Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

NAT/765

H βιώσιμη οικονομία που χρειαζόμαστε

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον»

H βιώσιμη οικονομία που χρειαζόμαστε
(Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Εισηγητής: Peter Schmidt (DE-II)

1.Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί πλήρως όσον αφορά την Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή τους, η ΕΕ οφείλει να αναπτύξει επειγόντως τις βάσεις για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της ευημερίας που θα είναι επωφελής για όλους.

1.2Το όραμα της κοινωνικής προόδου που βασίζεται μόνο στην επιδίωξη της αύξησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕγχΠ) αγνοεί σημαντικά στοιχεία της ατομικής και κοινωνικής ευημερίας και δεν λαμβάνει δεόντως υπόψη τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους.

1.3Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προτείνει ένα νέο όραμα ευημερίας για τους ανθρώπους και τον πλανήτη, με βάση τις αρχές της οικολογικής βιωσιμότητας, του δικαιώματος σε μια αξιοπρεπή ζωή και της προστασίας των κοινωνικών αξιών. Η οικονομία είναι καταλυτικός παράγοντας για το όραμα αυτό.

1.4Η οικονομία της ευημερίας θα πρέπει να προστατεύει τα οικοσυστήματα, να διατηρεί τη βιοποικιλότητα και να παρέχει μια δίκαιη μετάβαση σε ένα κλιματικά ουδέτερο τρόπο ζωής σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς και να προωθεί τη βιώσιμη επιχειρηματικότητα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα σε ολόκληρη την ΕΕ θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην προώθηση των εν λόγω εννοιών σε ολόκληρη την κοινωνία, και, ως εκ τούτου, στη μετάδοση του τρόπου σκέψης των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και των ηγετών της κοινωνίας του αύριο.

1.5Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ανάγκη να υποστηριχθούν οι θεμελιώδεις αλλαγές που έχουν ήδη αρχίσει να προκύπτουν από τη φύση των επιχειρήσεων, την οργάνωση της εργασίας, τον ρόλο των επενδύσεων και τη δομή του χρηματικού συστήματος.

1.6Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η οικοδόμηση της οικονομίας της ευημερίας πρέπει να αρχίσει με την υιοθέτηση μιας προληπτικής προσέγγισης σύμφωνα με την οποία η μακροοικονομική σταθερότητα δεν θα εξαρτάται από την αύξηση του ΑΕγχΠ. Προτείνει την ανάπτυξη νέων δεικτών οικονομικών επιδόσεων και κοινωνικής προόδου πέραν του ΑΕγχΠ.

1.7Η ΕΟΚΕ προτείνει την υιοθέτηση ενός πλαισίου για τις συνθήκες διαβίωσης (Living Standards Framework) και τη θέσπιση ενός προϋπολογισμού ευημερίας της ΕΕ, κατά το πρότυπο των προσεγγίσεων που έχουν ήδη υιοθετηθεί αλλού.

1.8Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί τέλος στις στρεβλές επιδοτήσεις και να ευθυγραμμιστούν όλες οι δαπάνες του δημόσιου τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ και στα κράτη μέλη της με στόχο την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας.

1.9Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για μια ευρωπαϊκή πράσινη και κοινωνική συμφωνία προκειμένου να εξασφαλιστούν οι μεγάλης κλίμακας επενδύσεις που απαιτούνται για μια δίκαιη μετάβαση σε κλιματικά ουδέτερη οικονομία, καθώς και για τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας σε κάθε κοινότητα.

1.10Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προβούν σε πράσινη δημοσιονομική μεταρρύθμιση που θα συμβάλει στην ευθυγράμμιση της φορολογίας, των επιδοτήσεων και των εκ των προτέρων διανεμητικών πολιτικών με στόχο την επίτευξη μιας δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία της ευημερίας, ιδίως με την επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας.

1.11Η ΕΟΚΕ προτείνει την επανεξέταση της εξάρτησης των κρατών μελών της ΕΕ από την ανάπτυξη καθώς και μια στρατηγική που θα εστιάζεται στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ευημερία στην οικονομία της ΕΕ. Συνιστά επίσης την αναθεώρηση των δημοσιονομικών και νομισματικών κανόνων της ΕΕ προκειμένου να διασφαλιστεί ότι είναι κατάλληλοι για την επίτευξη της μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία.

1.12Η ΕΟΚΕ ζητεί να ευθυγραμμιστούν επειγόντως όλα τα υφιστάμενα πολιτικά και δημοσιονομικά/χρηματοδοτικά πλαίσια και εργαλεία της ΕΕ (όπως το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η πρωτοβουλία για τη βελτίωση της νομοθεσίας κλπ.) με μια δίκαιη μετάβαση σε μια οικονομία της ευημερίας.

1.13Η ΕΟΚΕ προτείνει την προσαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης ώστε να διασφαλιστεί ότι η οικονομία της ευημερίας είναι πλήρως συμβατή με τους ΣΒΑ και τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

2.Εισαγωγή

2.1Η ΕΕ έχει δεσμευτεί πλήρως για την εφαρμογή της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και των 17 ΣΒΑ που συμφωνήθηκαν από τον ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2015 1 . Στο επίκεντρο της Ατζέντας του 2030 είναι η αναγνώριση ότι η παρούσα και μελλοντική ευημερία μας πρέπει να παραμείνει εντός των περιορισμών της βιόσφαιρας που μας συντηρεί. Τα σημερινά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης δεν συνάδουν με τα πλανητικά όρια.

2.2Η οικονομία πρέπει να βασίζεται σε σαφείς αρχές που αντικατοπτρίζουν τόσο τις προσδοκίες μας για έναν καλύτερο κόσμο όσο και την επιστημονική μας κατανόηση του πλανήτη που μας συντηρεί. Σε έναν υποβαθμισμένο πλανήτη δεν θα υπάρχει ούτε ζωή, ούτε δουλειά, ούτε επιχειρήσεις 2 . Δεν θα υπάρξει ασφάλεια εάν η μετάβαση αφήνει πίσω ολόκληρες κοινότητες ή εάν οι απλοί πολίτες αισθάνονται αποξενωμένοι.

