ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 25.11.2020

COM(2020) 760 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Πλήρης αξιοποίηση του ενωσιακού δυναμικού καινοτομίας














Σχέδιο δράσης για τη διανοητική ιδιοκτησία με σκοπό τη στήριξη της ανάκαμψης και της ανθεκτικότητας της ΕΕ

1.Η επόμενη πρόκληση: Πλήρης αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων διανοητικής ιδιοκτησίας της Ευρώπης με σκοπό την τόνωση της ανάκαμψης και της ανθεκτικότητας

Τα άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως οι εφευρέσεις, οι καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δημιουργίες, τα εμπορικά σήματα, το λογισμικό, η τεχνογνωσία, οι επιχειρηματικές διαδικασίες και τα δεδομένα, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της σημερινής οικονομίας. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες ο όγκος των ετήσιων επενδύσεων σε τέτοια «προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας» 1 αυξήθηκε κατά 87 % στην ΕΕ, ενώ ο όγκος των υλικών επενδύσεων (εκτός κατοικιών) αυξήθηκε μόνο κατά 30 %. Οι επενδύσεις σε άυλα περιουσιακά στοιχεία επηρεάστηκαν επίσης σημαντικά λιγότερο από την οικονομική κρίση του 2008 2 .

Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) —δηλ. τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, τα σχέδια και υποδείγματα, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικά δικαιώματα, οι γεωγραφικές ενδείξεις και τα δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών, καθώς και οι κανόνες προστασίας του εμπορικού απορρήτου— βοηθούν τους επιχειρηματίες και τις επιχειρήσεις στην αξιοποίηση των άυλων περιουσιακών τους στοιχείων. Στη σημερινή οικονομία τα βιομηχανικά προϊόντα και διαδικασίες βασίζονται όλο και περισσότερο σε άυλα περιουσιακά στοιχεία που προστατεύονται από ΔΔΙ, και η ορθή διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας έχει καταστεί αναπόσπαστο μέρος κάθε επιτυχημένης επιχειρηματικής στρατηγικής. Οι κλάδοι που κάνουν εντατική χρήση της διανοητικής ιδιοκτησίας διαδραματίζουν ουσιώδη ρόλο στην οικονομία της ΕΕ και παρέχουν πολύτιμες και βιώσιμες θέσεις εργασίας στην κοινωνία. Οι συγκεκριμένοι κλάδοι αντιπροσωπεύουν σήμερα σχεδόν το 45 % του ΑΕΠ της Ευρώπης και συμβάλλουν άμεσα στη δημιουργία σχεδόν του 30 % των συνολικών θέσεων εργασίας 3 . Πολλά από τα βιομηχανικά οικοσυστήματα της Ευρώπης δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν χωρίς αποτελεσματική προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και αποτελεσματικά εργαλεία για το εμπόριο άυλων περιουσιακών στοιχείων.

Η διανοητική ιδιοκτησία συνιστά νευραλγικό στοιχείο της ικανότητας ανταγωνισμού σε διεθνές επίπεδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των αιτήσεων διανοητικής ιδιοκτησίας αυξάνεται. Η ίδια τάση παρατηρείται στην ΕΕ. Μεταξύ 2010 και 2019 ο αριθμός των ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας αυξήθηκε από 58 000 σε 137 000 σχεδόν, αν και η αύξηση είναι λιγότερο έντονη από ό,τι σε άλλα μέρη του κόσμου, ιδίως στην Ασία, όπου οι οικονομίες ανταποκρίνονται γρήγορα στη δημιουργία διανοητικής ιδιοκτησίας.

Η ΕΕ έχει τα μέσα ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική στον παγκόσμιο αγώνα για τεχνολογική πρωτοκαθεδρία. Διαθέτει επίσης άρτιο πλαίσιο διανοητικής ιδιοκτησίας. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι υπάρχει ενιαίος μηχανισμός υποβολής αιτήσεων καθιστά δυνατή την απόκτηση και την επιβολή της προστασίας των εμπορικών σημάτων, των σχεδίων και υποδειγμάτων και των φυτικών ποικιλιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η ποιότητα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που χορηγούνται στην Ευρώπη είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο 4 . Οι Ευρωπαίοι φορείς καινοτομίας είναι πρωτοπόροι στις πράσινες τεχνολογίες 5 . Σε παγκόσμιο επίπεδο, κατέχουν σημαντικό μέρος των πράσινων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας 6 και διαθέτουν ιδιαίτερα ισχυρά χαρτοφυλάκια διανοητικής ιδιοκτησίας σε τεχνολογίες όπως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, και η επεξεργασία του νερού και των αποβλήτων 7 . Οι ευρωπαϊκές εταιρείες κατέχουν επίσης ηγετική θέση σε συγκεκριμένες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως οι τεχνολογίες συνδεσιμότητας.

Είναι αναγκαίο να αξιοποιηθούν περαιτέρω τα δυνατά μας σημεία μέσω της αναβάθμισης του ενωσιακού πλαισίου, όπου χρειάζεται, και της θέσπισης καλά σταθμισμένων πολιτικών διανοητικής ιδιοκτησίας, προκειμένου να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις να επωφεληθούν στο έπακρο από τις εφευρέσεις και τις δημιουργίες τους, και να διασφαλιστεί ταυτόχρονα ότι οι εφευρέσεις και οι δημιουργίες εξυπηρετούν την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Υπάρχει μεγάλος βαθμός εφευρετικότητας και δημιουργικότητας στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να μεγιστοποιήσουμε τα κίνητρα ώστε να αναδειχθεί αυτή η δυνατότητα, και να οδηγήσουμε τις επιχειρήσεις μας σε μια πορεία οικονομικής ανάκαμψης 8 και να εξασφαλίσουμε την πράσινη και ψηφιακή πρωτοκαθεδρία της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ορισμένες από τις σημαντικότερες κοινωνικές προκλήσεις της εποχής μας, όπως η επίτευξη της πράσινης μετάβασης ή η εξασφάλιση κατάλληλης υγειονομικής περίθαλψης για όλους, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς καινοτόμες λύσεις. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη των οικοσυστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών εξαρτάται από την ταχεία ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογιών αιχμής, καθώς και αποτελεσματικών εργαλείων για την από κοινού χρήση άυλων περιουσιακών στοιχείων, όπως τα δεδομένα. Η δημιουργία ακμάζοντος οικοσυστήματος υγείας στην Ευρώπη απαιτεί διαφανές σύστημα κινήτρων για τη διανοητική ιδιοκτησία, το οποίο να ενισχύει την καινοτομία, εξασφαλίζοντας παράλληλα αποτελεσματική πρόσβαση σε οικονομικώς προσιτά φάρμακα. Οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν χωρίς αποτελεσματική προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας 9 .

Η κρίση λόγω της COVID-19 κατέδειξε την εξάρτηση της ΕΕ από καίριες καινοτομίες και τεχνολογίες και υπενθύμισε στην Ευρώπη τη σημασία των αποτελεσματικών κανόνων και εργαλείων στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας για την εξασφάλιση ταχείας ανάπτυξης κρίσιμης διανοητικής ιδιοκτησίας. Τα ΔΔΙ και ο ρόλος τους σε μια ανταγωνιστική και καινοτόμο ευρωπαϊκή φαρμακευτική βιομηχανία αποτελούν επίσης μέρος της νέας φαρμακευτικής στρατηγικής για την Ευρώπη 10 .

Η τεχνολογική επανάσταση —η οικονομία και η κοινωνία των δεδομένων, η στροφή στην τεχνητή νοημοσύνη, η αυξανόμενη σημασία των νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνολογία blockchain, η τρισδιάστατη εκτύπωση και το διαδίκτυο των πραγμάτων, καθώς και η ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως η οικονομία των πλατφορμών, η οικονομία των δεδομένων και η κυκλική οικονομία— παρέχει μια μοναδική ευκαιρία εκσυγχρονισμού της προσέγγισής μας όσον αφορά την προστασία των άυλων περιουσιακών στοιχείων μας. Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκε σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς για τη διανοητική ιδιοκτησία, η οποία συνεπάγεται πολλά οφέλη για την οικονομία της ΕΕ. Υπάρχει μια σειρά εργαλείων για την παροχή καινοτόμων λύσεων στην κοινωνία 11 . Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά κενά και αδυναμίες στον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις της ΕΕ προστατεύουν το άυλο κεφάλαιο και το αξιοποιούν προς όφελος της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Εντοπίσαμε πέντε προκλήσεις:

·Πρώτον, παρά τη μεγάλη πρόοδο που έχει σημειωθεί, ένα μέρος του συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας της ΕΕ παραμένει υπερβολικά κατακερματισμένο, με διαδικασίες οι οποίες είναι περίπλοκες, δαπανηρές και, ενίοτε, ασαφείς.

Τα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας υπόκεινται σε πολυέξοδες εθνικές διαδικασίες επικύρωσης και αποτελούν αντικείμενο ταυτόχρονης εκδίκασης ίδιων αξιώσεων σε περισσότερες από μία χώρες της ΕΕ. Όσον αφορά τα φάρμακα, η προστασία μέσω συμπληρωματικών πιστοποιητικών προστασίας παρέχεται μόνο σε εθνικό επίπεδο. Η προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων και των γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ) θα πρέπει να βελτιωθεί. Όταν η καταχώριση είναι αναγκαία για την προστασία των ΔΔΙ, οι διαδικασίες μίας στάσης, οι οποίες θα παρέχουν τη σωστή κάλυψη, θα πρέπει να αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.

Στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού, η κατάλληλα σταθμισμένη προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων στο ψηφιακό περιβάλλον γίνεται ακόμη πιο επιτακτική. Για παράδειγμα, για να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη υιοθέτηση των τεχνολογιών τρισδιάστατης εκτύπωσης, χρειάζεται σαφήνεια σχετικά με την προστασία των αρχείων τρισδιάστατης εκτύπωσης και τον περιορισμό της ιδιωτικής χρήσης των σχεδίων και υποδειγμάτων. Χρειαζόμαστε σαφείς απαντήσεις στα νέα ερωτήματα που ανακύπτουν, όπως πώς να εξασφαλιστεί η προστασία των εφευρέσεων που αναπτύσσονται ή υλοποιούνται με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης 12 , και πώς να διασφαλιστεί ότι η επισκευή και η επαναχρησιμοποίηση δεν παρεμποδίζονται από αθέμιτες ή υπέρμετρα περιοριστικές πρακτικές στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας 13 . Ταυτόχρονα, πρέπει να αξιοποιήσουμε περισσότερο τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία blockchain, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των συστημάτων μας διανοητικής ιδιοκτησίας. 

·Δεύτερον, υπερβολικά πολλές επιχειρήσεις, ιδίως ΜΜΕ, και υπερβολικά πολλοί ερευνητές δεν αξιοποιούν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρει η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας.

Μόνο το 9 % των ΜΜΕ της ΕΕ έχουν καταχωρισμένα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Στην τρέχουσα κρίση, ο αριθμός αυτών των καταχωρίσεων μειώθηκε, εις βάρος της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση, η απροθυμία των ΜΜΕ να χρησιμοποιήσουν τα ΔΔΙ οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε άγνοια ως προς τη διανοητική ιδιοκτησία 14 . Ακόμη και αν χρησιμοποιούν ΔΔΙ, θεωρούν ότι το σύστημα είναι υπερβολικά δαπανηρό, πολύπλοκο και δύσχρηστο.

Οι ΜΜΕ, εκτός από τα χαμηλά επίπεδα προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας τους, δεν αξιοποιούν πλήρως την εμπορική της εκμετάλλευση. Οι χρηματοοικονομικοί αναλυτές και οι επενδυτές αναγνωρίζουν τη διανοητική ιδιοκτησία ως βασικό στοιχείο της αξίας μιας επιχείρησης και ως δείκτη των τεχνολογικών και αναπτυξιακών ικανοτήτων της. Ωστόσο, συχνά οι ΜΜΕ έντασης γνώσης που επιδιώκουν να χρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους δεν υιοθετούν τις κατάλληλες στρατηγικές διανοητικής ιδιοκτησίας οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αξιοποίηση του άυλου κεφαλαίου τους. Για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, η αποτίμηση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή ενός εμπορικού σήματος έχει καθοριστική σημασία, δεδομένου ότι ο δανειστής ή ο επενδυτής ενδιαφέρεται κυρίως για ανταλλάξιμες εξασφαλίσεις 15 και θεωρεί λιγότερο ελκυστικό το ίδιο το μονοπωλιακό δικαίωμα.

Η ορθή διαχείριση των ΔΔΙ είναι επίσης αναγκαία προκειμένου να στηριχθεί η αξιοποίηση και η διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας και ανάπτυξης στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, μολονότι το 26 % των ερευνητικών δημοσιεύσεων υψηλής αξίας για την τεχνητή νοημοσύνη προέρχεται από την Ευρώπη, μόνο το 13 % των κορυφαίων αιτούντων (4 στους 30) και το 7 % των επιχειρήσεων που ασχολούνται με την κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως είναι ευρωπαϊκά 16 .

·Τρίτον, τα εργαλεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε διανοητική ιδιοκτησία (και, ως εκ τούτου, την υιοθέτηση και τη διάδοση των τεχνολογιών) δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένα.

Η κρίση λόγω της COVID-19 κατέδειξε την εξάρτησή μας από κρίσιμες καινοτομίες και τεχνολογίες, ιδίως στον τομέα της υγείας. Η ΕΕ θα πρέπει να βελτιώσει περαιτέρω τα εργαλεία της για να καταστήσει διαθέσιμες τέτοιες καινοτομίες και τεχνολογίες, όπου χρειάζεται, διασφαλίζοντας παράλληλα την ικανοποιητική απόδοση των επενδύσεων.

Η παραχώρηση αδειών εκμετάλλευσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ουσιωδών για τη λειτουργία τεχνικού προτύπου (SEP) συνιστά συχνά επαχθή και δαπανηρή διαδικασία τόσο για τους κατόχους των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας όσο και για τους φορείς υλοποίησης της τεχνολογίας. Δεδομένης της αυξανόμενης σημασίας των SEP (για παράδειγμα, υπάρχουν πάνω από 95 000 μοναδικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας και αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που υποστηρίζουν το 5G 17 ), είναι αναγκαίο ένα πολύ πιο σαφές και προβλέψιμο πλαίσιο, το οποίο θα προωθεί τις καλόπιστες διαπραγματεύσεις έναντι της προσφυγής σε δικαστικές διαδικασίες.

