ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 26.8.2022
COM(2022) 416 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την υλοποίηση του Ταμείου Καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της επανεξέτασης που αναφέρεται στο άρθρο 24 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1031/2010
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την υλοποίηση του Ταμείου Καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της επανεξέτασης που αναφέρεται στο άρθρο 24 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1031/2010
1. Εισαγωγή
Το Ταμείο Καινοτομίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για την εμπορική επίδειξη καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με στόχο τη διάθεση στην αγορά βιομηχανικών λύσεων για την απαλλαγή της Ευρώπης από τις ανθρακούχες εκπομπές και τη στήριξη της μετάβασής της στην κλιματική ουδετερότητα. Από το ευρύ φάσμα χρηματοδοτικών μέσων που είναι διαθέσιμα σε επίπεδο ΕΕ, διαδραματίζει μοναδικό ρόλο λόγω του μεγέθους του και της εστίασης του στα τελευταία βήματα για την ανάπτυξη καινοτόμων καθαρών τεχνολογιών.
Με περισσότερα από 38 δισ. EUR 1 που χρηματοδοτούνται από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, το Ταμείο Καινοτομίας στοχεύει:
ενεργοβόρες βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικά ασφαλούς δέσμευσης και χρήσης του διοξειδίου του άνθρακα (CCU) που συμβάλλει σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, καθώς και προϊόντα που υποκαθιστούν τα προϊόντα υψηλής έντασης άνθρακα·
έργα περιβαλλοντικά ασφαλούς δέσμευσης και αποθήκευσης του CO2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς (CCS)·
καινοτόμες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές· και
τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας.
Σκοπός του είναι να δημιουργήσει τα κατάλληλα οικονομικά κίνητρα ώστε οι επιχειρήσεις να επενδύσουν τώρα στην καθαρή τεχνολογία και να τους δώσει τη δυνατότητα να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Διάγραμμα 1: Επισκόπηση του Ταμείου Καινοτομίας
Η προτεινόμενη αναθεώρηση της οδηγίας για το ΣΕΔΕ την οποία υπέβαλε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021 στο πλαίσιο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 % 2 αποσκοπεί στην περαιτέρω ενίσχυση του Ταμείου με την αύξηση του αριθμού των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ και, συνεπώς, του προϋπολογισμού που διατίθεται στο Ταμείο, επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής του στους τομείς των θαλάσσιων και των οδικών μεταφορών, καθώς και των κτιρίων.
Η ΓΔ Δράσης για το Κλίμα έχει τη συνολική ευθύνη για το Ταμείο Καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού του όγκου και των προτεραιοτήτων πολιτικής των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων και των βασικών στοιχείων τους, καθώς και της έκδοσης των αποφάσεων ανάθεσης. Ο Ευρωπαϊκός Εκτελεστικός Οργανισμός για το Κλίμα, τις Υποδομές και το Περιβάλλον (CINEA) είναι επιφορτισμένος με τη διεξαγωγή των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, των αξιολογήσεων, της προετοιμασίας των επιχορηγήσεων και των υπογραφών, καθώς και με την καθημερινή παρακολούθηση των έργων. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρέχει συνδρομή για ανάπτυξη έργων. Ζητείται η γνώμη των κρατών μελών σχετικά με τις αποφάσεις χρηματοδότησης και τον κατάλογο των επιλεγμένων έργων, ενώ ο ρόλος τους είναι ουσιώδης για την προσέγγιση των δυνητικών αιτούντων στο έδαφός τους και για την υποστήριξή τους στην υποβολή αίτησης έργου (π.χ. μέσω καθεστώτων στήριξης) και στην υλοποίηση (π.χ. μέσω της διευκόλυνσης της αδειοδότησης).
1.2. Σκοπός της παρούσας έκθεσης
Σύμφωνα με το άρθρο 23 παράγραφος 6 του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2019/856, της 26ης Φεβρουαρίου 2019, για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τη λειτουργία του Ταμείου (στο εξής: κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός), η Επιτροπή υποβάλλει ετησίως εκθέσεις προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόοδο της υλοποίησης του Ταμείου.
Η παρούσα έκθεση πληροί την απαίτηση για το 2020 και το 2021, συνοψίζοντας τα αποτελέσματα των δύο πρώτων προσκλήσεων του Ταμείου τα οποία ήταν διαθέσιμα μόλις στο τέλος του 2021: της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας (που ορίζονται ως έργα με συνολικές δαπάνες κεφαλαίου άνω των 7,5 εκατ. EUR) και της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας (που ορίζονται ως έργα με συνολικές δαπάνες κεφαλαίου κάτω των 7,5 εκατ. EUR). Η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας άνοιξε στις 3 Ιουλίου 2020 και τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στις 16 Νοεμβρίου 2021, ενώ η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας άνοιξε την 1η Δεκεμβρίου 2020 και τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στις 27 Ιουλίου 2021.
Στην παρούσα έκθεση αναλύονται τα αποτελέσματα αυτών των προσκλήσεων και η συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων του Ταμείου, με παράλληλη εστίαση στα διδάγματα που αντλήθηκαν και στα σχετικά με την πολιτική συμπεράσματα.
Παρότι η 2η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας δημοσιεύτηκε στις 26 Οκτωβρίου 2021 και η 2η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας στις 31 Μαρτίου 2022, οι εν λόγω προσκλήσεις είναι ακόμη σε εξέλιξη, επομένως τα αποτελέσματά τους θα παρουσιαστούν στη δεύτερη έκθεση του Ταμείου Καινοτομίας.
Το άρθρο 24 παράγραφος 3 του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς 3 προβλέπει ότι η Επιτροπή επανεξετάζει την ποσότητα των δικαιωμάτων που απομένουν προς πλειστηριασμό μετά την απόφαση ανάθεσης στο πλαίσιο κάθε πρόσκλησης υποβολής προτάσεων από το Ταμείο Καινοτομίας, καθώς και άλλες πτυχές που σχετίζονται με τις πράξεις του Ταμείου Καινοτομίας. Οι επανεξετάσεις αυτές πραγματοποιούνται ανά διετία, με την πρώτη επανεξέταση να πραγματοποιείται το αργότερο στις 30 Ιουνίου 2022. Η παρούσα έκθεση εκπληρώνει επίσης τον σκοπό αυτόν.
2. Αποτέλεσμα των δύο πρώτων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας
2.1. Ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα για το Ταμείο Καινοτομίας
Χάρη στην εκτεταμένη επικοινωνιακή εκστρατεία και σε περισσότερα από 30 εργαστήρια ευαισθητοποίησης με πολυάριθμες ενώσεις του κλάδου και κράτη μέλη της ΕΕ καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019 και του 2020 4 , αμφότερες οι προσκλήσεις προσέλκυσαν εντυπωσιακό αριθμό αιτήσεων: 311 5 για τα έργα μεγάλης κλίμακας και 232 6 για τα έργα μικρής κλίμακας. Οι αιτήσεις κάλυπταν όλους τους επιλέξιμους τομείς και τα κράτη μέλη, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν στην επίτευξη του στόχου του Ταμείου για τη χρηματοδότηση έργων από ένα ευρύ τομεακό και γεωγραφικό φάσμα.
Ο αριθμός των αιτήσεων δείχνει ότι η βιομηχανία ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη λύσεων καθαρής τεχνολογίας που συμβάλλουν στην κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ, και ότι το Ταμείο μπορεί, αφενός, να επιλέξει από ένα ποικιλόμορφο χαρτοφυλάκιο πράσινων έργων που χρειάζονται στήριξη και, αφετέρου, να διασφαλίσει τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων. Σε σύγκριση με τις αιτήσεις στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας προσέλκυσε λιγότερες αιτήσεις από τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τη δέσμευση, χρήση και αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, αλλά περισσότερες αιτήσεις από τους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αποθήκευσης ενέργειας.
2.2. Ποιότητα των αιτήσεων
Η Επιτροπή παρείχε στους αιτούντες εκτεταμένη ειδική συνδρομή σχετικά με τις προσκλήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων και για τις δύο προσκλήσεις. Η συνολική ποιότητα των αιτήσεων ήταν υψηλή, γεγονός που οδήγησε σε έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των έργων στο πλαίσιο και των δύο προσκλήσεων. Ωστόσο, η ποιότητα των αιτήσεων ήταν χαμηλότερη για την πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, όπως αποδεικνύεται από τον μικρότερο αριθμό προτάσεων που πληρούν όλα τα ελάχιστα κατώτατα όρια.
Για κάθε πρόσκληση, η Επιτροπή και ο CINEA διοργάνωσαν ειδικά διαδικτυακά σεμινάρια 7 και ενημερωτικές ημερίδες. Τα κείμενα των προσκλήσεων εξηγήθηκαν λεπτομερώς, απαντήθηκαν οι ερωτήσεις των δυνητικών αιτούντων και παρασχέθηκε επεξηγηματικό υλικό για να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις στην προετοιμασία των αιτήσεών τους. Παράλληλα, μια ειδική υπηρεσία υποστήριξης απάντησε σε περισσότερες από 1 500 ερωτήσεις συνολικά και για τις δύο προσκλήσεις. Μετά το κλείσιμο των προσκλήσεων, παρουσιάστηκε και δημοσιεύτηκε έκθεση σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους δυνητικούς αιτούντες 8 .