2.3Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 άφησε ένα βαθύ σημάδι στην κοινωνία και άλλαξε άρδην την οικονομία μας. Η μακροοικονομική πολιτική που οδήγησε στην κρίση έθεσε ως προτεραιότητα τη χρηματοπιστωτική απορρύθμιση προκειμένου να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη, αλλά αυτή η αποκλειστική έμφαση στην αύξηση του ΑΕγχΠ οδήγησε στη χρηματοπιστωτική αστάθεια και στην αύξηση της ανισότητας.

2.4Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη η μετανάστευση, οι οικονομικές ανισότητες και άλλες προκλήσεις οδήγησαν σε απώλεια της πίστης των πολιτών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και σε αύξηση του εθνικισμού και του λαϊκισμού, που τώρα απειλεί να ανατρέψει τις δημοκρατικές αξίες και να υπονομεύσει την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα.

2.5Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι η δημιουργία των βάσεων για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της ευημερίας για την Ευρώπη 3 . Πρώτα αναλύει τις προκλήσεις του σημερινού συστήματος και στη συνέχεια προτείνει σαφή θεμέλια για την οικοδόμηση μιας οικονομίας που να λειτουργεί για τους ανθρώπους και τον πλανήτη. Διατυπώνει συγκεκριμένες συστάσεις προς τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τομείς στους οποίους απαιτείται δράση προτεραιότητας για την επίτευξη αυτού του στόχου.

3.Προκλήσεις — ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης

3.1Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος είναι πρωτοφανείς. Μια παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για το κλίμα, μια καταστροφική απώλεια βιοποικιλότητας και η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους υπονομεύουν τη βάση για μελλοντική ευημερία στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Παρά τις κάποιες θετικές εξελίξεις και ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ, αυτές οι επιπτώσεις αποτελούν τώρα μια επείγουσα απειλή για την ανθρώπινη υγεία και τη βιωσιμότητα των αλυσίδων τροφίμων και των γεωργικών μας συστημάτων 4 .

3.2Η ευημερία του σήμερα δεν έχει νόημα εάν έχει κόστος την επιβίωση του αύριο. Η επιτυχία που μετράται με βάση το ΑΕγχΠ είναι παραπλανητική όταν οι επιπτώσεις της ανάπτυξης οδηγούν σε μη αναστρέψιμες και καταστροφικές αλλαγές στην κατάσταση του κλίματος, του εδάφους, των δασών, των ποταμών και των ωκεανών μας.

3.3Η αυξανόμενη κλίμακα της οικονομικής απόδοσης οδήγησε σε αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης υλικών και ενεργειακών πόρων και επέβαλε επικίνδυνες ανθρωπογενείς επιπτώσεις τόσο στα τοπικά όσο και στα παγκόσμια οικοσυστήματα 5 . Στην έκθεση του 2019 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για τους παγκόσμιους κινδύνους διαπιστώθηκε ότι οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι κατατάσσονται μεταξύ των κορυφαίων απειλών που επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία και κοινωνία 6 .

3.4Η παρακμή της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας και η επίμονη ανισότητα εξακολουθούν να δημιουργούν σημαντικές αβεβαιότητες για το μέλλον της οικονομίας της ΕΕ. Οι τάσεις αυτές είναι μόνο εν μέρει το αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας σε ολόκληρο τον ΟΟΣΑ μειώθηκε από άνω του 4% στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σε λιγότερο από 1% σήμερα, με αποτέλεσμα τη «χρόνια στασιμότητα» του μέσου ρυθμού ανάπτυξης στις προηγμένες οικονομίες 7 .

3.5Τα μέτρα που ελήφθησαν σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της παρακμής οδήγησαν σε αυξημένες ανισότητες σε επίπεδο εισοδήματος και πλούτου και σε μη βιώσιμα επίπεδα χρέους. Το 5 % των πλουσιότερων Ευρωπαίων κατέχει πλέον σχεδόν το 40 % του συνολικού ιδιωτικού πλούτου. Η φτώχεια των εργαζομένων έχει αυξηθεί κατά 15 % από το 2010, καθώς σχεδόν το 10 % των Ευρωπαίων εργαζομένων χαρακτηρίζονται ως φτωχοί εργαζόμενοι. Σχεδόν το ένα τέταρτο των παιδιών και των νέων μας αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας, και εκατομμύρια νέοι δεν μπορούν να βρουν μια αξιοπρεπή εργασία προκειμένου να αρχίσουν να διαμορφώνουν την ενήλικη ζωή τους 8 .

3.6Τα τεχνολογικά επιτεύγματα στην αυτοματοποίηση και στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) έχουν τη δυνατότητα να αναστρέψουν τη μείωση της αύξησης της παραγωγικότητας, αλλά τα πιθανά κέρδη παραμένουν ασαφή σε μακροοικονομικό επίπεδο. Τα κέρδη από την «οριακή παραγωγικότητα» έχουν μεταφερθεί στους μετόχους μεγάλων εταιρειών και όχι στους εργαζομένους, διαταράσσοντας το κοινωνικό συμβόλαιο, αυξάνοντας την ανισότητα και υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις. Η αντιστροφή αυτής της τάσης μέσω της φορολογικής και της μισθολογικής πολιτικής είναι απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί δικαιότερη κατανομή των οικονομικών οφελών.

3.7Οι νέες βιώσιμες τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα να αναζωογονήσουν τις κοινότητες που έχουν μείνει πίσω λόγω χρόνιων υποεπενδύσεων και να βελτιώσουν την κοινωνική ευημερία. Όμως, η εμμονή στην αύξηση της παραγωγικότητας χωρίς τη δέουσα προσοχή στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της μπορεί να οδηγήσει τις μικρότερες επιχειρήσεις να εγκαταλείψουν τις δραστηριότητές τους, να συμβάλει στην αύξηση της ανεργίας και να επιδεινώσει την ανισότητα 9 .

3.8Η ΕΕ πρωτοστατεί ήδη στην οικονομία της ευημερίας, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου 2019 σχετικά με την οικονομία της ευημερίας 10 . Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η οικονομία της ευημερίας πρέπει να είναι σε θέση να επιτύχει τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και να διασφαλίσει την ευημερία ακόμη και υπό συνθήκες χαμηλής ή μηδενικής ανάπτυξης, όπως εκείνες που συνδέονται με την οικονομική ύφεση ή τη χρόνια στασιμότητα.