Παρά το γεγονός ότι η κοινοχρησία δεδομένων αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε πολλούς τομείς, οι συνέπειες του πλαισίου διανοητικής ιδιοκτησίας στην κοινοχρησία δεδομένων δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί.

·Τέταρτον, παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την αντιστροφή της κατάστασης, η παραποίηση/απομίμηση και η πειρατεία εξακολουθούν να ευδοκιμούν, μεταξύ άλλων με την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών.

Οι εισαγωγές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας στην ΕΕ ανέρχονται σε 121 δισ. EUR, ποσό που αντιπροσωπεύει έως και το 6,8 % των εισαγωγών της ΕΕ το 2016 (έναντι 5 % των εισαγωγών της ΕΕ το 2013) 18 . Σε ετήσια βάση, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άμεση απώλεια πωλήσεων ύψους 50 δισ. EUR και την άμεση απώλεια 416 000 θέσεων απασχόλησης 19 . Η κυβερνοκλοπή εμπορικών απορρήτων ευθύνεται για απώλειες ύψους περίπου 60 δισ. EUR στην ΕΕ 20 .

·Τέλος, διαπιστώνεται απουσία ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο και οι επιχειρήσεις της ΕΕ συχνά ζημιώνονται όταν ασκούν τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό.

Ορισμένες τρίτες χώρες δεν προστατεύουν επαρκώς την πνευματική ιδιοκτησία, κάτι που συχνά λειτουργεί εις βάρος των επιχειρήσεων της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της ώστε να λειτουργήσει ως παγκόσμιος φορέας καθορισμού προτύπων. Πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση των καταχρηστικών πρακτικών, όπως οι κακόπιστες καταχωρίσεις πνευματικής ιδιοκτησίας και άλλες περιπτώσεις παράνομης ιδιοποίησης διανοητικής ιδιοκτησίας. Πρωτίστως, θα πρέπει να δίνει το παράδειγμα: να αναπτύσσει προηγμένες ρυθμιστικές λύσεις σε ζητήματα παγκόσμιας εμβέλειας, όπως η παραχώρηση αδειών εκμετάλλευσης SEP ή ο τρόπος ανταλλαγής δεδομένων.

Για την αντιμετώπιση αυτών των πέντε προκλήσεων, και με βάση τα στοιχεία που παρέχουν τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη 21 , το παρόν σχέδιο δράσης προσδιορίζει πέντε βασικούς τομείς εστίασης, με συγκεκριμένες προτάσεις δράσης για τα εξής:

·αναβάθμιση του συστήματος προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας,

·παροχή κινήτρων για τη χρήση και την ανάπτυξη της διανοητικής ιδιοκτησίας, ιδίως από τις ΜΜΕ,

·διευκόλυνση της πρόσβασης σε άυλα περιουσιακά στοιχεία και του επιμερισμού τους, με παράλληλη εξασφάλιση ικανοποιητικής απόδοσης των επενδύσεων,

·διασφάλιση καλύτερης επιβολής των ΔΔΙ, και

·βελτίωση του θεμιτού ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.Καλύτερη προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας    

Μια πρώτη προτεραιότητα είναι να εξασφαλιστεί ότι οι ενωσιακοί φορείς καινοτομίας έχουν πρόσβαση σε γρήγορα, αποτελεσματικά και οικονομικώς προσιτά εργαλεία προστασίας. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να καταβληθούν ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες προκειμένου να αρθεί ο εναπομένων κατακερματισμός και να μειωθεί η πολυπλοκότητα. Πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι το εγχειρίδιο κανόνων μας ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις ανάγκες της νέας πράσινης και ψηφιακής οικονομίας.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, πρέπει να εξασφαλίσουμε τη δρομολόγηση του ενιαίου συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί υπηρεσία μίας στάσης για τις επιχειρήσεις, η οποία θα απλουστεύσει σημαντικά την κατοχύρωση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην ΕΕ, θα ενισχύσει τη διαφάνεια και θα διευκολύνει την παραχώρηση αδειών εκμετάλλευσης. Η απόκτηση ενιαίου διπλώματος ευρεσιτεχνίας (που θα καλύπτει έως και 25 κράτη μέλη) 22 και η διατήρησή του για συνήθη διάρκεια θα κοστίζει περίπου 10 000 EUR, ποσό σχεδόν υποεξαπλάσιο από το ποσό για την απόκτηση και τη διατήρηση ισοδύναμης προστασίας σήμερα. Επιπλέον, η κεντρική επίλυση διαφορών ενώπιον του νέου Ενιαίου Δικαστηρίου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας θα βελτιώσει την ασφάλεια δικαίου και θα αποτρέψει παράλληλες διαδικασίες σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη, μειώνοντας σημαντικά τα δικαστικά έξοδα. Ως εκ τούτου, το ενιαίο σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα αποτελέσει βασικό εργαλείο για τη βιομηχανική ανάκαμψη της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ηλεκτρονικά είδη, την αεροδιαστημική και την άμυνα, καθώς και τα οικοσυστήματα κινητικότητας.

Το κύριο βήμα που υπολείπεται για να διασφαλιστεί η δρομολόγηση του ενιαίου συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι η κύρωση της συμφωνίας για το Ενιαίο Δικαστήριο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας από τη Γερμανία, κύρωση που είναι πλέον δυνατή μετά την πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της εν λόγω χώρας 23 . Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία κύρωσης, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (EPO) και τα κράτη μέλη για να καταστεί λειτουργικό το ενιαίο σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μεταξύ των συμβαλλόμενων κρατών μελών 24 . Θα παροτρύνει επίσης τα κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν ακόμη να προσχωρήσουν στο νέο σύστημα.

Στενά συνδεδεμένα με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι τα συμπληρωματικά πιστοποιητικά προστασίας (ΣΠΠ), τα οποία προσφέρουν πρόσθετη περίοδο προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας για τα φάρμακα και τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που είναι κατοχυρωμένα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και υπόκεινται σε μακροχρόνιες κλινικές δοκιμές και διαδικασίες χορήγησης άδειας κυκλοφορίας. Η Επιτροπή, μετά τη θέσπιση της «απαλλαγής της παρασκευαστικής δραστηριότητας» από τα ΣΠΠ το 2019 25 , ολοκλήρωσε πρόσφατα λεπτομερή αξιολόγηση του καθεστώτος ΣΠΠ 26 . Η αξιολόγηση καταδεικνύει ότι, μολονότι το σύστημα ΣΠΠ εξακολουθεί να είναι σημαντικό, διαπιστώνεται κατακερματισμένη εφαρμογή του στα κράτη μέλη. Αυτό δημιουργεί ανεπάρκειες και έλλειψη διαφάνειας και προβλεψιμότητας, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζονται οι φορείς καινοτομίας και οι παραγωγοί γενόσημων φαρμάκων και, τελικά, να βλάπτονται οι ασθενείς. Η Επιτροπή εξετάζει τρόπους για την αντιμετώπιση αυτών των αδυναμιών, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας καθιέρωσης ενοποιημένου μηχανισμού χορήγησης ΣΠΠ και/ή δημιουργίας ενιαίου τίτλου ΣΠΠ.

Η Επιτροπή, στο πλαίσιο της νέας φαρμακευτικής στρατηγικής της για την Ευρώπη, εξετάζει επίσης προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω τα κίνητρα και τα μέσα επιβράβευσης για την τόνωση της καινοτομίας, την αντιμετώπιση των εκκρεμών αναγκών και την ενίσχυση της οικονομικής προσιτότητας με τη διασφάλιση της ταχείας διάθεσης των φαρμάκων στην αγορά και της συνεχούς προμήθειάς τους, συμπεριλαμβανομένων των γενόσημων και των βιοομοειδών. Η καινοτομία στον συγκεκριμένο τομέα θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και να καθίσταται διαθέσιμη σε όλους τους ασθενείς που μπορούν να επωφεληθούν από αυτή. Σ’ αυτό το πλαίσιο, εξετάζει, μεταξύ άλλων, το καθεστώς για τα ορφανά και τα παιδιατρικά φάρμακα 27 και την εξαίρεση «Bolar» 28 .

Μετά την επιτυχή μεταρρύθμιση της ενωσιακής νομοθεσίας για τα εμπορικά σήματα 29 , η Επιτροπή θα αναθεωρήσει την ενωσιακή νομοθεσία για την προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων. Ο στόχος είναι, αφενός, να βελτιωθεί η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα της προστασίας των σχεδίων και υποδειγμάτων στην ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα οικοσυστήματα κλωστοϋφαντουργίας, επίπλων και ηλεκτρονικών ειδών και, αφετέρου, να διασφαλιστεί ότι το καθεστώς προστασίας των σχεδίων και υποδειγμάτων στηρίζει αποτελεσματικά τη μετάβαση στην ψηφιακή και την πράσινη οικονομία. Ο σχεδιασμός κάνει ένα προϊόν ελκυστικό, και τα καλοσχεδιασμένα προϊόντα παρέχουν στους παραγωγούς σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Τα αποτελέσματα της πρόσφατης αξιολόγησης 30 της ενωσιακής νομοθεσίας για την προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων 31 δείχνουν ότι, αν και τα συστήματα σχεδίων και υποδειγμάτων της ΕΕ λειτουργούν ικανοποιητικά σε γενικές γραμμές, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις. Οι διαδικασίες καταχώρισης είναι εν μέρει παρωχημένες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συνεπάγονται περιττό διοικητικό φόρτο. Η προστασία νέων μορφών σχεδίων και υποδειγμάτων (π.χ. κινούμενα σχέδια ή υποδείγματα, γραφικές διεπαφές χρήστη) δεν είναι επαρκώς σαφής. Επίσης, η έλλειψη σαφήνειας σχετικά με το πεδίο εφαρμογής των δικαιωμάτων επί σχεδίων και υποδειγμάτων δημιουργεί προβλήματα, ιδίως σε σχέση με την αυξανόμενη χρήση της τρισδιάστατης εκτύπωσης ή ως προς την επιβολή δικαιωμάτων επί σχεδίων και υποδειγμάτων έναντι εμπορευμάτων που παραβιάζουν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και διέρχονται από την ΕΕ. Τέλος, ως αποτέλεσμα της μερικής μόνο εναρμόνισης της προστασίας των σχεδίων και υποδειγμάτων όσον αφορά τα κατασκευαστικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την επισκευή σύνθετων προϊόντων, η αγορά ανταλλακτικών υψηλής οικονομικής αξίας εξακολουθεί να είναι έντονα κατακερματισμένη, κάτι που στρεβλώνει σημαντικά τον ανταγωνισμό και εμποδίζει τη μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη και πιο πράσινη οικονομία.

Η Ευρώπη χρειάζεται επίσης μια νέα προσέγγιση όσον αφορά τον τρόπο προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ). Οι ΓΕ είναι ονομασίες προϊόντων που συνδέονται με το φυσικό περιβάλλον και την τεχνογνωσία των τοπικών παραγωγών. Αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και συμβάλλουν στην κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα της αγροτικής οικονομίας 32 , ενίοτε καλούμενα επίσης «αγροτικά ΔΔΙ». Οι ΓΕ έχουν μεγάλη οικονομική αξία για τον γεωργικό τομέα. Το 2017 οι πωλήσεις αγροδιατροφικών προϊόντων και ποτών των οποίων οι ονομασίες προστατεύονται από την ΕΕ ως ΓΕ ανέρχονταν σε 74,76 δισ. EUR εντός της ΕΕ, δηλ. αντιπροσώπευαν το 7 % των συνολικών πωλήσεων στον ευρωπαϊκό τομέα τροφίμων και ποτών. Επιπλέον, οι ΓΕ αντιπροσωπεύουν το 15,5 % των συνολικών εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων της ΕΕ, με υψηλότερη πριμοδότηση πωλήσεων για τις προστατευόμενες ονομασίες προϊόντων 33 . Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη αναξιοποίητες δυνατότητες. Οι τρέχοντες κανόνες προστασίας και επιβολής θα μπορούσαν να είναι πιο ακριβείς, και οι αρμοδιότητες των κρατών μελών και της Επιτροπής στη διαδικασία καταχώρισης θα μπορούσαν να προσδιορίζονται καλύτερα. Επιπλέον, υπάρχουν διαφορετικά συστήματα ΓΕ για τους διάφορους τύπους γεωργικών προϊόντων. Η Επιτροπή, με βάση τα αποτελέσματα της εν εξελίξει αξιολόγησης 34 , θα διερευνήσει τρόπους ενίσχυσης, εκσυγχρονισμού, απλούστευσης και καλύτερης εφαρμογής των ΓΕ για τα γεωργικά προϊόντα, τα τρόφιμα, τους οίνους και τα αλκοολούχα ποτά 35 . 