Όσον αφορά την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, από τις 311 αιτήσεις που ελήφθησαν, οι 19 (5 %) κρίθηκαν μη παραδεκτές ή μη επιλέξιμες κατά το πρώτο στάδιο 9 . Όσον αφορά την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, από τις 232 10 αιτήσεις που ελήφθησαν, 55 έργα (24 %) κρίθηκαν μη παραδεκτά ή μη επιλέξιμα, 2 δεν ελήφθησαν υπόψη (προτάσεις δοκιμών), με αποτέλεσμα να ανταγωνίζονται για τις επιχορηγήσεις συνολικά 175 επιλέξιμες προτάσεις (βλ. Figure 2 ).
Διάγραμμα 2: Αριθμός επιλέξιμων και παραδεκτών προτάσεων ανά πρόσκληση
Τα έργα επιλέχθηκαν βάσει πέντε κριτηρίων ανάθεσης που ορίζονται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό και στα κείμενα των προσκλήσεων (για τα έργα μικρής κλίμακας, τα κριτήρια ανάθεσης απλουστεύθηκαν):
1.βαθμός καινοτομίας·
2.αποτελεσματικότητα της αποφυγής εκπομπών αερίων θερμοκηπίου·
3.ωριμότητα του έργου·
4.δυνατότητα κλιμάκωσης· και
5.αποδοτικότητα ως προς το κόστος.
Συνολικά, τα έργα στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας έλαβαν υψηλότερη βαθμολογία όσον αφορά τα κριτήρια ανάθεσης συγκριτικά με τις προτάσεις για έργα μικρής κλίμακας, και ο ανταγωνισμός μεταξύ των έργων ήταν εντονότερος (βλ. Figure 3 ). Στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, η οποία περιλάμβανε δύο γύρους αξιολόγησης, οι 70 επιλέξιμες προτάσεις με τις υψηλότερες θέσεις στην κατάταξη από το πρώτο στάδιο κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο δεύτερο στάδιο. Από αυτές τις 70 προτάσεις που κλήθηκαν, υποβλήθηκαν οι 66. Τελικά, επτά έργα κλήθηκαν για προετοιμασία της επιχορήγησης, ενώ 41 έργα με υψηλή βαθμολογία (τα οποία δηλαδή κάλυπταν το ελάχιστο όριο για όλα τα κριτήρια ανάθεσης) δεν κατέστη δυνατό να χρηματοδοτηθούν λόγω ανεπαρκούς προϋπολογισμού στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας.
Στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, από τις 175 προτάσεις που αξιολογήθηκαν, 137 δεν πληρούσαν όλα τα κατώτατα όρια ανάθεσης. Υπήρχαν μόνο 6 προτάσεις που υπερέβαιναν όλα τα κατώτατα όρια, αλλά δεν κατέστη δυνατό να χρηματοδοτηθούν λόγω ανεπαρκούς προϋπολογισμού, ενώ 32 έργα κλήθηκαν για προετοιμασία της επιχορήγησης. Τελικά, χορηγήθηκαν επιχορηγήσεις σε 30 έργα, ενώ δύο έργα αποσύρθηκαν.
Η αξιολόγηση των κριτηρίων ανάθεσης δείχνει σημαντικές διαφορές στην κατανομή της διάμεσης βαθμολογίας μεταξύ των δύο προσκλήσεων. Στην 1η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, περισσότερες προτάσεις έλαβαν υψηλότερη βαθμολογία από όλα τα κατώτατα όρια και, ως εκ τούτου, ο ανταγωνισμός για χρηματοδότηση ήταν εντονότερος (41 υπερέβησαν το κατώτατο όριο και επτά έλαβαν επιχορήγηση), ενώ στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας μόνο 38 προτάσεις έλαβαν υψηλότερη βαθμολογία από τα κατώτατα όρια ανάθεσης και 32 έλαβαν επιχορήγηση. Ωστόσο, οι προτάσεις που έλαβαν επιχορήγηση στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας έλαβαν σχετικά υψηλότερη βαθμολογία από τις προτάσεις που έλαβαν επιχορήγηση στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας.
Διάγραμμα 3: Επίπεδο ανταγωνισμού μεταξύ έργων στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας και για έργα μικρής κλίμακας — τελική κατάταξη
Η Επιτροπή συνεχίζει τις προσπάθειές της για να συνδράμει τις επιχειρήσεις που υποβάλλουν αίτηση στο Ταμείο με πολλαπλά διαδικτυακά σεμινάρια για κάθε πρόσκληση, έγγραφα καθοδήγησης και εκθέσεις βέλτιστων πρακτικών, καθώς και καινοτόμα εργαλεία, όπως το ερωτηματολόγιο αυτοελέγχου που καταρτίστηκε για τη δεύτερη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας.
Ο πολύ μεγάλος αριθμός αιτήσεων και για τις δύο προσκλήσεις και η σημαντική υπερκάλυψη του προϋπολογισμού οδήγησαν σε έντονο ανταγωνισμό για χρηματοδότηση και, ως εκ τούτου, μόνο λίγα έργα έλαβαν επιχορηγήσεις, ενώ πολλά έργα που κάλυπταν όλα τα κατώτατα όρια δεν έλαβαν στήριξη, ιδίως στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας. Αυτό δείχνει ότι οι επιχειρήσεις έχουν σοβαρό ενδιαφέρον για το Ταμείο και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή αύξησε το μέγεθος της δεύτερης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας κατά 50 %, ενώ διευκολύνει επίσης την εκ νέου υποβολή αιτήσεων για έργα από τον πρώτο γύρο προσκλήσεων με την τροποποίηση του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού ώστε να καταστεί δυνατή η υποβολή αίτησης σε ένα μόνο στάδιο.
2.3. Ζητούμενες επιχορηγήσεις έναντι διαθέσιμου προϋπολογισμού
Στα έργα για τα οποία υποβλήθηκε αίτηση στο πλαίσιο και των δύο προσκλήσεων, αλλά ιδίως στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, η ζητούμενη χρηματοδότηση ήταν πολύ υψηλότερη από τα ποσά που ήταν διαθέσιμα στο πλαίσιο των αντίστοιχων προσκλήσεων. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή μεγιστοποίησε τους προϋπολογισμούς των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων χρησιμοποιώντας την ευελιξία του 20 % σύμφωνα με την απόφαση χρηματοδότησης. Στα έργα για τα οποία υποβλήθηκε αίτηση στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας το ζητούμενο συνολικό ποσό ήταν 21,7 δισ. EUR, υπερκαλύπτοντας κατά πολύ τον διαθέσιμο προϋπολογισμό του 1 δισ. EUR. Για την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, η υπερκάλυψη αυτή ήταν ελαφρώς λιγότερο έντονη: ο ζητούμενος προϋπολογισμός ήταν 12,1 δισ. EUR, δεκαπλάσιος από τον διαθέσιμο προϋπολογισμό. Για την αντιμετώπιση της υπερκάλυψης, η Επιτροπή μεγιστοποίησε τους προϋπολογισμούς των προσκλήσεων, χρησιμοποιώντας την ευελιξία του 20 % σύμφωνα με την απόφαση χρηματοδότησης, και χορήγησε επιχορηγήσεις ύψους 1 145 586 747 EUR στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας και 109 163 733 EUR στην πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας.
2.4. Συνεισφορά των έργων του Ταμείου Καινοτομίας στην κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ
2.4.1. Μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας στηρίζουν έργα με σημαντικές δυνατότητες μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και συμβάλλουν στην κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ.
Τα έργα που έλαβαν επιχορηγήσεις κατά τον πρώτο γύρο των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας εμφανίζουν μείωση κατά 77,4 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO2 κατά τα πρώτα 10 έτη λειτουργίας τους. Τα πρώτα αποτελέσματα μείωσης των εκπομπών μπορούν να αναμένονται από το 2023 με την έναρξη λειτουργίας των πρώτων έργων που έλαβαν επιχορήγηση.
Διάγραμμα 4: Αναμενόμενη απόλυτη αποφυγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τη διάρκεια 10 ετών λειτουργίας των έργων που έλαβαν επιχορήγηση
2.4.2. Ιδιαίτερα καινοτόμα έργα με σημαντικές δυνατότητες κλιμάκωσης
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας στηρίζουν ιδιαίτερα καινοτόμα έργα που θα διευκολύνουν τη μετάβαση ολόκληρων βιομηχανικών οικοσυστημάτων στην κλιματική ουδετερότητα. Τα έργα πρέπει να προσφέρουν κάτι περισσότερο από επαυξητική καινοτομία σε σύγκριση με την υπερσύγχρονη τεχνολογία στην ΕΕ για να ληφθούν υπόψη προς χρηματοδότηση, ενώ συχνότερα αξιολογούνται ως πολύ ισχυρές ή ρηξικέλευθες καινοτομίες. Τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση έχουν σημαντικές δυνατότητες κλιμάκωσης, στοιχείο που υποδεικνύει την ευκαιρία ενεργοποίησης περαιτέρω μειώσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας ή της εφαρμογής της σε άλλους χώρους και τομείς, και συνεπάγεται τη συνεργασία διαφόρων παραγόντων στην περιφερειακή και ευρωπαϊκή οικονομία.
Πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας
Τα έργα που αξιολογήθηκαν στο πρώτο στάδιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας παρουσίασαν ευρύ φάσμα τεχνολογικών μεθόδων και καινοτόμων λύσεων καθαρής τεχνολογίας 11 . Η ποικιλία αυτή διατηρήθηκε στο δεύτερο στάδιο της πρόσκλησης, και στα επτά έργα που έλαβαν επιχορήγηση.
Στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, τα επτά επιλεγμένα έργα 12 αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε διάφορους τομείς: χάλυβας, χημικά προϊόντα (αμμωνία, μεθανόλη, αιθυλενοξείδιο), υδρογόνο (πράσινο και μπλε), παραγωγή φωτοβολταϊκών στοιχείων, τσιμέντο, CCU στον τομέα του σκυροδέματος, της ηλεκτρικής ενέργειας, της θέρμανσης και της ψύξης. Τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση θα αλλάξουν τα δεδομένα και θα προωθήσουν την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές στους αντίστοιχους τομείς, στα κράτη μέλη και στις περιφέρειές τους.
Οι τεχνολογίες που εφαρμόζονται είναι ρηξικέλευθες και πρωτοποριακές στην κλίμακα που προτείνεται, με ευρύ δυναμικό κλιμάκωσης σε όλους τους τομείς και σε όλο το φάσμα της οικονομίας:
·1,2 εκατ. τόνοι/έτος (25 % της παραγωγής χάλυβα στη Σουηδία) χαλυβουργική μονάδα άμεσης αναγωγής με βάση το ανανεώσιμο υδρογόνο στο πλαίσιο του έργου HYBRIT Demonstration·
·ηλεκτρολυτική κυψέλη 500 MW στο πλαίσιο του έργου HYBRIT Demonstration, ηλεκτρολυτική κυψέλη 50 MW στο πλαίσιο του έργου SHARC·
·εργοστάσιο 3 GW που κατασκευάζει φωτοβολταϊκά στοιχεία ετεροεπαφής διπλής όψης (B-HJT) στο πλαίσιο του έργου TANGO·
·δέσμευση CO2 στην παραγωγή τσιμέντου (πρόγραμμα K6), αναμόρφωση μεθανίου με ατμό, παραγωγή αμμωνίας και αιθυλενοξειδίου (Kairos@C), προετοιμασία για CCU για διυλιστήρια στο πλαίσιο του έργου SHARC·
·πρωτοποριακό πλοίο για μεταφορά CO2 στο πλαίσιο του έργου Kairos@C·
·4 έργα για την προμήθεια CO2 για αποθήκευση σε γεωλογικούς σχηματισμούς σε διάφορες τοποθεσίες στη Βόρεια Θάλασσα (Kairos@C, BECCS@STHLM, SHARC, K6)·
·μετατροπή αστικών στερεών αποβλήτων σε μεθανόλη αντί για ανάκτηση ενέργειας μέσω αποτέφρωσης στο πλαίσιο του έργου ECOPLANTA·
·καθαρές απορροφήσεις άνθρακα στο πλαίσιο του έργου BECCS@STHLM.
Οι κύριες τοποθεσίες των έργων είναι το Βέλγιο, η Ιταλία, η Σουηδία (2), η Γαλλία, η Ισπανία και η Φινλανδία, αλλά μέσω της μεταφοράς και αποθήκευσης CO2 οι Κάτω Χώρες και η Νορβηγία θα είναι απαραίτητοι εταίροι.
Η σταθερή δεξαμενή έργων με σχεδόν 300 αιτήσεις για την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας παρουσιάζει πολύ ευρεία ποικιλία τεχνολογικών μεθόδων που μπορούν να οδηγήσουν στην πράσινη μετάβαση πολλών τομέων.
Στο πλαίσιο της κατηγορίας των ενεργοβόρων βιομηχανιών, προσδιορίστηκαν τρεις κύριες τεχνολογικές μέθοδοι: i) υδρογόνο, ii) δέσμευση, χρήση και/ή αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα και iii) λύσεις βιολογικής βάσης, ενώ ταυτόχρονα ορισμένα έργα χρησιμοποιούν περισσότερες από μία από αυτές τις κύριες μεθόδους και συνδυάζονται με άλλες τεχνικές λύσεις. Άλλες κοινές μέθοδοι είναι η ανακύκλωση (π.χ. παλαιοσιδηρικά, πλαστικά), η πυρόλυση, η αεριοποίηση και ο εξηλεκτρισμός. Σημαντικός αριθμός προτάσεων (7 %) στην κατηγορία των ενεργοβόρων βιομηχανιών έχουν ενσωματώσει τη διανομή και τη χρήση υδρογόνου σε διάφορους τρόπους μεταφοράς (π.χ. βαρέα επαγγελματικά οχήματα, λεωφορεία, οχήματα κυψελών καυσίμου και υδρογόνου, πλοία). Περίπου το ένα πέμπτο του συνολικού αριθμού προτάσεων αφορά διάφορες πρώτες ύλες βιομάζας, κυρίως απόβλητα και κατάλοιπα.
Στο πλαίσιο της κατηγορίας δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCUS), οι περισσότερες προτάσεις επικεντρώνονται σε ένα μέρος της αξιακής αλυσίδας CCUS και το CO2 δεσμεύεται από διάφορες πηγές (βιοδιυλιστήρια, παραγωγή σιδηρούχων και μη σιδηρούχων μετάλλων, τσιμέντο και ασβέστης, διυλιστήρια, χημικά προϊόντα, βιο- και γεωθερμικοί σταθμοί συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας, μετατροπή αποβλήτων σε ενέργεια ή ατμοσφαιρικός αέρας) και αποσκοπούν στην παραγωγή διαφορετικών προϊόντων (ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα, υδρογόνο, μεθανόλη, αεροπορικά καύσιμα, μεθάνιο, δομικά υλικά, άλλα χημικά προϊόντα και άλλα καύσιμα).
Στην κατηγορία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, διατίθενται όλα τα βασικά είδη τεχνολογιών: χερσαίοι και υπεράκτιοι αιολικοί σταθμοί, πλωτής και επίγειας θεμελίωσης, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με συγκεντρωτικά κάτοπτρα, φωτοβολταϊκά (PV), εγκαταστάσεις παραγωγής φωτοβολταϊκών στοιχείων και φωτοβολταϊκών μονάδων, παλιρροϊκή και κυματική ενέργεια, ενέργεια αλατοβαθμíδας και υδροηλεκτρική ενέργεια, βαθιά γεωθερμική ενέργεια. Πολλές προτάσεις για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές συνδυάζουν διαφορετικές τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως συνδυασμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με συγκεντρωτικά κάτοπτρα (CSP) και φωτοβολταϊκής ενέργειας, CSP και βιομάζας, αιολικής και φωτοβολταϊκής ενέργειας. Συχνά, οι μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνδυάζονται με την αποθήκευση συσσωρευτών ή θερμότητας ή την παραγωγή υδρογόνου.
Στο πλαίσιο της κατηγορίας της αποθήκευσης ενέργειας, πολλές προτάσεις αποσκοπούν στην εξεύρεση λύσεων για την ενδοημερήσια αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ άλλες προτάσεις περιλαμβάνουν άλλα είδη αποθήκευσης, όπως συσσωρευτές, αποθήκευση συμπιεσμένου ή υγρού αέρα, αποθήκευση θερμότητας, υδρογόνου και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ορισμένες προτάσεις καλύπτουν μέτρα από την πλευρά της ζήτησης με την εφαρμογή έξυπνων δικτύων ή λύσεων εικονικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, ενώ άλλες αφορούν εγκαταστάσεις παραγωγής συσσωρευτών.
