snel mogelijk in kaart te brengen, zodat ze als uitgangspunt (benchmarks) kunnen dienen voor toekomstige voorstellen.

4.13

In de ontwerpverordening wordt voorgesteld een databank te creëren van kandidaat-vrijwilligers die later via geaccrediteerde organisaties of eventueel via de diensten van de Commissie kunnen worden ingezet. Het EESC benadrukt dat de opname van een vrijwilliger in een organisatie niet alleen afhangt van technische vereisten. Het gaat er ook om dat de vrijwilliger een zekere affiniteit met gemeenschappelijke waarden aan de dag legt, het mandaat en de taken van de organisatie onderschrijft, e.d. Dit aspect moet volgens het EESC zeker in aanmerking worden genomen, hoe de door de Commissie te creëren vrijwilligersdatabank er ook uit komt te zien.

4.14

Het EU Aid Volunteers-initiatief biedt de kans om de Europese burgers er meer van te doordringen dat er solidariteit nodig is en dat het ook in crisistijden zaak is hulp te blijven verlenen en universele waarden te promoten. Het gaat er niet louter om dat de acties "zichtbaarder" worden; het EESC wil er net als in eerdere adviezen ook op wijzen dat de banden met de burgers moeten worden aangehaald. Een cruciale rol hierbij is weggelegd voor de organisaties uit het maatschappelijk middenveld, van wie er vele in het EESC zijn vertegenwoordigd. Het EESC is er voorstander van dat deze op het grote publiek gerichte maatregelen vooral ten uitvoer worden gelegd in lidstaten die tot op heden een minder grote traditie hebben op humanitair gebied.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/16

1.1

Het EESC constateert dat er de afgelopen tien jaar in de EU zeer belangrijke stappen zijn gezet om de rechten, vrijheden en waarborgen die verbonden zijn aan de hoedanigheid van Europees burger gelijk te trekken door het belang van het criterium 'verblijf' ten opzichte van het criterium 'nationaliteit' te vergroten. Het Europees burgerschap ontwikkelt zich in de richting van een "citizenship of residence", zoals bedoeld in het Handvest van de grondrechten en in overeenstemming met de waarden en beginselen van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).

1.2

Het EESC vindt dat het moment gekomen is om de balans op te maken en na te gaan wat er nog moet worden gedaan en welke hobbels nog moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat iedereen met een vaste verblijfplaats in aanmerking komt voor een meer participatieve, inclusieve vorm van Europees burgerschap.

1.3

Wij Europeanen van de 21e eeuw staan voor een grote uitdaging: de basis van onze democratieën moet worden verbreed door daarin plaats in te ruimen voor nieuwe burgers met gelijke rechten en plichten. Het recht op de nationaliteit van een van de lidstaten en op Europees burgerschap moet daarom ook gelden voor alle immigranten, die zorgen voor diversiteit op nationaal, etnisch, religieus en cultureel gebied. Het EESC is van mening dat de Europese democratieën vrije en open samenlevingen zijn, waarin moet worden uitgegaan van de idee dat alle burgers meetellen, ongeacht hun herkomst en identiteit.

1.4

Het EESC zou graag zien dat er wordt nagedacht over de vraag of de rechts- en beleidsgrondslagen waarop het Europees immigratie-, burgerschaps- en integratiebeleid thans is gebaseerd, wel volstaan voor de hedendaagse Europese samenlevingen, die worden gekenmerkt door een steeds grotere pluriformiteit en een grote diversiteit.

1.5

Door de economische crisis zijn bescherming van de grondrechten, integratie en bestrijding van discriminatie van de politieke agenda verdwenen. Het EESC waarschuwt tegen de risico's van toegenomen onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie jegens immigranten en minderheden. Politici en leidinggevende personen in de samenleving moeten zich, net als de media, verantwoordelijk opstellen en een duidelijk politiek en sociaal voorbeeld stellen teneinde dergelijke uitingen te voorkomen. Daarnaast moeten de instellingen van de Unie vastberadenheid aan de dag leggen waar het gaat om de bescherming van de grondrechten.

1.6

Het EESC wil een duidelijk signaal afgeven aan diegenen die, vanuit exclusieve nationalistische overwegingen, nationale identiteit en Europese identiteit op een zodanige manier definiëren dat miljoenen mensen vanwege hun herkomst geen burgerrechten en een zwakke rechtspositie hebben. De democratie in Europa moet een kwaliteitsslag maken door meer mensen de kans te geven de nationaliteit van een van de lidstaten en het Europees burgerschap te verwerven.

1.7

Veel lidstaten hebben een restrictieve wetgeving waar het gaat om het verkrijgen van de nationaliteit en daarom raadt het EESC de lidstaten aan om hun wetgeving en administratieve procedures flexibeler te maken, zodat onderdanen van derde landen die in een lidstaat de status van langdurig ingezetene (1) hebben, de nationaliteit van die lidstaat kunnen verwerven.

1.8

Het EESC verzoekt de lidstaten om overeenkomsten te sluiten met de landen van herkomst van immigranten om een dubbele nationaliteit mogelijk te maken.

1.9

De lidstaten moeten het Europees Nationaliteitsverdrag van 1997 en het Verdrag inzake de deelneming van buitenlanders aan het openbare leven op plaatselijk niveau van 1992 ondertekenen en ratificeren, en moeten bij hun beleid inzake het verkrijgen en verliezen van de nationaliteit de beginselen van evenredigheid, eerlijke rechtsbedeling en non-discriminatie in acht nemen.

1.10

Het EESC constateert dat politieke rechten (stemrecht, recht van vereniging, recht op deelname aan de politiek) in sommige lidstaten nog geen vanzelfsprekendheid zijn en beveelt aan dat zij hun wetgeving aanpassen om ervoor te zorgen dat de ingezetenen van derde landen met een vaste verblijfplaats ook politieke rechten hebben.

1.11

Het EESC stelt voor om artikel 20 van het VWEU bij de eerstvolgende herziening te wijzigen zodat ook onderdanen van derde landen die een vaste verblijfplaats in de EU en de status van langdurig ingezetene hebben, als burgers van de Unie worden beschouwd.

1.12

De verblijfplaats van iemand moet het criterium zijn voor het verkrijgen van het burgerschap van de Unie. Zoals het EESC al in een vorig advies (2) aangaf, is "verblijf" in het Europees recht reeds een criterium voor de toekenning van bepaalde rechten en vrijheden op economisch, sociaal, cultureel en civiel gebied aan onderdanen van derde landen. Veel van deze rechten zijn te vergelijken met het Europees burgerschap. Een aantal politieke rechten, zoals stemrecht, is evenwel uitgesloten. Het EESC wenst nogmaals te benadrukken dat "duurzaam, legaal verblijf een parameter moet worden op basis waarvan iemand het burgerschap van de Europese Unie kan verwerven" (3).

1.13

Het Handvest van de grondrechten van de EU heeft een bindende werking en schept een nieuw kader voor het Europees beleid inzake immigratie, integratie en burgerschap. De Commissie dient na te gaan op welke manier het Handvest de status en de rechten van ingezetenen van derde landen beïnvloedt, om vervolgens nieuwe initiatieven te lanceren die de immigratiewetgeving in overeenstemming brengen met de waarborgen van het Handvest.

1.14

Het Handvest bevat de grondslagen voor een nieuw concept van 'civiel burgerschap' (waarbij iedereen dezelfde elementaire rechten en plichten heeft) voor de onderdanen van derde landen. Het EESC stelt voor om van de ontwikkeling van deze vorm van burgerschap een van de prioriteiten te maken van het nieuwe beleidsprogramma dat in 2014 het programma van Stockholm opvolgt.

1.15

De EU zou een Immigratiecode moeten aannemen, die voor meer duidelijkheid en rechtszekerheid zorgt met betrekking tot de rechten en vrijheden van de ingezetenen van derde landen die in de EU verblijven. Het EESC is van mening dat de Europese immigratiewetgeving een gelijke behandeling en naleving van het non-discriminatiebeginsel moet garanderen.

1.16

De Commissie moet nagaan in hoeverre er nog praktische problemen bestaan in de lidstaten voor wat betreft de bescherming van de grondrechten van de ingezetenen van derde landen, met name de sociale rechten, het recht op mobiliteit en de daadwerkelijke toegang tot de rechter.

1.17

De Commissie moet onderzoeken waarom sommige lidstaten moeilijk blijven doen over de status van langdurig ingezetene en over het verstrekken van een blauwe kaart (4), en moet een inbreukprocedure starten tegen de lidstaten die de Europese regels aan hun laars lappen.

1.18

De Commissie moet, in het kader van de Europese agenda voor integratie, nagaan welke procedures en barrières in de lidstaten bestaan voor het verkrijgen en verliezen van de nationaliteit en welke impact deze hebben op het burgerschap van de Unie.

1.19

Het EESC verzoekt de Europese Commissie verslag uit te brengen over de stand van de besprekingen in de EU over het VN-Verdrag inzake de bescherming van de rechten van alle werkende migranten en hun gezinsleden (5), alsook voorbereidingen te treffen voor de ratificatie van dit verdrag.

2.1

Het jaar 2013 is uitgeroepen tot "Europees Jaar van de burger". Het burgerschap van de Unie is een van de meest doeltreffende instrumenten om één gemeenschappelijke Europese identiteit tot stand te brengen. De politieke gedachte die ten grondslag heeft gelegen aan de EU - "wij brengen mensen samen, geen landen" (Jean Monnet) - is nog uiterst actueel.

2.2

Europees burgerschap is geen hol begrip, maar een concrete politieke en juridische status die rechten en vrijheden omvat. Democratie, vrijheid, de rechtstaat, gelijkheid en mensenrechten zijn fundamentele waarden van de Unie, die in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie zijn vastgelegd.

2.3

Het EESC is van mening dat het in moeilijke tijden zoals nu, op een moment dat Europa gebukt gaat onder een zware economische, sociale en politieke crisis, noodzakelijk is om nieuwe strategieën te lanceren die een opener en inclusiever burgerschap nastreven en het vertrouwen van elke inwoner van de Europese Unie versterken.

2.4

De Europese Commissie heeft het tweede verslag over EU-burgerschap gepubliceerd, "EU citizens: your rights, your future", waarin een aantal van de bestaande obstakels en problemen worden besproken. Het EESC is ingenomen met het verslag van de Commissie, maar constateert dat het geen beleidsmaatregelen bevat met betrekking tot ingezetenen van derde landen die weliswaar vergelijkbare Europese rechten en vrijheden hebben, maar niet het volledige burgerschap bezitten.

2.5

Het EESC ontplooit tal van initiatieven om een actiever Europees burgerschap te stimuleren, maar vestigt de aandacht op de ernst van het probleem dat veel jongeren, kinderen van de tweede of derde generatie immigranten, zwaar worden gediscrimineerd en uitgesloten, waardoor zij het gevoel hebben geen deel uit te maken van een samenleving die hen beschouwt als "tweederangsburgers".

3.1

Het EESC heeft 10 jaar geleden al voorgesteld dat 'integratie' een fundamenteel onderdeel moet zijn van het gemeenschappelijk immigratiebeleid, en heeft gepleit voor het opstellen van een Europese agenda. De Raad hechtte in 2004 zijn goedkeuring aan de gemeenschappelijke basisbeginselen voor integratie: “niet-discriminerende toegang van immigranten tot de instellingen, alsook tot openbare en particuliere goederen en diensten, op voet van gelijkheid met nationale onderdanen is een essentiële grondslag voor een betere integratie” en “de deelname van immigranten aan het democratisch proces en de opstelling van integratiebeleid en –maatregelen, met name op lokaal niveau, ondersteunt hun integratie”.

3.2

De Commissie werkt op dit moment samen met het EESC aan een Europese agenda voor integratie en heeft verschillende ondersteunende activiteiten voor de lidstaten op stapel staan. Het EESC en de Commissie hebben het Europees Integratieforum (6) opgezet om immigranten en maatschappelijke organisaties bij een en ander te betrekken.

3.3

Het Comité heeft met diverse adviezen een bijdrage geleverd aan de agenda voor integratie (7).

3.4

Het Forum heeft onderzocht hoe belangrijk de deelname van immigranten aan het democratisch proces voor integratie is en heeft geconcludeerd dat lidstaten die het voor immigranten gemakkelijk maken om burgerrechten te verwerven, de integratie bevorderen. Daarom raadt het Comité de lidstaten aan om hun nationale wetgeving flexibeler te maken en ervoor te zorgen dat onderdanen van derde landen die in een lidstaat de status van langdurig ingezetene hebben, de nationaliteit van die lidstaat kunnen verwerven.

3.5

Het EESC waardeert het dat de werkgevers- en werknemersorganisaties en de ngo's integratie bevorderen en de participatie van immigranten aan het democratisch leven van hun organisatie vergemakkelijken. Het maatschappelijk middenveld tracht ingezetenen van derde landen actief te betrekken bij zijn organisaties.