Επί του παρόντος, μόνο ορισμένα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει κανόνες προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία των ΓΕ για τα μη γεωργικά προϊόντα (όπως τα είδη χειροτεχνίας). Σε επίπεδο ΕΕ, δεν υπάρχει προς το παρόν ενιαίος μηχανισμός για την προστασία των εν λόγω μη γεωργικών ΓΕ, που συχνά αποτελούν σημαντικό μέρος της τοπικής ταυτότητας, προσελκύουν τουρισμό, συγκεντρώνουν μοναδικές δεξιότητες και συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Πρόσφατη μελέτη 36 δείχνει ότι ένα εναρμονισμένο σύστημα για τα μη γεωργικά προϊόντα θα ήταν επωφελές για την ενωσιακή οικονομία. Θα προσέφερε στους καταναλωτές καλύτερη προβολή και ενδείξεις γνησιότητας για τα οικεία προϊόντα. Θα μπορούσε να βοηθήσει τους παραγωγούς να παραμείνουν ανταγωνιστικοί και να συνεργαστούν σε εξειδικευμένες αγορές, και να δώσει ώθηση στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες 37 . Για τους λόγους αυτούς, στο πλαίσιο της συνολικής μεταρρύθμισης του συστήματος ΓΕ, η Επιτροπή θα εξετάσει την εφικτότητα της δημιουργίας ενός αποτελεσματικού και διαφανούς συστήματος προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ όσον αφορά τα μη γεωργικά προϊόντα, βάσει διεξοδικής εκτίμησης επιπτώσεων του δυνητικού κόστους και οφέλους που συνεπάγεται αυτό το σύστημα. Το σύστημα αυτό θα δώσει επίσης τη δυνατότητα στην ΕΕ να επωφεληθεί πλήρως από τις ευκαιρίες που προσφέρει το διεθνές σύστημα των ονομασιών προέλευσης και των γεωγραφικών ενδείξεων 38 . Γενικά, θα εξασφαλίσει πλεονεκτικότερη θέση κατά την προώθηση της αναγνώρισης των γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το σύστημα κοινοτικών δικαιωμάτων επί φυτικών ποικιλιών διαδραματίζει επίσης καίριο ρόλο στην οικονομία της ΕΕ. Ένα άρτιο σύστημα δικαιωμάτων επί φυτικών ποικιλιών παρέχει κίνητρα στους βελτιωτές να αναπτύξουν νέες ποικιλίες, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την ορθή εφαρμογή του συστήματος και να επιδιώκει περαιτέρω βελτιώσεις, όπου χρειάζονται 39 . Η αξιολόγηση της νομοθεσίας του 2011 για τα κοινοτικά δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σύστημα —το οποίο, σε γενικές γραμμές, λειτουργεί ικανοποιητικά— θα πρέπει να διατηρηθεί, αν και με ορισμένες προσεκτικά στοχευμένες προσαρμογές. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται από πρόσφατα διαπιστωθείσες ελλείψεις 40 οι οποίες θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, κατόπιν αξιολόγησης, στο πλαίσιο στοχευμένης αναθεώρησης της νομοθεσίας μεσοπρόθεσμα.

Εκτός από τις προαναφερθείσες μεταρρυθμίσεις, η Επιτροπή, από κοινού με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τα γραφεία διανοητικής ιδιοκτησίας, θα διερευνήσει τη δυνατότητα χρήσης νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία blockchain, με σκοπό την περαιτέρω βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων μας ΔΔΙ. Πράγματι, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να διευκολύνουν την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας 41 , να βελτιώσουν τη διαφάνεια, να καταστήσουν εφικτή την ομαλότερη κατανομή των τελών άδειας 42 και την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας. Για να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό των νέων τεχνολογιών και για να προαχθεί η υιοθέτησή τους, η Επιτροπή θα ενθαρρύνει τον διάλογο των οικείων κλάδων, ο οποίος θα λειτουργήσει ως πλαίσιο διαβούλευσης και θα συνοδεύει τις πολλές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί και βρίσκονται σε εξέλιξη στον συγκεκριμένο τομέα.

Επιπλέον, η ψηφιακή επανάσταση απαιτεί να εξεταστεί τι και πώς πρέπει να προστατευθεί. Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης δημιουργούν νέα έργα και εφευρέσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, για παράδειγμα στον πολιτιστικό τομέα, η χρήση επινοητικών μηχανών μπορεί να καταστεί ο κανόνας. Οι εξελίξεις αυτές εγείρουν το ερώτημα ποια προστασία θα πρέπει να παρέχεται σε προϊόντα που δημιουργούνται με τη βοήθεια των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. Οι συζητήσεις σχετικά με τον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στα ΔΔΙ συνεχίζονται τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς (βλ. σημείο 6). Μελέτη που δημοσιεύθηκε σήμερα 43 τονίζει την ανάγκη διάκρισης μεταξύ των εφευρέσεων και των δημιουργιών που παράγονται με τη βοήθεια των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και εκείνων που παράγονται αποκλειστικά με τη χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. Παρά το γεγονός ότι οι εφευρέσεις και οι δημιουργίες που παράγονται εξολοκλήρου με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης εξακολουθούν να αποτελούν ζητήματα που θα μας απασχολήσουν κυρίως στο μέλλον, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δημιουργοί ή εφευρέτες. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται επίσης από τη θέση του EPO στην υπόθεση Dabus 44 . Από τη μελέτη προκύπτει επίσης ότι το ισχύον πλαίσιο της ΕΕ για τη διανοητική ιδιοκτησία και η Σύμβαση για το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας φαίνονται, σε γενικές γραμμές, κατάλληλα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνεπάγονται οι εφευρέσεις και οι δημιουργίες που παράγονται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά εναρμόνισης 45 και περιθώρια βελτίωσης 46 . Αυτά θα πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου η ευρωπαϊκή αριστεία να μπορέσει να ακμάσει στο πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης. Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή θα χαρτογραφήσει και θα αναλύσει όλα τα ζητήματα και θα συμμετάσχει σε συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ο προαναφερόμενος τομεακός διάλογος θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο φόρουμ σ’ αυτό το πλαίσιο.

Τέλος, η Επιτροπή θα διασφαλίζει συνεκτική και πρωτοποριακή εφαρμογή των κανόνων, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, η Επιτροπή επικεντρώνεται στη στήριξη της έγκαιρης και αποτελεσματικής μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο και εφαρμογής των δύο πρόσφατων οδηγιών σχετικά τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας 47 . Σημαντικό μέρος αυτών των εργασιών αφορά την εφαρμογή του άρθρου 17 της οδηγίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το οποίο θεσπίζει ειδικό νομικό καθεστώς για τη χρήση περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας από πλατφόρμες ανταλλαγής περιεχομένου που αναφορτώνεται από χρήστες. Η Επιτροπή διεξήγαγε εκτενή διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη για να συγκεντρώσει τις απόψεις τους όσον αφορά τα κύρια θέματα που σχετίζονται με την εφαρμογή του εν λόγω άρθρου. Με βάση τα αποτελέσματα του διαλόγου, η Επιτροπή θα εκδώσει σύντομα κατευθυντήριες γραμμές για να στηρίξει τα κράτη μέλη στην εφαρμογή της εν λόγω διάταξης. Ως προς το υφιστάμενο πλαίσιο της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η Επιτροπή θα εκπονήσει επίσης σειρά εκθέσεων που προβλέπονται βάσει ειδικών διατάξεων, όπως οι ρήτρες επανεξέτασης που περιλαμβάνονται σε διάφορες ενωσιακές πράξεις για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, μεταξύ άλλων της οδηγίας για τη διάρκεια προστασίας, της οδηγίας για τη συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων, της λεγόμενης οδηγίας «Μαρακές», και του κανονισμού για τη φορητότητα 48 .

Για την ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά βιοτεχνολογίας, η εφαρμογή της οδηγίας για τη βιοτεχνολογία 49 έχει καθοριστική σημασία. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στον τομέα της βιοτεχνολογίας παρέχουν σημαντικά κίνητρα, αλλά θα πρέπει να χορηγούνται σε αιτιολογημένες περιπτώσεις. Εν προκειμένω, η οδηγία για τη βιοτεχνολογία παρέχει ένα ισορροπημένο πλαίσιο, η εφαρμογή του οποίου θα εξακολουθήσει να παρακολουθείται από την Επιτροπή 50 .

3.Προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης και ανάπτυξης της διανοητικής ιδιοκτησίας, ιδίως από τις ΜΜΕ

Ενώ οι έξυπνες στρατηγικές διανοητικής ιδιοκτησίας μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για την ανάπτυξη, οι Ευρωπαίοι φορείς καινοτομίας και δημιουργοί συχνά αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα οφέλη της διανοητικής ιδιοκτησίας. Αυτό υπονομεύει σοβαρά την ικανότητα της ΕΕ να καινοτομεί και να ενισχύει την ανθεκτικότητά της σε βασικούς τομείς της οικονομίας. Η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει περαιτέρω την αξία των γνώσεων που παράγουν, αναπτύσσουν και μοιράζονται συστηματικά οι επιχειρήσεις μας, βοηθώντας τες να διαχειρίζονται πιο ενεργά αυτά τα περιουσιακά στοιχεία και διευκολύνοντας την καλύτερη πρόσβαση σε ίδια κεφάλαια και χρηματοδότηση.

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, η Επιτροπή:

·Βραχυπρόθεσμα, από κοινού με το EUIPO, θα προσφέρει χρηματοδοτική στήριξη ή κουπόνια διανοητικής ιδιοκτησίας σε ΜΜΕ που πλήττονται από την κρίση COVID-19, βοηθώντας τες να διαχειριστούν τα χαρτοφυλάκιά τους διανοητικής ιδιοκτησίας. Το καθεστώς, με προϋπολογισμό 20 εκατ. EUR 51 για ένα έτος, αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία από την 1η Ιανουαρίου 2021 και θα καλύψει τις μερικές επιστροφές για τις καταχωρίσεις εμπορικών σημάτων και σχεδίων ή υποδειγμάτων και για την ανάλυση των μέσων διανοητικής ιδιοκτησίας (εξέταση των άυλων περιουσιακών στοιχείων μιας εταιρείας από επαγγελματία και παροχή αρχικών συμβουλών για τη στρατηγική διαχείριση αυτών των περιουσιακών στοιχείων). 

·Παράλληλα, θα αναπτύξει περαιτέρω 52 ειδικά προσαρμοσμένες συμβουλές για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», επικουρώντας καινοτόμες επιχειρήσεις σε διάφορα στάδια της διαδικασίας έρευνας και καινοτομίας. Θα διερευνήσει επίσης δυνατότητες επέκτασης των συμβουλών αυτών σε άλλα ερευνητικά και επενδυτικά προγράμματα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συμβουλευτικού κόμβου στο πλαίσιο του InvestEU. Για μια επιλεγμένη ομάδα ιδιαίτερα καινοτόμων επιχειρήσεων, η Επιτροπή θα συνδυάζει στρατηγικές συμβουλές με χρηματοδοτική στήριξη για την ανάπτυξη χαρτοφυλακίων διανοητικής ιδιοκτησίας 53 .

·Γενικότερα, και σε συνεργασία με το EUIPO, θα δημιουργήσει υπηρεσία μίας στάσης για την πρόσβαση σε πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με τη διανοητική ιδιοκτησία 54 . Το EUIPO 55 θα αναπτύξει μια πλατφόρμα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφοριών για τη διανοητική ιδιοκτησία, που θα συνδέεται με την ενιαία ψηφιακή πύλη και θα παρέχει πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πληροφορίες —όχι μόνο για τις διατυπώσεις διανοητικής ιδιοκτησίας αλλά και για τις συναφείς υπηρεσίες (π.χ. υποβολή για προστασία ονομάτων τομέα, καταχώριση εταιρικών επωνυμιών), ενώ ταυτόχρονα θα παρέχει στις ΜΜΕ εύχρηστα συστήματα υποβολής αιτήσεων. Η Επιτροπή θα εξασφαλίσει επίσης την ενσωμάτωση της στήριξης και της παροχής συμβουλών στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας μέσω των διαφόρων δικτύων στήριξης των ΜΜΕ 56 , ώστε να προσεγγίσει αποτελεσματικότερα τις μικρές επιχειρήσεις.

·Τέλος, θα διευκολύνει τις ΜΜΕ να αξιοποιούν τη διανοητική ιδιοκτησία τους όταν προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Μολονότι τα άυλα περιουσιακά στοιχεία συγκαταλέγονται συχνά μεταξύ των πολυτιμότερων περιουσιακών στοιχείων, έρευνα δείχνει ότι δεν επωφελούνται πολλές ΜΜΕ από τη διανοητική ιδιοκτησία τους όταν προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση 57 . Οι τράπεζες και τα επιχειρηματικά κεφάλαια εμφανίζουν απροθυμία να προβούν σε χρηματοδότηση βασιζόμενα στη διανοητική ιδιοκτησία ως περιουσιακό στοιχείο, και η κρίση λόγω της COVID-19 αύξησε περαιτέρω αυτή την απροθυμία ανάληψης κινδύνων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, υπάρχει σαφές κενό όσον αφορά τη χρηματοδότηση των ΜΜΕ με βάση τα πνευματικά τους περιουσιακά στοιχεία 58 . Η Επιτροπή θα εξετάσει με τη χρηματοοικονομική κοινότητα πώς η αποτίμηση της διανοητικής ιδιοκτησίας θα μπορούσε να τους βοηθήσει να λάβουν καλύτερα υπόψη τα πνευματικά περιουσιακά στοιχεία των ΜΜΕ 59 . Το πιλοτικό έργο «Τεχνολογική δέουσα επιμέλεια», που ανακοινώθηκε στη στρατηγική για τις ΜΜΕ, θα αποτελέσει έναν τρόπο να δοκιμαστεί η αξιολόγηση της διανοητικής ιδιοκτησίας σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο που σχετίζεται με την τεχνολογία 60 . Η Επιτροπή, αξιοποιώντας την εμπειρία από τους υφιστάμενους μηχανισμούς τραπεζικών εγγυήσεων 61 , θα διερευνήσει επίσης πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα οι εγγυήσεις για τη στήριξη των ΜΜΕ και των δημιουργών στο πλαίσιο έργων που βασίζονται στη διανοητική ιδιοκτησία.

Εκτός από αυτές τις δραστηριότητες που απευθύνονται στις ΜΜΕ, η ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ένας νέος ΕΧΕ για την έρευνα και την καινοτομία» 62 επισημαίνει την ανάγκη να μετασχηματιστούν τα αποτελέσματα της εξαιρετικής ευρωπαϊκής έρευνας σε ανατρεπτική καινοτομία και να προωθηθεί η καλύτερη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας στην ευρύτερη κοινότητα έρευνας και καινοτομίας. Ως προς αυτό, η Επιτροπή θα δρομολογήσει εκστρατεία ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενισχυθεί η αξιοποίηση της διανοητικής ιδιοκτησίας στην αποτίμηση των εταιρειών από τους επενδυτές. Για παράδειγμα, η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει τη σύστασή της σχετικά με τη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας στις δραστηριότητες μεταφοράς γνώσης μέσω των κατευθυντήριων αρχών για την αξιοποίηση της γνώσης. Αυτή η επανεξέταση θα συνοδεύεται από κώδικα ορθής πρακτικής για την έξυπνη χρήση της διανοητικής ιδιοκτησίας και θα συνδυάζεται με στήριξη από το InvestEU σε υπευθύνους έργων μέσω τεχνικών, χρηματοοικονομικών και νομικών συμβουλών, μεταξύ άλλων σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας.