Διάγραμμα 5: Τεχνολογικές μέθοδοι της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας: αιτήσεις οι οποίες κλήθηκαν στο δεύτερο στάδιο και έργα που έλαβαν επιχορήγηση 13
Πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας
Στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, χορηγήθηκαν επιχορηγήσεις σε 30 έργα 14 και τα κύρια χαρακτηριστικά ορισμένων από τα έργα επισημαίνονται κατωτέρω:
·εισαγωγή πρωτοποριακών τεχνολογιών σε νέους τομείς: π.χ. ανάπτυξη του πρώτου κινητού θερμικού συσσωρευτή με ανάκτηση 6 GWh βιομηχανικής απορριπτόμενης θερμότητας ετησίως για την παροχή ενέργειας σε περιπτώσεις απουσίας υποδομών τηλεθέρμανσης ή τηλεψύξης (έργο WH) ή κατασκευή και λειτουργία μίας από τις πρώτες αερομεταφερόμενες συστοιχίες αιολικής ενέργειας παγκοσμίως, με ικανότητα παραγωγής 1,2 MW ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας (έργο NAWEP)·
·εφαρμογή πρωτοποριακών τεχνολογιών σε υφιστάμενες βιομηχανικές διεργασίες: π.χ. αναγέννηση πετρελαίου υψηλής ποιότητας από χρησιμοποιημένο πετρέλαιο, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν στην αποφυγή της ανάγκης παραγωγής παρθένου πετρελαίου ορυκτής προέλευσης (SKFOAAS) ή ρηξικέλευθη τεχνολογία για την ενίσχυση της ανάκτησης του βιομεθανίου και τη βελτίωση της ποιότητάς του ώστε να καταστεί συμβατό με το δίκτυο, με τη χρήση των υφιστάμενων αερίων χώρων υγειονομικής ταφής (W4W)·
·εισαγωγή νέου συνδυασμού υφιστάμενων τεχνολογιών: π.χ. παραγωγή αδρανών υλικών χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, με συνδυασμό δραστηριοτήτων από διυλιστήριο, επιχείρηση επεξεργασίας αποβλήτων και παραγωγό δομικών υλικών (AGGREGACO2) ή μετατροπή θαλάσσιου λιμένα στον πρώτο ευρωπαϊκό λιμένα που μπορεί να λειτουργεί εκτός δικτύου, με βάση αυτοδιαχειριζόμενη ενεργειακή κοινότητα που χρησιμοποιεί 6 300 MWh ανανεώσιμης ενέργειας ετησίως (GREENMOTRIL) ή συνδυασμό τεχνολογιών από αερομεταφερόμενη εγκατάσταση αιολικής ενέργειας, ηλιακά φωτοβολταϊκά και αποθήκευση συσσωρευτή οξειδοαναγωγικής ροής, παρέχοντας το 73 % της κατανάλωσης ενέργειας βασικού φορτίου που απαιτείται σε εγκατάσταση αποθήκευσης αερίου (AQUILON)·
·υποκατάσταση των υφιστάμενων τεχνολογιών: π.χ. εισαγωγή καινοτόμου λύσης μετασκευής για την υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων με καύσιμο βιομάζας σε ασβεστοκάμινο εργοστασίου χαρτοπολτού (LK2BM).
Τα έργα για τα οποία υποβάλλεται αίτηση στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας παρουσιάζουν επίσης ευρεία ποικιλία τεχνολογικών μεθόδων σε μικρότερους τομείς και καινοτόμων λύσεων σε νέους τομείς και αγορές. Οι τεχνολογικές μέθοδοι των 30 έργων που υπέγραψαν συμφωνία επιχορήγησης μπορούν να ομαδοποιηθούν σε επτά μεγαλύτερες τεχνολογικές μεθόδους, με τα περισσότερα έργα να καλύπτουν την αποθήκευση ενέργειας, την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και το υδρογόνο.
Διάγραμμα 6: Τεχνολογικές μέθοδοι στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας (έργα που έλαβαν επιχορήγηση)
2.4.3. Ώριμα έργα
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας στηρίζουν έργα με υψηλή χρηματοοικονομική και επιχειρηματική ωριμότητα.
Δεδομένου ότι το Ταμείο Καινοτομίας αποσκοπεί στη στήριξη λύσεων καθαρής τεχνολογίας που μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα, τα έργα πρέπει να επιτύχουν την περάτωση από χρηματοδοτική άποψη 15 το πολύ εντός τεσσάρων ετών από την υπογραφή της επιχορήγησης, δηλαδή το αργότερο την περίοδο 2025-2026 για τις δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Το κατωτέρω γράφημα δείχνει ότι από τα 37 έργα που έλαβαν επιχορήγηση, 20 (54 %) αναμένεται να επιτύχουν την περάτωση από χρηματοδοτική άποψη εντός ενός έτους, 13 (35 %) εντός 2 ετών και 4 (11 %) εντός 3 ετών. Τα έργα μικρής κλίμακας προβλέπεται να επιτύχουν σχετικά ταχύτερα την περάτωση από χρηματοδοτική άποψη, στοιχείο που συσχετίζεται με το μικρότερο κόστος τους και τη συνήθως απλούστερη χρηματοοικονομική διάρθρωσή τους.
Διάγραμμα 7: Αριθμός έργων που προβλέπεται να επιτύχουν την περάτωση από χρηματοδοτική άποψη ανά τρίμηνο 16
Επιπλέον, όλα τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση στο πλαίσιο των πρώτων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας προβλέπεται να τεθούν σε λειτουργία έως το 2026, στοιχείο που καταδεικνύει υψηλό επίπεδο επιχειρησιακής ωριμότητας. Τα περισσότερα από τα έργα, 29 από τα 37, προβλέπεται να τεθούν σε λειτουργία έως το πρώτο τρίμηνο του 2025. Με τον τρόπο αυτόν θα εξασφαλιστούν μειώσεις των εκπομπών ήδη πριν από το τέλος της δεκαετίας.
2.4.4. Συνδρομή για ανάπτυξη έργων για λιγότερο ώριμα έργα
Το Ταμείο Καινοτομίας διαθέτει έναν ειδικό μηχανισμό —τη συνδρομή για ανάπτυξη έργων 17 — για τη βελτίωση της ωριμότητας των έργων μέσω τεχνικής και χρηματοδοτικής συμβουλευτικής στήριξης υψηλής ποιότητας που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες των έργων. Η παροχή συνδρομής για ανάπτυξη έργων έχει ως στόχο να ωφελήσει κυρίως έργα μικρής κλίμακας και έργα σε κράτη μέλη με χαμηλότερα εισοδήματα, ώστε να συμβάλει στην επίτευξη γεωγραφικά ισόρροπης κατανομής της στήριξης του Ταμείου Καινοτομίας. Η συνδρομή για ανάπτυξη έργων διατίθεται για έργα μεγάλης και μικρής κλίμακας και μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των πιθανοτήτων τους για επίτευξη της περάτωσης από χρηματοδοτική άποψη και για έναρξη λειτουργίας. Τον Απρίλιο του 2021 υπογράφηκε με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων συμφωνία συνεισφοράς σχετικά με την παροχή συνδρομής για ανάπτυξη έργων, η οποία εφαρμόζεται ήδη.
Στο πλαίσιο κάθε πρόσκλησης, παρέχεται συνδρομή για ανάπτυξη έργων σε έως 20 προτάσεις που έχουν απορριφθεί όσον αφορά την παροχή επιχορήγησης: στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας, 15 προτάσεις 18 κλήθηκαν για πρόσβαση στη συνδρομή για ανάπτυξη έργων ύψους 4,4 εκατ. EUR, και στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας, χορηγήθηκε συνδρομή για ανάπτυξη έργων ύψους 1,7 εκατ. EUR σε 10 έργα.
Τα έργα που έλαβαν συνδρομή για ανάπτυξη έργων καλύπτουν επίσης πολύ ευρύ φάσμα τεχνολογικών μεθόδων: από το πράσινο υδρογόνο και τα συνθετικά αεροπορικά καύσιμα σε ενεργοβόρες βιομηχανίες έως την αποθήκευση ενέργειας. Αναμένεται ότι θα υποβληθεί εκ νέου αίτηση για τα έργα αυτά στο πλαίσιο μελλοντικών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας συνεχούς δεξαμενής άριστων έργων προς χρηματοδότηση. Όσον αφορά τη γεωγραφική θέση, η συνδρομή για ανάπτυξη έργων συμβάλλει επίσης στην επίτευξη καλής κατανομής των έργων που υποστηρίζονται από το Ταμείο Καινοτομίας μεταξύ των κρατών μελών.
Οι μελλοντικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα έχουν ως στόχο να αξιοποιήσουν ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες της συνδρομής για ανάπτυξη έργων με στόχο τη στήριξη έργων σε υποεκπροσωπούμενες χώρες και μικρότερων αιτούντων.
2.4.5. Γεωγραφική και τομεακή ισορροπία
Το Ταμείο Καινοτομίας αποσκοπεί στην επίτευξη γεωγραφικής και τομεακής ισορροπίας κατά τη διάρκεια ζωής του έως το 2030. Όπως παρουσιάζεται κατωτέρω, στο πλαίσιο των δύο προσκλήσεων που ολοκληρώθηκαν ελήφθησαν αιτήσεις από όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, ενώ επίσης αναπτύσσονται έργα σε πολλά κράτη μέλη, αν και με χαμηλότερη εκπροσώπηση στην Ανατολική Ευρώπη. Υπάρχουν πολλά διατομεακά και διασυνοριακά έργα με σημαντικές δυνατότητες απαλλαγής ολόκληρων περιφερειών και τομέων από τις ανθρακούχες εκπομπές, πέραν των εθνικών και τομεακών συνόρων.