4.Όραμα και αρχές

4.1Η μετάβαση προς μια οικονομία της ευημερίας σημαίνει συνδυασμό της ιδέας της ευημερίας με τη δυνατότητα κοινωνικής προόδου εντός των ορίων του πλανήτη. Περιλαμβάνει τον σαφέστερο προσδιορισμό του τι θέλουμε από την πρόοδο και τη διαμόρφωση των θεμελίων για μια οικονομία που βασίζεται στη βιωσιμότητα. Το σημείο εκκίνησης είναι ένα ουσιαστικό και βιώσιμο όραμα ευημερίας για τους ανθρώπους και τον πλανήτη.

4.2Η ευημερία δεν είναι απλώς ζήτημα παραγωγής ή εισοδήματος. Καθορίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια όσον αφορά τις δυνατότητες που πρέπει να αναπτύξουν οι άνθρωποι και να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους 11 . Η οικονομία της ευημερίας πρέπει να παρέχει στους πολίτες όλες τις δυνατότητες που χρειάζονται για να αναπτυχθούν ως άνθρωποι, στο πλαίσιο των οικολογικών περιορισμών ενός πεπερασμένου πλανήτη.

4.3Οι ΣΒΑ, και ιδίως οι τρεις πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης — περιβαλλοντικός, οικονομικός και κοινωνικός — παρέχουν τα θεμέλια για το έργο αυτό.

4.4Ο περιβαλλοντικός πυλώνας αφορά τους περιορισμούς του περιβάλλοντος και τους περιορισμούς των πόρων — το «ασφαλές πεδίο αλληλεπίδρασης» — εντός του οποίου πρέπει να πραγματοποιείται η ανθρώπινη δραστηριότητα. Το Κέντρο Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης (Stockholm Resilience Centre) έχει προσδιορίσει εννέα πλανητικά όρια, εντός των οποίων πρέπει να παραμείνει η ανθρωπότητα, προκειμένου να αναπτυχθεί και να ακμάσει για τις επόμενες γενιές 12 .

4.5Ο οικονομικός πυλώνας αφορά τις επιχειρήσεις, την απασχόληση με αξιοπρεπείς μισθούς και τις επενδυτικές πολιτικές που παρέχουν αξιοπρεπή ζωή και πόρους διαβίωσης. Η επιχειρηματικότητα διαδραματίζει εν προκειμένω ζωτικό ρόλο. Το επιχειρείν πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει τα βασικά μέσα σε όλους τους πολίτες για την κάλυψη των αναγκών τους όσον αφορά την επιβίωση, τη διατροφή, το καθαρό νερό, την οικονομικά προσιτή ενέργεια, την υγεία και την εκπαίδευση.

4.6Η απαίτηση αυτή υπερβαίνει τον καθορισμό ελάχιστων υλικών συνθηκών. Πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην κοινωνική δικαιοσύνη. Η μετάβαση σε μια οικονομία ευημερίας πρέπει να λαμβάνει προσεκτικά υπόψη τα συμφέροντα όλων των κοινωνικών ομάδων και να αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή σε όσους ενδέχεται να χάσουν περισσότερο από τη μετάβαση. Οι νόμιμες ανησυχίες που εκφράζουν οι εργαζόμενοι στον τομέα του άνθρακα σε πολλές χώρες της ΕΕ τόνισαν την ανάγκη για μια «δίκαιη μετάβαση» κατά την οποία το κόστος και τα οφέλη της μετάβασης κατανέμονται δίκαια μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, βιομηχανιών και περιφερειών - καθώς και μεταξύ των σημερινών και των μελλοντικών γενεών 13 .

4.7Ο κοινωνικός πυλώνας αφορά την ποιότητα της κοινωνίας μας και τα δικαιώματα των ατόμων σε δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή σε αυτήν. Συχνά υποτιμημένη και ενίοτε πλήρως απούσα από τις νομισματικές αξιολογήσεις, παραμένει αυτονόητο ότι καμία οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά χωρίς τη συμμετοχή των πολιτών της.

4.8Ο χαρακτηρισμός των πολιτών, πρωτίστως ως μεμονωμένων καταναλωτών, έχει κάνει τους ανθρώπους υπεύθυνους για τις επιλογές τους χωρίς όμως να τους παρέχονται προσβάσιμες ή οικονομικά προσιτές εναλλακτικές λύσεις 14 . Η εμπορευματοποίηση της κοινωνικής ζωής και η ενθάρρυνση του υπερ-ατομικισμού έχουν υπονομεύσει τον κοινωνικό ιστό και έχουν συμβάλει στην πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη.

4.9Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πολιτικές της ΕΕ και των κρατών μελών θα πρέπει να επιδιώκουν την αντιστροφή αυτής της ανισορροπίας. Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης θα συμβάλει επίσης στην αναζωογόνηση της δημοκρατίας. Η ανησυχία των πολιτών για την κλιματική κατάρρευση, την κοινωνική αδικία και τις οικονομικές παρατυπίες είναι πλέον ορατή σε νέες και πιο επείγουσες μορφές, όπως οι σχολικές απεργίες για το κλίμα και άλλα κοινωνικά κινήματα.

4.10Εν ολίγοις, η οικονομία της ευημερίας πρέπει να αναγνωρίζει τη θεμελιώδη σημασία των κοινωνικών αξιών και να στηρίζει την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων.

5.Τα θεμέλια της οικονομίας της ευημερίας

5.1Η παρούσα γνωμοδότηση επισημαίνει τέσσερις ειδικές πτυχές του οικονομικού συστήματος όπου θα χρειαστούν ριζικές αλλαγές προκειμένου να επιτευχθεί η οικονομία της ευημερίας: επαναπροσδιορισμός του ρόλου της επιχείρησης, μεταρρύθμιση της φύσης και της ποιότητας της εργασίας, αναδιάρθρωση των επενδύσεων και μετατροπή του συστήματος χρήματος. Οι επόμενες παράγραφοι αναφέρονται εκτενέστερα στα τέσσερα αυτά θεμέλια.