3.6

Integratie is een sociaal proces van aanpassing in twee richtingen, tussen de immigranten en het gastland, dat ondersteund moet worden via goed beleid op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau. Een gemeenschappelijke Europese benadering heeft een grote toegevoegde waarde omdat ze integratie koppelt aan de waarden en beginselen van het Verdrag, aan gelijke behandeling en non-discriminatie, aan het Handvest van de grondrechten, het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en de Europa 2020-agenda.

3.7

De Europese immigratiewetgeving moet een gelijke behandeling en naleving van het non-discriminatiebeginsel garanderen. In dit verband zou ook moeten worden verwezen naar de rechten en mogelijkheden met betrekking tot taal en religie. Het Comité vindt dat de Commissie een zeer positieve stap heeft gezet door een richtlijn (8) voor te stellen die ervoor zorgt dat werknemers gemakkelijker van hun recht op vrij verkeer gebruik kunnen maken.

3.8

Het Comité zou echter graag zien dat alle inwoners van de EU gelijk worden behandeld, ongeacht hun status als migrant of hun nationaliteit. Daarvoor moeten bepaalde beperkingen die momenteel nog aan het burgerschap van de Unie kleven, uit de weg worden geruimd.

4.1

Het EESC wil dat er opnieuw wordt stilgestaan bij de aard van het Europees burgerschap voor wat betreft de onderdanen van derde landen die hun wettelijke en vaste verblijfplaats in de EU hebben. Daarvoor moeten we terug naar wat oorspronkelijk in de conclusies van de Raad van Tampere is vastgelegd (9). De eerlijke en gelijke behandeling van Europese burgers en ingezetenen van derde landen die in Tampere (10) is afgesproken, blijft een van de beleidsprioriteiten; na veertien jaar gemeenschappelijk immigratiebeleid zijn de doelstellingen immers nog niet bereikt.

4.2

De lidstaten kennen op grond van hun nationale wetgeving de nationaliteit toe. De EU heeft krachtens het Verdrag thans geen bevoegdheid om hiervoor gemeenschappelijke Europese regels vast te stellen; dit is dan ook een nationale bevoegdheid.

4.3

Maar in alle lidstaten lanceren immigrantenorganisaties, vakbonden en ngo's initiatieven en debatten om de termijnen te verkorten, de procedures voor naturalisatie en verkrijging van de nationaliteit voor immigranten soepeler te maken en integratie te vergemakkelijken, aangezien er door de samenlevingen en landen die inwoners met een vaste verblijfplaats geen gelijke behandeling en gelijke rechten garanderen zelf weinig wordt gedaan om integratie te bevorderen.

4.4

Het begrip "Europees burgerschap" is stevig verankerd in de Verdragen, in het Gemeenschapsrecht en in het Handvest van de grondrechten. In artikel 20 van het VWEU staat dat “eenieder die de nationaliteit van een lidstaat bezit, burger van de Unie is. Het burgerschap van de Unie komt naast het nationale burgerschap doch komt niet in de plaats daarvan.” Nationaliteit, waarvan de verkrijging en het verlies zijn vastgelegd in de nationale wetgeving, is op deze manier de "sleutel" tot het burgerschap van de EU (11).

4.5

Het nauwe verband tussen de status van Europees burger en het staatsburgerschap van een van de lidstaten heeft sinds de invoering van het Europees burgerschap in 1992 bij het Verdrag van Maastricht een hoop discussie en kritiek opgeleverd. Uit dit verband vloeit in beginsel voort dat onderdanen van derde landen die legaal in de EU verblijven, formeel worden uitgesloten van het burgerschap van de Unie. Daarom zijn deze personen "onzichtbaar" gebleven in de Europese debatten over het burgerschap en in de deelname aan het politieke en democratische leven.

4.6

Volgens een restrictieve lezing van het burgerschap van de Unie is er een homogene en duidelijk identificeerbare groep personen die als zogeheten 'Europese burgers' worden aangemerkt en een andere groep, de onderdanen van derde landen, die niet als burgers van de Unie worden beschouwd.

4.7

Maar wie zijn die Europese "burgers"? Is het wel gepast om het burgerschap van de Unie voor te behouden aan personen die de nationaliteit van een van de lidstaten bezitten? Hebben onderdanen van derde landen al dezelfde rechten en vrijheden als Europese burgers? Welke beperkingen en problemen kent het burgerschap van de Unie? Welke rol spelen politieke participatie en stemrecht in dit verband? Waarom worden veel kinderen van migranten nog steeds als "tweederangsburgers" beschouwd? Als deelname van immigranten aan het democratisch proces hun integratie bevordert, waarom worden zij dan uitgesloten?

4.8

Tot dusver hebben de lidstaten indirect besloten wie wel of geen burgers van de Unie zijn. Dit moet veranderen, om ervoor te zorgen dat het burgerschap van de Unie de spil is waar de Europese integratie om draait.

5.1

In het Handvest van de burgerrechten wordt de basis gelegd voor een nieuwe vorm van participatief, inclusief en civiel burgerschap die volgens het EESC verder moet worden ontwikkeld.

5.2

De Commissie gaf aan dat het Handvest van de grondrechten als voorbeeld dient bij de ontwikkeling van een vorm van "civiel burgerschap" (waarbij iedereen dezelfde elementaire rechten en plichten heeft) voor de onderdanen van derde landen.

5.3

Het Handvest van de grondrechten van de EU heeft een bindende werking met een rechtskracht die vergelijkbaar is met de Verdragen. De onderdelen betreffende de status van burger van de Unie zijn in het Handvest opgenomen en geconsolideerd. Het is van toepassing op zowel de Europese burgers als de ingezetenen van derde landen. Titel V gaat over "burgerschap", maar ook artikel 41 (recht op behoorlijk bestuur) en artikel 45, lid 2 (vrijheid van verkeer en van verblijf) hebben betrekking op onderdanen van derde landen.

5.4

Het EESC onderstreept dat de overige bepalingen van het Handvest op iedereen van toepassing zijn, ongeacht nationaliteit. Het Handvest beperkt de discretionaire bevoegdheden van de lidstaten inzake kwesties die verband houden met verblijfszekerheid, gezinshereniging, uitzetting en verkrijging en verlies van nationaliteit. Een van de fundamentele onderdelen is hoofdstuk VI inzake rechtspleging, waarin het recht op een doeltreffende voorziening in rechte en op een onpartijdig gerecht in geval van schending van bepaalde rechten en vrijheden is vastgelegd.

5.5

Het EESC denkt dat de combinatie van het burgerschap van de Unie en het Handvest grote gevolgen kan hebben omdat het de werkingssfeer van het statuut van Europees burgerschap ratione personae uitbreidt. Het waarborgen van het recht op een onpartijdig gerecht voor onderdanen van derde landen van wie de grondrechten en vrijheden in het kader van het Europees recht zijn geschonden door de lidstaten en hun autoriteiten is één van de grootste uitdagingen (12).

5.6

Tijdens de voorbereidende werkzaamheden van de Europese Conventie heeft het EESC een resolutie aangenomen waarin onder meer het volgende staat: “Het beleid inzake de integratie van immigranten dient te worden verbeterd. Het Comité verzoekt de Conventie na te gaan of onderdanen van derde landen met een langdurige verblijfsstatus het burgerschap van de Unie kan worden verleend. (13)”

5.7

In haar Mededeling over een communautair immigratiebeleid (14) gaf de Commissie aan dat zij Europese regels wilde vaststellen voor de toelating en het verblijf van onderdanen van derde landen en een uniforme rechtsstatus wilde invoeren, uitgaande van het principe dat zij, weliswaar afhankelijk van de duur van hun verblijf, dezelfde rechten en plichten als Europese burgers zouden krijgen.

5.8

Als emigranten na een periode van minimaal vijf jaar het burgerschap kunnen verwerven, dan zou dat voor veel emigranten voldoende motivering kunnen zijn om zich succesvol in de samenleving te vestigen, of zou dat een eerste stap kunnen zijn op weg naar de nationaliteit van een lidstaat.

5.9

In zijn advies over "Toegang tot het burgerschap van de Europese Unie" stelde het EESC dat het breed opgevatte concept van Europees burgerschap overeenkomt met wat de Commissie "civiel burgerschap" heeft genoemd.

5.10

Het EESC voerde aan dat een Europees "civiel burgerschap" moest worden opgevat als een vorm van "participatief en inclusief burgerschap" voor alle personen met een vaste verblijfplaats op het grondgebied van de Unie, waarbij het beginsel dat iedereen gelijk is voor de wet een van de centrale uitgangspunten is. In zijn advies over "Toegang tot het burgerschap van de Europese Unie" constateerde het EESC al dat "de verplichting burgers uit derde landen billijk te behandelen naar het hoogste niveau van de communautaire rechtsorde moest worden getild, teneinde de inburgering van derdelanders die een vaste en legale verblijfplaats in een lidstaat van de Unie hebben, (gelijkheid voor de wet) te bevorderen" en dat er een eind moet worden gemaakt aan de discriminatie van ingezetenen van derde landen.

6.1

In het afgelopen decennium heeft Europa beleid gevoerd, regels uitgevaardigd en rechtspraak geleverd die heel belangrijk zijn voor zowel het burgerschap van de Unie als het statuut van onderdanen van derde landen. Uitgangspunt is steeds geweest een geleidelijke uitbreiding van de rechten, vrijheden en waarborgen die verbonden zijn aan het Europees burgerschap, op basis van de verblijfplaats. Het EESC vindt echter dat die uitbreiding onvolledig is en dat er te veel beperkingen aan kleven.

6.2

Een van de belangrijkste initiatieven op wetgevingsgebied is de goedkeuring van Richtlijn 2004/38/EG betreffende het recht van vrij verkeer en verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun familieleden geweest, die de versnipperde Europese regels inzake het recht van vrij verkeer en verblijf in één rechtsinstrument heeft gebundeld. De EU is vooral actief geweest op het gebied van de erkenning van de rechten van en antidiscriminatiebepalingen voor onderdanen van derde landen die familie zijn van Europese burgers. Deze richtlijn kent de onderdanen van derde landen die familie zijn van Europese burgers uitdrukkelijk rechten en vrijheden toe die grotendeels overeenkomen met de rechten van Europese burgers.

6.2.1

Het EESC deelt de mening van de Commissie, die heeft geconstateerd dat er nog een lange weg te gaan is voordat iedereen in het dagelijks leven kan profiteren van de rechten die in de richtlijn zijn opgenomen. Daarvoor moeten eerst nog enkele nationale belemmeringen uit de weg worden geruimd en moet er doeltreffende rechtsbescherming komen voor mensen van wie de burgervrijheden zijn geschonden.

6.2.2

Terwijl deze "burgerrechten" rechtstreeks voortvloeien uit de familierelatie, kan er pas actief een beroep op worden gedaan wanneer de Europese burgers en hun familie hun recht op vrij verkeer uitoefenen of naar een andere lidstaat emigreren. Er moet nog steeds sprake zijn van een verplaatsing binnen Europa, willen familieleden de bescherming genieten die het Europees burgerschap biedt (15). De richtlijn kent ook een recht van duurzaam verblijf toe aan familieleden die gedurende een periode van vijf jaar in het gastland verblijf hebben gehad.

6.2.3

Het EESC is echter van mening dat de nationale overheden nog steeds regels en praktijken hanteren die het recht van vrij verkeer en verblijf van de familieleden van Europese burgers belemmeren. Ook is er nog steeds sprake van situaties van omgekeerde discriminatie van buitenlandse familieleden van Europese burgers, die moeten worden opgelost (16).

6.3

Het Hof van Justitie van de EU is zeer actief geweest en heeft een positieve rol gespeeld op het gebied van de bescherming en proactieve interpretatie van de wettelijke contouren en de individuele rechten van het Europees burgerschap (17). Het Hof heeft bevestigd dat de hoedanigheid van burger van de Unie de primaire hoedanigheid van de onderdanen van de lidstaten dient te zijn (18).

6.3.1

Het EESC is ingenomen met de jurisprudentie die is voortgebracht door het Hof in Luxemburg met betrekking tot burgerschap, en wijst erop dat het merendeel van die jurisprudentie is opgenomen in de richtlijn, waarin de meest relevante arresten in zaken die verband houden met vrij verkeer en Europees burgerschap tot 2004 zijn gebundeld.

6.3.2

Het Hof heeft eveneens tal van uitspraken gedaan over de algemene beginselen van het Europees recht (19), zoals over het evenredigheidsbeginsel en het non-discriminatiebeginsel, die van toepassing zijn op alle personen, ongeacht hun nationaliteit of hun status als migrant, op wie de handelingen of het recht van de Unie betrekking hebben. Er bestaat zelfs rechtspraak aangaande de bevoegdheden van de lidstaten inzake de verkrijging en het verlies van nationaliteit, en de gevolgen daarvan voor het Europees burgerschap en de rechten die hieraan zijn verbonden.