Θα ληφθούν επίσης μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι η διανοητική ιδιοκτησία που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους χρησιμοποιείται με δίκαιο και αποδοτικό τρόπο. Η Επιτροπή έχει ήδη δρομολογήσει μια νέα πλατφόρμα για την προώθηση της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και καινοτομίας που χρηματοδοτείται από την ΕΕ 63 , καθώς και μια πλατφόρμα που παρουσιάζει την έρευνα και καινοτομία που υποστηρίζεται από την ΕΕ για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού και την υποστήριξη της ετοιμότητας για άλλες επιδημικές εξάρσεις 64 . Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται με τη χρήση ενωσιακών κονδυλίων χρησιμοποιούνται προς όφελος της οικονομίας της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», όταν η διανοητική ιδιοκτησία που αφορά αποτελέσματα έρευνας πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης πρωτίστως σε μη συνδεδεμένες τρίτες χώρες, οι αιτούντες θα πρέπει να εξηγούν με ποιον τρόπο αυτό εξακολουθεί να είναι προς το συμφέρον της ΕΕ 65 .

Επιπλέον, η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και η ευρεία διάδοση των νέων τεχνολογιών θα εξακολουθήσουν να αποτελούν κεντρικό στοιχείο των σχετικών με την έρευνα και την καινοτομία σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) και της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Είναι επίσης αναγκαίο να βελτιωθούν οι συνθήκες ώστε οι επιχειρήσεις να προστατεύουν και να χρησιμοποιούν τη διανοητική ιδιοκτησία στις δημόσιες συμβάσεις με σκοπό την ενθάρρυνση της καινοτομίας και την τόνωση της οικονομίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να αφήνουν την κυριότητα της διανοητικής ιδιοκτησίας στους αναδόχους, κατά περίπτωση, εκτός αν διακυβεύονται υπέρτερα δημόσια συμφέροντα ή εφαρμόζονται μη συμβατές στρατηγικές χορήγησης ανοικτών αδειών. Όπως ανακοινώθηκε στη στρατηγική για τις ΜΜΕ, η Επιτροπή θα αποσαφηνίσει τα ζητήματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στις δημόσιες συμβάσεις κατά την επικαιροποίηση των κατευθυντήριων γραμμών για τις δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας.

4.Ευκολότερη πρόσβαση και κοινή χρήση περιουσιακών στοιχείων που προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας

Στη σημερινή οικονομία έχει καθοριστική σημασία η ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση σε γνώσεις, δεδομένα και τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών που προστατεύονται από ΔΔΙ. Μια ανθεκτική, πράσινη 66 και ανταγωνιστική οικονομία χρειάζεται εργαλεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε κρίσιμες τεχνολογίες που προστατεύονται από ΔΔΙ σε περιόδους κρίσης, για τη διευκόλυνση της παραχώρησης αδειών εκμετάλλευσης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και ουσιωδών για τη λειτουργία τεχνικού προτύπου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και, τέλος, για την προώθηση της κοινοχρησίας δεδομένων.

·Καλύτερα εργαλεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε κρίσιμη διανοητική ιδιοκτησία σε περιόδους κρίσης

Η κρίση λόγω της COVID-19 τονίζει τη σημασία ενός αποτελεσματικού συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας, το οποίο θα παρέχει ισχυρά κίνητρα για καινοτομία και ευχερή πρόσβαση στη διανοητική ιδιοκτησία για τις τεχνολογίες. Η χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και η παροχή κινήτρων είναι αναγκαία στοιχεία για τη διασφάλιση της ταχείας ανάπτυξης και διαθεσιμότητας νέων τεχνολογιών, όπως εμβολίων ή νέων θεραπειών. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι, με καλύτερα εργαλεία, το σύστημα διανοητικής ιδιοκτησίας καθιστά εφικτή την πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες, όταν κρίνεται αναγκαίο, εξασφαλίζοντας παράλληλα ικανοποιητική απόδοση των επενδύσεων για τους επενδυτές.

Μέχρι στιγμής, η κρίση λόγω της COVID-19 έχει αποδείξει την ανθεκτικότητα του συστήματός μας διανοητικής ιδιοκτησίας. Αυτό οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην ισχυρή δέσμευση και την έντονη συνεργασία μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, καθώς και στις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για την τόνωση της ανάπτυξης και της διαθεσιμότητας εμβολίων και άλλων κρίσιμων προμηθειών.

Η Επιτροπή υποστηρίζει την οικειοθελή συνένωση και παραχώρηση ΔΔΙ σχετικά με θεραπευτικές αγωγές και εμβόλια κατά της νόσου COVID-19 67 , σύμφωνα με ψήφισμα της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας 68 . Τα συστήματα αυτά θα πρέπει να βασίζονται στην εθελοντική συμμετοχή, εξασφαλίζοντας ευρεία και ισότιμη πρόσβαση και επιτρέποντας στους κατόχους ΔΔΙ να ανακτούν τις επενδύσεις με ισορροπημένο τρόπο. Η Επιτροπή έχει επίσης λάβει μέτρα για να προωθήσει τη συνεργασία στον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η έλλειψη βασικών προϊόντων και υπηρεσιών 69 και να εξασφαλιστεί ότι καθίστανται διαθέσιμα τα αποτελέσματα των δημόσια χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της, ιδίως για την επιτάχυνση της παραγωγής κρίσιμων υλικών 70 . 

Ωστόσο, η Επιτροπή, έχοντας το βλέμμα στραμμένο προς το μέλλον, κρίνει αναγκαίο να βελτιωθούν τα υφιστάμενα εργαλεία προκειμένου να αντιμετωπιστούν καταστάσεις κρίσης.

Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τρόπους για να κινητροδοτηθεί η ταχεία συγκέντρωση κρίσιμης διανοητικής ιδιοκτησίας σε περιόδους κρίσης, για παράδειγμα μέσω ενός καινούργιου συστήματος παραχώρησης αδειών που θα καθιστά την κρίσιμη διανοητική ιδιοκτησία διαθέσιμη με ελεγχόμενο τρόπο και σε προσωρινή βάση, ώστε η παραγωγή προϊόντων που προστατεύονται από ΔΔΙ να μπορεί να επιταχυνθεί άμεσα, μεταξύ άλλων μέσω του αναπροσανατολισμού της παραγωγής.

Τέλος, η Επιτροπή θεωρεί αναγκαίο να διασφαλιστεί η ύπαρξη αποτελεσματικών συστημάτων για τη χορήγηση υποχρεωτικών αδειών εκμετάλλευσης, τα οποία θα χρησιμοποιούνται ως έσχατο μέσο και δίχτυ ασφαλείας, όταν όλες οι άλλες προσπάθειες για τη διάθεση ΔΔΙ έχουν αποτύχει. Η συμφωνία του ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPS) προβλέπει, υπό τους όρους που παρατίθενται στη συμφωνία, τη δυνατότητα χορήγησης υποχρεωτικών αδειών δηλ. την εξουσία ενός κράτους να χορηγεί άδεια σε πρόσωπο που επιδιώκει να χρησιμοποιήσει κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εφεύρεση χωρίς τη συγκατάθεση του κατόχου του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Σε περίπτωση εθνικής έκτακτης ανάγκης μπορεί να ακολουθηθεί ταχεία διαδικασία. Σε συνδυασμό με τη δήλωση της Ντόχα σχετικά με τη συμφωνία TRIPS και τη δημόσια υγεία, είναι σαφές ότι κάθε μέλος του ΠΟΕ έχει όχι μόνο το δικαίωμα να χορηγεί υποχρεωτικές άδειες αλλά και την ελευθερία να καθορίζει τους λόγους βάσει των οποίων χορηγούνται οι εν λόγω άδειες.

Στην Ευρώπη, η χορήγηση υποχρεωτικών αδειών διέπεται κυρίως από το εθνικό δίκαιο 71 . Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τα εργαλεία που διαθέτουν είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, για παράδειγμα θεσπίζοντας ταχείες διαδικασίες για τη χορήγηση υποχρεωτικών αδειών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, θεωρεί αναγκαία την ενίσχυση του συντονισμού στον συγκεκριμένο τομέα, ώστε να αποφεύγονται στρεβλωτικές επιπτώσεις στην καινοτομία και το εμπόριο. Ο έγκαιρος συντονισμός και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών, π.χ. σχετικά με τη διάρκεια και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης τέτοιων αδειών, αναμένεται να συμβάλουν στην εξασφάλιση των μέγιστων οφελών και, ταυτόχρονα, να αποτρέψουν τις υπερβολικές στρεβλώσεις. Η Επιτροπή θα διερευνήσει από κοινού με τα κράτη μέλη τη δυνατότητα δημιουργίας ενός μηχανισμού συντονισμού έκτακτης ανάγκης, ο οποίος θα ενεργοποιείται σε σύντομο χρονικό διάστημα όταν τα κράτη μέλη εξετάζουν το ενδεχόμενο χορήγησης υποχρεωτικής άδειας.

·Διευκόλυνση της παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης διανοητικής ιδιοκτησίας μέσω ενισχυμένης διαφάνειας, ιδίως όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας

Για να διευκολυνθεί η αδειοδότηση και η κοινοχρησία της διανοητικής ιδιοκτησίας, υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά την κυριότητα και τη διαχείριση όλων των τύπων ΔΔΙ. Το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας θα εξασφαλίσει πραγματική πρόοδο στον τομέα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Η χρήση μεταδεδομένων υψηλής ποιότητας και νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνολογία blockchain, θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην επίτευξη μεγαλύτερης διαφάνειας και καλύτερης διαχείρισης των δεδομένων για τα δικαιώματα, ιδίως όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τη καλύτερη ταυτοποίηση των κατόχων των δικαιωμάτων 72 .

Η Επιτροπή δρομολογεί μελέτη σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τις νέες τεχνολογίες, η οποία θα επικεντρωθεί στη διαχείριση των δεδομένων πνευματικής ιδιοκτησίας και στην τεχνητή νοημοσύνη. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής αναμένεται να είναι διαθέσιμα το 2021. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί περαιτέρω με τα ενδιαφερόμενα μέρη με σκοπό την προώθηση της ποιότητας των δεδομένων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και την επίτευξη μιας εύρυθμης «υποδομής για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας» 73 (π.χ. βελτίωση έγκυρων και επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με τους κατόχους δικαιωμάτων, τους όρους και τις προϋποθέσεις, και τις ευκαιρίες παραχώρησης αδειών εκμετάλλευσης) 74 .

·Διπλώματα ευρεσιτεχνίας ουσιώδη για τη λειτουργία τεχνικού προτύπου

Τα ουσιώδη για τη λειτουργία τεχνικού προτύπου διπλώματα ευρεσιτεχνίας (SEP) είναι διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τεχνολογίες που ενσωματώνονται σε πρότυπα. Ο αριθμός των SEP και των κατόχων SEP αυξάνεται (π.χ., για τα πρότυπα κινητής συνδεσιμότητας έχουν δηλωθεί στο ETSI περισσότερες από 25 000 οικογένειες διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας 75 από μια ολοένα και μεγαλύτερη ομάδα κατόχων SEP, ενώ SEP περιέχουν συχνά και τα νεοεμφανιζόμενα πρότυπα τεχνολογίας). Τα SEP διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη του 5G και του διαδικτύου των πραγμάτων. Η ψηφιακή ολοκλήρωση αντικειμένων, συσκευών, αισθητήρων και αγαθών καθημερινής χρήσης με εφαρμογές που εκτείνονται από τα συνδεδεμένα αυτοκίνητα, την υγεία και την ενέργεια μέχρι τις έξυπνες πόλεις απαιτεί διαλειτουργικές λύσεις βασισμένες σε πρότυπα.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να υπάρχουν σταθεροί, αποτελεσματικοί και δίκαιοι κανόνες που θα διέπουν την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης SEP. Παρά την καθοδήγηση που παρείχε η ανακοίνωση του 2017 για τα SEP 76 , ορισμένες επιχειρήσεις εξακολουθούν να δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σχετικά με την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης SEP. Αυτό μπορεί συχνά να οδηγήσει σε διαφορές, στις οποίες οι μεν κάτοχοι διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ισχυρίζονται ότι έχει προσβληθεί το SEP τους, το δε άλλο μέρος καταγγέλλει ότι ο κάτοχος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας έχει επιβάλει αθέμιτους όρους στο πλαίσιο συμφωνίας για παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης. Αν και, επί του παρόντος, οι μεγαλύτερες διαφορές φαίνεται να προκύπτουν στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, ενδέχεται να επεκταθούν περαιτέρω, καθώς η παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης SEP είναι επίσης σημαντική για την υγεία, την ενέργεια, την έξυπνη μεταποίηση, τα ψηφιακά οικοσυστήματα και τα οικοσυστήματα ηλεκτρονικών ειδών 77 .

Βραχυπρόθεσμα, η Επιτροπή θα διευκολύνει πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν οι οικείοι κλάδοι με σκοπό τη μείωση των τριβών και των διαφορών μεταξύ των παραγόντων σε συγκεκριμένους τομείς.

Παράλληλα, η Επιτροπή, βασιζόμενη στην προσέγγιση του 2017, θα εξετάσει το ενδεχόμενο μεταρρυθμίσεων για την περαιτέρω αποσαφήνιση και βελτίωση του πλαισίου που διέπει τη δήλωση, την αδειοδότηση και την επιβολή των SEP. Για παράδειγμα, η Επιτροπή θα διερευνήσει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου συστήματος ελέγχων του βασικού χαρακτήρα από τρίτους με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας δικαίου και τη μείωση των δικαστικών εξόδων 78 . Οι πιθανές μεταρρυθμίσεις θα λάβουν υπόψη την εμπειρία από την καθοδήγηση που παρέχεται στην ανακοίνωση του 2017 για τα SEP και τις συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

·Προώθηση της κοινοχρησίας δεδομένων

Τέλος, όπως ορίζεται στην πρόσφατη ευρωπαϊκή στρατηγική της Επιτροπής για τα δεδομένα 79 , η ΕΕ χρειάζεται ένα σταθερό πλαίσιο που θα δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να δημιουργούν, να έχουν πρόσβαση, να ανταλλάσσουν και να χρησιμοποιούν δεδομένα. Μεταξύ 2018 και 2025 η αξία της οικονομίας δεδομένων της ΕΕ σχεδόν θα τριπλασιαστεί, φτάνοντας το 2025 τα 829 δισ. EUR και αντιπροσωπεύοντας το 5,8 % του ΑΕΠ της ΕΕ 80 . Δεδομένου ότι ορισμένα δεδομένα μπορούν να προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ή ως εμπορικά απόρρητα, η Επιτροπή αξιολογεί επί του παρόντος το πλαίσιο διανοητικής ιδιοκτησίας με σκοπό να εξασφαλίσει την ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να προωθηθεί η κοινοχρησία δεδομένων (π.χ. για τη διευκόλυνση της πρόσβασης και της χρήσης δεδομένων από τις ΜΜΕ, για τη διευκόλυνση των επισκευών) και της ανάγκης να είναι δυνατή η προστασία έννομων συμφερόντων.