Διάγραμμα 8: Πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας: προτάσεις ανά χώρα
Κατά την υλοποίηση του Ταμείου, η Επιτροπή θα επιδιώξει την περαιτέρω διεύρυνση της γεωγραφικής ισορροπίας μέσω τριών συγκεκριμένων οδών. Πρώτον, οι τακτικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας με κόστος κάτω των 7,5 εκατ. EUR μπορεί να είναι καταλληλότερες για επιχειρήσεις από μικρότερα κράτη μέλη που επιδιώκουν να επενδύσουν σε καθαρή τεχνολογία σε μικρότερη κλίμακα. Δεύτερον, η συνδρομή για ανάπτυξη έργων που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σε μεγάλα και μικρά έργα μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καταρτίσουν καλύτερες αιτήσεις και να αυξήσει τις πιθανότητές τους να λάβουν επιχορήγηση από το Ταμείο Καινοτομίας. Τρίτον, η Επιτροπή δημιούργησε ένα δίκτυο εθνικών σημείων επαφής για το Ταμείο Καινοτομίας σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, στην Ισλανδία και στη Νορβηγία 19 , τα οποία μπορούν να παρέχουν πληροφορίες σε δυνητικούς αιτούντες σχετικά με το Ταμείο και τις αλληλεπιδράσεις του με τα εθνικά χρηματοδοτικά μέσα και άλλα προγράμματα της ΕΕ που είναι διαθέσιμα σε κάθε κράτος μέλος.
Έργα από όλους σχεδόν τους τομείς έλαβαν στήριξη μέσω των δύο πρώτων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι τεχνολογικές μέθοδοι των έργων για τα οποία υποβλήθηκε αίτηση και των έργων που έλαβαν επιχορήγηση, όπως περιγράφονται στο τμήμα 2.4.2., απεικονίζουν την ποικιλομορφία της δεξαμενής έργων και δείχνουν ότι το Ταμείο Καινοτομίας μπορεί να εξυπηρετήσει όλους τους τομείς που είναι επιλέξιμοι επί του παρόντος και δυνητικά επιλέξιμοι στο μέλλον. Για παράδειγμα, το Ταμείο Καινοτομίας έχει ήδη στηρίξει έργα που σχετίζονται με τις πλωτές και τις οδικές μεταφορές και έως το 2030 μπορεί να στηρίξει την πράσινη μετάβαση ολόκληρης της οικονομίας της ΕΕ, με τη χρηματοδότηση λύσεων καθαρής τεχνολογίας που εκτείνονται από την παραγωγή ενέργειας έως τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, τις μεταφορές, τα κτίρια και τη γεωργία. Το κατωτέρω διάγραμμα απεικονίζει τον αντίκτυπο του Ταμείου Καινοτομίας ανά τομέα μέχρι στιγμής.
Διάγραμμα 9: Αντίκτυπος του Ταμείου Καινοτομίας ανά τομέα
2.4.6. Χρηματοδοτική στήριξη προσαρμοσμένη στις ανάγκες των έργων
Η στήριξη από το Ταμείο Καινοτομίας είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες της αγοράς και στα προφίλ κινδύνου των υποστηριζόμενων έργων. Αυτό συμβάλλει στην προσέλκυση πρόσθετων δημόσιων και ιδιωτικών πόρων.
Ο αρχικός προϋπολογισμός (1 100 000 000 EUR) για τις δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας έχει διατεθεί εξ ολοκλήρου και η ευελιξία του προϋπολογισμού του 20 % που επιτρέπεται βάσει της απόφασης χρηματοδότησης 20 χρησιμοποιήθηκε επίσης για την αντιμετώπιση της υπερκάλυψης του προϋπολογισμού.
Οι συνολικές αναμενόμενες κεφαλαιουχικές δαπάνες (συνολικές δαπάνες κεφαλαίου), όπως υπολογίστηκαν και κοινοποιήθηκαν από τους αιτούντες στις αιτήσεις τους, χρησιμοποιούνται ως προσεγγιστικό μέτρο για τον συνολικό αναμενόμενο όγκο των επενδύσεων που κινητοποιούνται από τις επιχορηγήσεις του Ταμείου.
Το σύνολο των αναμενόμενων δαπανών κεφαλαίου όλων των έργων που έλαβαν επιχορήγηση στο πλαίσιο των προσκλήσεων του 2020 ανέρχεται σε 4 783 136 117 EUR (εκ των οποίων το 91 % στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας και το 9 % στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας). Το διάγραμμα 12 δείχνει ότι οι επιχορηγήσεις του Ταμείου Καινοτομίας θα μοχλεύσουν τετραπλάσιες επενδύσεις από τον όγκο τους.
Διάγραμμα 10: Σύνολο επιχορηγήσεων που χορηγήθηκαν έναντι δαπανών κεφαλαίου στο πλαίσιο των πρώτων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας
Το σύνολο των αναμενόμενων δαπανών κεφαλαίου των έργων που έλαβαν επιχορήγηση υπερβαίνει σημαντικά τις επιχορηγήσεις του Ταμείου Καινοτομίας που χορηγήθηκαν. Αυτό αποτυπώνει την ανάγκη για πρόσθετες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις σε αυτές τις λύσεις καθαρής τεχνολογίας, τη δέσμευση των επιχειρήσεων να βρουν χρηματοδότηση για τις πράσινες καινοτόμες λύσεις τους και καταδεικνύει το θετικό αποτέλεσμα μόχλευσης των επιχορηγήσεων του Ταμείου Καινοτομίας.
Διάγραμμα 11: Πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας: παραδείγματα χρηματοδότησης
2.5. Συμβολή στην επίτευξη άλλων στόχων πολιτικής της ΕΕ
2.5.1. Κυκλική οικονομία, ενεργειακή απόδοση και ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές
Τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση θα αποφέρουν και άλλα περιβαλλοντικά οφέλη στην ευρωπαϊκή οικονομία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και θα στηρίξουν τις στρατηγικές της ΕΕ που σχετίζονται με το υδρογόνο, την ενοποίηση τομέων και την κυκλική οικονομία. Για παράδειγμα, τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση:
-θα προωθήσουν λύσεις ριζικής απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως ο σπογγώδης σίδηρος (DRI) με βάση το υδρογόνο 21 στον τομέα του χάλυβα ή λύσεις CCUS για τη βιομηχανία τσιμέντου·
-θα προσφέρουν λύσεις για τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα, όπως η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά τη διάρκεια περιόδων αιχμής της ζήτησης μέσω της χρήσης συσσωρευτών αυτοκινήτων σε δεύτερη εφαρμογή·
-θα προωθήσουν τη ζεύξη τομέων και τον έμμεσο εξηλεκτρισμό μέσω της παραγωγής πράσινου υδρογόνου για τους τομείς που είναι δύσκολο να εξηλεκτριστούν·
-θα στηρίξουν την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας και της ενεργειακής απόδοσης σε διάφορα επίπεδα, για παράδειγμα μέσω της ανακύκλωσης των καταλοίπων των υλικών και της χρήσης θερμότητας που σε διαφορετική περίπτωση θα χανόταν, καθώς και μέσω της συνεργασίας διαφόρων βιομηχανιών· θα στηρίξουν την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων και την ανάπτυξη πρόσθετης καινοτόμου ικανότητας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως η αιολική ενέργεια, η ηλιακή ενέργεια και η γεωθερμική ενέργεια.
2.5.2. Θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλους τομείς
Παρότι το Ταμείο Καινοτομίας αποσκοπεί στη στήριξη της απαλλαγής των τομέων της ενέργειας και της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές, μέσω της παραγωγής και της χρήσης φορέων ανανεώσιμης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων του υδρογόνου και των συνθετικών καυσίμων, το Ταμείο Καινοτομίας έχει καταφέρει να στηρίξει ευρύ φάσμα έργων με εφαρμογή σε τομείς που επί του παρόντος δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ, όπως οι θαλάσσιες, οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές και η γεωργία:
·στήριξη της ανάπτυξης νέων τομέων και/ή αγορών: π.χ. παραγωγή υδρογόνου για μεταφορές μηδενικών εκπομπών (H2 VALCAMONICA και έργο ZE PAK για παραγωγή πράσινου H2) ή αντικατάσταση πλαστικών ορυκτής προέλευσης (TLP Production)·
·απαλλαγή των θαλάσσιων μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές μέσω της παραγωγής βιοϋγροποιημένου φυσικού αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (βιο-ΥΦΑ) για την αντικατάσταση των συμβατικών θαλάσσιων καυσίμων (FirstBio2Shipping). Τρία άλλα συναφή έργα λαμβάνουν στήριξη μέσω της συνδρομής για ανάπτυξη έργων: ένα ωστικό ρυμουλκό πλοίο που συνδυάζει συσσωρευτή και κυψέλη καυσίμου στις εμπορευματικές μεταφορές (HyPush)· ένα μεγάλο ιστιοπλοϊκό κρουαζιερόπλοιο με καινοτόμο τεχνολογία αιολικής πρόωσης (WAVE) και ένα σκάφος μηδενικών εκπομπών που κινείται με σύστημα κυψελών καυσίμου μεγάλης κλίμακας θα χρησιμοποιεί αποκλειστικά πράσινο υδρογόνο από ανανεώσιμες πηγές (HYDROGEN EU-ROPAX)·
·οφέλη για τη γεωργία με ολοκληρωμένα φωτοβολταϊκά συστήματα άρδευσης μεγάλης ισχύος (PVI) που δεν απαιτούν εφεδρικούς συσσωρευτές και μειώνουν σημαντικά τους κινδύνους που σχετίζονται με την ακεραιότητα των υποδομών διανομής νερού (CO2-FrAMed)·
·συμβολή στη μείωση των εκπομπών στις υποδομές μεταφορών: ένας θαλάσσιος λιμένας (GREENMOTRIL) και ένας αερολιμένας (PIONEER) θα μεγιστοποιήσουν τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
2.5.3. Κοινωνικά και οικονομικά οφέλη
Τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση θα αποφέρουν επίσης κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, όπως η ενισχυμένη ανάπτυξη νέων τομέων (π.χ. παραγωγή πράσινου υδρογόνου), η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας κατά την πράσινη μετάβαση, η στήριξη των τοπικών οικονομιών και η συνεργασία μεταξύ διαφόρων βιομηχανιών για την προώθηση της καινοτομίας και της βιωσιμότητας. Επιπλέον, θα οδηγήσουν σε συγκεκριμένα οικονομικά οφέλη, για παράδειγμα με τη μείωση των τιμών των νέων τεχνολογιών και προϊόντων και με τη δημιουργία νέων αγορών. Το Ταμείο Καινοτομίας μπορεί επίσης να συμβάλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών πτυχών και των πτυχών της αγοράς εργασίας μιας δίκαιης πράσινης μετάβασης.