6.3.3

Het Hof heeft er herhaaldelijk op gewezen dat de lidstaten bij de uitoefening van hun bevoegdheden inzake nationaliteit verplicht zijn bijzondere aandacht te besteden aan de gevolgen van hun wetten en besluiten op het gebied van het Europees recht betreffende burgerschap en vrij verkeer, met name voor wat betreft de volledige uitoefening van de rechten en vrijheden die verband houden met het burgerschap van de Unie (20).

6.4

Sinds 2003 is er een pakket met Europese immigratieregels van kracht, met rechtsinstrumenten die betrekking hebben op de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen, die rechten en waarborgen bevatten waarvan sommige vergelijkbaar zijn met die welke verbonden zijn aan het Europees burgerschap. Richtlijn 2003/109  (21) betreffende de status van langdurig ingezeten onderdanen van derde landen kent dezelfde rechtsstatus toe aan onderdanen van derde landen die gedurende een periode van vijf jaar legaal en ononderbroken op het grondgebied van een lidstaat verblijven.

6.4.1

Het EESC beklemtoont dat het uitgangspunt van de richtlijn was dat er minder verschillen moesten zijn tussen de status van Europese burgers en die van langdurig ingezeten onderdanen van derde landen, en dat hun verblijfszekerheid moest worden beschermd. Maar ondanks de gemeenschappelijke status hebben deze personen niet dezelfde, volledige burgerrechten; hier is sprake van "quasigelijkheid" en "quasi- of derderangsburgerschap", dat aan een aantal voorwaarden is gebonden (22). Hoewel in artikel 11 van de richtlijn (23) wordt gezegd dat langdurig ingezetenen vrijwel dezelfde behandeling genieten als de eigen onderdanen, ontbreekt het - zoals de Europese Commissie in haar verslag over de toepassing van de richtlijn al aangaf - aan informatie over de manier waarop deze gelijke behandeling in praktijk wordt gebracht, waardoor problemen ontstaan bij de praktische toepassing ervan.

6.4.2

Anderzijds biedt de richtlijn de mogelijkheid om gebruik te maken van het recht van vrij verkeer of van verblijf in een tweede lidstaat op "vrijwel dezelfde" voorwaarden als eigen onderdanen; het is onder meer op dit punt dat de richtlijn meerwaarde heeft. Het opnemen van een aspect als mobiliteit of vrij verkeer binnen de EU doet denken aan het EU-burgerschapsmodel dat in het Europees burgerrecht wordt gehanteerd wanneer het gaat om de bevordering van mobiliteit binnen de EU.

6.5

Ook in andere richtlijnen die tot het Europees immigratierecht behoren wordt aandacht besteed aan een vorm van "mobiliteit binnen Europa" die vergelijkbaar is met de status van langdurig ingezetene en dient om de Europese arbeidsmarkt aantrekkelijker te maken, bijv. Richtlijn 2009/50 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen met het oog op een hooggekwalificeerde baan.

6.6

Het EESC is echter van mening dat, door een verkeerde toepassing van de richtlijn door sommige lidstaten, de voorwaarden en criteria die van toepassing zijn op onderdanen van derde landen en hun familieleden die in een andere lidstaat willen wonen en werken dan in de lidstaat die hun een verblijfsvergunning heeft verleend, niet vergelijkbaar zijn met het recht van grensoverschrijdend vrij verkeer dat de Europese burgers genieten.

6.7

Bovendien is het versnipperde en sectorale karakter van de wetgeving inzake legale immigratie niet bevorderlijk voor een gelijke behandeling van en gelijke rechten voor de onderdanen van derde landen die in de EU verblijven en zich vrij willen verplaatsen (24).

7.1

Het EESC heeft in andere adviezen voorgesteld dat de politieke en sociale dialoog met de landen van herkomst van de migranten die naar Europa komen moet worden verbeterd. Het EESC is blij dat er verschillende overeenkomsten zijn gesloten.

7.2

Tijdens deze dialoog moeten ook de burgerrechten aan de orde komen. Het is een goede zaak dat er overeenkomsten zijn gesloten tussen landen op basis waarvan een dubbele nationaliteit is toegestaan en de onderdanen van derde landen over civiele, sociale en politieke rechten kunnen beschikken.

7.3

Sommige lidstaten koppelen de politieke rechten echter aan wederkerigheid. Hoewel dit op zich een positieve zaak is, constateert het EESC dat de rechten van mensen hierdoor soms worden beperkt, nl. wanneer een land van herkomst het criterium van wederkerigheid niet accepteert.

7.4

Het EESC hoopt dat het buitenlands beleid van de EU zich volledig inzet voor het streven naar een mondiale governance van de internationale migratie in het kader van de Verenigde Naties, op basis van, onder meer, de geldende internationale rechtsinstrumenten zoals de Universele Verklaring van de rechten van de mens, de Internationale Conventie inzake de bescherming van de rechten van alle migrerende werkenden en hun gezinsleden (waarvan het Comité de ratificatie door de EU heeft voorgesteld (25)), het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten en de verdragen van de IAO.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/23

1.1

Geplande veroudering gaat hand in hand met een bepaalde manier van industrieel produceren, waarbij wordt uitgegaan van een minimaal vernieuwingspercentage van de producten. Dit soort vernieuwing van producten mag dan misschien noodzakelijk zijn, misbruik moet worden aangepakt. Het Comité maakt onderscheid tussen opzettelijk ingebouwde gebreken en het feit dat onze consumptiepatronen steeds sneller veranderen. Het loont ongetwijfeld de moeite vraagtekens te plaatsen bij marketingpraktijken die de loftrompet steken over grote innovaties, terwijl het vaak om bijkomstigheden gaat, maar het Comité wil zich in dit advies bezighouden met de vraag hoe de meest flagrante gevallen kunnen worden aangepakt en hoe we de consument betere garanties kunnen bieden. Hiermee willen we helpen het vertrouwen in onze Europese bedrijven weer op te krikken. Onze voorstellen zijn van technische, commerciële, normatieve, educatieve en informatieve aard, en moeten worden gezien in de context van het streven naar een juister en eerlijker evenwicht in de keten productie, distributie en consumptie.

1.2

Het Comité is voorstander van een volledig verbod op producten met gebreken die zijn ingebouwd om de levensduur ervan te verkorten. Dergelijke flagrante vormen van misbruik zijn zeldzaam maar voeden onvermijdelijk het wantrouwen van consumenten tegenover het bedrijfsleven. Een voorbeeld dat breed werd uitgemeten in de media is dat van bepaalde printers die zo werden ontworpen dat ze na een aantal keren te zijn gebruikt de geest geven.

1.3

Het Comité pleit ervoor dat bedrijven het gemakkelijker maken om producten te laten repareren. Daarbij moet worden uitgegaan van drie punten: reparaties moeten technisch mogelijk zijn (bij sommige tablets bijvoorbeeld zitten de batterijen vastgesoldeerd aan het apparaat zelf, zodat reparatie onmogelijk is en de gebruiker niet anders kan dan een nieuw apparaat kopen), en consumenten moeten tot vijf jaar na de aankoop vervangingsonderdelen kunnen vinden. Ten derde moeten bij de aankoop van een product gedetailleerde instructies over het hoe en wat van reparaties worden verstrekt. Rode draad door het advies is de roep om resolute steun voor de sociale dimensie en de reparatiesector. Om het vertrouwen tussen het bedrijfsleven en het publiek te herstellen moet met name worden gekeken naar de nieuwe mogelijkheden op het vlak van werkgelegenheid.

1.4

Het Comité wijst bindende regelgeving van de hand en roept op tot vrijwillige certificeringsmaatregelen. Zo was de garantie dat onderdelen van huishoudelijke apparaten gedurende een periode van 10 of 20 jaar werden vervangen een efficiënt verkoopargument. Een dergelijke garantie voor consumptiegoederen zou via Europese regelgeving moeten worden ingevoerd in de 28 EU-lidstaten, zodat geen enkel Europees bedrijf wordt benadeeld. Ook zouden fabrikanten cijfers kunnen vrijgeven over de meest voorkomende defecten, waarvan zij immers op de hoogte zijn. Zij zouden kunnen besluiten alleen die onderdelen te behouden of op verzoek te produceren, of om zelf leveranciers van onderdelen van het merk in kwestie te vinden. Bedrijven kunnen de consument op deze manier bewijzen dat hun producten betrouwbaar zijn. Daarnaast past dit soort maatregelen in het streven naar vrijwillige certificering, waarbij de producent ervoor zorgt dat al het nodige beschikbaar is om zijn producten te onderhouden en langer te doen meegaan.

1.5

Het Comité zou graag zien dat de lidstaten bij hun beleid inzake overheidsopdrachten rekening houden met de parameters inzake de strijd tegen geplande veroudering. Uit het belang van overheidsopdrachten in de landen van de EU (16 % van het bbp) blijkt duidelijk dat de overheid een belangrijke rol te vervullen heeft, nog los van het feit dat zij het goede voorbeeld dient te geven.

1.6

De verbetering van de kwaliteit en levensduur van industrieproducten zal duurzame banen creëren in Europa en verdient dus aanmoediging. Als zij daarnaast ook de juiste bijscholing krijgen aangeboden, zullen de zwaar getroffen Europese werknemers gemakkelijker een uitweg vinden uit de crisis.

1.7

Het Comité zou graag zien dat bedrijven aangeven hoe lang hun producten naar schatting zullen meegaan of hoe vaak zij in principe moeten kunnen worden gebruikt, zodat de consument met kennis van zaken kan kiezen. Zo zouden bedrijven - op vrijwillige basis - kunnen kijken of het haalbaar is om aan te geven hoeveel hun product naar schatting per levensjaar kost, zodat de consument ertoe wordt aangezet om duurzame producten te kopen. Om te voorkomen dat consumenten worden misleid, moet dan wel worden nagegaan of de aangegeven levensduur klopt. De consument betaalt zo meer bij aankoop, maar na verloop van tijd krijgt hij meer waarde voor zijn geld. Het is voor het bedrijfsleven dus alleen maar voordelig om duurzamere goederen te maken. Overigens is het de bedoeling dat alleen informatie wordt verschaft die nuttig is voor de consument, en moet de etikettering worden aangepast aan de productcategorie; er mag immers geen overdosis aan informatie op de verpakking komen te staan.

1.8

Het Comité denkt dat het nuttig zou zijn een regeling in te voeren om een minimum levensduur te garanderen. Op dit moment is er geen wetgeving inzake een minimale levensduur van producten en bestaan er evenmin Europese regels om die duur te meten. Toch hebben al een aantal initiatieven in het kader van milieu-etikettering het licht gezien. Bedrijven die een product maken of op de markt brengen moeten de externe kosten van recycling van producten met een verwachte levensduur van minder dan 5 jaar internaliseren, met name als het product stoffen bevat die schadelijk zijn voor het milieu.

1.9

Het Comité stelt voor de bestaande garantieregeling uit te breiden met een minimumgarantie inzake de werking, zodat de producent reparaties voor zijn rekening moet nemen.

1.10

Op dit moment is het op de eerste plaats de consument die opdraait voor de beperking van de levensduur van producten en het feit dat reparaties vaak lastig of onmogelijk zijn. Deze problemen zijn het gevolg van het door het bedrijfsleven gevoerde beleid, maar evenzeer van de houding van bepaalde leveranciers die soms trachten een verlenging van de garantie na het eerste jaar te verkopen, terwijl in feite een tweejarige garantie zou moeten gelden. Consumenten zijn vaak slecht op de hoogte van hun rechten. Er is betere voorlichting nodig, met name via internetsites en sociale netwerken, zodat de consument sterker in zijn schoenen komt te staan. Een Europese waarnemingspost voor geplande veroudering zou de consument meer inzicht geven in de gangbare praktijken, zodat hij met meer beleid keuzes kan maken.

1.11

Bewustwording van consumenten is een conditio sine qua non voor een juist en duurzaam gebruik van producten. Daarnaast is het belangrijk dat consumenten adequate informatie krijgen over de minimale levensduur van een product, zodat zij hun aankoopbesluiten met kennis van zaken kunnen nemen. Vrijwillige initiatieven en activiteiten van winkels en bedrijven in dit verband zouden dan ook een goede zaak zijn.

1.12

Maar al te vaak hebben consumenten de indruk verstrikt te raken in een ondoordringbaar woud van wetgeving. Hoewel geplande veroudering in tal van richtlijnen aan de orde komt (handelspraktijken, afval, enz.), is er weinig samenhang tussen de verschillende teksten; om een en ander te harmoniseren moet dus een wetgevend pakket worden uitgewerkt.

1.13

Het Comité roept de lidstaten op consumenten met name via het onderwijs aan te zetten tot verantwoorde consumptie, zodat zij rekening gaan houden met de milieu-impact van de levensduur, de ecologische voetafdruk en de kwaliteit van een product. Het Comité dringt er met klem op aan dat de consumentenvertegenwoordigers meer worden betrokken bij het huidige debat over deze belangrijke en gevoelige problematiek, zodat men tot een bredere kijk komt.