Η προώθηση της κοινοχρησίας δεδομένων απαιτεί ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο οι επιχειρήσεις θα μπορούν να συνεχίσουν να επενδύουν στην παραγωγή και τη συλλογή δεδομένων, ενώ ταυτόχρονα θα τα μοιράζονται με ασφαλή τρόπο, έχοντας τη βεβαιότητα ότι τα ευαίσθητα επιχειρηματικά δεδομένα τους δεν θα αποκτηθούν, δεν θα χρησιμοποιηθούν ούτε θα κοινοποιηθούν παράνομα. Η οδηγία για το εμπορικό απόρρητο 81 παρέχει ήδη αποτελεσματικά εργαλεία προστασίας, αλλά ενδέχεται να χρειαστεί να αποσαφηνιστεί το πεδίο εφαρμογής της, π.χ. ποια είδη δεδομένων ή συνόλων δεδομένων θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «εμπορικά απόρρητα», κατά πόσον το ισχύον σύνολο εξαιρέσεων μπορεί να στηρίξει την οικονομία των δεδομένων και την πράσινη οικονομία 82 και κατά πόσον και με ποιον τρόπο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα εργαλεία που παρέχει η οδηγία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της παράνομης απόκτησης, χρήσης και κοινοποίησης δεδομένων και συνόλων δεδομένων. Προκειμένου να αποσαφηνιστούν αυτά τα ζητήματα και να εντοπιστούν οι βέλτιστες πρακτικές, η Επιτροπή δρομολόγησε την εκπόνηση μελέτης, με ιδιαίτερη έμφαση σε στρατηγικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τομέων της υγειονομικής περίθαλψης και της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η Επιτροπή, με βάση τα αποτελέσματα, και στο πλαίσιο της νομοθετικής πράξης για τα δεδομένα 83 , θα εξετάσει την ανάγκη για περαιτέρω δράση, π.χ. για στοχευμένη καθοδήγηση.

Η οδηγία για τις βάσεις δεδομένων 84 προβλέπει ότι οι βάσεις δεδομένων που είναι αποτέλεσμα σημαντικών επενδύσεων απολαμβάνουν ιδιότυπη προστασία. Σύμφωνα με πρόσφατη αξιολόγηση 85 , παρότι η οδηγία για τις βάσεις δεδομένων παρέχει προστιθέμενη αξία, θα μπορούσε να επανεξεταστεί προκειμένου να διευκολυνθούν η πρόσβαση στα δεδομένα και η χρήση τους. Ως εκ τούτου, σε συνέχεια της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δεδομένα, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία, ιδίως για να διευκολύνει την κοινοχρησία και την εμπορία δεδομένων που παράγονται από μηχανές και δεδομένων που παράγονται στο πλαίσιο της ανάπτυξης του διαδικτύου των πραγμάτων. Η επανεξέταση θα πραγματοποιηθεί παράλληλα με την νομοθετική πράξη για τα δεδομένα 86 και θα λάβει υπόψη πρωτοβουλίες κοινοχρησίας δεδομένων στον τομέα της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας 87 .

5.Καταπολέμηση των περιπτώσεων προσβολής των ΔΔΙ

Η αποτελεσματική επιβολή είναι συνιστώσα ενός εύρυθμου συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας. Η Επιτροπή εξακολουθεί να παρακολουθεί στενά την εφαρμογή της οδηγίας για την επιβολή των ΔΔΙ 88 , ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική και ισορροπημένη δικαστική προσφυγή. Συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη για την εφαρμογή των πρόσφατων κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής 89 , π.χ. με σκοπό να διασφαλιστεί ότι —όταν πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της προϋπόθεσης αναλογικότητας— τα ασφαλιστικά μέτρα και οι απαγορευτικές διατάξεις εφαρμόζονται ομοιόμορφα και αποτελεσματικά σε όλα τα κράτη μέλη.

Στον τομέα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, η έναρξη λειτουργίας του Ενιαίου Δικαστηρίου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΔΔΕ) αναμένεται να διευκολύνει και να εξορθολογήσει περαιτέρω την επιβολή των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Όσον αφορά την παραποίηση/απομίμηση και την πειρατεία, η Επιτροπή θεωρεί ότι υπάρχει σαφώς ανάγκη να ενταθούν οι προσπάθειες. Το 2016 οι εισαγωγές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας στην ΕΕ ανήλθαν σε 121 δισ. EUR, ποσό που αντιπροσωπεύει έως και το 6,8 % των εισαγωγών της ΕΕ (έναντι 5 % των εισαγωγών της ΕΕ το 2013) 90 . Η παρουσία προϊόντων παραποίησης/απομίμησης στην αγορά της ΕΕ έχει ως αποτέλεσμα την άμεση απώλεια πωλήσεων ύψους 50 δισ. EUR και την άμεση απώλεια 416 000 θέσεων εργασίας ετησίως 91 . Συνεπάγεται επίσης σοβαρές απειλές για την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία των καταναλωτών (π.χ. πλαστές μάσκες προσώπου) 92 και έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον 93 . 

Στο διαδίκτυο έχουν εμφανιστεί νέες μορφές προσβολής των ΔΔΙ, όπως η κυβερνοκλοπή εμπορικών απορρήτων (που αντιστοιχεί περίπου σε απώλειες ύψους 60 δισ. EUR στην ΕΕ 94 ), η παράνομη τηλεόραση μέσω πρωτοκόλλου διαδικτύου (IPTV) και άλλες μορφές παράνομης (ζωντανής) μετάδοσης. Θέτουν ιδιαίτερες προκλήσεις για τη μεταποιητική βιομηχανία, τον δημιουργικό και τον πολιτιστικό κλάδο, καθώς και τον τομέα του αθλητισμού.

Η Επιτροπή έχει ήδη ανακοινώσει ότι, πριν από το τέλος του έτους, νέοι κανόνες θα αποσαφηνίσουν και θα αναβαθμίσουν τις ευθύνες των διαδικτυακών πλατφορμών και θα εξαλείψουν τα αντικίνητρα για την ανάληψη εθελοντικής δράσης τους με σκοπό την καταπολέμηση του παράνομου περιεχομένου (αγαθών ή υπηρεσιών) που παρέχουν ως ενδιάμεσοι φορείς. Η επικείμενη πρόταση δέσμης μέτρων για τις ψηφιακές υπηρεσίες θα έχει ως στόχο την εναρμόνιση ενός συνόλου ειδικών, δεσμευτικών και αναλογικών υποχρεώσεων για τις ψηφιακές υπηρεσίες, οι οποίες θα επιβάλλονται με τη θέσπιση ενισχυμένου εποπτικού πλαισίου 95 .

Επιπλέον, πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά η ικανότητα των αρχών επιβολής του νόμου. Η παραποίηση/απομίμηση και η πειρατεία πρέπει να αποτελέσουν μεγαλύτερη προτεραιότητα. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και το Συμβούλιο να συμπεριλάβουν τα εγκλήματα διανοητικής ιδιοκτησίας στις προτεραιότητες του επόμενου κύκλου πολιτικής της ΕΕ — ευρωπαϊκή πολυτομεακή πλατφόρμα κατά των εγκληματικών απειλών (EMPACT), για την περίοδο 2022-2025 96 . Σκοπεύει να ενισχύσει την επιβολή των ΔΔΙ σε επίπεδο ΕΕ, διευρύνοντας την εντολή της Επιτροπής και αναθέτοντας την εντολή αυτή στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), ώστε η τελευταία όχι μόνο να εμποδίζει την είσοδο προϊόντων παραποίησης/απομίμησης στην ενιαία αγορά, αλλά και να μπορεί να ενεργεί κατά της παράνομης παραγωγής προϊόντων παραποίησης/απομίμησης εντός της ΕΕ 97 . Η Επιτροπή παροτρύνει επίσης όλα τα οικεία ενδιαφερόμενα μέρη να συνεχίσουν τις επαφές με τον Europol με σκοπό να βελτιωθεί περαιτέρω η συνολική αξιολόγηση των απειλών και να ενισχυθεί η αποτελεσματική και συντονισμένη δράση κατά των εγκλημάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης τις τελωνειακές αρχές των κρατών μελών με στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης κινδύνων και των δράσεων καταπολέμησης της απάτης, ιδίως με τη δημιουργία ενός ενωσιακού επιπέδου ικανοτήτων ανάλυσης δεδομένων, με τον καλύτερο εφοδιασμό των κρατών μελών με εξοπλισμό τελωνειακών ελέγχων, καθώς και με την ενίσχυση της συνεργασίας τόσο εντός της ΕΕ όσο και με τις τελωνειακές αρχές των χωρών εταίρων 98 .

Η Επιτροπή θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων —κατόχων δικαιωμάτων, προμηθευτών, διαφόρων ομάδων ενδιάμεσων φορέων (π.χ. διαδικτυακές πλατφόρμες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαφημιστικός κλάδος, υπηρεσίες πληρωμών, καταχωρητές/μητρώα ονομάτων τομέα και εταιρείες μεταφορών και εφοδιαστικής) και δημόσιων αρχών επιβολής (συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών φορέων, των τελωνείων, της αστυνομίας, των αρχών εποπτείας της αγοράς, και των εισαγγελέων) με σκοπό την καταπολέμηση της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης. Για τον σκοπό αυτό, θα δημιουργήσει την ενωσιακή εργαλειοθήκη κατά της παραποίησης/απομίμησης, η οποία θα βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε πρακτικές που έχουν γνωστοποιηθεί και σε αρχές που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο διαφόρων πρωτοβουλιών του κλάδου 99 . Η εργαλειοθήκη θα αποσαφηνίσει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες και θα προσδιορίσει τρόπους συνεργασίας. Ένα θεμελιώδες στοιχείο είναι η κοινοχρησία σχετικών δεδομένων για προϊόντα και εμπόρους, σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία δεδομένων, κάτι για το οποίο ενδέχεται να απαιτείται περαιτέρω καθοδήγηση 100 . Η εργαλειοθήκη θα προωθήσει επίσης τη χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η αναγνώριση εικόνας, η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία blockchain 101 . Κατά περίπτωση, η εργαλειοθήκη θα συνοδεύεται από σημεία αναφοράς που θα καθιστούν εφικτή τη μέτρηση της προόδου.

Η Επιτροπή, αξιοποιώντας την επιτυχία των ειδικών προληπτικών και κατασταλτικών δράσεων κατά των πλαστών προϊόντων που σχετίζονται με την COVID-19 102 , θα προωθήσει εκστρατείες για την καταπολέμηση της εισόδου των πλέον επιβλαβών για τους καταναλωτές 103 προϊόντων παραποίησης/απομίμησης στην αγορά.

Τέλος, ο οικονομικός αντίκτυπος της κυβερνοκλοπής εμπορικών απορρήτων θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά με την προώθηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια και της επιδέξιας διαχείρισης της διανοητικής ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με τις δεξιότητές της όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια και τις δράσεις ευαισθητοποίησης στο πλαίσιο της ενωσιακής στρατηγικής για την Ένωση Ασφάλειας 104 ,η Επιτροπή, από κοινού με το EUIPO, τα κράτη μέλη και την επιχειρηματική κοινότητα, θα εκπονήσει εργαλεία ευαισθητοποίησης και στοχευμένη καθοδήγηση που θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα των ενωσιακών επιχειρήσεων (και ιδίως των ΜΜΕ) έναντι της κυβερνοκλοπής εμπορικών απορρήτων.

6.Θεμιτός ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο

Η διανοητική ιδιοκτησία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο εμπόριο και τις επενδύσεις, καθώς και στις σχέσεις μας με τις τρίτες χώρες. Οι κλάδοι έντασης ΔΔΙ πραγματοποιούν το 93 % των συνολικών εξαγωγών αγαθών της ΕΕ προς τον υπόλοιπο κόσμο 105 . Διαρκώς περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της εθνικής ανταγωνιστικότητάς τους. Οι πολιτικές προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας αποκτούν γεωπολιτική σημασία 106 .

Οι επιχειρήσεις μας πρέπει να βασίζονται σε σταθερούς ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, όταν ανταγωνίζονται στο εξωτερικό. Ωστόσο, τα στοιχεία 107 δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις μας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλες προκλήσεις όταν δραστηριοποιούνται σε τρίτες χώρες, μεταξύ άλλων ανεπαρκείς κανόνες διανοητικής ιδιοκτησίας και ανεπαρκής επιβολή τους, αναγκαστική μεταφορά τεχνολογίας, και άλλες αθέμιτες πρακτικές, όπως οι περιορισμοί στην κυριότητα των ΔΔΙ όσον αφορά τα αποτελέσματα της κοινής έρευνας, τις διαταγές μη άσκησης αγωγής (anti-suit injunctions) που έχουν ευρύτατη εξωεδαφική εμβέλεια, και η κυβερνοκλοπή.