2.5.4. Συνέργειες με άλλα χρηματοδοτικά μέσα
Το Ταμείο Καινοτομίας αποσκοπεί στη διασφάλιση συνεργειών με άλλα μέσα στήριξης των επενδύσεων, όπως το πρόγραμμα InvestEU ή δανειοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, και άλλα συναφή χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» ή ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη».
Πρόγραμμα InvestEU
Δεδομένου ότι η προσέλκυση πρόσθετων δημόσιων και ιδιωτικών πόρων αποτελεί θεμελιώδη στόχο του Ταμείου, είναι σημαντικό να υπάρχουν συνέργειες με το InvestEU, το οποίο αποτελεί το εμβληματικό εργαλείο της ΕΕ για τη στήριξη των επενδύσεων (μέσω δανείων και άλλων μορφών στήριξης) που απαιτούνται για την ανάκαμψη, την πράσινη ανάπτυξη, την απασχόληση και τη δίκαιη μετάβαση. Είναι δυνατή η σώρευση της χρηματοδότησης του InvestEU και του Ταμείου Καινοτομίας για ένα συγκεκριμένο έργο. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εφαρμόζει το λεγόμενο θεματικό προϊόν της πράσινης μετάβασης 22 στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU. Το προϊόν της πράσινης μετάβασης θα είναι διαθέσιμο για έργα υψηλού κινδύνου με υψηλή προστιθέμενη αξία σε επίπεδο πολιτικής, τα οποία είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο των αξόνων πολιτικής των βιώσιμων υποδομών και της έρευνας, της καινοτομίας και της ψηφιοποίησης. Το προϊόν θα επωφεληθεί από συμπληρωματική ενίσχυση από το Ταμείο Καινοτομίας 23 με στόχο την περαιτέρω στήριξη έργων ριζικής απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές στους τομείς της ενέργειας και της βιομηχανίας.
Η σύμπραξη ΕΕ–Breakthrough Energy Catalyst (BEC) θα επιτρέψει τη διεύρυνση του αντίκτυπου του προϊόντος της πράσινης μετάβασης. Στην εν λόγω σύμπραξη συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το πρόγραμμα Breakthrough Energy Catalyst 24 . Μεταξύ των εν λόγω μερών υπεγράφη μνημόνιο συμφωνίας στο πλαίσιο της διάσκεψης των μερών των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP26) στη Γλασκόβη. Η σύμπραξη επιδιώκει να κινητοποιήσει έως και 820 εκατ. EUR [1 δισ. δολάρια ΗΠΑ (USD)] για καινοτόμα έργα στην ΕΕ από το 2022 έως το 2027.
Τον Ιανουάριο η Breakthrough Energy Catalyst Europe δημοσίευσε αίτημα υποβολής προτάσεων 25 για έργα μεγάλης κλίμακας. Η πρόσκληση επικεντρώνεται στους τομείς του καθαρού υδρογόνου, των βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων, της απευθείας δέσμευσης και αποθήκευσης από τον αέρα και της αποθήκευσης ενέργειας για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η χρηματοδότηση της ΕΕ για τη σύμπραξη προέρχεται από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» 26 (με τη μορφή επιχορηγήσεων που θα χρησιμοποιηθούν ως συνδυασμός για επιλεγμένες πράξεις) και από το Ταμείο Καινοτομίας (με τη μορφή συμπληρωματικής ενίσχυσης της εγγύησης της ΕΕ που είναι διαθέσιμη για την εξάλειψη του κινδύνου της δανειοδότησης της ΕΤΕπ), υπό τη διαχείριση του προϊόντος της πράσινης μετάβασης του προγράμματος InvestEU . Η χρηματοδότηση του προγράμματος Breakthrough Energy Catalyst (με τη μορφή επιχορηγήσεων και ιδίων κεφαλαίων) προέρχεται από φιλανθρωπικές οργανώσεις και εταιρείες. Τόσο η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων όσο και η Breakthrough Energy Catalyst θα παράσχουν ισοδύναμα ποσά χρηματοδότησης για τα έργα.
Παραδείγματα συνεργειών που επιτεύχθηκαν από έργα που έλαβαν επιχορήγηση
Οι αποτελεσματικές και επιχειρησιακές συνέργειες με άλλα προγράμματα της Ένωσης, κυρίως για την προώθηση της ταχύτερης διάδοσης και υιοθέτησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και για τη διευκόλυνση της επιδίωξης κοινών στόχων και κοινών πεδίων δραστηριοτήτων, έχουν εδραιωθεί στους στόχους των διαφόρων προγραμμάτων της Ένωσης.
Αρκετά από τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση στο πλαίσιο του πρώτου γύρου προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας καταδεικνύουν ήδη τις υφιστάμενες ισχυρές συνέργειες μεταξύ του Ταμείου και άλλων ενωσιακών και εθνικών μηχανισμών χρηματοδότησης:
·έξι έργα βασίζονται σε προηγούμενες εργασίες που υποστηρίχθηκαν στο πλαίσιο των πρόδρομων προγραμμάτων του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» — του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων» και του έβδομου προγράμματος-πλαισίου (ΠΠ7) (CarBatteryReFactory, CO2-FrAMed, GtF, Silverstone, TLP και TANGO)·
·τρία έργα έχουν επίσης επωφεληθεί από τη στήριξη άλλων μέσων της ΕΕ, όπως το NER300, το πρόγραμμα LIFE και την πρόσκληση υποβολής προτάσεων του ΜΣΕ στον τομέα των μεταφορών (CCGeo, FirstBio2Shipping και HELEXIO)· και
πέραν αυτού, πέντε από τα επτά έργα μεγάλης κλίμακας που έλαβαν επιχορήγηση έχουν ήδη ή προβλέπεται να λάβουν χρηματοδοτική στήριξη από εθνικές ή περιφερειακές αρχές (Kairos-at-C, BECCS στη Στοκχόλμη, K6, HYBRIT Demonstration και SHARC). Η χρηματοδοτική στήριξη ενδέχεται να συνιστά κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ. Η Επιτροπή έχει αποκλειστική αρμοδιότητα να αξιολογεί τη συμβατότητα των μέτρων κρατικής ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά και τα κράτη μέλη οφείλουν να κοινοποιούν κάθε τέτοια ενίσχυση σύμφωνα με το άρθρο 108 της ΣΛΕΕ.
2.5.5. Ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με λύσεις καθαρής τεχνολογίας
Για να εξασφαλιστούν μειώσεις του κόστους και η επιτάχυνση της εμπορευματοποίησης των καθαρών τεχνολογιών σε ολόκληρη την Ευρώπη, το Ταμείο Καινοτομίας στηρίζει την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ έργων και ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με λύσεις καθαρής τεχνολογίας.
Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός απαιτεί οι συμφωνίες επιχορήγησης να υπόκεινται στην προϋπόθεση της ανταλλαγής γνώσεων από τον δικαιούχο της επιχορήγησης. Ο προτείνων το έργο πρέπει να υποβάλει σχέδιο ανταλλαγής γνώσεων κατά το στάδιο της αίτησης, το οποίο θα καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο του έργου. Οι εν λόγω απαιτήσεις ανταλλαγής γνώσεων είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος, με παράλληλο σεβασμό της μη δημοσιοποίησης εμπορικά ευαίσθητων πληροφοριών. Διευκολύνουν τη διείσδυση των επιδειχθεισών τεχνολογιών στην αγορά και μειώνουν τους κινδύνους κατά τη μετάβαση σε μεγάλης κλίμακας παραγωγή και χρήση προϊόντων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η ανταλλαγή γνώσεων πρέπει να ξεκινά με τη χορήγηση των επιχορηγήσεων, ώστε να αξιοποιούνται τα διδάγματα που αντλούνται από τις προκλήσεις που προκύπτουν και τις στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους στο κρίσιμο στάδιο μεταξύ της χορήγησης της επιχορήγησης και της περάτωσης, από χρηματοδοτική άποψη, καθώς και μεταξύ της περάτωσης από χρηματοδοτική άποψη και της έναρξης λειτουργίας. Οι πρώτες εκθέσεις σχετικά με την ανταλλαγή γνώσεων αναμένεται να υποβληθούν από τα έργα που έλαβαν επιχορήγηση κατά την περίοδο 2022-23. Αργότερα, κατά το στάδιο λειτουργίας, οι προσπάθειες ανταλλαγής γνώσεων θα επικεντρωθούν στην τεχνολογική ανάπτυξη των έργων.