1.14

Het Comité verzoekt de Commissie haast te maken met een aantal studies over veroudering, zodat meer duidelijkheid wordt verschaft over de vaak tegenstrijdige gegevens. Op die manier kan een objectief beeld worden verkregen van de met name sociaaleconomische impact van geplande veroudering, niet alleen wat de zogenaamde voordelen betreft (doorlopende verkoop), maar ook op het vlak van werkgelegenheid en handelsbalans.

1.15

Het Comité stelt voor in 2014 een grootschalige Europese rondetafelconferentie over deze problematiek te organiseren, waaraan zou worden deelgenomen door alle betrokkenen, te weten bedrijfsleven, geldschieters, distributie, vakverenigingen, consumentenorganisaties, ngo's, bureaus voor normalisatie, deskundigen, enz. Om te vermijden dat de discussies worden toegespitst op een handvol industriesectoren, moeten deelnemers uit verschillende sectoren worden aangetrokken. Ten slotte moet naast de conferentie ook een forum worden opgezet voor alle EU-burgers, in de geest van het streven naar een maximale burgerparticipatie. In dit verband zal met name gebruik worden gemaakt van sociale netwerken.

1.16

Voorts moet meer werk worden gemaakt van initiatieven die een rem kunnen zetten op geplande veroudering; de volgende drie beginselen zijn daarbij cruciaal:

1.17

Met dit advies wil het Comité te kennen geven dat Europa het zwaartepunt van zijn economie moet verschuiven en de overstap moet maken van een cultuur van verspilling naar een duurzame samenleving, alsook dat groei niet langer een doel op zich is, maar dat moet worden uitgegaan van de behoeften van de burger-consument, die niet mag worden gereduceerd tot een puur op consumptie gericht wezen.

2.1

Geplande veroudering is in velerlei opzichten verontrustend: niet alleen wordt de levensduur van producten verkort, er worden meer middelen verbruikt en de hoeveelheid te verwerken afval die overblijft nadat een product de geest heeft gegeven is groter. Het gaat om een fenomeen dat diverse vormen kan aannemen. Ondernemingen creëren steeds weer nieuwe behoeften en zorgen er opzettelijk voor dat consumptiegoederen niet kunnen worden gerepareerd, om op die manier de verkoop te stimuleren en de economische groei te bevorderen.

2.2

Gevolg daarvan is een dermate buitensporige vervuiling en verspilling van hulpbronnen dat de maatschappelijke organisaties en een aantal verkozenen die niet de ogen sluiten voor deze praktijken zich zijn gaan verenigen om deze wantoestanden aan te klagen en te bestrijden (collectieve procedures in de VS tegen Apple, indiening van klachten in Brazilië, wetsvoorstellen in België en Frankrijk begin 2013).

2.3

Gewoonlijk wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten van geplande veroudering, waarbij wel steeds wordt uitgegaan van de definitie uit het woordenboek, die neerkomt op het volgende: het niet meer rendabel zijn van materiaal nog voor het is versleten, dat wil zeggen dat producten niet meer bruikbaar zijn om redenen die niets te maken hebben met fysieke slijtage maar samenhangen met de technische vooruitgang, veranderende gedragspatronen, mode, en dergelijke.

2.4

We onderscheiden de volgende soorten veroudering:

2.5

Er heerst geen eensgezindheid over deze problematiek. Al deze nuances in betekenis maken duidelijk dat er behoefte is aan een algemene definitie en tegelijk aan specifieke maatregelen, uitgaande van de objectieve (technische) en de subjectieve (mode, nieuwe producten in de handel) aspecten van veroudering. Het feit dat een product maar kort meegaat kan in sommige gevallen juist voordelig zijn voor het milieu. Ten slotte mag niet worden vergeten dat veroudering ook samenhangt met het gedrag van de consument.

2.6

Het Comité pleit voor een genuanceerde aanpak. Het streven is niet de levensduur van alle producten te verlengen, zonder daarbij enig onderscheid te maken, maar te kijken naar het gebruik. Daarnaast wil het zich richten op optimalisering van het gebruik, wat niet noodzakelijk gepaard gaat met een langere levensduur. Uiteindelijk hoopt het Comité ertoe bij te dragen dat de consument meer vertrouwen krijgt in de producten van Europese ondernemingen.

2.7

De redenen waarom de EU zich over de problematiek van veroudering dient te buigen zijn legio, en houden verband met onder meer milieu, sociale zaken, volksgezondheid, cultuur en economie. Daarnaast zijn er andere, minder concrete maar even belangrijke aspecten op symbolisch en ethisch niveau.

2.8

Wat het milieuaspect betreft wil het Comité erop wijzen dat onze jaarlijkse consumptie van grondstoffen vandaag circa 60 miljard ton bedraagt, waarmee we zowat 50 % meer natuurlijke hulpbronnen verbruiken dan 30 jaar geleden. De gemiddelde Europeaan verbruikt dagelijks 43 kg natuurlijke rijkdommen, een Afrikaan 10 kilo. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft op grond van gegevens uit 1999 berekend dat de voorraden koper, lood, nikkel, zilver, tin en zink bij een jaarlijkse toename van de primaire productie met 2 %, niet langer dan 30 jaar zullen meegaan; de aluminium- en ijzerreserves zouden nog gedurende 60 à 80 jaar toereikend zijn. Er dreigt dus schaarste voor een steeds toenemend aantal stoffen. Ook brengt Europa elk jaar 10 miljoen ton elektrisch en elektronisch afval (AEEA) voort (gegevens uit 2012), een cijfer dat tegen 2020 dreigt op te lopen tot 12 miljoen. Ondersteuning van de beleidsmaatregelen inzake recycling en innovatie én van de maatregelen op het vlak van terugwinning, die in de nieuwe Europese richtlijn worden uiteengezet (van kracht sinds 13 augustus 2012), moet hand in hand gaan met de strijd tegen geplande veroudering.

2.9

Vanuit sociaal oogpunt brengt geplande veroudering drie soorten problemen mee. In deze tijden van crisis zet geplande veroudering van consumptiegoederen mensen ertoe aan meer op krediet te kopen en steken zij zich meer dan ooit in de schulden. Het zijn met name de kansarme groepen die het hardst getroffen worden door veroudering, omdat zij geen duurzame producten kunnen betalen en zich vaak tevreden moeten stellen met producten van mindere kwaliteit, die sneller stuk gaan. Daarnaast dreigen ook de werknemers van de reparatiebedrijven het slachtoffer te worden van geplande veroudering. Een en ander wordt bevestigd door het ADEME -rapport (1) (2007): niet meer dan 44 % van alle defecte toestellen wordt hersteld. Volgens ramingen van de distributiesector wordt uiteindelijk maar 20 % van de toestellen waarvan de garantie vervallen is, gerepareerd. Voorts blijkt uit een ADEME-studie (2010) dat het aantal reparaties van met name huishoudtoestellen tussen 2006 en 2009 in Frankrijk aanzienlijk is afgenomen. Daar staat tegenover dat reparatiebedrijven niet kunnen worden verplaatst en dat het in hoofdzaak om stabiele arbeidsplaatsen gaat.

2.10

De gevolgen voor de volksgezondheid mogen niet worden onderschat en zijn tweeërlei. Ten eerste worden de buurtbewoners getroffen omdat er bij de verbranding van elektronische onderdelen giftige stoffen vrijkomen; daarnaast zijn er de gevolgen op internationaal niveau. Aangezien er weinig of geen infrastructuur bestaat voor de verwerking van elektronisch afval, worden grote hoeveelheden defecte toestellen illegaal uitgevoerd naar gebieden waar storten goedkoper is met alle gevolgen vandien voor de lokale bevolking (zo wordt in Ghana het schroot uit het afval gehaald om vervolgens te worden verstuurd naar Dubai of China. Veel van dit afval gaat naar het Zuiden en zorgt daar voor milieu- en gezondheidsproblemen).

2.11

Ook op cultureel vlak doen de gevolgen zich voelen. Volgens bepaalde studies schommelt de gemiddelde levensduur van huishoudtoestellen tussen de 6 en de 8 jaar, terwijl dat 20 jaar geleden nog 10 à 12 jaar was. Het is dus niet meer dan logisch dat de consument zich afvraagt hoe het kan dat de levensduur van producten afneemt, terwijl juist overal hoog wordt opgegeven van innovatie. De moeizame inspanningen om de burgers vertrouwen te geven in het Europese bedrijfsleven dreigen teniet te worden gedaan door veroudering. Uit nagenoeg alle opinieonderzoeken blijkt dat de Europese burgers geen binding hebben met het bedrijfsleven, en de ervaring van vele consumenten met toestellen die voortijdig stuk gaan of onherstelbaar blijken zal hierin geen verbetering brengen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat 92 % van de Europeanen (2) graag ziet dat de levensduur (of gebruiksduur) van producten op het etiket wordt vermeld. Het concurrentievermogen van Europese bedrijven hangt ook samen met een verbetering van het consumentenvertrouwen.

2.12

Ten slotte zijn er de economische gevolgen. De schuldigen hier zijn met name Hi Tech-bedrijven die veel van hun producten uitvoeren naar Europa. Door dit probleem aan te pakken zou Europa zijn bedrijven de kans geven zich te onderscheiden door in te zetten op duurzaamheid.

2.13

Ten slotte wil het Comité niet voorbijgaan aan de minder tastbare aspecten, die evenzeer een rol spelen. Duurzame ontwikkeling loopt als een rode draad door al onze werkzaamheden, in de geest van Rio+20. Vanuit symbolisch oogpunt kan geplande veroudering niet los worden gezien van de door ons bepleite duurzame ontwikkeling. Rest nog de vraag of het maatschappelijk en ethisch verantwoord is dat ingenieurs zich bezighouden met het ontwerpen van producten die sneller stuk gaan, en dat reclamebureaus campagnes lanceren om consumenten aan te zetten tot kopen, ongeacht de vraag of zij daarvan gelukkiger zullen worden.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/27

1.1

Al sinds duizenden jaren wordt in allerlei gemeenschappen overal in Europa bier gedronken. De Europese bierculturen lopen qua biersoorten en drinkgedrag fors uiteen, maar bier speelt in iedere lidstaat een zeker niet te onderschatten rol en vormt een integraal onderdeel van cultuur, erfgoed en lafenis. Het Comité wijst op de constante evolutie van de biersector, zijn aanpassingsvermogen en, zelfs in de huidige moeilijke tijden, zijn veerkracht. De sector weet zich te conformeren aan de doelstellingen van Europa 2020 op prioritaire gebieden als werkgelegenheid, duurzaamheid, innovatie, onderwijs en sociale inclusie.

1.2

Het Comité vestigt de aandacht van Commissie, Europees Parlement, Raad, en lidstaten op cruciale maatregelen waarover serieus moet worden nagedacht om ervoor te zorgen dat de Europese brouwerijsector al zijn groeimogelijkheden benut. Het wil met name dat de beleidsmakers

1.3

Ook moedigt het Comité het nationale, regionale en lokale bestuursniveau ertoe aan om

1.4

Volgens het Comité moeten de brouwerijen:

2.1

De Unie is een van de grootste bier producerende zones ter wereld. In 2011 bedroeg het productievolume meer dan 380 miljoen hectoliter (1). Dat volume werd bereikt door ongeveer 4 000 brouwers die over heel Europa verspreid waren en dat bier werd overal ter wereld verkocht. Qua volume is de EU met een kwart van de wereldproductie een hoofdrolspeler, die slechts onlangs door China werd ingehaald, maar nog altijd voorligt op de VS, Rusland, Brazilië en Mexico (2).

2.2

De Europese bierindustrie kent een zeer gediversifieerde structuur. Zij bestaat voornamelijk uit kleine of middelgrote ondernemingen (kmo's) die variëren van microbrouwerijen, brouwerijen die op lokaal, regionaal of nationaal niveau actief zijn en vier grote brouwerijen (3) die een leidende rol op het wereldtoneel vervullen. De opkomst van nieuwe kleine en microbrouwerijen gedurende het laatste decennium is een veelbetekenend signaal voor het innovatieve potentieel van de sector en een middel om duurzaam te blijven.

2.3

Tot de toeleveranciers van het brouwbedrijf behoren lokale operatoren, maar ook grote globale moutproducenten, producenten van installaties en technische-dienstverleners. Verder verspreiden de Europese brouwerij-instellingen hun kennis wereldwijd. Ook trekken evenementen als het congres van de European Brewery Convention over de gehele wereld bezoekers aan.

2.4

Bier is een verwerkt hoogwaardig landbouwproduct dat goed is voor meer dan 2 miljard EUR aan exportwaarde (4). Het valt onder het Europees beleid voor productkwaliteit (5) via de BOB- en BGA-regelingen (6) die via 23 geografische aanduidingen meer dan 2,3 miljard EUR afzetwaarde vertegenwoordigt (7). Toch is die geografische diversiteit beperkt want het bier komt slechts uit minder dan één derde van de lidstaten.