Η ΕΕ, με τη μεγάλη ενιαία αγορά της, βρίσκεται σε μοναδική θέση να ενεργεί ως παγκόσμιος φορέας καθορισμού προτύπων στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας. Μπορεί και θα συνεχίσει να αγωνίζεται για ένα σταθερό και αποτελεσματικό παγκόσμιο πλαίσιο διανοητικής ιδιοκτησίας. Ταυτόχρονα, χρειαζόμαστε καλύτερη προστασία από την κλοπή διανοητικής ιδιοκτησίας, την κατασκοπεία και άλλες περιπτώσεις παράνομης ιδιοποίησης διανοητικής ιδιοκτησίας που προέρχονται από τρίτες χώρες αλλά επηρεάζουν τις ευρωπαϊκές αγορές μας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματική προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας σε κρίσιμες τεχνολογίες, ώστε να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητά μας σε στρατηγικούς τομείς.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Επιτροπή θα αναλάβει τις ακόλουθες δράσεις:

Στο πλαίσιο των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ), η Επιτροπή θα συνεχίσει να επιδιώκει τη συμπερίληψη φιλόδοξων κεφαλαίων για τη διανοητική ιδιοκτησία με υψηλά πρότυπα προστασίας, προκειμένου να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της ΕΕ και να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη. Θα επιδιώξει την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων περί διανοητικής ιδιοκτησίας στις υφιστάμενες ΣΕΣ, μεταξύ άλλων μέσω της επίλυσης διαφορών και, κατά περίπτωση, της χρήσης του κανονισμού για την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών, μόλις τροποποιηθεί.

Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει πλήρως τους διαλόγους για τη διανοητική ιδιοκτησία με τους κύριους εμπορικούς εταίρους και άλλες χώρες προτεραιότητας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, η Δημοκρατία της Κορέας, η Ταϊλάνδη, η Τουρκία και η Βραζιλία, για την προώθηση μεταρρυθμίσεων, και θα ενισχύσει περαιτέρω την εμβέλεια των βασικών της προγραμμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας που παρέχουν τεχνική συνεργασία στην Κίνα, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Λατινική Αμερική. 

Ενώ η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, θα εντείνει τις προσπάθειες για την προστασία των επιχειρήσεων της ΕΕ από αθέμιτες πρακτικές. Θα χρησιμοποιήσει ως μέσο μόχλευσης τόσο τον κατάλογο παρακολούθησης της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας 108 , ο οποίος περιλαμβάνει τις αγορές και τους παρόχους υπηρεσιών που εικάζεται ότι συμμετέχουν, διευκολύνουν ή επωφελούνται από την παραποίηση/απομίμηση και την πειρατεία, όσο και την έκθεση για τις τρίτες χώρες 109 , που εντοπίζει τις τρίτες χώρες στις οποίες η κατάσταση όσον αφορά την προστασία και την επιβολή των ΔΔΙ (εντός και εκτός διαδικτύου) εγείρει το υψηλότερο επίπεδο ανησυχίας. Τόσο ο κατάλογος παρακολούθησης όσο και η έκθεση θα επικαιροποιούνται τακτικά, ενώ οι δράσεις για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίζονται θα παρακολουθούνται στενά.

Επιπλέον, η Επιτροπή, στις κατευθυντήριες γραμμές που εξέδωσε τον Μάρτιο του 2020 σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις και την προστασία των στρατηγικών πόρων της Ευρώπης, κάλεσε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να αξιοποιήσουν πλήρως τους μηχανισμούς τους ελέγχου των ξένων επενδύσεων και, για όσα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν επί του παρόντος μηχανισμό ελέγχου, να θεσπίσουν ολοκληρωμένο μηχανισμό ελέγχου, προκειμένου να καλύψουν πτυχές των άμεσων ξένων επενδύσεων που αφορούν την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη, οι οποίες ενδέχεται να αφορούν κρίσιμα περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση 110 .

Η Επιτροπή θεωρεί επίσης αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι όλες οι τρίτες χώρες και οι επιχειρήσεις τους τηρούν τους κανόνες, μεταξύ άλλων όταν συνεργάζονται με ευρωπαϊκούς ερευνητικούς οργανισμούς. Για τον σκοπό αυτό, θα αναπτυχθούν νέες συνθήκες πλαισίου για τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας με οντότητες τρίτων χωρών. Οι εν λόγω συνθήκες θα διασφαλίσουν ένα δίκαιο και χωρίς στρεβλώσεις παγκόσμιο οικοσύστημα καινοτομίας που θα βασίζεται σε ισότιμους όρους ανταγωνισμού και αμοιβαιότητα, ενώ παράλληλα θα διατηρούνται υψηλά πρότυπα δεοντολογικής και επιστημονικής ακεραιότητας. Ως προς αυτό, η Επιτροπή θα καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις ξένες παρεμβάσεις που στοχεύουν ενωσιακά πανεπιστήμια και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση όσον αφορά πιθανές κλοπές διανοητικής ιδιοκτησίας, ενώ παράλληλα θα συμμετέχει στη διεθνή συνεργασία (2021).

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον ύπατο εκπρόσωπο και τα κράτη μέλη, είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει τα περιοριστικά μέτρα που είναι διαθέσιμα για την αντιμετώπιση της ιδιωτικής και της δημόσια χρηματοδοτούμενης κυβερνοκατασκοπείας με στόχο την απόκτηση πρωτοποριακών ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων διανοητικής ιδιοκτησίας 111 .

Είναι εξαιρετικά σημαντικό η ΕΕ να αρθρώνει ισχυρό και ενιαίο λόγο στα διεθνή φόρουμ, όπως στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών (UPOV), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη με σκοπό την εξεύρεση και την προάσπιση παγκόσμιων προτύπων για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και βέλτιστων δυνατών λύσεων σε νέες προκλήσεις, όπως η ανάγκη να διασφαλιστεί ισότιμη πρόσβαση σε θεραπείες, εμβόλια και διαγνωστικά μέσα για την καταπολέμηση της COVID-19. Η συζήτηση του ΠΟΔΙ σχετικά με τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στη διανοητική ιδιοκτησία αποτελεί άλλη μια μοναδική ευκαιρία για την Ευρώπη να ασκήσει επιρροή σε μια στιγμή κατά την οποία η θέσπιση κανόνων εξακολουθεί να συντελείται, κάτι που μπορεί να έχει μακροχρόνιο αντίκτυπο στον εν εξελίξει ψηφιακό μετασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας.

Για να προστατευθεί η αξία των εμπορικών σημάτων μας, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο προσχώρησης της ΕΕ στη Συνθήκη της Σιγκαπούρης για το Δίκαιο των Εμπορικών Σημάτων. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με διεθνείς εταίρους για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων παγκοσμίως μέσω του πολυμερούς μητρώου της Λισαβόνας, το οποίο τηρείται από τον ΠΟΔΙ. Η Επιτροπή θα ενισχύσει επίσης τη συμμετοχή της σε παγκόσμια διαδικτυακά φόρουμ, ώστε το διεθνές σύστημα ονομάτων τομέα (DNS) να σέβεται πλήρως τα ΔΔΙ, συμπεριλαμβανομένων των γεωγραφικών ενδείξεων, και να διασφαλίζει ότι η προστασία διανοητικής ιδιοκτησίας αντανακλάται επίσης δεόντως στις πολιτικές που αφορούν τη διακυβέρνηση του χώρου ονομάτων τομέα και την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους καταχωρίζοντες (δεδομένα «Whois»). Στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, η Επιτροπή θα συνεχίσει να συμμετέχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις του ΠΟΔΙ με στόχο την επίτευξη συμφωνίας για μια νέα συνθήκη που θα διασφαλίζει τη διεθνή προστασία των ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών. Θα εργαστεί επίσης με στόχο να εξασφαλίσει ότι η ΕΕ θα κυρώσει τη Συνθήκη του Πεκίνου του ΠΟΔΙ (που υπογράφηκε από την ΕΕ το 2013), η οποία παρέχει διεθνή προστασία στις οπτικοακουστικές ερμηνείες ή εκτελέσεις έργων.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να επικουρεί τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Εκτός από τα υφιστάμενα διεθνή γραφεία υποστήριξης των ΜΜΕ για θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας στην Κίνα, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Λατινική Αμερική 112 , θα δημιουργήσει ένα νέο αντίστοιχο γραφείο υποστήριξης των ΜΜΕ το οποίο θα επικουρεί τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στην Ινδία (αρχές του 2021).

Τέλος, η Επιτροπή θα εντείνει τις προσπάθειές της για την παροχή εξειδικευμένης τεχνικής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε να τις βοηθήσει να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη διανοητική ιδιοκτησία για να στηρίξουν την οικονομική τους ανάπτυξη. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τα ΔΔΙ όσον αφορά την Αφρική, η Επιτροπή θα προωθήσει τη βελτίωση της παραγωγής, της προστασίας και της διαχείρισης της διανοητικής ιδιοκτησίας (συμπεριλαμβανομένων των ΓΕ 113 ) στην εν λόγω ήπειρο 114 .

7.Συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη

Η Επιτροπή βασίζεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, καθώς και σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να στηριχθεί και να διευκολυνθεί η εφαρμογή αυτού του σχεδίου δράσης και των διαφόρων μέτρων που προβλέπει.

Καλεί επίσης τα κράτη μέλη να αναπτύξουν τις εθνικές τους πολιτικές και στρατηγικές για τη διανοητική ιδιοκτησία σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζονται στο παρόν σχέδιο δράσης και να θέσουν ως προτεραιότητα την καλύτερη προστασία και επιβολή των ΔΔΙ στις προσπάθειές τους να εξασφαλίσουν την οικονομική ανάκαμψη.

Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει επίσης τον διάλογο μεταξύ όλων των σχετικών παραγόντων, ιδίως στα οικεία βιομηχανικά οικοσυστήματα, ώστε να υπάρξει καλύτερος συσχετισμός της πολιτικής για τη διανοητική ιδιοκτησία με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες της βιομηχανίας της ΕΕ, σύμφωνα με την έκθεση στρατηγικών προβλέψεων 115 και το θεματολόγιο της Επιτροπής. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, η Επιτροπή θα διεξάγει τακτικές συζητήσεις για θέματα σχετικά με τη διανοητική ιδιοκτησία στο πλαίσιο των υφιστάμενων εκδηλώσεων και φόρουμ στα οποία διαμορφώνεται η βιομηχανική πολιτική.

Προσάρτημα Ι 

Συμβολή των κλάδων έντασης ΔΔΙ στην απασχόληση των βιομηχανικών οικοσυστημάτων

Πηγή: Υπολογισμοί του EUIPO και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με βάση τα δεδομένα μελετών για κλάδους έντασης ΔΔΙ και τις οικονομικές επιδόσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, EPO και EUIPO, 2019.

Το γράφημα αυτό παρουσιάζει τη συμβολή των κλάδων έντασης ΔΔΙ όσον αφορά την απασχόληση σε κάθε ένα από τα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, την προφανή μικρή συμβολή των ΔΔΙ στο οικοσύστημα υγείας. Ο κλάδος των φαρμακευτικών και ιατρικών συσκευών που βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στα ΔΔΙ συμβάλλει μόνο στο 6 % της απασχόλησης, ενώ οι άλλοι τομείς, όπως τα νοσοκομεία και η ιατρική περίθαλψη, δεν είναι τομείς έντασης ΔΔΙ.

Πρόκειται για τη συνεισφορά που έχουν στην απασχόληση της ΕΕ οι εταιρείες που είναι κάτοχοι ΔΔΙ. Ως εκ τούτου, αποτυπώνει εν μέρει την επιρροή των ΔΔΙ στην οικονομία. Δεν αντικατοπτρίζει τον ευρύτερο αντίκτυπο των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας σε εταιρείες που ενδέχεται να μην κατέχουν οι ίδιες ΔΔΙ, αλλά χρησιμοποιούν εισροές που προστατεύονται από ΔΔΙ στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους (π.χ. οι δικαιοδόχοι, οι κάτοχοι αδειών εκμετάλλευσης τεχνολογίας, οι υπεργολάβοι, ο τομέας της φιλοξενίας ή του λιανικού εμπορίου κατά την ανταλλαγή προϊόντων του κλάδου του πολιτισμού).

(1)

Σύμφωνα με τα πρότυπα SNA 2008 και ESA 2010, το σύστημα εθνικών λογαριασμών κατατάσσει στην κατηγορία περιουσιακών στοιχείων «προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας» μια σειρά συγκεκριμένων άυλων περιουσιακών στοιχείων, όπως την έρευνα και ανάπτυξη, τη μεταλλευτική έρευνα, το λογισμικό υπολογιστών και τις βάσεις δεδομένων, καθώς και τα ψυχαγωγικά, λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά πρωτότυπα.

(2)

 «Unlocking investment in intangible assets» (Απελευθέρωση επενδύσεων σε άυλα περιουσιακά στοιχεία), Έγγραφο προβληματισμού 047 της ΓΔ ECFIN , Μάιος 2017.

(3)

 « Intellectual property rights intensive industries and economic performance in the EU » (Κλάδοι έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και οικονομικές επιδόσεις στην ΕΕ), EUIPO-EPO, 2019.

(4)

«Hidden treasures. Mapping Europe’s sources of competitive advantage in doing business» (Κρυμμένοι θησαυροί. Χαρτογράφηση των ευρωπαϊκών πηγών ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας), D. Kalff, A. Renda, Κέντρο Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS), Βρυξέλλες 2019, σ. 59· βλ. επίσης την  έκθεση του EPO για την ποιότητα το 2018 .

(5)

 Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ για τις βιομηχανικές επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη το 2019.

(6)

 Το μερίδιο των αιτήσεων που υποβάλλονται στο πλαίσιο της συνθήκης συνεργασίας για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (Patent Cooperation Treaty – PCT) σε σχέση με τις κοινωνικές προκλήσεις. Βλ. την ενότητα για το κλίμα και το περιβάλλον στην έκθεση σχετικά με τις επιδόσεις της ΕΕ στους τομείς της επιστήμης, της έρευνας και της καινοτομίας , 2020.

(7)

 Βλ. « Climate change mitigation technologies in Europe – evidence from patent and economic data » (Τεχνολογίες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη – Στοιχεία από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα οικονομικά δεδομένα), EPO 2015.

(8)

 Μελέτες αποδεικνύουν ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ΔΔΙ αναπτύσσονται με ταχύτερους ρυθμούς και είναι πιο ανθεκτικές στις οικονομικές κρίσεις – « High-growth firms and intellectual property rights» (Επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας), EUIPO-EPO, 2019 .

(9)

Στο προσάρτημα Ι περιλαμβάνεται χάρτης στον οποίο παρουσιάζεται ο ρόλος των κλάδων έντασης ΔΔΙ στα οικοσυστήματα.

(10)

  COM(2020) 761 .

(11)

Για παράδειγμα, σήμερα μια ενιαία αίτηση επιτρέπει την προστασία εμπορικού σήματος, βιομηχανικού σχεδίου ή υποδείγματος, ή φυτικής ποικιλίας σε ολόκληρη την ΕΕ, και υπάρχει κοινό σύνολο κανόνων για την προστασία των εμπορικών απορρήτων. 

(12)

 Μελέτη με τίτλο « Trends and developments in Artificial Intelligence — Challenges to the IPR framework » (Τάσεις και εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη — Προκλήσεις για το πλαίσιο των ΔΔΙ), IVIR και JIPP, Νοέμβριος 2020.

(13)

  Βλ. τις σχετικές απαιτήσεις οι οποίες προβλέπονται στους εκτελεστικούς κανονισμούς για τον οικολογικό σχεδιασμό που θεσπίστηκαν τον Οκτώβριο του 2019:  C(2019) 2120-7, C(2019) 5380 και C(2019) 6843.

(14)

 Οι ΜΜΕ που δεν κατείχαν ΔΔΙ ανέφεραν ότι ο κύριος λόγος για τη μη καταχώριση ήταν η έλλειψη γνώσεων σχετικά με τη διανοητική ιδιοκτησία (38 % των απαντησάντων). « Intellectual Property SME Scoreboard 2016 » (Πίνακας αποτελεσμάτων των ΜΜΕ στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας 2016), EUIPO, 2019.

(15)

Στόχος του είναι συχνά η πώληση ή η παραχώρηση της σχετικής άδειας, με αποτέλεσμα τη νομισματοποίηση των άυλων περιουσιακών στοιχείων.

(16)

Έκθεση « Science, Research and Innovation Performance of the EU 2020 » (Επιδόσεις της ΕΕ στην επιστήμη, την έρευνα και την καινοτομία το 2020).

(17)

« Fact finding study on patents declared to the 5G standard » (Διερευνητική μελέτη σχετικά με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που δηλώνονται για το πρότυπο 5G), IPlytics, 2020.

(18)

« Trends in Trade in Counterfeit and Pirated Goods » (Τάσεις στις εμπορικές συναλλαγές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας), ΟΟΣΑ και EUIPO, 2019.

(19)

« Status Report on IPR infringement » (Έκθεση για την κατάσταση σχετικά με την προσβολή των ΔΔΙ), EUIPO, 2020 : μέσα ετήσια στοιχεία, 2013-2017.

(20)

« The scale and impact of industrial espionage and theft of trade secrets through cyber » (Η κλίμακα και οι επιπτώσεις της βιομηχανικής κατασκοπείας και της κυβερνοκλοπής εμπορικών απορρήτων), 2018.

(21)

 Το παρόν σχέδιο δράσης βασίζεται στις παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν σχετικά με τον  οδικό χάρτη του, καθώς και σε πληροφορίες που παρείχαν τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, τόσο γραπτώς όσο και στο πλαίσιο συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια διασκέψεων σχετικά με τη μελλοντική πολιτική για τη διανοητική ιδιοκτησία, καθώς και στοχευμένων συζητήσεων στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

(22)

Το ενιαίο σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας εφαρμόζεται μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας των 25 συμμετεχόντων κρατών μελών (όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός από την Ισπανία και την Κροατία).

(23)

  Απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2020 , 2 BvR 739/17, που εκδόθηκε στις 20 Μαρτίου 2020.

(24)

 Πέραν της κύρωσης της συμφωνίας για το Ενιαίο Δικαστήριο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας από τη Γερμανία, θα απαιτηθεί επίσης η συμφωνία των κρατών μελών για την έναρξη της «περιόδου προσωρινής εφαρμογής». Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η οριστικοποίηση της θεσμικής και πρακτικής δομής του Δικαστηρίου, πριν από την πλήρη έναρξη λειτουργίας του ενιαίου συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1257/2012 για τη θέσπιση ενισχυμένης συνεργασίας στον τομέα της δημιουργίας ενιαίου καθεστώτος προστασίας των ευρεσιτεχνιών, η Επιτροπή και το EPO θα πρέπει επίσης να συνάψουν συμφωνία συνεργασίας η οποία να προβλέπει τη στενή συνεργασία όσον αφορά τη λειτουργία του ενιαίου συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ δεν αναμένεται να παρεμποδίσει τη δρομολόγηση του εν λόγω ενιαίου συστήματος.

(25)

  Κανονισμός (ΕΕ) 2019/933 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 469/2009 περί του συμπληρωματικού πιστοποιητικού προστασίας για τα φάρμακα.

(26)

Αξιολόγηση του ενωσιακού συστήματος συμπληρωματικών πιστοποιητικών προστασίας [SWD(2020) 8508].

(27)

  Μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη [COM(2020) 102 final , σ.14]· « Χάρτης πορείας για τα φαρμακευτικά προϊόντα — Ασφαλή και οικονομικώς προσιτά φάρμακα (νέα στρατηγική της ΕΕ) ».

(28)

Η εξαίρεση «Bolar» συνιστά μέσο άμυνας κατά της προσβολής ΔΔΙ, βάσει της οποίας κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εφεύρεση μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης —για περιορισμένο χρονικό διάστημα πριν από τη λήξη της περιόδου ισχύος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας— από τρίτο αποκλειστικά για σκοπούς έρευνας και δοκιμών και με στόχο την απόκτηση των απαιτούμενων κανονιστικών εγκρίσεων.

(29)

 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη δέσμη μέτρων για τη μεταρρύθμιση των εμπορικών σημάτων στις 15 Δεκεμβρίου 2015. https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/intellectual-property/trade-mark-protection_en

(30)

  Έκθεση σχετικά με την αξιολόγηση της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων .

(31)

  Οδηγία 98/71/ΕΚ για τη νομική προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων, και κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 6/2002 του Συμβουλίου για τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα.

(32)

 Βλ. τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» , που ανακοινώθηκε από την Επιτροπή με σκοπό την ενίσχυση της βιωσιμότητας των κριτηρίων για τις ΓΕ.

(33)

  Αξιολόγηση των (αγροτικών) γεωγραφικών ενδείξεων και εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων που προστατεύονται στην ΕΕ , 2019.

(34)

  Αξιολόγηση των (αγροτικών) γεωγραφικών ενδείξεων και εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων που προστατεύονται στην ΕΕ , 2019.  

(35)

 Αναθεώρηση του καθεστώτος γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ για τα γεωργικά προϊόντα, τα τρόφιμα, τους οίνους και τα αλκοολούχα ποτά ( διαβούλευση στο πλαίσιο αρχικής εκτίμησης επιπτώσεων ).

(36)

« Economic aspects of geographical indication protection at the EU level for non-agricultural products » (Οικονομικές πτυχές της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων σε επίπεδο ΕΕ για τα μη γεωργικά προϊόντα), 2020.

(37)

 Πιο συγκεκριμένα, η καθιέρωση προστασίας των ΓΕ σε ολόκληρη την ΕΕ για τα μη γεωργικά προϊόντα θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να οδηγήσει σε συνολική αναμενόμενη αύξηση του ενδοενωσιακού εμπορίου κατά περίπου 4,9-6,6 % των τρεχουσών ενδοενωσιακών εξαγωγών (μεταξύ 37,6 και 50 δισ. EUR). Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η καθιέρωση ενιαίου συστήματος θα μπορούσε να αυξήσει την περιφερειακή απασχόληση κατά 0,12-0,14 % και να δημιουργήσει 284 000-338 000 νέες θέσεις εργασίας στο σύνολο της ΕΕ. Βλ. « Geographical indications for non-agricultural products. Cost of non-Europe report » (Γεωγραφικές ενδείξεις για τα μη γεωργικά προϊόντα. Έκθεση για το κόστος της μη Ευρώπης), 2019.

(38)

 Με βάση το σύστημα της Λισαβόνας για τη διεθνή καταχώριση ονομασιών προέλευσης και γεωγραφικών ενδείξεων , το οποίο διαχειρίζεται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας.

(39)

 « Intellectual property rights intensive industries and economic performance in the EU » (Κλάδοι έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και οικονομικές επιδόσεις στην ΕΕ), EUIPO-EPO, 2019.

(40)

Οι εν λόγω ελλείψεις διαπιστώθηκαν κυρίως από τις πληροφορίες που παρείχαν τα ενδιαφερόμενα μέρη, από τις αναλύσεις των αποφάσεων του Δικαστηρίου της ΕΕ, και από τις συστάσεις της διοργανικής ομάδας εργασίας.

(41)

Για παράδειγμα, με την επίσπευση των ερευνών καινοτομίας και των διαδικασιών καταχώρισης.

(42)

Μεταδεδομένα πνευματικής ιδιοκτησίας, όσον αφορά τόσο την κυριότητα διανοητικής ιδιοκτησίας όσο και την παραχώρηση αδειών.

(43)

 Μελέτη με τίτλο « Trends and developments in Artificial Intelligence — Challenges to the IPR framework » (Τάσεις και εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη — Προκλήσεις για το πλαίσιο των ΔΔΙ), IVIR και JIPP, Νοέμβριος 2020.

(44)

Το 2018 υποβλήθηκαν στο EPO δύο αιτήσεις για ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Αμφότερες εμφάνιζαν τη μηχανή «Dabus» ως εφευρέτη. Οι δύο αιτήσεις για τη χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας απορρίφθηκαν από το EPO, με το επιχείρημα ότι ο εφευρέτης που ορίζεται σε ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας πρέπει να είναι φυσικό πρόσωπο. Επιπλέον, το EPO δήλωσε ότι αντιλαμβάνεται τον όρο «εφευρέτης» ως αναφερόμενο σε φυσικό πρόσωπο σύμφωνα με κανόνα που έχει διεθνή εφαρμογή. Κατά των αποφάσεων αυτών ασκήθηκε έφεση.

(45)

Για παράδειγμα, η μελέτη υπογραμμίζει την έλλειψη εναρμόνισης των κανόνων σχετικά με τον δημιουργό και τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίνουσες εθνικές λύσεις όσον αφορά τα έργα που παράγονται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

(46)

Για παράδειγμα, η μελέτη παρέχει συστάσεις για την προσαρμογή εννοιών του δικαίου ευρεσιτεχνίας, όπως το εφευρετικό βήμα και η υποχρέωση γνωστοποίησης, σε εφευρέσεις που παράγονται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

(47)

  Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την τροποποίηση των οδηγιών 96/9/ΕΚ και 2001/29/ΕΚ· οδηγία (ΕΕ) 2019/789 για τον καθορισμό κανόνων σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που ισχύουν για ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων, και για την τροποποίηση της οδηγίας 93/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη οφείλουν να μεταφέρουν τις εν λόγω οδηγίες στο εθνικό τους δίκαιο έως τις 7 Ιουνίου 2021.

(48)

  Οδηγία 2011/77/ΕΕ για τροποποίηση της οδηγίας 2006/116/ΕΚ για τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμάτων· οδηγία 2014/26/ΕΕ για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων καθώς και τη χορήγηση πολυεδαφικών αδειών για επιγραμμικές χρήσεις μουσικών έργων στην εσωτερική αγορά· οδηγία (ΕΕ) 2017/1564 σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων· και κανονισμός (ΕΕ) 2017/1128 για τη διασυνοριακή φορητότητα των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου στην εσωτερική αγορά.

(49)

  Οδηγία 98/44/ΕΚ για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων.

(50)

Ειδικότερα προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της ανακοίνωσης της Επιτροπής για ορισμένα άρθρα της οδηγίας 98/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων , της 3ης Νοεμβρίου 2016, όπως εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, η οποία διευκρινίζει ότι προϊόντα που προκύπτουν από κατ’ ουσία βιολογικές διεργασίες δεν είναι δυνατόν να κατοχυρώνονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

(51)

Από το πρόγραμμα COSME και με τη χρηματοδότηση, κατά κύριο λόγο, από το πλεόνασμα του EUIPO.

(52)

 Βλ. για το τρέχον πρόγραμμα IPA4SME .

(53)

 Η Επιτροπή θα δοκιμάσει αυτό το σχήμα στο έργο « Closing the finance gap for IPR-driven start-ups and SMEs » (Γεφύρωση του χάσματος χρηματοδότησης όσον αφορά τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ που χρησιμοποιούν σε πολύ μεγάλο βαθμό ΔΔΙ).  

(54)

Έτσι ώστε κάθε ΜΜΕ να έχει εύκολη πρόσβαση σε συμβουλές, όπως τονίζεται στη στρατηγική για τις ΜΜΕ.

(55)

Πρόκειται για πρωτοβουλία που θα αναληφθεί στο πλαίσιο του προγράμματος του EUIPO για τις ΜΜΕ σε συνεργασία με το δίκτυο διανοητικής ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPN), το οποίο αποτελείται από το EUIPO και τα εθνικά γραφεία διανοητικής ιδιοκτησίας των κρατών μελών της ΕΕ.

(56)

 Οι εν λόγω σύμβουλοι δραστηριοποιούνται μέσω δικτύων ή παρόχων συμβουλών στο δίκτυο «Enterprise Europe Network», τους κόμβους καινοτομίας, τα δίκτυα συνεργατικών σχηματισμών ή τον συμβουλευτικό κόμβο InvestEU (που αποτελεί εξέλιξη του τρέχοντος ευρωπαϊκού κόμβου επενδυτικών συμβουλών ).

(57)

 Σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων του EUIPO για τις ΜΜΕ (2019), μόνο το 13 % των ΜΜΕ που κατέχουν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν άυλα περιουσιακά στοιχεία για την απόκτηση χρηματοδότησης: 9 % με επιτυχία και 4 % ανεπιτυχώς.

(58)

 Μελέτη με τίτλο « Financing intangibles: Is there a market failure? » (Χρηματοδότηση άυλων περιουσιακών στοιχείων: Υπάρχει ανεπάρκεια της αγοράς;), Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2020.

(59)

 Αυτό μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του InvestEU και θα βασίζεται στην πείρα που αποκτήθηκε μέσω του έργου «Χρηματοδότηση, μάθηση, καινοτομία και ευρεσιτεχνία για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργίας» και της μελέτης με τίτλο « Financing intangibles: Is there a market failure? » (Χρηματοδότηση άυλων περιουσιακών στοιχείων: Υπάρχει ανεπάρκεια της αγοράς;), Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2020.

(60)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική για τις ΜΜΕ με στόχο μια βιώσιμη και ψηφιακή Ευρώπη» [COM(2020) 103 final της 10ης Μαρτίου 2020].

(61)

 Βλ. τον μηχανισμό εγγυήσεων InnovFin για τις ΜΜΕ ή τον μηχανισμό εγγυοδοσίας για τον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα.

(62)

  Ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) .

(63)

 Βλ. την πλατφόρμα αποτελεσμάτων του προγράμματος «Ορίζων» .

(64)

 Βλ. την πλατφόρμα σχετικά με την έρευνα και καινοτομία για τον κορονοϊό .

(65)

Ομοίως, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (ΕΤΑ), έχουν θεσπιστεί επίσης ειδικές διατάξεις με σκοπό την προστασία των αποτελεσμάτων δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης που λαμβάνουν χρηματοδοτική στήριξη και της διαθεσιμότητάς τους στην ΕΕ. Οι εν λόγω διατάξεις προβλέπουν, μεταξύ άλλων, την υποχρέωση εκ των προτέρων ενημέρωσης της Επιτροπής σε περίπτωση μεταβίβασης κυριότητας των αποτελεσμάτων και της συναφούς διανοητικής ιδιοκτησίας (και χορήγησης αποκλειστικών αδειών για ερευνητικές δραστηριότητες) σε μη συνδεδεμένες τρίτες χώρες ή οντότητες τρίτων χωρών, καθώς και την υποχρέωση επιστροφής της ενωσιακής χρηματοδότησης σε περίπτωση που η εν λόγω μεταβίβαση αποτελεσμάτων / διανοητικής ιδιοκτησίας θα παραβίαζε τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών μελών της ή των στόχων του ΕΤΑ.

(66)

Στον τομέα των περιβαλλοντικών δεδομένων (τα οποία καθιστούν εφικτή την ανάπτυξη μιας ανάλυσης κύκλου ζωής), τα δεδομένα που προστατεύονται από ΔΔΙ θα πρέπει να εξισορροπούνται με το δημόσιο συμφέρον, προκειμένου να µετρηθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των προϊόντων και των οργανισμών.

(67)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική της ΕΕ για τα εμβόλια κατά της νόσου COVID-19» [COM(2020) 245 final της 17ης Ιουνίου 2020].

(68)

  Ψήφισμα 73 της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας .

(69)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με ένα προσωρινό πλαίσιο για την αξιολόγηση ζητημάτων αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας που αφορούν τη συνεργασία επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που απορρέουν από την τρέχουσα έξαρση της νόσου COVID-19 [C(2020) 3200 final].

(70)

 Το μανιφέστο για την έρευνα της ΕΕ σχετικά με την COVID-19 , το οποίο διακηρύχθηκε με στόχο να μεγιστοποιηθεί η προσβασιμότητα των αποτελεσμάτων της έρευνας που διεξάγεται για την καταπολέμηση της COVID-19, έχει συγκεντρώσει μέχρι σήμερα τη στήριξη περισσότερων από 600 οργανισμών (όπως πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων και ιδιωτικών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων ΜΜΕ και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών), καθώς και περισσότερων από 1 800 ιδιωτών από ολόκληρη την Ευρώπη και πέραν αυτής.

(71)

 Η μόνη εξαίρεση είναι ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 816/2006 , ο οποίος προβλέπει ειδικό καθεστώς χορήγησης υποχρεωτικών αδειών κατ’ εφαρμογή του άρθρου 31α της συμφωνίας TRIPS όσον αφορά την παρασκευή φαρμακευτικών προϊόντων για εξαγωγή σε χώρες με προβλήματα δημόσιας υγείας.

(72)

 Βλ. επίσης έγγραφο 15016/19 του Συμβουλίου με τίτλο «Developing the Copyright Infrastructure - Stocktaking of work and progress under the Finnish Presidency» (Ανάπτυξη της υποδομής για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας — Απολογισμός των εργασιών και της προόδου κατά τη φινλανδική Προεδρία).

(73)

Το σύνολο των κανόνων, των τεχνολογιών και των ιδρυμάτων που πλαισιώνουν τις πρακτικές διαχείρισης δεδομένων στους δημιουργικούς κλάδους.

(74)

 Βλ. « SMART 2019/0038 – Μελέτη για τα πνευματικά δικαιώματα και τις νέες τεχνολογίες: Διαχείριση δεδομένων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και τεχνητή νοημοσύνη».

(75)

« Landscape study of potentially essential patents disclosed to ETSI » (Μελέτη σχετικά με δυνητικά ουσιώδη διπλώματα ευρεσιτεχνίας που κοινοποιήθηκαν στο ETSI), 2020.

(76)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Καθορισμός της προσέγγισης της ΕΕ όσον αφορά τα ουσιώδη για τη λειτουργία προτύπων διπλώματα ευρεσιτεχνίας» [COM(2017) 712 final της 29ης Νοεμβρίου 2017].

(77)

Καθώς και για την έξυπνη υγεία, την έξυπνη ενέργεια και το διαδίκτυο των πραγμάτων.

(78)

« Pilot study for essentiality assessment of Standard Essential Patents report » (Πιλοτική μελέτη σχετικά με την αξιολόγηση του βασικού χαρακτήρα των ουσιωδών για τη λειτουργία τεχνικού προτύπου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας).  

(79)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα» [COM(2020) 66 final της 19ης Φεβρουαρίου 2020].

(80)

 Βλ. το ενημερωτικό δελτίο σχετικά με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα .

(81)

  Οδηγία (ΕΕ) 2016/943 περί προστασίας της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν έχουν αποκαλυφθεί (εμπορικό απόρρητο) από την παράνομη απόκτηση, χρήση και αποκάλυψή τους.

(82)

 Για παράδειγμα, στον τομέα των δοχείων υγρού μελανιού και μελανιού σε σκόνη για εκτυπωτές έχουν προβληθεί, κατά κύριο λόγο από κατασκευαστές πρωτότυπου εξοπλισμού (ΚΠΕ), πληθώρα επιχειρημάτων κατά της ανακατασκευής των προϊόντων τους από τρίτους, ενώ οι ανεξάρτητοι ανακατασκευαστές (ιδίως οι ΜΜΕ) δεν διαθέτουν τα μέσα για να κινήσουν νομικές διαδικασίες κατά μεγάλων ΚΠΕ, ακόμη και όταν ο ανακατασκευαστής μπορεί να λειτουργεί νόμιμα. Αυτό εκλαμβάνεται ως απειλή η οποία μπορεί να αποθαρρύνει τις μικρότερες εταιρείες που επιθυμούν να εισέλθουν στον τομέα της ανακατασκευής. Βλ.: «Study on the implementation of product design requirements set out in Article 4 of the WEEE Directive — The case of re-usability of printer cartridges: final report» [Μελέτη σχετικά με τις απαιτήσεις για τον σχεδιασμό προϊόντων οι οποίες ορίζονται στο άρθρο 4 της οδηγίας για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)], Kling et al, για τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2018.

(83)

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα προβλέπει τη διερεύνηση της ανάγκης για την ανάληψη νομοθετικής δράσης σε θέματα που επηρεάζουν τις σχέσεις μεταξύ των φορέων της οικονομίας δεδομένων, ώστε να παρέχονται κίνητρα για διατομεακή κοινοχρησία δεδομένων. Τέτοια ζητήματα (π.χ. κοινοχρησία δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων και δημόσιων αρχών, κοινοχρησία δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων μέσω δικαιωμάτων χρήσης συμπαραγόμενων δεδομένων) θα μπορούσαν να προωθηθούν στο πλαίσιο της νομοθετικής πράξης για τα δεδομένα (2021).

(84)

  Οδηγία 96/9/ΕΚ σχετικά με τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων.

(85)

  Αξιολόγηση της οδηγίας 96/9/ΕΚ σχετικά με τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων [SWD(2018) 147 final].

(86)

  Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2021 .

(87)

 Η κοινοχρησία δεδομένων συνιστά ανταλλαγή πληροφοριών η οποία πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με αντιμονοπωλιακούς κανόνες, όπως περιγράφεται στις οριζόντιες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής, οι οποίες εξηγούν ποια είδη πληροφοριών μπορούν να ανταλλάσσονται. Στο πλαίσιο της τρέχουσας επανεξέτασης των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών θα εξεταστεί κατά πόσον απαιτείται καθοδήγηση για την κοινοχρησία δεδομένων όσον αφορά τις νέες μορφές συνεργασίας στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης κατά πόσον είναι αναγκαία περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με τις περιπτώσεις κατά τις οποίες θα μπορούσε να επιβληθεί η πρόσβαση σε δεδομένα σύμφωνα με τη θεωρία των βασικών υποδομών (essential facilities).

(88)

  Οδηγία 2004/48/ΕΚ  σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

(89)

  Commission communication Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με ορισμένες πτυχές της οδηγίας 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας [COM(2017) 708 final της 29ης Νοεμβρίου 2017].

(90)

« Trends in Trade in Counterfeit and Pirated Goods » (Τάσεις στις εμπορικές συναλλαγές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας), ΟΟΣΑ και EUIPO, 2019.

(91)

« Status Report on IPR infringement » (Έκθεση για την κατάσταση σχετικά με την προσβολή των ΔΔΙ), EUIPO, 2020 : μέσα ετήσια στοιχεία, 2013-2017.

(92)

« Qualitative Study on Risks Posed by Counterfeits to Consumers » (Ποιοτική μελέτη για τους κινδύνους που εγκυμονούν τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης για τους καταναλωτές), EUIPO 2019.

(93)

 Βλ. επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, π.χ. κατάσχεση 550 τόνων παράνομων ή παραποιημένων φυτοφαρμάκων το 2019 στο πλαίσιο της επιχείρησης «Silver Axe IV» (βλ. δελτίο Τύπου ).

(94)

« The scale and impact of industrial espionage and theft of trade secrets through cyber » (Η κλίμακα και οι επιπτώσεις της βιομηχανικής κατασκοπείας και της κυβερνοκλοπής εμπορικών απορρήτων), 2018.

(95)

 Βλ. τη δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε στις 2 Ιουνίου 2020 και τη συνέχεια που δόθηκε.

(96)

  Ευρωπαϊκή πολυτομεακή πλατφόρμα κατά των εγκληματικών απειλών .

(97)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής  με τίτλο «Μακροπρόθεσμο σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της εφαρμογής και της επιβολής των κανόνων της ενιαίας αγοράς» [COM(2020) 94 final της 10ης Μαρτίου 2020, σ. 11-12].

(98)

 Βλ. το σχέδιο δράσης για τα τελωνεία [COM(2020) 581 final της 28ης Σεπτεμβρίου 2020].

(99)

 Βλ., για παράδειγμα, τις εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα σχετικά με τη λειτουργία του Μνημονίου συμφωνίας για την πώληση προϊόντων παραποίησης/απομίμησης μέσω του διαδικτύου και του Μνημονίου συμφωνίας για τη διαδικτυακή διαφήμιση και τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας .

(100)

 Ο περαιτέρω εμπλουτισμός της πύλης για την επιβολή των ΔΔΙ , την οποία διαχειρίζεται το EUIPO, θα δώσει τη δυνατότητα για αποτελεσματικότερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ όλων των σχετικών παραγόντων. Για παράδειγμα, ο εμπλουτισμός θα περιλαμβάνει την ενσωμάτωση δεδομένων σχετικά με τα ΔΔΙ που δεν καλύπτονται ακόμη από την πύλη, όπως τα δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών και οι γεωγραφικές ενδείξεις.

(101)

 Βλ., για παράδειγμα, το φόρουμ Blockathon για την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης του Παρατηρητηρίου του EUIPO, το οποίο αποσκοπεί στη δημιουργία μιας κοινής υποδομής blockchain, όπου όλα τα μέρη (ενδιάμεσοι φορείς, κάτοχοι δικαιωμάτων και αρχές επιβολής του νόμου) θα μπορούν να συνδέονται και να ανταλλάσσουν δεδομένα για την προστασία των αλυσίδων εφοδιασμού από τη διείσδυση προϊόντων παραποίησης/απομίμησης.

(102)

 Βλ. « OLAF launches enquiry into fake COVID-19 related products » (Η OLAF δρομολογεί έρευνα για πλαστά προϊόντα που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19). Βλ. επίσης: Επισκόπηση των παράνομων δραστηριοτήτων και δράσεων, καθώς και των περιπτώσεων απάτης που σχετίζονται με την COVID-19 .

(103)

 Τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτών επεξεργάζονται εκπαιδευτικό υλικό με στόχο την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με τους κινδύνους των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης. Συμβουλές και τεχνάσματα προς τους καταναλωτές και έκθεση του δικτύου Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών σχετικά με την παραποίηση/απομίμηση .

(104)

Στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας [COM(2020) 605 final, σ. 25].

(105)

« 2019 Status report on IPR infringement » (Έκθεση του 2019 για την κατάσταση σχετικά με την προσβολή των ΔΔΙ), Ευρωπαϊκό παρατηρητήριο της προσβολής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, 2019.

(106)

 Βλ., π.χ., τη δήλωση των G7 , που πραγματοποιήθηκε το 2019.

(107)

  Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την προστασία και την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας σε τρίτες χώρες [SWD(2019) 452 final/2].

(108)

  SWD(2018) 492 .  

(109)

  SWD(2019) 452 .

(110)

  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Καθοδήγηση προς τα κράτη μέλη όσον αφορά τις άμεσες ξένες επενδύσεις, την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων από τρίτες χώρες και την προστασία των στρατηγικών πόρων της Ευρώπης, ενόψει της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 (κανονισμός για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων)» (2020/C 99 I/01). Για παράδειγμα, τεχνολογίες για την παρασκευή μέσων ατομικής προστασίας ή μελλοντικών εμβολίων.

(111)

  Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2020/1127 του Συμβουλίου .

(112)

  International IP SME Helpdesk .

(113)

  Στρατηγική για τις γεωγραφικές ενδείξεις στην αφρικανική ήπειρο 2018-2023 .

(114)

  Εταιρική σχέση Αφρικής-ΕΕ .

(115)

  Έκθεση στρατηγικών προβλέψεων 2020 .