Το 2020 και το 2021 διοργανώθηκαν με επιτυχία περισσότερες από 10 εικονικές εκδηλώσεις για τη στήριξη όλων των τύπων ενδιαφερόμενων μερών ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις τρέχουσες και τις δυνητικές εξελίξεις των λύσεων καθαρής τεχνολογίας στην ΕΕ, όπως ειδική εκδήλωση ανταλλαγής γνώσεων για καινοτόμα έργα καθαρής τεχνολογίας με τίτλο «From NER300 to the Innovation Fund» (Από το NER300 στο Ταμείο Καινοτομίας) 27 , διασκέψεις χρηματοδότησης καθαρής τεχνολογίας 28 , διαδικτυακά σεμινάρια σχετικά με τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων για το Ταμείο και τα διδάγματα που αντλήθηκαν 29 , καθώς και γενική εκδήλωση του Ταμείου Καινοτομίας κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας Βιώσιμης Ενέργειας 2020. Η Επιτροπή διοργάνωσε τακτικές συνεδριάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων του Ταμείου Καινοτομίας για να συζητήσει με τα κράτη μέλη και τους εκπροσώπους του κλάδου την υλοποίηση και τους μελλοντικούς προσανατολισμούς του Ταμείου. Επιπλέον, η ΓΔ CLIMA και/ή ο CINEA συμμετείχαν σε πολλές εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από τρίτους για την αύξηση των γνώσεων και της ευαισθητοποίησης σχετικά με το Ταμείο.
2.6. Επανεξέταση που αναφέρεται στο άρθρο 24 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1031/2010
Σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 3 δεύτερο εδάφιο του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1031/2010 (ο οποίος είναι επίσης γνωστός και ως κανονισμός για τους πλειστηριασμούς), η Επιτροπή επανεξετάζει ανά διετία την ποσότητα των δικαιωμάτων προς πλειστηριασμό για το Ταμείο Καινοτομίας, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή «στη στήριξη που διατίθεται για μελλοντικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, στο μέγιστο ποσό της στήριξης του Ταμείου Καινοτομίας που διατίθεται για την παροχή συνδρομής για την ανάπτυξη έργων, στο τμήμα του συνολικού ποσού στήριξης από το Ταμείο Καινοτομίας που έχει δεσμεύσει η Επιτροπή για πρόσκληση προσφορών για έργα μικρής κλίμακας, στη στήριξη που προβλέπεται για τα ανατεθέντα έργα καθώς και στην εκταμίευση και στο ποσοστό ανάκτησης».
Το παρόν μέρος της παρούσας έκθεσης αποτελεί την πρώτη τέτοια επανεξέταση.
Το διαθέσιμο ποσό για κάθε πρόσκληση υποβολής προτάσεων, συμπεριλαμβανομένου του μέγιστου ποσού που διατίθεται για την παροχή συνδρομής για ανάπτυξη έργων, καθορίζεται σε κάθε απόφαση χρηματοδότησης και στο κείμενο κάθε πρόσκλησης. Στο κατωτέρω γράφημα συνοψίζεται η απόφαση χρηματοδότησης του 2020 30 .
Διάγραμμα 12: Απόφαση χρηματοδότησης 2020
Στο κατωτέρω γράφημα παρουσιάζονται τα συνολικά ποσά των επιχορηγήσεων και της συνδρομής για ανάπτυξη έργων που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο κάθε πρόσκλησης.
Διάγραμμα 13: Επιχορηγήσεις και ποσά συνδρομής για ανάπτυξη έργων στο πλαίσιο κάθε πρόσκλησης
Ο κατωτέρω πίνακας συνοψίζει τον αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπών που εκπλειστηριάστηκαν για το Ταμείο Καινοτομίας για το 2020 και το 2021 και τα διαθέσιμα κονδύλια (σε EUR) που ήταν διαθέσιμα στον λογαριασμό του Ταμείου Καινοτομίας στα μέσα Μαΐου 2022.
|
Τέλος του 2020 |
Τέλος του 2021 |
13/5/2022 |
|
|
Αριθμός δικαιωμάτων |
50 000 000 |
40 000 000 |
15 582 000 |
|
Διαθέσιμα στοιχεία ενεργητικού (σε εκατ. EUR — Ονομαστικό ποσό) |
1 335 841 072 |
4 146 382 569 |
5 434 617 254 |
Τα διαθέσιμα στοιχεία ενεργητικού περιλαμβάνουν τα ποσά που έχουν δεσμευθεί για έργα που έχουν λάβει επιχορηγήσεις από τις δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί πληρωμές για έργα του Ταμείου Καινοτομίας.
Συνολικά, ο ρυθμός εκπλειστηριασμού των δικαιωμάτων του Ταμείου Καινοτομίας ανταποκρίνεται στην ανάγκη για έργα καθαρής τεχνολογίας. Στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, αποφασίστηκε ότι φέτος το φθινόπωρο η Επιτροπή θα διπλασιάσει τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για την πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας του Ταμείου Καινοτομίας για το 2022, σε περίπου 3 δισ. EUR. Θα δημιουργηθούν ειδικά σκέλη του REPowerEU για τη στήριξη 1) των εφαρμογών εξηλεκτρισμού και υδρογόνου στη βιομηχανία, 2) της παραγωγής καθαρής τεχνολογίας και 3) πιλοτικών έργων μεσαίου μεγέθους για την επικύρωση ιδιαίτερα καινοτόμων λύσεων.
3. Συμπεράσματα και επόμενα βήματα
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου συγκέντρωσαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς των επιχειρήσεων και έλαβαν αιτήσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ τον διαθέσιμο προϋπολογισμό κάθε πρόσκλησης, δημιουργώντας έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των έργων καθαρής τεχνολογίας. Αυτό καταδεικνύει σαφώς την ισχυρή και ποικιλόμορφη δεξαμενή έργων καθαρής τεχνολογίας που μπορεί να στηρίξει το Ταμείο στις επόμενες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, στοιχείο που απαιτεί περαιτέρω αύξηση του προϋπολογισμού. Μια τρίτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας έχει προγραμματιστεί για το φθινόπωρο του 2022.
Οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας διαδραματίζουν μοναδικό ρόλο στη στήριξη έργων με μικρότερες δαπάνες κεφαλαίου (μεταξύ 2,5 και 7,5 εκατ. EUR), αλλά με δυνατότητες απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές σε νέους τομείς και σε μικρότερα κράτη μέλη της ΕΕ. Η δεύτερη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας προκηρύχθηκε στις 31 Μαρτίου 2022 με προϋπολογισμό 100 εκατ. EUR και οι αιτήσεις για έργα μπορούν να υποβληθούν έως τις 31 Αυγούστου 2022.
Ήδη με τις δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και τα έργα που επωφελήθηκαν από συνδρομή για ανάπτυξη έργων, το Ταμείο Καινοτομίας ήταν σε θέση να στηρίξει έργα στο σύνολο των επιλέξιμων τομέων και χωρών. Το Ταμείο διαθέτει διάφορα μέσα για την περαιτέρω ενθάρρυνση της γεωγραφικής και τομεακής ισορροπίας των έργων που έλαβαν επιχορήγηση. Υπάρχει ο ειδικός μηχανισμός της συνδρομής για ανάπτυξη έργων που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για πολλά υποσχόμενα αλλά όχι ακόμη ώριμα έργα, το δίκτυο των εθνικών σημείων επαφής, η υπηρεσία υποστήριξης που απαντά στις ερωτήσεις των αιτούντων για κάθε πρόσκληση υποβολής προτάσεων, τα πολυάριθμα στοχευμένα διαδικτυακά σεμινάρια και οι ενημερωτικές ημερίδες, το ερωτηματολόγιο αυτοελέγχου. Έχει αποδειχθεί ότι τα μέσα αυτά βοηθούν τις επιχειρήσεις να προετοιμάσουν τις αιτήσεις τους για το Ταμείο. Η Επιτροπή θα αναπτύξει περαιτέρω και θα αξιοποιήσει τα εργαλεία αυτά για την ενίσχυση της γεωγραφικής και τομεακής ισορροπίας του Ταμείου.
Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, ο σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων (μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού για το Κλίμα, τις Υποδομές και το Περιβάλλον, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των κρατών μελών) και η συνεργασία μεταξύ αυτών των οντοτήτων έχουν αποφέρει αποτελεσματική υλοποίηση του Ταμείου Καινοτομίας εντός των προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων.