2.5

De belangrijkste bestanddelen van bier zijn van natuurlijke oorsprong en omvatten water, granen, hop en gist. Water is de belangrijkste grondstof voor de brouwerijen want bier bestaat gemiddeld voor 92 % uit water. Daarom is de bescherming van grondwater primordiaal. Granen (gerst, tarwe en andere) zijn een essentiële krachtstof voor bier en daarom zijn de betrekkingen met de landbouwers cruciaal voor de brouwers en de mouters.

2.6

De EU is ook de belangrijkste speler op de wereldmarkt voor hop. Maar liefst 14 lidstaten (8) zijn goed voor een derde van het mondiale hopteeltoppervlak (9) en de brouwerijsector is de grootste klant van die Europese telers. De mededinging tussen de telers en het verschil in behandeling in het landbouwbeleid van de lidstaten moeten wellicht worden bijgesteld om marktontwrichtingen te voorkomen, die de brouwers op termijn zouden kunnen schaden.

2.7

De afhankelijkheid van de brouwers van de landbouw waar het om grondstoffen gaat, betekende de laatste jaren dat de sector geconfronteerd werd met hogere grondstofprijzen als gevolg van kwalitatief variërende oogsten en prijsschommelingen. Waar mogelijk en nodig moet de relatie tussen de leveranciers van grondstoffen en de brouwers gestalte krijgen via een duurzame (d.w.z. lange-termijn)aanpak.

2.8

In 2010 bedroeg de totale bierverkoop, inclusief BTW, zo'n 106 miljard euro, hetgeen staat voor 0,42 % van het BBP van de Unie. Geschat wordt dat meer dan 63 % van het in de Unie gebrouwde bier in supermarkten en andere winkels wordt verkocht (de "off trade"). De rest wordt in de horeca geconsumeerd (bijv. cafés, pubs of restaurants (de "on trade")).

3.1

De Europese biermarkt werd de laatste 15 jaar met verscheidene veranderingen geconfronteerd: technische vooruitgang, investeringen, fusies, startende bedrijven en gewijzigd consumentengedrag. Sinds 2007 is de consumptie sterk gedaald en dat had een directe impact op de activiteiten van de brouwers. Jarenlang werd er steeds meer bier gebrouwd in de Unie maar de cijfers daalden sterk, van 420 miljoen hectoliter tot maar liefst 377 miljoen in 2011. Toch worden voor de komende jaren herstel en groeipotentieel verwacht, mits het met het economisch en regelgevingsklimaat weer de goede kant opgaat.

3.2

De economische crisis en de daling van de consumptie resulteerden in een herstructurering van de sector in Europa, die werd gevoed door het feit dat de grotere nationale en internationale groepen overgingen tot consolidering van activiteiten hier en investeringen in derde landen. Tegelijkertijd nam het aantal kleine brouwerijen in alle lidstaten toe. Dat leidde tot een breder aanbod en vormde een bevestiging van de ondernemersgeest van de brouwers die past bij het Actieplan voor ondernemerschap 2020 (10). Vanuit duurzaamheidsperspectief gezien, is dit een gunstige ontwikkeling. Er zijn immers vaak spin-offeffecten op regionaal toerisme en er ontstaan nauwere verbanden tussen productie en consumptie, hetgeen het milieu ten goede komt.

3.3

Als gevolg van de economische situatie werd bier ook meer thuis dan in cafés of restaurants gedronken, waardoor iedere in de Unie gedronken liter resulteerde in minder banen, minder toegevoegde waarde en minder inkomsten voor de staat (11). Die tendens werd ook door meer prijsdruk op de groot- en detailhandel verscherpt.

3.4

De toename van het aantal brouwers en productinnovatie hebben ook tot nieuwe producten geleid en dat is goed voor de consument, de samenleving en het milieu. Brouwers van allerlei omvang kregen kansen dank zij de opkomst van bier zonder of met weinig alcohol, die in meer verkoop resulteerde terwijl organisch bier geleidelijk steeds meer beschikbaar werd.

3.5

De bierbrouwers leveren de nationale begrotingen veel op. De overheden krijgen veel geld dank zij het brouwen en verkopen van bier: accijnzen, BTW, inkomsten-/loonbelasting, sociale zekerheids-afdrachten van werknemers en werkgevers in de brouwsector en in verwante sectoren waar banen indirect door de biersector worden gecreëerd. In 2010 streken zij ongeveer 50,6 miljard EUR op (12)!

3.6

De veerkracht van de brouwsector werd door de huidige economische moeilijkheden op de proef gesteld: de belastingdruk nam toe, men denke met name aan accijnsverhogingen maar ook aan meer BTW in vooral de horeca. Die toegenomen druk heeft er de toch al niet ideale positie van de brouwerijen er alleen maar moeilijker op gemaakt en dat vooral in landen als Hongarije, Finland, Frankrijk, Nederland en het VK (13). De totale toegevoegde waarde van productie en verkoop van bier in de Unie zakte in de periode 2008-2010 met 10 % (14) en de door de EU-brouwsector betaalde belasting daalde met 3,4 miljard euro.

3.7

In de accijnsstelsels van de Unie en de lidstaten moet erkenning bestaan voor de unieke kenmerken van bier, inclusief zijn over het algemeen laag alcoholpercentage, het brouwproces en de bijdrage van de sector tot de samenleving, de werkgelegenheid en de economie als geheel. Daarom moet in de accijnsregelgeving van de Unie voor bier als gefermenteerde drank hetzelfde minimumtarief van 0 EUR gelden als voor wijn en andere gegiste dranken (15).

3.8

Een evenwichtig nationaal accijnsbeleid en betere gebruikmaking van de bestaande samenwerkingsmechanismen van de belastingadministraties kunnen instrumenten zijn om belastingomzeilende handel en de daarmee gepaard gaande schade te voorkomen en er dus toe bijdragen dat het concurrentievermogen van de brouwerijen in met name grensgebieden overeind blijft.

3.9

Gegeven het belang van de afzet in de horeca (16) kan fiscaal beleid ook groeibevorderend werken voor dat afzetkanaal en de brouwerijen, en zulks met alle lokale werkgelegenheidsvoordelen van dien.

3.10

Ondanks de ongunstige omstandigheden blijft de Europese bierindustrie veerkrachtig en concurrerend en de lokale brouwers behouden nog altijd hun positie op markten die buiten hun land of de Unie gelegen zijn. Het meeste Europese bier wordt nog altijd op de interne markt verkocht, maar de uitvoer naar derde landen is sinds 2000 geleidelijk gestegen en kent sinds 2007 een groei van 30 %. Het meest wordt uitgevoerd naar onder meer de VS, Canada, Angola, China, Zwitserland, Taiwan, Rusland en Australië (17). Bovendien zijn de Europese brouwers grote investeerders op alle continenten en participeren zij in verschillende samenwerkingsinitiatieven met lokale brouwers en distributeurs.

3.11

Toch kunnen de mogelijkheden voor het Europees bier om zijn positie in derde landen te handhaven en uit te bouwen gevaar lopen door lokale regelingen die de Europese export en investeringen belemmeren. Wetgeving bevat namelijk eventueel niet alleen tarifaire maar ook andere belemmeringen zoals productdefinities (bijv. in Rusland) of fiscale administratieve procedures (bijv. in Albanië en Turkije). Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de Commissie en de lidstaten om samen met de brouwerijsector het nodige te doen aan deze en andere problemen die van tijd tot tijd in derde landen de kop opsteken.

3.12

Krachtens een aantal handelsakkoorden heft de EU geen douanerechten op de invoer van bier, maar verscheidene derde landen handhaven die rechten om invoer van concurrerend Europees bier te ontmoedigen. De lopende onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden betreffen ook deze kwesties en recente akkoorden (bijv. met Zuid Korea) bevatten een geleidelijke reductie van douanerechten, hetgeen zou moeten worden uitgebreid.

3.13

De mogelijkheden voor Europese biermerken in derde landen zijn ook toegenomen door promotie- evenementen als tentoonstellingen en beurzen en adviesfaciliteiten die de Commissie in derde landen organiseert. De brouwers doen tot op heden niet erg mee aan die activiteiten. Zij zijn zich niet erg bewust van de potentiële mogelijkheden die deze bieden en ook werd een en ander niet met veel publiciteit omgeven.

4.1

De sector omvat meer dan bier brouwen alleen. Het gaat ook om activiteiten die om te beginnen betrekking hebben op de agrarische grondstoffen, die aan de basis van het brouwproces liggen, en zich voorts uitstrekken tot de horeca en de detailhandel. Verder zijn de brouwerijen in de EU in totaal goed voor meer dan 128 800 directe arbeidsplaatsen. Ook zijn er 2 miljoen banen gemoeid met de productie en verkoop van bier, en dat is maar liefst goed voor ongeveer 1 % van alle banen in de Unie (18).

4.2

De brouwsector vormt een afspiegeling van de doelstellingen voor een slimme, duurzame en inclusieve economie van de groeistrategie Europa 2020. Brouwers bestaan er in alle Europese landen en zorgen voor meer dan 2 miljoen banen dank zij het vele geld dat wordt besteed aan goederen en diensten en de hoge omzet in de horeca en de (groot)handelssector. Bier is goed voor 73 % van de banen in de horeca.

4.3

Ook die sector is fundamenteel voor banen en groei, en dat niet alleen voor de horecabedrijven zelf maar indirect ook voor grote delen van de Europese economie. Daarom zijn maatregelen om de ontwikkeling van die sector te stimuleren wezenlijk voor de werkgelegenheid, met name voor jongeren en niet-opgeleiden en zonder toevlucht te zoeken in vage arbeidsbetrekkingen en lage lonen.

4.4

Die unieke variatie combineert historie, cultuur en moderniteit en biedt allerlei mogelijkheden voor banen in en rond de brouwerij. Er moet niet alleen voor meer banen in het productie- en handelssegment worden gezorgd, maar ook moeten de brouwers zelf in dit verband meer doen aan gastronomie en toerisme, en verder moet er EU- en nationale financiering voorhanden zijn.

4.5

Het brouwerijbedrijf heeft de impact van de globale economische situatie zeker gevoeld: vanwege de teruggelopen bierconsumptie daalde de werkgelegenheid tussen 2008 en 2010 met 9 %. Ondanks die terugloop waren er in Europa in 2010 meer brouwerijen (inclusief microbrouwerijen) dan in 2008 (3 638 tegen 3 071), en die trend zet zich door met alle positieve werkgelegenheidseffecten van dien. De daardoor geboden mogelijkheden mogen niet worden geschaad door restrictieve of schadelijke fiscale maatregelen, maar moeten juist worden vergroot via betere beroepsopleiding om voor kwalitatief hoogwaardigere banen in de sector te zorgen.

5.1

De Europese bierindustrie moet voldoen aan verschillende langetermijndoelstellingen waartoe zij zich heeft verbonden in verband met energie-efficiëntie, vermindering van CO2-uitstoot en verbruiksefficiëntie. De investeringen van de laatste jaren beginnen hun vruchten af te werpen: minder gebruik van natuurlijke hulpbronnen, minder afval en permanent hergebruik van secundaire brouwstoffen.

5.2

De brouwers hebben zich milieuvriendelijk getoond door te investeren in vermindering van CO2-uitstoot, energieverbruik en afvalwater en verandering van verpakkingen. Ook heeft de sector richtsnoeren ontwikkeld in verband met de beste beschikbare technieken (BAT's). Daarin wordt de aandacht gevestigd op het belang van op duurzaamheid gericht management en verder kunnen deze dienen als referentie bij het verwezenlijken van milieudoelstellingen. In dit verband moeten levenscyclusevaluaties als een instrument voor zelfanalyse brede ingang gaan vinden, rekening houdend met de aan capaciteitsgebrek te wijten beperkingen van kleine familiebrouwerijen.

5.3

Ondanks de verslechterde economische situatie bleef de brouwsector tussen 2008 en 2010 aan milieuvriendelijkheid werken met als resultaat dat er per hectoliter bier 4,5 % minder water en 3,8 % minder energie nodig was. Ook de CO2-emissies namen naar schatting met 7,1 % af (19).

5.4

Waterkwaliteit en -verbruik zijn belangrijke factoren in het brouwproces. Daarom is goed waterbeheer door de leveranciers ervan en de brouwers noodzakelijk voor de duurzaamheid van de bierproductie. In dit verband moeten voorzorgsmaatregelen worden genomen om te garanderen dat schaliegasexploratie de grondwatervoorraden van consumenten en industriële gebruikers niet verontreinigt. Het Comité stelt inzonderheid vast dat Duitse en Nederlandse brouwers de ontwikkelingen op dit gebied met grote bezorgdheid volgen.

5.5

Er zijn verschillende andere waardevolle producten (zog. secundaire producten) die tijdens het brouwen uit de grondstoffen vrijkomen. Deze zijn zeer gewild voor andere industriële processen of als materiaal voor specifieke eindproducten als geneesmiddelen, gezondheidsvoeding, hernieuwbare energiebronnen, diervoeding en landbouwproducten (20), cosmetica of wellnessproducten. Deze producten voldoen aan hoge kwaliteitsnormen en de strenge voedselveiligheidsvoorschriften (mens en dier) en andere regels. Het belang en de waarde van deze producten hebben de brouwers ertoe aangezet om leveringscontracten voor de lange termijn te sluiten met handelaren en eindgebruikers.

6.1

De brouwerijen en hun verenigingen in alle Europese landen hebben al jaren initiatieven genomen om de mensen bewust te maken van verantwoorde consumptie, de kennis van de consument te verhogen, te zorgen voor verantwoord adverteren en verantwoorde marketing, te werken aan preventie en de consument van onverantwoord gedrag af te houden. Verscheidene van de lokale initiatieven zijn genomen in partnerschap en werden door de nationale autoriteiten als een belangrijke maatschappelijke bijdrage erkend. Ook werden zij op Europees niveau overgenomen in het kader van het Europees Alcohol- en Gezondheidsforum (21).

6.2

Overheden, brouwers, andere economische operatoren en groepen van het maatschappelijk middenveld zouden voortbouwend op deze activiteiten moeten samenwerken ten behoeve van het promoten van verantwoord bierdrinken, zodat het geen kwaad kan voor de gezondheid van een volwassene, en het ontmoedigen van alcoholmisbruik.

6.3

Gegeven het lokale karakter van bier zijn de Europese brouwers goed geworteld in de plaatselijke gemeenschap en ondersteunen zij allerlei activiteiten. De brouwsector geeft in de Unie jaarlijks meer dan 900 miljoen EUR uit om een brede waaier aan lokale en regionale maatschappelijke activiteiten te ondersteunen (22).

6.4

De bedrijfstak en andere stakeholders spannen zich ten zeerste in om de uitvoering van initiatieven betreffende verantwoordelijke ondernemingen en instellingen te ondersteunen met het oog op het aanpakken van de gevolgen van schadelijk drinkgedrag. Die betrokkenheid moet worden erkend in evenwichtige regelgeving betreffende marketing en reclame van de brouwers (23).

6.5

Gelet op de betekenis van bier voor cultuur, patrimonium en consumptie zou de EU moeten overwegen geld vrij te maken voor vakcursussen voor docenten uit alle onderwijsniveaus over de sociale, culturele en gezondheidsaspecten van gefermenteerde dranken.

7.1

De rol van onderwijs en onderzoek is cruciaal om de inspanningen van de sector op peil te houden. Die inspanningen worden geleverd via universiteiten, brouwscholen, instellingen voor voedingstechnologie en andere netwerken. Fora voor de uitwisseling van kennis moeten verder worden georganiseerd om Europa te behouden als leidend centrum voor onderzoek door brouwers, hun partners, onderzoekers en geïnteresseerde individuen.

7.2

Onderzoekscapaciteit en -mogelijkheden moeten worden uitgebreid omdat brouwers een belangrijke rol spelen als industriële partner op verschillende gebieden die verband houden met voedings- en brouwtechnologie, gezondheidsaspecten of prestaties op milieugebied. Het bestaande potentieel zou nog verder kunnen worden ontvouwd door intensievere deelname aan de Europese Onderzoeksruimte, Horizon 2020 en andere technologieplatforms (24).

7.3

Steun voor de inspanningen van de brouwsector om "excellence" te promoten die overeenkomt met de hoogste wetenschappelijke normen voor de eigenschappen van bier en de uitwerking van die drank op gezondheid en gedrag kan ook bijdragen tot meer informatie en onderwijs op dit belangrijke terrein. Ten slotte zouden alle stakeholders moeten nadenken over meer deelname aan financierings- en samenwerkingsprogramma's van de Unie.

6.3.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/32

1.1

Het EESC heeft illegale migratie al vele malen en uit vele invalshoeken (1) onder de loep genomen. Dit verschijnsel is zeer complex, kent vele facetten en vergt zowel korte- als langetermijnmaatregelen. In dit advies zal de nadruk op de volgende aspecten liggen.

1.2

In dit verband is het EESC vervuld van grote droefheid bij de dood van minstens 311, en waarschijnlijk veel meer, Afrikaanse migranten voor de kust van Lampedusa bij twee recente rampen met gezonken schepen. Aangezien er niet één oorzaak van deze tragedie is, meent het EESC dat deze gebeurtenissen kenmerkend zijn voor het bredere probleem van niet-reguliere immigratie over zee naar de EU, en dat er een causaal verband is tussen deze twee rampen en het klaarblijkelijke onvermogen van de EU om een adequaat en samenhangend beleid voor niet-reguliere immigratie te formuleren, gebaseerd op solidariteit en met inbegrip van beleid inzake zoeken, redden en ontschepen. Het EESC verzoekt de EU en de lidstaten om deze drama's als een waarschuwing te beschouwen en nu op te treden, in het verlengde van de aanbevelingen van dit advies, voordat zich een volgende ramp voltrekt. De tragedies van Lampedusa onderstrepen eens te meer dat de EU niet-reguliere immigratie en grenstoezicht als een Europees vraagstuk moet aanpakken.

1.3

Mensenrechten: het baart het EESC zorgen dat er in Europa steeds meer onverdraagzaamheid, racisme en vreemdelingenhaat is tegen immigranten, tegen "anderen". Het EESC vreest dat deze ontwikkeling door de sociale gevolgen van de financiële crisis versterkt zal worden. Politici en leidinggevende personen in de samenleving moeten zich, net als de media, verantwoordelijk opstellen en een duidelijk politiek en sociaal voorbeeld stellen teneinde dergelijke uitingen te voorkomen. De mensenrechten van niet-reguliere immigranten moeten te allen tijde geëerbiedigd worden, bij redding, aanhouding of toekenning van de status van beschermd persoon, als ze illegaal zijn omdat ze geen documenten hebben of als ze naar het land van herkomst of oorsprong uitgezet worden.

1.4

Levens redden op zee: iedereen die op zee in gevaar is of risico's loopt, ook niet-reguliere immigranten, moet gered worden.

1.5

Ontscheping: de EU moet een beleid gaan voeren dat de lasten verlicht van de mediterrane lidstaten, die toch al te kampen hebben met onevenredige migrantenstromen. Het vraagstuk van ontscheping moet opgelost worden, met als uitgangspunt ontscheping in de meest nabije veilige haven, mits het land in kwestie alle internationale overeenkomsten inzake de mensenrechten naleeft en door mensenrechtenorganisaties wordt gemonitord.

1.6

Asielrecht en -toekenning: het beginsel van non-refoulement aan de grens moet gegarandeerd worden, en iedereen die internationale bescherming behoeft, moet een daartoe strekkende aanvraag in de EU kunnen indienen. De bevoegde nationale overheden dienen deze aanvragen te behandelen. In dit verband is er behoefte aan een efficiënter systeem voor de behandeling van de aanvragen. Het EESC staat achter de samenwerking met derde landen om hun asielsystemen te versterken en naleving van internationale normen te waarborgen.

1.7

Repatriëring van niet-reguliere immigranten: Het EESC juicht toe dat de Terugkeerrichtlijn (2) een Europees kader met wettelijke en procedurele waarborgen (3) biedt. Het gaat hierbij bijv. om het recht op een doeltreffend rechtsmiddel dat tegen terugkeerbesluiten kan worden aangewend bij een rechterlijke of administratieve autoriteit of een onafhankelijke bevoegde instantie, alsook om gratis rechtshulp en vertegenwoordiging in rechte, bepaalde waarborgen in afwachting van terugkeer en voorwaarden voor inbewaringstelling. Wat het Europese terugkeerbeleid betreft, zou het EESC graag zien dat een vrijwillige bendering wordt bevorderd en dat humanitaire waarden de hoogste aandacht krijgen. Dit is absoluut noodzakelijk om het Europese immigratiebeleid legitiem en geloofwaardig te maken voor de buitenwereld. Collectieve uitzettingen zijn op grond van artikel 19 van het Handvest van de Grondrechten expliciet verboden. Ook is hierin bepaald dat niemand mag worden verwijderd of uitgezet naar, dan wel uitgeleverd aan, een staat waarin een ernstig risico bestaat dat hij aan de doodstraf, aan folteringen of aan andere onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen wordt onderworpen – beginsel van non-refoulement (artikelen 4 en 19 van het Handvest).

1.8

Geïntegreerd Europees beleid voor niet-reguliere migratie, gebaseerd op solidariteit: om te verzekeren dat de grondrechten geëerbiedigd worden, zou de EU meer solidariteit aan de dag moeten leggen met de lidstaten die vanwege hun geografische ligging moeten voorzien in opvang voor grote aantallen personen die via onrechtmatige procedures de EU binnenkomen en die het slachtoffer zijn van criminele netwerken van mensensmokkelaars. De grenzen van de EU (en hiertoe behoren ook de maritieme grenzen van de lidstaten) aan de Middellandse Zee zijn de grenzen van alle lidstaten die als zodanig daadkrachtig, met ieders verantwoordelijkheid en conform de Verdragen moeten worden bewaakt. Dit is geen kwestie van solidariteit, maar van verantwoordelijkheid nemen door alle lidstaten, die de lasten ten gevolge van niet-reguliere immigratie verdelen. Daarom is er behoefte aan solidariteit met en steun voor de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU, via mechanismen voor lastenverdeling die hervestiging van asielzoekers binnen de EU mogelijk maken. Het EESC is sterk voorstander van de invoering van een Europese verdeelsleutel, zoals beschreven in het verslag van het Europees Parlement over versterkte solidariteit binnen de EU op het gebied van asiel (2012/2032 INI).

1.9

Sluiten van overeenkomsten met derde landen: de migratie- en mobiliteitsdialoog met derde landen is er in de eerste plaats op gericht migratie legaal en ordelijk te laten verlopen, het internationale recht op asiel te garanderen, de niet-reguliere immigratie te beperken en criminele netwerken voor mensenhandel te bestrijden. Vaak is samenwerking met derde landen nodig als voorwaarde voor doeltreffende repatriëringsprocedures voor niet-reguliere migranten. Deze samenwerking moet worden opgevoerd ter wille van betere resultaten. Tegelijkertijd moet steun verleend worden aan bepaalde doorgangslanden zodat ze hun grenzen beter kunnen bewaken, en het vermogen opbouwen om zelf bescherming te bieden aan degenen die daaraan behoefte hebben.

1.10

Europees orgaan voor grensbewaking Frontex: Frontex moet uitgroeien tot een daadwerkelijk Europees orgaan voor de buitengrenzen, met ruimere coördinatietaken in verband met gemeenschappelijke EU-acties aan de buitengrenzen van de lidstaten. In dit verband moet meer werk worden gemaakt van de invoering van Europese teams voor grensbewaking, zoals benadrukt in het EP-verslag over Frontex (A7-0278/2011). De actieradius zou uitgebreid moeten worden zodat Frontex meer aan preventie kan doen. Het is duidelijk dat er meer – niet minder – middelen nodig zijn om dit orgaan doeltreffender te maken. De ontplooiing van gezamenlijke initiatieven die door Frontex worden gecoördineerd (alsook de gevolgen daarvan voor de grondrechten en bestuurlijke waarborgen die in de Grenscode zijn vastgelegd) moeten echter democratisch worden gecontroleerd door het Parlement en door het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten.

1.11

EASO: Het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken is recentelijk zijn werk begonnen. Daarom wordt verwacht dat het snel en op volle kracht met zijn taken begint, met name voor wat betreft het uitwerken van haalbare oplossingen en de proactieve aanpak van solidariteit binnen de EU, overeenkomstig de verplichtingen in de EASO-verordening. Het EASO moet voldoende capaciteit hebben om de verschillen in asielpraktijken van de lidstaten en de verschillen in wetgeving duidelijk te kunnen vaststellen. Zo nodig moet het wijzigingen voorstellen.

1.12

Preventie en bestrijding van mensensmokkel: het EESC benadrukt voorts dat alles in het werk gesteld moet worden om de georganiseerde misdaad krachtig te bestrijden. Geen middel mag onbenut worden gelaten om degenen die mensensmokkel mogelijk maken, op te sporen en voor het gerecht te brengen. In dit verband is het essentieel om met overheden van derde landen samen te werken.

1.13

Financiering: het EESC benadrukt dat beteugeling en beheersing van migrantenstromen een zaak van de EU is, een feit dat moet doorklinken in de verdeling van de financiële lasten van de benodigde instrumenten voor de uitvoering van een doeltreffend beleid. Het EESC steunt het Commissievoorstel voor het Fonds voor asiel en migratie en het Fonds voor interne veiligheid, die vanaf 2014 flexibeler beheerd moeten worden.

2.1

Het gemeenschappelijk immigratiebeleid dient breed te worden aangepakt, waarbij rekening moet worden gehouden met aspecten zoals: de demografische situatie en de arbeidsmarkten, eerbiediging van de mensenrechten, gelijke behandeling en non-discriminatie, de wetgeving inzake de toelating van nieuwe immigranten, de situatie van niet-reguliere immigranten; de opvang en bescherming van asielzoekers, de bestrijding van criminele netwerken van mensensmokkelaars, samenwerking met derde landen, Europese solidariteit, sociaal beleid en inburgering.

2.2

Het EESC maakt zich ernstig zorgen over een aantal gebeurtenissen, verklaringen en politieke besluiten uit de voorbije jaren. Een oude, in Europa welbekende ziekte wint op ons continent namelijk weer terrein: uitsluiting op basis van vreemdelingenhaat en nationalisme. Minderheden en immigranten worden in een kwaad daglicht gesteld en beledigd en krijgen met agressief en discriminerend beleid te maken.

2.3

Niet-reguliere economische migratie is een bijzonder ernstige en complexe zaak, wat ook duidelijk blijkt uit de tabellen in de bijlage aan het eind van dit document. Het is een probleem van de EU als geheel en moet als zodanig worden aangepakt. Niet-reguliere immigranten die via de grenzen in het zuiden binnenkomen, proberen zich steevast in andere EU-landen te vestigen.

2.4

Omdat het Schengengebied geen interne grenzen kent, heeft de kwestie gevolgen voor geheel Europa en dient zij te worden aangepakt met doeltreffend gemeenschappelijk Europees beleid.

2.5

Het EESC heeft het thema van alle kanten bekeken en zijn standpunten in een reeks adviezen neergelegd, die met ruime meerderheid zijn goedgekeurd.

2.6

Deze adviezen bevatten een analyse van de oorzaken van niet-reguliere immigratie naar de EU, terwijl gewezen wordt op het gebrek aan een EU-beleid inzake niet-reguliere immigratie en waarbij aangetekend zij dat de EU maar heel weinig vooruitgang boekt met een gemeenschappelijk immigratie- en asielbeleid en met de harmonisatie van de wetgeving. Ook wordt er uitvoerig ingegaan op de gevolgen van het probleem en komen er tal van oplossingen aan bod.

2.7

Duizenden niet-reguliere migranten komen de EU binnen over zee. Dit betekent dat niet-reguliere migratie over zee, die volgens Frontex voornamelijk in de Euromed-regio plaatsvindt, apart behandeld moet worden.

2.8

Dit advies is in de eerste plaats gericht op de behandeling van niet-reguliere migratie over zee, maar andere belangrijke onderwerpen die onder dit verschijnsel vallen, moeten ook genoemd worden om afdoende oplossingen te formuleren die leiden tot een doeltreffend, humaan en betaalbaar immigratiebeleid.

3.1.1

De mensenrechten van niet-reguliere immigranten moeten te allen tijde geëerbiedigd worden, vanaf de redding of aanhouding tot de toekenning van bescherming of uitzetting naar het land van oorsprong. Niet-reguliere migratie over zee leidt vaak tot het verlies van mensenlevens. In dit kader benadrukt het EESC de permanente eerbiediging van de grondrechten van de mens. Het EESC heeft voorgesteld dat het Bureau voor de grondrechten ook toeziet op de activiteiten en operaties van Frontex in het kader van de grenscontrole. Het EESC steunt de activiteiten van het Adviesforum van Frontex en benadrukt zijn belangstelling voor samenwerking.

3.2.1

Lidstaten en particuliere schepen zijn verplicht mensen in gevaar op zee te redden. Hiertoe behoren immigranten of mensenhandelaren/-smokkelaars die opzettelijk risico's hebben genomen. Vaak stellen criminele netwerken die asielzoekers of niet-reguliere immigranten smokkelen deze mensen aan grote risico's bloot. Agentschappen en ngo's hebben erop gewezen dat elk jaar duizenden mensen in zulke omstandigheden om het leven komen in de Middellandse Zee en dat zij soms geen hulp kregen of gered werden door dicht langsvarende schepen.

3.3.1

Er is de laatste jaren enige wettelijke en politieke controverse gerezen over reddingsoperaties die in internationale wateren van de Middellandse Zee onnodig de levens van velen op het spel gezet hebben. Het EESC benadrukt dat het vraagstuk van ontscheping opgelost moet worden, met als uitgangspunt ontscheping in de meest nabije veilige haven, mits het land in kwestie alle internationale overeenkomsten inzake de mensenrechten naleeft en door mensenrechtenorganisaties wordt gemonitord. Wat Frontex-acties betreft, vindt het EESC niet dat migranten altijd moeten worden opgenomen door de lidstaat waar de acties plaatsvinden. Dergelijk beleid levert ten minste twee problemen op: (i) het leidt tot een nog grotere migratiedruk op lidstaten die toch al zwaar getroffen worden, zodat het niet langer haalbaar is voor de lidstaten die Frontex het meeste nodig hebben om een Frontex-missie uit te voeren; (ii) het pakt nadelig uit voor de geredde migranten omdat ze helemaal naar de lidstaat worden gebracht die de Frontex-missie uitvoert, en niet naar de plaats die in die omstandigheden het meest in aanmerking komt (gewoonlijk de meest nabije veilige plaats).

3.4.1

Het EESC dringt er bij de EU op aan verder te werken aan de goedkeuring van een gemeenschappelijk asielstelsel goed te keuren, met een hoge mate van geharmoniseerde wetgeving. De Dublinverordening bepaalt de verantwoordelijkheid van elke lidstaat die asielaanvragen moet behandelen. Het Comité heeft al opgemerkt dat er aan dit systeem veel haken en ogen kleven. Elke aanvrager zou gevraagd moeten worden door welke lidstaat hij/zij de aanvraag behandeld wil zien. Het EESC pleit er in zijn advies over het Groenboek (4) voor "dat men asielzoekers vrij laat bepalen in welke lidstaat zij hun asielaanvraag zullen indienen. Het dringt er zelfs op aan de lidstaten alvast aan te sporen om de in art. 15.1 van de Verordening opgenomen humanitaire clausule toe te passen."

3.4.2

Wat de samenwerking tussen EU-lidstaten betreft, is een aantal werkzaamheden verricht in het kader van Eurasil, een groep nationale deskundigen onder voorzitterschap van de Commissie. Voorts is er met het Europees Vluchtelingenfonds een regeling voor financiële solidariteit ingesteld. Het Fonds voor immigratie en asiel krijgt vanaf 2014 aanvullende middelen en zal flexibeler op noodgevallen kunnen inspelen.

3.4.3

Asielaanvragen van personen die om bescherming verzoeken, moeten behandeld worden in het kader van de Europese asielwetgeving en de toekenning van internationale bescherming. Aan degene die daadwerkelijk bescherming nodig heeft, moet ze ook verleend worden.

3.4.4

Het EESC wijst er nogmaals op dat asielzoekers aan de grenzen op dezelfde behandeling en rechten moeten kunnen rekenen als personen die op het grondgebied van een lidstaat asiel aanvragen.

3.4.5

Het EESC dringt erop aan dat de EU een krachtiger vuist maakt tegen netwerken van mensenhandelaars, maar is van mening dat sommige maatregelen "ter bestrijding van niet-reguliere immigratie" aan de oorsprong liggen van een ernstige asielcrisis in Europa. Het EESC heeft in verscheidene adviezen (5) benadrukt dat de strijd tegen niet-reguliere immigratie geen nieuwe moeilijkheden op asielgebied mag veroorzaken en dat grenscontrolebeambten goed moeten worden opgeleid om het recht op asiel te waarborgen.

3.4.6

De UNHCR-voorstellen inzake de oprichting van asieldeskundigenteams die meehelpen aan alle grenscontroleactiviteiten in de EU, krijgen bijval van het EESC.

3.4.7

Het is uiterst belangrijk te beseffen dat meer dan duizenden van degenen die de EU binnenkomen, geen asiel aanvragen omdat ze economische migranten zijn. Hun belangrijkste reden om de EU te betreden is verder te reizen naar andere Europese landen, in plaats van in het land van aankomst te blijven.

3.4.8

De mobiliteitspartnerschappen moeten niet inhouden dat de partnerlanden alle kosten van de asielprocedures moeten dragen van personen die op doorreis zijn op hun grondgebied. De EU moet hieraan meewerken via het Fonds voor asiel. Dit Fonds moet bijdragen aan het uitwerken van mechanismen en infrastructuur die een behandeling en besluitvorming binnen redelijke termijnen mogelijk maken in het kader van interne juridische waarborgen.

3.4.9

Het EESC verzoekt de EU een gemeenschappelijk asielstelsel goed te keuren, met een hoge mate van geharmoniseerde wetgeving. Asielaanvragen dienen niet alleen in het land van aankomst, maar ook door de andere lidstaten te worden beoordeeld. Elke aanvrager zou gevraagd moeten worden door welke lidstaat hij/zij de aanvraag behandeld wil zien. Het EESC pleit er in zijn advies over het Groenboek (6) voor "dat men asielzoekers vrij laat bepalen in welke lidstaat zij hun asielaanvraag zullen indienen. Het dringt er zelfs op aan de lidstaten alvast aan te sporen om de in art. 15.1 van de Verordening opgenomen humanitaire clausule toe te passen." Een en ander versnelt de beoordeling van de aanvragen en ontlast de administratie in het land van aankomst. Het EESC staat achter de samenwerking van de EU met derde landen ter verbetering van de asielstelsels en de conformiteit daarvan met internationale normen. Wat de externe dimensie van het asielvraagstuk betreft, zijn er vorderingen gemaakt met de hulp aan derde landen die met grote aantallen vluchtelingen worden geconfronteerd (zo worden er regionale beschermingsprogramma's uitgevoerd) en met de hervestiging van vluchtelingen binnen de EU.

3.5.1

De terugkeer van migranten die de EU op onwettige wijze zijn binnengekomen moet behoedzaam aangepakt worden. In dit verband zijn terugnameovereenkomsten met derde landen cruciaal om te garanderen dat de rechten van de terugkerende migranten geheel worden nageleefd.

3.5.2

In de mobiliteitspartnerschappen moet worden afgesproken dat in de terugkeerprocedures allereerst gebruik wordt gemaakt van vrijwillige terugkeer, samen met ondersteunende maatregelen (7). Wanneer procedures voor gedwongen terugkeer in gang worden gezet, moeten de mensenrechten altijd worden gerespecteerd, rekening houdend met de aanbevelingen van de Raad van Europa (8).

3.5.3

Het EESC dringt erop aan dat er meer openheid aan de dag wordt gelegd ten aanzien van de inrichtingen voor bewaring binnen en buiten de EU, dat het UNHCR wordt geïnformeerd over de situatie van in bewaring gestelde personen en dat deze adequaat door ngo's worden bijgestaan. Volgens het EESC hebben zwangere vrouwen en minderjarigen recht op bijzondere bescherming en op een verblijf in geschikte voorzieningen die met financiële steun van de EU tot stand moeten komen.

3.6.1

Het EESC benadrukt dat het hier om een Europese kwestie gaat en niet alleen een probleem van de mediterrane landen; gelet op het Schengenverdrag moet de immigratie in de Euromed-regio aangepakt worden aan de hand van een gemeenschappelijk Europees initiatief. Het is niet alleen een kwestie van gemeenschappelijke solidariteit, maar van verantwoordelijkheid nemen door alle lidstaten, op grond van gemeenschappelijk Europees beleid, op voorstel van de Commissie en met de goedkeuring van de Raad en het Parlement.

3.6.2

De grenzen van de EU (en hiertoe behoren ook de maritieme grenzen van de aan de Middellandse Zee grenzende lidstaten) zijn de grenzen van alle lidstaten die als zodanig daadkrachtig en met ieders verantwoordelijkheid moeten worden bewaakt.

3.6.3

Uit dit oogpunt moeten alle lidstaten m.b.t. het volgende optreden steun verlenen en er actief aan deelnemen: (i) verstrekken van middelen voor doeltreffende reddingsoperaties op zee en grensbewaking; (ii) de behandeling van asielaanvragen, binnen het kader van de taakverdeling; (iii) buitengewone situaties, de uitvoering van repatriërings- en uitzettingsprocedures; (iv) herplaatsing binnen de EU van migranten uit kleine mediterrane lidstaten; (v) aanpak van de georganiseerde misdaad en van mensensmokkelaars.

3.6.4

Herplaatsing moet plaatsvinden aan de hand van een officieel mechanisme. In dit kader moet de Commissie een wetsvoorstel uitwerken voor een permanent en doeltreffend mechanisme voor herplaatsing binnen de EU, op basis van een EU-verdeelsleutel voor herplaatsing van asielzoekers, zoals beschreven in het verslag van het EP inzake versterkte solidariteit binnen de EU op het gebied van asiel (2012/2032 INI). Om te garanderen dat het mechanisme optimaal doeltreffend is, zou het wetsvoorstel ook rekening moeten houden met de praktische ervaring die is opgedaan met het Eurema-proefproject voor Malta (9).

3.7.1

De EU moet al haar politieke en economische invloed uitoefenen, met name jegens de landen die aanzienlijke financiering ontvangen, om hen te overtuigen van samenwerking op het gebied van migratie. Het EESC is van mening dat de mobiliteitspartnerschappen de vier pijlers van de totaalaanpak moeten omvatten, te weten: organiseren en bevorderen van legale migratie en mobiliteit; voorkomen en verminderen van niet-reguliere migratie en mensenhandel; bevorderen van internationale bescherming en versterken van de externe dimensie van het asielbeleid; het zo groot mogelijk maken van het effect van migratie en mobiliteit op ontwikkeling.

3.7.2

De oplossing van het probleem moet, behalve op politionele maatregelen, gebaseerd zijn op preventieve maatregelen in derde landen, met meer aandacht voor de ontwikkeling van samenwerkingsprogramma's ter ondersteuning van de landbouw en veeteelt, kleine en middelgrote ondernemingen enz. De EU moet aantonen dat zij de politieke kracht heeft om samen te werken met de landen waarmee zij verondersteld wordt samen te werken en die ruime financiering ontvangen voor samenwerking op het gebied van veiligheid, georganiseerde misdaad en niet-reguliere migratie. De recente overeenkomst met het Koninkrijk Marokko en het plan om mobiliteitspartnerschappen tussen de EU en Tunesië, Egypte en Libië op te zetten, kunnen op bijval van het EESC rekenen. Wel moet onafhankelijk worden onderzocht in hoeverre de reeds bestaande mobiliteitspartnerschappen efficiënt zijn en zoden aan de dijk zetten. Het EESC vindt het een goede zaak dat de Commissie ervoor wil zorgen dat de mobiliteitspartnerschappen een doeltreffend evaluatiemechanisme krijgen. Bij de mobiliteitspartnerschappen gaat het echter om gezamenlijke politieke verklaringen die voor de deelnemende landen wettelijk niet bindend zijn. Daarom zouden ze tot internationale verdragen moeten worden omgevormd. Het EESC meent dat de EU en de lidstaten nieuwe overeenkomsten moeten sluiten met andere landen in de regio. Gezien de bijzondere relatie van de EU met Turkije verdienen migratiezaken tussen beide partijen meer aandacht, met name in verband met de bestrijding van criminele netwerken.

3.7.3

Om te garanderen dat administratieve en wettelijke procedures vlot verlopen, is het van groot belang dat de EU de landen van herkomst van niet-reguliere immigranten verzoekt snel reisdocumenten te verschaffen.

3.7.4

Dit onderwerp moet ook aan bod komen in het kader van de Euromediterrane conferentie, aangezien heel wat niet-reguliere migranten de EU binnenkomen via derde landen die aan de Middellandse Zee grenzen.

3.7.5

Er moet steun verleend worden aan bepaalde doorgangslanden zodat ze hun grenzen beter kunnen bewaken, asielvoorzieningen kunnen opzetten en het vermogen opbouwen om zelf bescherming te bieden aan degenen die bescherming nodig hebben.

3.8.1

Frontex dient te veranderen in een daadwerkelijk Europees orgaan voor bewaking van de buitengrenzen, met ruimere taken voor coördinatie en eventueel voor preventie. Daartoe moet het met passende financiële middelen worden uitgerust waarmee het steun kan verlenen aan de zuidelijke lidstaten die met de migrantenstromen geconfronteerd worden. Tegelijkertijd moet het aantal personeelsleden (met name grensbewakers) worden uitgebreid, net als de middelen voor elektronische observatie en registratie. In dit verband moet meer werk worden gemaakt van de uitvoering van Europese teams voor grensbewaking, zoals benadrukt in het EP-verslag over Frontex (A7-0278/2011). Verder moet er serieus gekeken worden naar de toepassing van nieuwe mogelijkheden van Frontex (zoals de aanschaf van apparatuur).

3.8.2

De regionale grensbewaking (EPN, European Patrols Network) dient versterkt te worden. Dan kunnen de nationale middelen en de Europese acties op elkaar afgestemd worden, door meer samenwerking op nationaal en Europees niveau.

3.9.1

Het EASO moet voldoende capaciteit hebben om de verschillen in asielpraktijken van de lidstaten en de verschillen in wetgeving duidelijk te kunnen vaststellen. Zo nodig moet het wijzigingen voorstellen. Ook moet het de bevoegdheid krijgen om gemeenschappelijke richtsnoeren op te stellen voor de uitleg en toepassing van de verschillende procedurele en inhoudelijke aspecten van het acquis inzake asielgebied, zoals de Commissie in het Groenboek al voorstelde.

3.9.2

Het EASO zou kunnen uitgroeien tot een belangrijk centrum voor de onderlinge uitwisseling van navolgenswaardige methoden, waarbij kan worden gedacht aan het ontwikkelen van opleidingsactiviteiten inzake asiel, met name voor grenswachten. Ook zou het gebruikt kunnen worden om het effect van de nieuwe EU-maatregelen op asielgebied in de gaten te houden en te analyseren. Bovendien zouden vanuit het EASO de gemeenschappelijke asieldeskundigenteams samengesteld en aangestuurd kunnen worden.

3.9.3

Het EASO moet opereren binnen een netwerk, samenwerken met Eurasil en nauwe banden onderhouden met de UNHCR en de ter zake gespecialiseerde ngo's.

3.9.4

Het Europees ondersteuningsbureau voor asielzaken is recentelijk zijn werk begonnen. Verwacht wordt dat het onverwijld en op volle kracht met zijn taken begint, met name voor wat betreft het uitwerken van haalbare oplossingen en de zorg voor een verdeling van de kosten over de lidstaten, zoals in de Verordening is uiteengezet. Tegelijk moet het EASO proactief werken aan de solidariteit binnen de EU, overeenkomstig zijn verplichtingen in de EASO-verordening.

3.10.1

De niet-reguliere migratie over zee is gevaarlijk en zet mensenlevens op het spel. Duizenden zijn omgekomen bij het oversteken van de Middellandse Zee op onzeewaardige vaartuigen. Deze gevaarlijke ondernemingen zijn het werk van misdadige netwerken, die honderden mensen (ook vrouwen en kinderen) vervoeren op propvolle vaartuigen, zonder de adequate structuur en middelen (met name -reddingsmateriaal), die meestal niet zeewaardig zijn. De door de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa goedgekeurde resolutie (resolutie 1872 (2012)) getiteld "Drama op de Middellandse Zee: wie is verantwoordelijk" schetst een gedetailleerd beeld van de rol van mensensmokkelaars in de organisatie van gevaarlijke oversteken op de Middellandse Zee. Gezien de ernst van het onderwerp moet hiermee rekening worden gehouden.

3.10.2

De lidstaten dienen voor mensensmokkelaars en -handelaars zo streng mogelijke strafprocedures en vonnissen te hanteren; levenslange gevangenisstraf moet mogelijk zijn. Degenen die in handen gevallen zijn van mensensmokkelaars moeten altijd als onschuldige slachtoffers beschouwd worden.

3.10.3

Mensensmokkel wakkert de criminaliteit aan omdat criminele netwerken de smokkel organiseren en hiervoor van elke persoon een bedrag innen, vaak via chantage en op onmenselijke wijze. Het EESC benadrukt dat de EU samen moet werken met de landen van vertrek en de doorgangslanden om de betrokken criminele netwerken op te rollen. Het EESC onderstreept ook dat de EU zo krachtig mogelijk op moet treden om mensensmokkelaars, die mensenlevens in gevaar brengen, een halt toe te roepen.

3.10.4

Voorts moet de EU overeenkomsten sluiten met derde landen voor de bouw van centra voor niet-reguliere migranten, alsook de oprichting en werking hiervan financieel ondersteunen. De in deze landen te bouwen centra moeten worden aangevuld met opvangcentra voor de identificatie van gegevens en medische verzorging. De IOM, de UNHCR, het Bureau voor de grondrechten en de gespecialiseerde ngo's dienen toe te zien op de werking van deze centra.

3.10.5

Ook moet de EU informatiecampagnes opzetten die potentiële niet-reguliere migranten afraden om illegaal de EU binnen te komen. Dit is mogelijk door hen te informeren over de gevaren en moeilijkheden die hun te wachten staan. Potentiële niet-reguliere immigranten moeten gewezen worden op het enorme probleem om bij binnenkomst zonder papieren in Europa een baan te vinden.

3.10.6

In de landen van vertrek dient er morele en economische steun te zijn voor organisaties die het brede publiek in die landen informeren over de hiervoor vermelde onderwerpen, zodat potentiële migranten afzien van hun gevaarlijke ondernemingen.

3.10.7

Voorts verzoekt het EESC dat er aandacht wordt geschonken aan de achterliggende oorzaken van het probleem, die gerelateerd zijn aan het levensniveau in de landen van vertrek. Daartoe dienen specifieke programma's te worden gelanceerd. Het onderwerp dient ook op de agenda van de Euro-mediterrane conferentie te worden geplaatst.

3.11.1

Financiering moet gewaarborgd zijn, zowel voor de preventie als voor het beteugelen van niet-reguliere migrantenstromen. Bij de uitwerking van opvangcentra moet onderscheid gemaakt worden tussen niet-reguliere migranten en migranten die asiel vragen. Ook dienen in de centra minderjarigen en kwetsbare groepen binnen twee weken te worden afgezonderd. Frontex heeft meegedeeld dat volgens Italiaans onderzoek een niet-reguliere migrant per dag 48 euro kost. Bijgevolg bedragen de kosten voor 100 000 migranten per jaar volgens de gegevens van Frontex (10) ruim 1,752 miljard euro.

3.11.2

Het EESC verwelkomt de inspanningen van de Europese Commissie om de financiële instrumenten te vereenvoudigen middels de oprichting van twee fondsen, één voor asiel en migratie (11), en een ander voor interne veiligheid (12), die geflankeerd worden door een horizontale verordening, met een reeks gemeenschappelijke bepalingen inzake programmering, informatieverstrekking, financieel beheer, toezicht en evaluatie (13). Het EESC steunt het voorstel van de Commissie om een basisbedrag vast te stellen, alsook een ander bedrag van meer variabele of flexibele aard, dat wordt bepaald op het moment dat de financiële middelen tussen de lidstaten worden verdeeld. Wat het flexibele bedrag betreft, is het volgens het EESC essentieel dat elke lidstaat zijn jaarprogramma opstelt, afgestemd op de prioriteiten van de EU en in overleg met de andere lidstaten. Het EESC is het ermee eens dat het Fonds voor immigratie en asiel vanaf 2014 aanvullende middelen en meer flexibiliteit voor noodgevallen krijgt.

3.11.3

De voorgestelde wijzigingen zullen de huidige problemen oplossen omdat de EU-programma's voor het beheer van migrantenstromen en de bouw van detentiecentra maar één jaar lopen. Hetzelfde geldt voor de financiering en de acties. Het is echter bijna ondoenlijk om vestigingen voor opvang en verblijf binnen één jaar te voltooien. Daarom moeten zulke programma's flexibeler worden gemaakt.

3.11.4

Financiering voor de bouw van verblijfs- en opvangcentra moet ook gewaarborgd zijn ten behoeve van derde landen die fungeren als tussenstation na het land van vertrek.

Gelet op de eerder vermelde kosten dient de EU-begroting financiering en ruimere middelen beschikbaar stellen voor toezicht en afschrikking (surveillancevaartuigen, kustwachtstations, helikopters); ook moet er worden voorzien in toereikende jaarbudgetten voor Frontex en EASO, zodat zij zich van hun taken kunnen kwijten. De financiering van de landen van binnenkomst moet gegarandeerd zijn om de betrokken criminele netwerken aan te pakken, terwijl de binnenkomende migranten passende voorzieningen kunnen worden geboden.

—

25.4.2002 over de "Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende een gemeenschappelijk beleid inzake illegale immigratie" (rapporteur: Pariza Castaños, PB C 221 van 17.9.2002),

—

29.1.2004 over het "Voorstel voor een verordening van de Raad tot oprichting van een Europees agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen", algemeen rapporteur: Pariza Castaños, PB C 108 van 30.4.2004),

—

27.10.2004 over het "Voorstel voor een beschikking van de Raad tot wijziging van Beschikking 2002/463/EG tot vaststelling van een actieprogramma voor administratieve samenwerking op het gebied van buitengrenzen, visa, asiel en immigratie (ARGO-programma)", rapporteur: Pariza Castaños (PB C 120 van 20.5.2005),

—

12.3.2008 over het "Groenboek over het toekomstig gemeenschappelijk Europees asielstelsel", rapporteur: Le Nouail Marlière (PB C 204 van 9.8.2008).