5.2Επαναπροσδιορισμός της επιχείρησης

5.2.1Η επιχείρηση έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση της οικονομίας της ευημερίας. Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα αρχίζουν ήδη να μετασχηματίζουν τις γραμμικές διαδικασίες κατανάλωσης και παραγωγής στις οποίες βασιζόταν παραδοσιακά η επιχείρηση.

5.2.2Για παράδειγμα η «κυκλική οικονομία» δίνει έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση και στην ανακατασκευή των προϊόντων, στον επανασχεδιασμό των διαδικασιών παραγωγής και στην ανακύκλωση των πρώτων υλών 15 . Η συνεταιριστική και συνεργατική οικονομία (ή οικονομία του διαμοιρασμού) επιδιώκει την αύξηση της κοινής χρήσης των αγαθών, τη βελτίωση της χρήσης τους και τη μείωση της ανάγκης για νέα παραγωγή 16 . Η οικονομία των πλατφορμών υιοθετεί νέα επιχειρηματικά μοντέλα και μορφές απασχόλησης 17 .

5.2.3Αυτά τα αναδυόμενα μοντέλα οικονομικής δραστηριότητας προσφέρουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης, ιδιοκτησίας και καινοτομίας. Έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν τις σχέσεις μεταξύ παραγωγών, διανομέων και καταναλωτών, ακόμη και σε παραδοσιακούς κλάδους, με τρόπους που δημιουργούν πιο ανθεκτικές τοπικές οικονομίες με δικαιότερη κατανομή ιδιοκτησίας και κέρδους 18 .

5.2.4Το επιχειρείν αναδύεται από τη δέσμευση των ανθρώπων που εργάζονται για το καλό όλων και της κοινωνίας. Ακριβώς όπως η οικονομική ανάπτυξη είναι στην καλύτερη περίπτωση το μέσο για την ευημερία και όχι αυτοσκοπός, έτσι η διακίνηση των υλικών βασικών προϊόντων είναι πολύτιμη μόνο στο μέτρο που παρέχει τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι άνθρωποι για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν.

5.2.5Ακόμη και οι βασικότερες υλικές ανάγκες μας είναι καλύτερα να μελετηθούν από την άποψη της υπηρεσίας που μας παρέχουν παρά από την ποσότητα διακίνησης. Για παράδειγμα, η έννοια των ενεργειακών υπηρεσιών άρχισε ήδη να αντικαθιστά την έννοια του ενεργειακού εφοδιασμού ως βάση για τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας 19 . Παρόμοιες προσεγγίσεις έχουν εφαρμοστεί σε τομείς όπως οι μεταφορές, η στέγαση, η επικοινωνία, ακόμη και η μεταποίηση.

5.2.6Εν προκειμένω, ο τομέας της γεωργίας και των τροφίμων της ΕΕ διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο. Η γεωργία που υποστηρίζεται από την Κοινότητα, οι βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού, τα εναλλακτικά δίκτυα τροφίμων, τα τοπικά συστήματα εκτροφής και οι άμεσες πωλήσεις και οι συνεταιρισμοί καταναλωτών έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν δημόσια αγαθά, επισιτιστική ασφάλεια, κοινωνική προστασία και βιώσιμη παραγωγή 20 .

5.2.7Η στήριξη της ικανότητας των βιώσιμων επιχειρήσεων στην ΕΕ απαιτεί να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις συνθήκες υπό τις οποίες τα αγαθά και οι υπηρεσίες αποτελούν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο.

5.2.8Πέραν των υλικών αναγκών μας, το όραμα της επιχείρησης ως υπηρεσίας σημαίνει στήριξη των επιχειρήσεων που συμβάλλουν περισσότερο στην κοινή ευημερία. Τομείς όπως η υγεία, η κοινωνική πρόνοια, η εκπαίδευση, η ανακαίνιση, ο πολιτισμός, η βιοτεχνία και η δημιουργικότητα έχουν εγγενώς ελαφρύτερες υλικές και ενεργειακές απαιτήσεις από ό,τι οι τομείς εξόρυξης ή μεταποίησης και συμβάλλουν άμεσα σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Η μετάβαση αυτή αποτελεί μια σημαντική αλλά ζωτική πρόκληση για την κοινωνία.

5.3Μεταρρύθμιση της εργασίας

5.3.1Η εργασία είναι κάτι περισσότερο από απλό μέσο για την επιβίωση. Η καλή εργασία προσφέρει σεβασμό, κίνητρα, πληρότητα, συμμετοχή στην κοινότητα και στις καλύτερες περιπτώσεις μια αίσθηση ουσίας και σκοπού στη ζωή.

5.3.2Η πραγματικότητα είναι μερικές φορές πολύ διαφορετική. Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται παγιδευμένοι σε χαμηλής ποιότητας θέσεις εργασίας με επισφαλείς αμοιβές. Η ανεργία των νέων σε ολόκληρη την Ευρώπη υπερβαίνει το 14 % και σε περιοχές της νότιας Ευρώπης παραμένει πάνω από το 40 % 21 . Αυτή η τεράστια κατασπατάληση του ανθρώπινου δυναμικού υπονομεύει τη δημιουργικότητα του εργατικού δυναμικού και απειλεί να εκτροχιάσει την ευημερία. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μπορεί να αποβούν καταστροφικές.

5.3.3Οι δραστηριότητες που βασίζονται στις υπηρεσίες τείνουν να είναι έντασης εργασίας, διότι είναι ο χρόνος που δαπανούν οι άνθρωποι για τη φροντίδα ή τη βιοτεχνία (για παράδειγμα) που δημιουργεί οικονομική αξία για την κοινωνία. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της μετάβασης προς τις υπηρεσίες θα ήταν συνεπώς η δημιουργία μιας οικονομίας με μεγαλύτερη ένταση εργασίας, η αντιστάθμιση της επισφάλειας των θέσεων εργασίας στους τομείς αυτούς, η στήριξη υψηλότερων επιπέδων απασχόλησης και η επιστροφή των θέσεων εργασίας στην πραγματική οικονομία 22 .

5.3.4Η αξιοποίηση αυτού του διπλού μερίσματος (υψηλότερη απασχόληση και μικρότερος αντίκτυπος στο περιβάλλον) μπορεί να σημαίνει μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας, ιδίως σε τομείς (όπως η περίθαλψη) όπου η επιδίωξη αύξησης της παραγωγικότητας μπορεί να αντιβαίνει στην ποιότητα των υπηρεσιών και μπορεί να υπονομεύσει την εργασιακή εμπειρία.

5.3.5Μια οικονομία με χαμηλότερη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας τείνει να ασκεί πίεση προς τα κάτω στους μισθούς, εκτός αν αυτό αντισταθμίζεται από την προστασία που παρέχεται στους εργαζόμενους. Οι πολιτικές για τη στήριξη της εργασίας σε τομείς έντασης εργασίας που παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες είναι, ως εκ τούτου, καθοριστικής σημασίας.

5.3.6Η ποιοτική βασική εκπαίδευση, καθώς και η υψηλού επιπέδου και η αποτελεσματική κατάρτιση, η διά βίου μάθηση, η αναβάθμιση και η ανανέωση των δεξιοτήτων και η ψηφιοποίηση θα αποτελέσουν επίσης τα απαραίτητα εργαλεία για την αξιοποίηση των ευκαιριών απασχόλησης του μέλλοντος και για την ενίσχυση της οικονομίας της ευημερίας.

5.3.7Οι ειδικές πολιτικές για εμπεριστατωμένη εξέταση και περαιτέρω εργασίες για την ΕΟΚΕ θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν: την αύξηση της εκπροσώπησης των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, την υιοθέτηση του δικαιώματος στην εργασία ή της «εγγύησης της εργασίας», του καθολικού βασικού εισοδήματος, των καθολικών βασικών υπηρεσιών και ενός μέγιστου εισοδήματος.

5.3.8Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για τη θέσπιση ενός δεσμευτικού ευρωπαϊκού πλαισίου για ένα αξιοπρεπές ελάχιστο εισόδημα στην Ευρώπη και την επέκταση των εθνικών συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος 23 .

5.4Αναδιάρθρωση των επενδύσεων

5.4.1Ο επαναπροσδιορισμός της επιχείρησης και της εργασίας δεν θα καταστεί εφικτός χωρίς τον μετασχηματισμό των επενδύσεων που αποτελούν τη βάση για οποιαδήποτε βιώσιμη ευημερία. Όταν μεγάλα ποσοστά ιδιωτικών επενδύσεων είναι αφιερωμένα σε κερδοσκοπικές συμπεριφορές και στην κερδοσκοπία ως προς τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, η παραγωγική σχέση μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος είναι ουσιαστικά στρεβλωμένη, αποσταθεροποιώντας έτσι την οικονομία και υπονομεύοντας την ευημερία.

5.4.2Οι βιώσιμες επενδύσεις σε κοινότητες, σε δημόσιους χώρους, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην εκπαίδευση, στις κοινωνικές υπηρεσίες, σε κατοικίες και υποδομές μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας θα είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη της οικονομίας της ευημερίας που θα λειτουργεί για όλους και θα είναι σύμφωνη με τους ΣΒΑ.

5.4.3Η επίτευξη μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας εντός τριών δεκαετιών ή λιγότερο απαιτεί πλήρη ανανέωση των ενεργειακών μας συστημάτων, των υποδομών μεταφορών και των διαδικασιών μας παραγωγής. Εκτιμάται ότι αυτό θα απαιτήσει ετήσιες επενδύσεις ύψους περίπου 300 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα δώδεκα έτη 24 .

5.4.4Περίπου το ήμισυ αυτής της επένδυσης αφορά την προώθηση μεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση κόστους και την παροχή ευκαιριών για κερδοφόρες ιδιωτικές επενδύσεις. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι κορυφαίες επιχειρήσεις και επενδυτές αναπτύσσουν ήδη αυτές τις ευκαιρίες. Είναι ζωτικής σημασίας η πολιτική της ΕΕ να στηρίζει και να ανταμείβει αυτές τις πρωτοβουλίες.

5.4.5Ιδιαίτερης σημασίας είναι η ανάγκη να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες που θα εξασφαλίζουν ότι τόσο η ιδιωτική όσο και η δημόσια αποταμίευση κατευθύνονται προς τις βιώσιμες μακροπρόθεσμες επενδύσεις που απαιτούνται για μια βιώσιμη οικονομία 25 . Η προληπτική ρύθμιση είναι απαραίτητη προκειμένου να αποτραπεί η βραχυπρόθεσμη συμπεριφορά από την υπονόμευση της σταθερότητας και να επιβραβευτεί ένα νέο χαρτοφυλάκιο επενδύσεων για βιώσιμη ευημερία.

5.4.6Η υλοποίηση αυτού του νέου χαρτοφυλακίου επενδύσεων εξαρτάται από την ύπαρξη ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος κατάλληλου για τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται 26 . Η βελτίωση της ικανότητας των απλών ανθρώπων να επενδύουν υπεύθυνα με τρόπους που να ωφελούν τόσο τη δική τους κοινότητα όσο και το ευρύτερο περιβάλλον είναι υψίστης σημασίας, αλλά απαιτούνται επίσης βαθύτερες και πιο αποφασιστικές αλλαγές.

5.4.7Είναι σαφές ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε ολόκληρη την ΕΕ που στηρίζουν την οικονομία, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και οι εμπορικές τράπεζες που λειτουργούν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, πρέπει να ενσωματώσουν τους ΣΒΑ ως κατευθυντήριες αρχές στις επενδυτικές και δανειοδοτικές τους δραστηριότητες 27 .

5.5Μετατροπή του συστήματος χρήματος

5.5.1Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι καιρός να καταστεί πιο ανθεκτικό το σύστημα χρήματος στις αρνητικές επιπτώσεις της βραχυχρόνιας κερδοσκοπίας και να εξασφαλιστεί η λειτουργία του ίδιου του συστήματος χρήματος για το καλό της κοινωνίας, του πλανήτη και των βιώσιμων επιχειρήσεων.

5.5.2Το χρήμα δημιουργείται με τρεις διαφορετικούς τρόπους στις προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες: μέσω κρατικών δαπανών, μέσω πράξεων κεντρικής τράπεζας και μέσω δημιουργίας πιστώσεων (χρέος) σε εμπορικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα 28 . Πάνω από το 95 % της προσφοράς χρήματος στη σύγχρονη οικονομία δημιουργείται ως χρέος από εμπορικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

5.5.3Η ΕΕ ενημερώνει την κανονιστική βάση για όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλα τα κράτη μέλη και καθορίζει τους φορολογικούς και νομισματικούς κανόνες υπό τους οποίους λειτουργούν οι χώρες της ευρωζώνης. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι τελικά υπεύθυνη για τη σταθερότητα και την ανθεκτικότητα της προσφοράς χρήματος σε ολόκληρη την ευρωζώνη και έχει παρέμβει δυναμικά μερικές φορές για την επίτευξη αυτού του στόχου 29 .

5.5.4Μεταξύ του 2015 και του τέλους του 2018, το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων της ΕΚΤ διοχέτευσε 2,6 τρισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία για τη στήριξη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, την ενίσχυση των πιστώσεων και τον έλεγχο του πληθωρισμού. Κατά τη διάρκεια του Ιουνίου 2019, έξι μήνες μετά τη λήξη του προγράμματος, ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας, Mario Draghi, δήλωσε την επαναφορά του προγράμματος, επικαλούμενος την «παρατεταμένη αδυναμία» στις παγκόσμιες αγορές 30 .

5.5.5Το άρθρο 123 της Συνθήκης της Λισαβόνας απαγορεύει ρητά στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να χρηματοδοτεί δημόσιους οργανισμούς και κρατικές κυβερνήσεις, αλλά η παροχή «νομισματικής χρηματοδότησης» —ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αγορά κρατικού χρέους από την κεντρική τράπεζα— υπήρξε κάποτε συνήθης πρακτική στις προηγμένες οικονομίες και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται τακτικά στην Ιαπωνία 31 .

5.5.6Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο μεγαλύτερος κρατικός έλεγχος της προσφοράς χρήματος μπορεί να μειώσει τόσο το δημόσιο όσο και το ιδιωτικό χρέος και να βελτιώσει τη χρηματοπιστωτική ανθεκτικότητα 32 . Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι καιρός να επανεξεταστεί το σύστημα του χρήματος στην Ευρώπη και να ευθυγραμμιστεί με τις προτεραιότητες της μετάβασης σε μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της ευημερίας.

5.6Συνοπτικά, υπάρχουν θετικά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ο επαναπροσδιορισμός των επιχειρήσεων, η μεταρρύθμιση της εργασίας, η αναδιάρθρωση των επενδύσεων και η μετατροπή του συστήματος χρήματος παρέχουν τη βάση για μια ισχυρή απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη.

5.7Η καινοτομία είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της κοινωνικής προόδου, αλλά η οικοδόμηση μιας οικονομίας που να λειτουργεί για όλους συνεπάγεται κάτι περισσότερο από την τεχνολογική καινοτομία για την επιδίωξη της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας. Απαιτείται η συμμετοχή μας σε μια νέα και ζωτικής σημασίας συζήτηση σχετικά με το είδος της κοινωνίας που θέλουμε να είμαστε και να ξεκινήσουμε τις κοινωνικές καινοτομίες που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του οράματος 33 . Στο τελευταίο τμήμα της παρούσας γνωμοδότησης, παρουσιάζουμε ορισμένες προτάσεις για το έργο αυτό.

6.Από το όραμα στην εφαρμογή — πολιτικές για τον μετασχηματισμό της οικονομίας

6.1Τα έθνη του κόσμου έχουν δεσμευτεί για μια Ατζέντα για το 2030 που να είναι ριζοσπαστική, δίκαιη και εφικτή. Η ΕΕ έχει εγκρίνει την Ατζέντα του 2030 και έχει δεσμευτεί να σημειώσει πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ. Τα επιχειρήματα της παρούσας γνωμοδότησης αποσκοπούν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Η δέσμευση σε αυτή τη διαδικασία προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για την ΕΕ να ανανεώσει το όραμά της για κοινωνική πρόοδο, να αναζωογονήσει την οικονομία της και να ενισχύσει την ηγετική της θέση παγκοσμίως.

6.2Η μετάβαση προς μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της ευημερίας ξεκινά από το κοινό όραμα. Καθοδηγείται από αρχές που πηγάζουν από αξίες που πλαισίωναν το ευρωπαϊκό εγχείρημα από την αρχή. Η οικοδόμηση της θα απαιτήσει συστηματική μεταρρύθμιση των θεμελίων στα οποία βασίζεται το οικονομικό σύστημα: επιχειρήσεις, εργασία, επενδύσεις και χρήμα.

6.3Η ΕΟΚΕ καλεί τώρα τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συνεργαστούν στενά με την ΕΟΚΕ για την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού προγράμματος ολοκληρωμένων πολιτικών που θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό αυτό.

6.4Ως αφετηρία της παρούσας διαδικασίας προτείνονται οι ακόλουθες προτάσεις. Θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω σε επόμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ.

6.5Χρηματοδότηση της μετάβασης

6.5.1Ευθυγράμμιση όλων των δαπανών του δημόσιου τομέα σε όλα τα κράτη μέλη με στόχο την επίτευξη των ΣΒΑ και τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία· διασφάλιση ότι όλοι οι μηχανισμοί χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένου του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση ευθυγραμμίζονται πλήρως με τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία·

6.5.2Υιοθέτηση μιας ευρωπαϊκής κοινωνικής και πράσινης συμφωνίας για την πραγματοποίηση επενδύσεων μεγάλης κλίμακας με σαφή και ευρύτατα δημόσια οφέλη, όπως η μετασκευή δημόσιων κτιρίων, ο επανασχεδιασμός των δημόσιων συγκοινωνιών και η δημιουργία συστημάτων καθαρής ενέργειας· ένα τέτοιο πρόγραμμα θα προσφέρει θέσεις εργασίας σε κάθε κοινότητα.

6.5.3Άμεση παύση των «στρεβλών επιδοτήσεων» που υποστηρίζουν, για παράδειγμα, την εξόρυξη και τη χρήση ορυκτών καυσίμων και τη χρήση φοινικελαίου, άμεσα ή έμμεσα· η κατάργηση αυτών των επιδοτήσεων θα αυξήσει τα δημόσια έσοδα κατά 3,6% του παγκόσμιου ΑΕγχΠ, θα μειώσει τις εκπομπές κατά περισσότερο από 20%, θα μειώσει τους πρόωρους θανάτους εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατά περισσότερο από το ήμισυ και θα αυξήσει την παγκόσμια οικονομική ευημερία κατά 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (2,2% του παγκόσμιου ΑΕγχΠ) 34 .

6.5.4Χάραξη σχεδίου στρατηγικής για την «πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση» στην ΕΕ — με τη χρήση της φορολογίας και των κινήτρων για την προώθηση των επιθυμητών αποτελεσμάτων, την ποινικοποίηση των ανεπιθύμητων, την επιβράβευση όσων επιδιώκουν να ζήσουν μια πιο βιώσιμη ζωή και την παροχή κινήτρων για βιώσιμες επενδύσεις. Αυτό δεν θα είναι δυνατό χωρίς μεγαλύτερη ευελιξία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ για τη διευκόλυνση της εισαγωγής των απαραίτητων δημοσιονομικών μέσων και των μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά. Η σταδιακή μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία θα συμβάλει σε αποτελεσματικότερη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε μια εποχή που η δράση για την αλλαγή του κλίματος είναι πιο επείγουσα από ποτέ 35 .

6.5.5Χρήση της αναδιανεμητικής φορολογίας και των επιδοτήσεων και των «εκ των προτέρων διανεμητικών» πολιτικών για τη μείωση των ανισοτήτων εισοδήματος και πλούτου και τη διασφάλιση μιας «δίκαιης μετάβασης» με την παροχή επαρκούς χρηματοδοτικής στήριξης και ευκαιριών επιμόρφωσης για τους εργαζομένους που κινδυνεύουν να χάσουν τη θέση εργασίας τους ως αποτέλεσμα της μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία.

6.6Διασφάλιση της συνοχής της διακυβέρνησης και των πολιτικών

6.6.1Εντοπισμός και μεταρρύθμιση των εμποδίων για μια κλιματικά ουδέτερη μετάβαση, η οποία θα εντάσσεται στο πλαίσιο της υφιστάμενης βιομηχανικής στρατηγικής, της εμπορικής πολιτικής, της πολιτικής ανταγωνισμού, της πολιτικής για την καινοτομία, της πολιτικής για την εργασία και της χρηματοπιστωτικής ρύθμισης· ευθυγράμμιση όλων των τομέων πολιτικής με στόχο την επίτευξη μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας·

6.6.2Αναθεώρηση των δημοσιονομικών και νομισματικών κανόνων της ΕΕ προκειμένου να διασφαλιστεί ότι είναι κατάλληλοι για την επίτευξη της μετάβασης σε μια βιώσιμη οικονομία.

6.6.3Επανεξέταση των υφιστάμενων δομών της ΕΕ για την ανάπτυξη των γνώσεων και των στρατηγικών που αποσκοπούν στον τερματισμό της «εξάρτησης από την ανάπτυξη» της οικονομίας της ΕΕ.

6.6.4Διερεύνηση της δυνατότητας μιας νέας Διεύθυνσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη για την ευημερία των μελλοντικών γενεών, προκειμένου να ενισχυθεί η πολιτική που βασίζεται στη γνώση και στην ανθεκτική μελλοντικά λήψη αποφάσεων· παράλληλα να αναπτυχθεί μια διατομεακή αξιολόγηση για το θέμα αυτό. 

6.7Μεταρρύθμιση των υφιστάμενων εργαλείων

6.7.1Ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση του υπερκαταναλωτισμού, μέσω (π.χ.) του περιορισμού της επιβλαβούς διαφήμισης (ιδίως για τα παιδιά 36 ), της ρύθμισης των επιβλαβών προϊόντων, της προώθησης δεοντολογικών και βιώσιμων επιλογών κατανάλωσης, της ενθάρρυνσης δημιουργίας κοινών χώρων και κοινοτικών προσπαθειών καθώς και μέσω της προστασίας των κοινών πόρων και δημόσιων αγαθών.

6.7.2Υποστήριξη της κοινωνικής αλληλεγγύης μέσω της πλήρους εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και ενίσχυση της σημαντικής αλλαγής πλεύσης της Ατζέντας του 2030 προς ένα περισσότερο συμμετοχικό μοντέλο πολυμερούς διακυβέρνησης για τη βιώσιμη ανάπτυξη και ενθάρρυνση μιας προσέγγισης με γνώμονα «ολόκληρη την κοινωνία» ώστε να πραγματοποιηθεί η σημαντική μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον για τον πλανήτη 37 .

6.7.3Ανάπτυξη νέων δεικτών οικονομικών επιδόσεων και κοινωνικής προόδου για την αντικατάσταση της ακατάλληλης χρήσης του ΑΕγχΠ που δεν παρέχει ολοκληρωμένη εικόνα της ευημερίας των ανθρώπων·

6.7.4Προσαρμογή της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης ώστε να διασφαλιστεί η συνοχή με τους ΣΒΑ που αντανακλούν μια πιο πλουραλιστική προσέγγιση για την κατανόηση της βιώσιμης ευημερίας.

6.7.5Υιοθέτηση ενός «Προϋπολογισμού ευημερίας» για την ΕΕ, με βάση το παράδειγμα του πλαισίου συνθηκών διαβίωσης της Νέας Ζηλανδίας·

6.7.6Προσαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ ώστε να ληφθούν υπόψη η βιωσιμότητα και η ευημερία, και να αντικατοπτρίζεται η ορθή ευθυγράμμιση των μηχανισμών διακυβέρνησης της ΕΕ με τους κοινωνικούς και οικολογικούς της στόχους με παράλληλη τήρηση της δημοσιονομικής ευθύνης.

Βρυξέλλες, 27 Νοεμβρίου 2019

Maurizio REALE

Πρόεδρος του τμήματος «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»

*

*    *

ΣΗΜ.: Ακολουθεί παράρτημα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση του τμήματος

Οι ακόλουθες τροπολογίες, οι οποίες έλαβαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεων:

Σημείο 3.6

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Τα τεχνολογικά επιτεύγματα στην αυτοματοποίηση και στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την αποδοτικότητα των φυσικών πόρων, να περιορίσουν τα αέρια του θερμοκηπίου, καθώς και να αναστρέψουν τη μείωση της αύξησης της παραγωγικότητας,. Για να επιτευχθούν μακροοικονομικά και κοινωνιακά οφέλη, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η δίκαιη κατανομή των οφελών. αλλά τα πιθανά κέρδη παραμένουν ασαφή σε μακροοικονομικό επίπεδο. Τα κέρδη από την «οριακή παραγωγικότητα» έχουν μεταφερθεί στους μετόχους μεγάλων εταιρειών και όχι στους εργαζομένους, διαταράσσοντας το κοινωνικό συμβόλαιο, αυξάνοντας την ανισότητα και υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις. Η αντιστροφή αυτής της τάσης μέσω της φορολογικής και της μισθολογικής πολιτικής είναι απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί δικαιότερη κατανομή των οικονομικών οφελών.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Υπέρ    28

Κατά    44

Αποχές    3

Σημείο 5.3.7

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Θα πρέπει να εξεταστούν και να αναπτυχθούν νέες προσεγγίσεις που να ανταποκρίνονται στις διάφορες ευκαιρίες και προκλήσεις των μελλοντικών εργασιών, με στόχο την ενίσχυση της θετικής αλληλεξάρτησης της παραγωγικότητας και της ευημερίας. Οι ειδικές πολιτικές για εμπεριστατωμένη εξέταση και περαιτέρω εργασίες για την ΕΟΚΕ θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν: την αύξηση της εκπροσώπησης των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, την υιοθέτηση του δικαιώματος στην εργασία ή της «εγγύησης της εργασίας», του καθολικού βασικού εισοδήματος, των καθολικών βασικών υπηρεσιών και ενός μέγιστου εισοδήματος.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Υπέρ    26

Κατά    44

Αποχές    4

_____________

(1)       https://www.un.org/sustainabledevelopment/development-agenda/  

(2)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Sibiu και πέραν αυτού», ΕΕ C 228, της 5.7.2019, σ. 37 .

(3)      Βλ. επίσης τα ακόλουθα έγγραφα: ΟΟΣΑ πέραν του ΑΕγχΠ· Συμπεράσματα του Συμβουλίου με θέμα «Η οικονομία της ευημερίας», 17 Οκτωβρίου 2019

(4)     https://www.ipcc.ch/sr15/ https://www.ipbes.net/news/ipbes-global-assessment-summary-policymakers-pdf http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3927_el.htm  

(5)       https://doi.org/10.1146/annurev-environ-102016-060726

(6)     https://www.weforum.org/reports/the-global-risks-report-2019  

(7)     https://www.cusp.ac.uk/themes/aetw/wp12/  

(8)      Η έκθεση για το 2019 της Ανεξάρτητης Επιτροπής για Βιώσιμη Ισότητα είναι διαθέσιμη Eurostat .

(9)     https://www.economics.ox.ac.uk/materials/papers/15126/819-susskind-a-model-of-technological-unemployment-july-2017.pdf  

(10)       https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13432-2019-INIT/el/pdf , βλ. σημείο 1

(11)    Jackson, T., 2017. Prosperity without Growth (Ευημερία χωρίς ανάπτυξη), Raworth, K., Doughnut Economics.

(12)     https://www.stockholmresilience.org/research/planetary-boundaries.html  

(13)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Καθαρός πλανήτης για όλους», σημείο 3.4.1, ΕΕ C 282, της 20.8.2019, σ. 51–59 , Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Κλιματική δικαιοσύνη», σημείο 4.1.5, ΕΕ C 81, της 2.3.2018, σ. 22–28

(14)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Κλιματική δικαιοσύνη», ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 22–28 .

(15)     http://ec.europa.eu/environment/circular-economy/index_en.htm .

(16)       https://www.investopedia.com/terms/c/collaborative-economy.asp .

(17)       https://issues.org/the-rise-of-the-platform-economy/ .

(18)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία , σημεία 3.1, 3.6, 4.1.7

(19)      Βλ. για παράδειγμα: Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οι μεταφορές, η ενέργεια και οι ΥΓΣ ως κινητήρες διατηρήσιμης ανάπτυξης της ΕΕ μέσω της ψηφιακής επανάστασης»

(20)       https://www.thersa.org/discover/publications-and-articles/reports/future-land .

(21)       https://www.statista.com/statistics/266228/youth-unemployment-rate-in-eu-countries/ .

(22)     https://www.cusp.ac.uk/themes/s2/wp12/ ;

(23)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Για μία ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο σχετικά με τη θέσπιση ελάχιστου εισοδήματος» ( ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ. 1-8 ). Η γνωμοδότηση αυτή δεν υποστηρίχθηκε από την Ομάδα Εργοδοτών.

(24)       https://www.e3g.org/docs/E3G_Report_Just_Transition_and_EU_Budget.pdf

(25)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον» ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 91 .

(26)     https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/banking-and-finance/sustainable-finance_en .

(27)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκό σύμφωνο “Ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος”», ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σημείο 5.5.2 .

(28)       https://www.ecb.europa.eu/explainers/tell-me-more/html/what_is_money.en.html  

(29)       https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/articles/2019/html/ecb.ebart201902_01~3049319b8d.en.html .

(30)       https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2019/html/ecb.sp190618~ec4cd2443b.en.html .

(31)       https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2018/10/WP48-DellAriccia-et-al.pdf .

(32)     http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2012/wp12202.pdf .

(33)     https://diem25.org/wp-content/uploads/2017/03/European-New-Deal-Complete-Policy-Paper.pdf .

(34)    Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Νέα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα», ΕΕ C 81, της 2.3.2018, σ. 57–64 Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Το πρωτόκολλο του Παρισιού», ΕΕ C 383, της 17.11.2015, σ. 74 Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Κλιματική δικαιοσύνη», σημείο 1.9, ΕΕ C 81, της 2.3.2018, σ. 22–28  

(35)      Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Φορολογία– ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία», EE C 353 της 18.10. 2019, σ. 90 .

(36) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Διαφήμιση / παιδιά και νέοι», ΕΕ C 351, της 15.11.2012, σ. 6-11 .

(37)    Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ με θέμα «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030» (δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη στην Επίσημη Εφημερίδα)