Η ανακοίνωση REPowerEU 31 αναγνώρισε το Ταμείο ως ένα από τα βασικά μέσα για την επιτάχυνση της απαλλαγής της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές, περιγράφοντας τρεις κατευθύνσεις.
Πρώτον, η αύξηση των εσόδων λόγω της υψηλότερης τιμής των ανθρακούχων εκπομπών μπορεί να επιτρέψει μεγαλύτερες προσκλήσεις. Με βάση την πείρα που αποκομίστηκε από τις πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, η δεξαμενή έργων δείχνει ότι η αγορά μπορεί να απορροφήσει μια αύξηση του διαθέσιμου προϋπολογισμού, διατηρώντας παράλληλα την προσέγγιση σύμφωνα με την οποία πρέπει να λαμβάνουν χρηματοδότηση μόνο τα έργα τα οποία είναι ιδιαίτερα καινοτόμα, έχουν υψηλό αντίκτυπο και είναι έτοιμα για διάθεση στην αγορά.
Δεύτερον, το Ταμείο Καινοτομίας μπορεί να διευρύνει το χαρτοφυλάκιο των μέσων που διαθέτει για τη στήριξη έργων καθαρής τεχνολογίας. Για παράδειγμα, ένας ενωσιακός ανταγωνιστικός μηχανισμός υποβολής προσφορών σε επίπεδο ΕΕ (π.χ. συμβάσεις επί διαφοράς ή συμβάσεις επί διαφοράς για τον άνθρακα) για συγκεκριμένες τεχνολογικές δέσμες μπορεί να αποτελέσει ισχυρό μέσο για την ενθάρρυνση της παραγωγής και της αποδοτικής ως προς το κόστος ανάπτυξης λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα τέτοιο μέσο έχει ήδη προταθεί από την Επιτροπή στο πλαίσιο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 %.
Τρίτον, διατηρώντας μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή και βασισμένη στην αριστεία, το Ταμείο Καινοτομίας μπορεί να επικεντρωθεί περισσότερο σε στρατηγικές προτεραιότητες, όπως προτείνεται στο σχέδιο REPowerEU 32 .
Ανάλογα με την τιμή των ανθρακούχων εκπομπών, ο όγκος εκτιμάται με τη χρήση των 75 EUR/τόνο CO2 ως τιμής ανθρακούχων εκπομπών.
Εκπλήρωση των κλιματικών φιλοδοξιών για την οικονομία και την κοινωνία της ΕΕ (europa.eu) .
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1031/2010 της Επιτροπής, της 12ης Νοεμβρίου 2010, για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και τις λοιπές πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου κατ’ εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ένωσης EUR-Lex - 02010R1031-20191128 - EL - EUR-Lex (europa.eu) .
Policy development (europa.eu) (Ανάπτυξη πολιτικής) στο πλαίσιο της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών.
First Innovation Fund call for large-scale projects: 311 applications for the EUR 1 billion EU funding for clean tech projects (Πρώτη πρόσκληση του Ταμείου Καινοτομίας για έργα μεγάλης κλίμακας: 311 αιτήσεις για χρηματοδότηση ύψους 1 δισ. EUR από την ΕΕ για έργα καθαρής τεχνολογίας).
First Innovation Fund call for small-scale projects: 232 applications for the EUR 100 million EU funding for small clean tech projects (Πρώτη πρόσκληση του Ταμείου Καινοτομίας για έργα μικρής κλίμακας: 232 αιτήσεις για χρηματοδότηση ύψους 100 εκατ. EUR από την ΕΕ για μικρά έργα καθαρής τεχνολογίας).
Large-scale projects (europa.eu) (Έργα μεγάλης κλίμακας) και Small-scale projects (europa.eu) (Έργα μικρής κλίμακας) στο πλαίσιο των διαδικτυακών σεμιναρίων.
Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός επιτρέπει τη διεξαγωγή προσκλήσεων υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας σε ένα ή δύο στάδια, ενώ οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας διεξάγονται σε ένα στάδιο. Η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας διεξήχθη σε δύο στάδια.
232 αρχικές αιτήσεις, εκ των οποίων 2 δεν ελήφθησαν υπόψη πριν από την αξιολόγηση.
Statistics of the proposals received for the first large-scale call of the Innovation Fund in October 2020.docx (europa.eu) (Στατιστικά στοιχεία των προτάσεων που ελήφθησαν για την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης κλίμακας του Ταμείου Καινοτομίας τον Οκτώβριο του 2020).
policy_funding_innovation-fund_ large-scale_successful_projects_en.pdf (europa.eu) .
policy_innovation-fund_lsc_statistics_en_0.pdf (europa.eu) .
Small-scale projects (europa.eu) (Έργα μικρής κλίμακας).
Στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας, η περάτωση από χρηματοδοτική άποψη ορίζεται ως: το χρονικό σημείο στον κύκλο ανάπτυξης του έργου κατά το οποίο έχουν υπογραφεί όλες οι συμφωνίες σχετικά με το έργο και τη χρηματοδότηση και έχουν πληρωθεί όλοι οι απαιτούμενοι όροι
που περιλαμβάνονται σε αυτές.
Δεδομένα τα οποία βασίζονται στο έντυπο αίτησης και προσαρμοσμένα όπου κρίθηκε αναγκαίο, με βάση τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες από τους συντονιστές των έργων.
14 προτάσεις για έργα μεγάλης κλίμακας υπέγραψαν με την ΕΤΕπ συμφωνία στήριξης στο πλαίσιο της συνδρομής για ανάπτυξη έργων, καθώς ένα έργο αποσύρθηκε από τη διαδικασία.
National Contact Points (europa.eu) (Εθνικά σημεία επαφής).
Σπογγώδης σίδηρος παραγόμενος μέσω άμεσης αναγωγής με βάση το υδρογόνο.
ΕΤΕπ, Relevance of Thematic Impact Finance for Innovation Fund eligible projects (Συνάφεια της χρηματοδότησης θεματικού αντίκτυπου για τα επιλέξιμα έργα του Ταμείου Καινοτομίας) [6.7.21 — παρουσίαση στην 8η συνεδρίαση της ομάδας εμπειρογνωμόνων για το Ταμείο Καινοτομίας (IFEG)]. Διατίθεται στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/clima/system/files/2021-07/20210706_ifeg_4_en.pdf
Βλ. απόφαση C(2021) 7404 της Επιτροπής , της 19.10.2021, σχετικά με τις δραστηριότητες που αφορούν το Ταμείο Καινοτομίας, η οποία χρησιμεύει ως απόφαση χρηματοδότησης για το 2021 και ως απόφαση για τη δημοσίευση των δεύτερων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων και το παράρτημά της.
https://www.breakthroughenergy.org/scaling-innovation/catalyst
EU-Catalyst Partnership: Request for proposals of pioneering green technology projects is launched | (Σύμπραξη μεταξύ της ΕΕ και του προγράμματος Breakthrough Energy Catalyst: Δημοσιεύτηκε η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για πρωτοποριακά έργα πράσινης τεχνολογίας) Ευρωπαϊκή Επιτροπή (europa.eu) .
Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/695 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Απριλίου 2021, για τη θέσπιση του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», στο παράρτημα IV άρθρο 15 παραθέτει αναλυτικά τις συνέργειες μεταξύ του Ταμείου Καινοτομίας και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», και η απόφαση (ΕΕ) 2021/764 του Συμβουλίου, της 10ης Μαΐου 2021, για τη θέσπιση του ειδικού προγράμματος υλοποίησης του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», στο τμήμα 5.1 καθορίζει την ανάγκη συμπληρωματικότητας μεταξύ του Ταμείου Καινοτομίας και της ομάδας 5 του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».
From NER 300 to the Innovation Fund: knowledge-sharing for innovative clean tech projects (europa.eu) (Από το NER300 στο Ταμείο Καινοτομίας: ανταλλαγή γνώσεων για καινοτόμα έργα καθαρής τεχνολογίας).
First Financing Innovative Clean Tech virtual conference (europa.eu)
(Πρώτη εικονική διάσκεψη χρηματοδότησης της καινοτόμου καθαρής τεχνολογίας)
How can the Innovation Fund foster innovative clean tech small-scale projects?
(Πώς μπορεί το Ταμείο Καινοτομίας να προωθήσει καινοτόμα έργα μικρής κλίμακας καθαρής τεχνολογίας;)
(europa.eu)
.
Delivering the European Green Deal:
Financing clean technology with the Innovation Fund (europa.eu)
(Υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας: Χρηματοδότηση της καθαρής τεχνολογίας με το Ταμείο Καινοτομίας).
Events and webinars (europa.eu) (Εκδηλώσεις και διαδικτυακά σεμινάρια).
Commission Decision amending Decision C(2020) 4352 of 2 July 2020 as regards the launch of the call for proposals for small-scale projects in 2020 [Απόφαση της Επιτροπής για την τροποποίηση της απόφασης C(2020) 4352, της 2ας Ιουλίου 2020, όσον αφορά τη δημοσίευση της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα μικρής κλίμακας το 2020].
COM(2022) 108, REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια, ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών.
COM(2022) 230, Σχέδιο REPowerEU, ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών.