ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 24.7.2020
COM(2020) 606 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Θεματολόγιο και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)
I.Εισαγωγή – Μια νέα ώθηση για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της κατάστασης στον τομέα των ναρκωτικών
Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική της Ένωσης για την ασφάλεια 2020-2024, η Επιτροπή προτίθεται να ενισχύσει σημαντικά τη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση των παράνομων ναρκωτικών μέσω ενός ισχυρού νέου θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Εκτός από τον αντίκτυπο σε ατομικό επίπεδο όσον αφορά τις απώλειες ζωής, την επιδείνωση της υγείας και τις αναξιοποίητες δυνατότητες, οι κοινότητες που πλήττονται από προβλήματα που οφείλονται στα ναρκωτικά υφίστανται βλάβες υπό τη μορφή της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής. Η εκτιμώμενη λιανική αξία της αγοράς παράνομων ναρκωτικών στην ΕΕ ανέρχεται σε τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια EUR ετησίως και αντιπροσωπεύει μείζονα πηγή εισοδήματος για τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος στην ΕΕ 1 . Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστούν οι σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις που οφείλονται στη χρήση ναρκωτικών και, γενικότερα, ο σημαντικός έμμεσος αρνητικός αντίκτυπος που συνεπάγεται η αγορά ναρκωτικών μέσω της διασύνδεσης της με ευρύτερες εγκληματικές δραστηριότητες, της διατάραξης της νόμιμης οικονομίας, της βίας που εκδηλώνεται στις κοινότητες, της βλάβης που προκαλείται στο περιβάλλον, αλλά και εξαιτίας του ρόλου της ως σημαντικής κινητήριας δύναμης για φαινόμενα διαφθοράς που μπορούν να υπονομεύσουν τη χρηστή διακυβέρνηση.
Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία 2 δείχνουν ότι, κατά κανόνα, η διαθεσιμότητα των ναρκωτικών στην Ευρώπη παραμένει υψηλή τόσο για τα φυσικά όσο και για τα συνθετικά ναρκωτικά. Η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από την πρόσβαση των ατόμων σε ένα ευρύ φάσμα ναρκωτικών υψηλής καθαρότητας και υψηλής δραστικότητας, τα οποία, σε πραγματικούς όρους, είναι συνήθως ισοδύναμα στην τιμή ή φθηνότερα σε σχέση με την περασμένη δεκαετία. Οι περισσότερες από τις επιβλαβείς συνέπειες που συνδέονται με τα ναρκωτικά εξακολουθούν να οφείλεται στη χρήση ηρωίνης και άλλων οπιοειδών. Η βαλκανική οδός εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο διάδρομο για την είσοδο της ηρωίνης στην ΕΕ, ενώ τα Δυτικά Βαλκάνια φαίνεται ότι παραμένουν σημαντική πηγή προέλευσης της κατασχόμενης φυτικής κάνναβης. Η αγορά κοκαΐνης είναι η δεύτερη σε μέγεθος αγορά παράνομων ναρκωτικών στην ΕΕ, μετά την κάνναβη. Η χρήση εμπορευματοκιβωτίων για λαθρεμπορία κοκαΐνης έχει ως αποτέλεσμα να είναι πλέον συχνό φαινόμενο οι κατασχέσεις μεγάλων όγκων του εν λόγω ναρκωτικού στα λιμάνια, ενώ η κοκαΐνη που κατάσχεται σε επίπεδο χονδρικής στην Ευρώπη είναι υψηλής καθαρότητας, υπερβαίνοντας συχνά το 85 %. Η Βόρεια Αφρική φαίνεται να εξελίσσεται σε σημαντικότερο σημείο διέλευσης τόσο για την αεροπορική όσο και για τη θαλάσσια μεταφορά φορτίων κοκαΐνης και ρητίνης κάνναβης που προορίζονται για την ευρωπαϊκή αγορά και, πιθανώς, άλλες αγορές.
Επιπλέον, σημαντική παραγωγή κάνναβης και συνθετικών ναρκωτικών πραγματοποιείται εντός της ΕΕ. Όσον αφορά τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες, παρότι έχει επιβραδυνθεί ο αριθμός πρώτων ανιχνεύσεων στην Ευρώπη, οι ουσίες αυτές εξακολουθούν να αποστέλλονται κυρίως από την Κίνα και την Ινδία —που αποτελούν επίσης τη βασική πηγή προδρόμων ουσιών των ναρκωτικών οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ. Η ΕΕ φαίνεται επίσης ότι χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως χώρος διέλευσης για ορισμένα ναρκωτικά, όπως η κοκαΐνη, που προορίζονται για άλλες αγορές, ενώ ναρκωτικά όπως τα υψηλής δραστικότητας συνθετικά οπιοειδή αποτελούν όλο και περισσότερο αντικείμενο διαδικτυακών συναλλαγών και αποστέλλονται ταχυδρομικώς. Τέλος, στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, το φαινόμενο των ναρκωτικών παγκοσμιοποιείται όλο και περισσότερο. Το γεγονός αυτό οδήγησε τη διεθνή κοινότητα να συμφωνήσει να ενισχύσει τη δράση και τη συνεργασία της και να επιταχύνει την εφαρμογή κοινών δεσμεύσεων για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κατάστασης όσον αφορά τα ναρκωτικά στο πλαίσιο της υπουργικής δήλωσης του 2019 της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά (CND) 3
Οι ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος, από τις οποίες περισσότερο από το ένα τρίτο δραστηριοποιούνται άμεσα στις αγορές ναρκωτικών 4 , είναι επίσης πολύ προσαρμόσιμες. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19, η διακίνηση χύδην ποσοτήτων ναρκωτικών μεταξύ των κρατών μελών παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη παρά τους περιορισμούς των μετακινήσεων 5 . Ωστόσο, τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας που επιβλήθηκαν λόγω της νόσου COVID-19 διατάραξαν προσωρινά την παγκόσμια αγορά ναρκωτικών οδηγώντας σε ορισμένες ελλείψεις και υψηλότερες τιμές ορισμένων ναρκωτικών 6 Η αποφυγή των κοινωνικών επαφών δημιούργησε επίσης διαταραχές στο επίπεδο της διανομής στην Ευρώπη, και η ασταθής κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων βίας μεταξύ προμηθευτών και διανομέων μεσαίου επιπέδου 7 . Όσον αφορά τις υγειονομικές πτυχές των ναρκωτικών, η ζήτηση για υπηρεσίες απεξάρτησης από τα ναρκωτικά και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών τους θα συνεχίσει πιθανώς να αυξάνεται, ενώ η συνέχιση της περίθαλψης των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη λόγω της έλλειψης προσωπικού, καθώς και της διαταραχής και διακοπής της παροχής υπηρεσιών 8 . Καθώς η κατάσταση μεταβάλλεται με ταχείς ρυθμούς, θα είναι εξίσου σημαντικό να εντοπιστούν σε πρώιμο στάδιο και να αναπτυχθούν οι κατάλληλες αντιδράσεις στις πιθανές μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που θα έχει η τρέχουσα πανδημία στις υπηρεσίες που απευθύνονται σε χρήστες ναρκωτικών, στη χρήση ναρκωτικών και στις δραστηριότητες της αγοράς ναρκωτικών.
Η αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά 2013-2020 9 και των δύο διαδοχικών σχεδίων δράσης που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο αυτής 10 επιβεβαίωσε ότι το φαινόμενο των ναρκωτικών και οι προκλήσεις που συνδέονται με αυτό πρέπει να συνεχίσουν να αντιμετωπίζονται σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Μεταξύ των πορισμάτων, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι πτυχές της ασφάλειας και της υγείας που συνδέονται με τις αγορές παράνομων ναρκωτικών εξακολουθούν να έχουν κεντρική σημασία για την αντιμετώπιση των ευρύτερων και οριζόντιων στοιχείων του φαινομένου των ναρκωτικών 11 . Πρέπει να αξιοποιήσουμε το έργο που επιτελέστηκε κατά το παρελθόν στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά και όπως αντικατοπτρίζεται από τους εξειδικευμένους οργανισμούς της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, ιδίως όσον αφορά τον συντονισμό και τη συνεργασία, την ενεργό συζήτηση και ανάλυση, τον ενισχυμένο διάλογο και συνεργασία στη διεθνή σκηνή και τη μεγαλύτερη κατανόηση όλων των πτυχών του φαινομένου των ναρκωτικών και του αντικτύπου των παρεμβάσεων. Η ΕΕ χρειάζεται μια ριζική μεταβολή στο πλαίσιο της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Για τον λόγο αυτό, το παρόν θεματολόγιο ενισχύει την προσέγγιση της ΕΕ για τα ναρκωτικά και παρουσιάζει ένα τολμηρό πρόγραμμα πολιτικής με στόχο την προώθηση συγκεκριμένων και φιλόδοξων αλλαγών. Εντείνει τις προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής για τα ναρκωτικά, ιδίως όσον αφορά την πτυχή της ασφάλειας, όπου το θεματολόγιο είναι ιδιαίτερα σθεναρό και παρουσιάζει συγκεκριμένες δράσεις για την αποκατάσταση προηγούμενων ελλείψεων.
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά αναπτύχθηκε μέσω διαδικασίας διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Έχει λάβει υπόψη την ενδιάμεση αξιολόγηση 12 και την τελική αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2013-2020), καθώς και τα δύο μεταγενέστερα σχέδια δράσης στο πλαίσιο της εν λόγω στρατηγικής. Το θεματολόγιο εξετάζει την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά τα ναρκωτικά, όπως περιγράφεται στις σημαντικότερες εκθέσεις της ΕΕ για τα ναρκωτικά οι οποίες εκδόθηκαν το 2019 [την ετήσια ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 13 του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) και την έκθεση για τις αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ 14 του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ] και στην παγκόσμια έκθεση του UNODC για τα ναρκωτικά 15 . Τα στοιχεία που αναφέρονται στο θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά προέρχονται από τις εν λόγω εκθέσεις. Το θεματολόγιο λαμβάνει επίσης υπόψη τον ευρωπαϊκό οδηγό «Ηealth and social responses to drug problems» (Υγειονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά) 16 στον οποίο εξετάζονται τα τεχνικά δεδομένα σχετικά με το τι συνιστά αποτελεσματική αντιμετώπιση της χρήσης ναρκωτικών.
II.Οι στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές της πολιτικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά
Στο πλαίσιο μιας σοβαρής κατάστασης όσον αφορά τη διακίνηση ναρκωτικών και τη χρήση παράνομων ναρκωτικών στην Ευρώπη, το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά υιοθετεί μια τεκμηριωμένη, ολοκληρωμένη, ισορροπημένη και πολυεπιστημονική προσέγγιση του φαινομένου των ναρκωτικών σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.
Στόχος του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά είναι η προστασία των πολιτών μέσω καλύτερα συντονισμένων μέτρων τα οποία: i) θα έχουν ουσιαστικό και μετρήσιμο αντίκτυπο στα ζητήματα ασφάλειας και υγείας που προκύπτουν από τη χρήση ναρκωτικών και τις δραστηριότητες της αγοράς ναρκωτικών· και ii) θα αντιμετωπίζουν τόσο τις άμεσες όσο και τις έμμεσες συνέπειες που απορρέουν από το πρόβλημα αυτό, όπως, μεταξύ άλλων, τις σχέσεις με τη βία και άλλες μορφές σοβαρού εγκλήματος, τα σχετικά προβλήματα υγείας και κοινωνικά προβλήματα, καθώς και τη βλάβη στον περιβάλλον, αυξάνοντας παράλληλα την ευαισθητοποίηση του κοινού και την ενημέρωση σχετικά με τις πολιτικές για τα θέματα αυτά.
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά βασίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές:
α. Ιδρυτικές αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της ΕΕ: σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη, κράτος δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα.
β. Διεπιστημονική προσέγγιση: για την υλοποίηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, απαιτείται μεγαλύτερη και καλύτερη συνεργασία όλων των εταίρων σε εθνικό επίπεδο 17 , των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ (ιδίως, η συνέχιση του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζουν το ΕΚΠΝΤ και ο Ευρωπόλ) 18 , καθώς και των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
γ. Ενσωμάτωση στην εξωτερική δράση της ΕΕ: η υλοποίηση της προσέγγισης και των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά θα πρέπει και να συντονιστεί και να ενσωματωθεί στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Δεδομένου ότι οι απειλές και οι προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας εξελίσσονται, αυξάνεται όλο και περισσότερο η αλληλεξάρτηση της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας. Επομένως, η προστασία των πολιτών της ΕΕ από τις προκλήσεις που συνδέονται με τα ναρκωτικά απαιτεί συνεκτικότητα και στενή συνεργασία, όπου είναι σκόπιμο, μεταξύ των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά και της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Η εξωτερική δράση της ΕΕ στον τομέα των ναρκωτικών θα πρέπει να βασίζεται στις συμπληρωματικές και αμοιβαίως ενισχυόμενες αρχές της επιμερισμένης ευθύνης, της πολυμέρειας και των συντονισμένων αντιδράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο 19 .
δ. Επιστημονικές, τεκμηριωμένες αντιδράσεις και προαγωγή της καινοτομίας: απαιτούνται προσπάθειες στον τομέα της έρευνας για τον προσδιορισμό προτεραιοτήτων, για την επίτευξη συνεργειών και για την αποτελεσματική διάδοση των αποτελεσμάτων. Θα πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την ανάπτυξη, την υιοθέτηση και τη χρήση νέων τεχνολογιών με στόχο την καλύτερη παρακολούθηση, ανάλυση και αντίδραση στις τάσεις και τις απειλές που παρατηρούνται στις αγορές παράνομων ναρκωτικών και για τη βελτίωση της ετοιμότητας αντίδρασης στις ταχείες αλλαγές.
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά παρέχει το πολιτικό και στρατηγικό πλαίσιο για την αποτελεσματική και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προκλήσεων στους τομείς της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας οι οποίες συνδέονται με τα ναρκωτικά μέσω της ανάπτυξης όλων των σχετικών μέσων σε τοπικό, εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Θα πρέπει επίσης να επιτρέπει στην ΕΕ να εκφράζεται με μία φωνή όταν προωθεί την τεκμηριωμένη, ολοκληρωμένη, ισορροπημένη και πολυεπιστημονική προσέγγιση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ενίσχυση του διαλόγου και της συνεργασίας με τρίτες χώρες, περιφέρειες και διεθνείς οργανισμούς, καθώς και σε πολυμερή φόρουμ.
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά καθορίζει οκτώ στρατηγικές προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των ναρκωτικών για την επόμενη πενταετία, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες. Πρώτον, το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη δέσμη ενισχυμένων μέτρων ασφάλειας που επικεντρώνονται σε όλες τις πτυχές της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, από τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος έως τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και την παράνομη και την παράνομη διανομή και παραγωγή στην ΕΕ. Δεύτερον, εξετάζονται τα θέματα της πρόληψης και της ευαισθητοποίησης για τις αρνητικές συνέπειες των ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης τους με βίαιες και άλλες μορφές εγκληματικότητας. Τρίτον, εξίσου σημαντική είναι η αντιμετώπιση των επιβλαβών συνεπειών των ναρκωτικών. Πρέπει να διασφαλίσουμε την πρόσβαση των ατόμων που χρειάζονται βοήθεια σε αποτελεσματική θεραπεία και τη θέσπιση ενός ισχυρού πλαισίου για τη μείωση των κινδύνων και των βλαβών, ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών τόσο για τους χρήστες όσο και για τις οικογένειες και τις κοινότητές τους. Στο πλαίσιο του νέου θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, αναγνωρίζεται ιδιαίτερα η υποστήριξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αντιμετώπιση του ζητήματος της χρήσης ναρκωτικών στα σωφρονιστικά ιδρύματα· σ’ έναν χώρο ο οποίος, εξαιτίας του ιδιαίτερου χαρακτήρα του, απαιτεί στρατηγική, διαρθρωμένη και συντονισμένη προσέγγιση.
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά, που παρατίθεται στο παράρτημα 1, το οποίο καλύπτει συγκεκριμένα επιχειρησιακά μέτρα και δραστηριότητες που στόχο έχουν να διευκολύνουν την υλοποίηση των οκτώ στρατηγικών προτεραιοτήτων.
III.Στρατηγικές προτεραιότητες
a)Ενισχυμένη ασφάλεια – Παρεμπόδιση των αγορών ναρκωτικών
1. Παρεμπόδιση και εξάρθρωση σημαντικών, εξαιρετικά επικίνδυνων ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που συνδέονται με τα ναρκωτικά, οι οποίες δραστηριοποιούνται, προέρχονται ή στοχεύουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, και αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες απειλές κατά της ασφάλειας
Οι αγορές ναρκωτικών έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα και οι εντοπισμένες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με ναρκωτικά έχουν πολυσχιδή εγκληματική δραστηριότητα. Στην ΕΕ, περισσότερο από το ένα τρίτο των ομάδων αυτών δραστηριοποιούνται άμεσα στις αγορές ναρκωτικών· από αυτές περίπου τα δύο τρίτα συνδέονται με ευρύτερες εγκληματικές ενέργειες, όπως, μεταξύ άλλων, διαφθορά 20 και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, οι οποίες διευκολύνουν τις δραστηριότητές τους. Η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών συνδέεται επίσης με άλλες σοβαρές εγκληματικές δραστηριότητες, όπως, για παράδειγμα, η εμπορία ανθρώπων 21 , η διακίνηση μεταναστών και όπλων, καθώς και η εμπορία παραποιημένων, πλαστών, κατώτερης ποιότητας και μη εγκεκριμένων φαρμάκων. Σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων έχουν εντοπιστεί πιθανοί δεσμοί με τη χρηματοδότησης της τρομοκρατίας/την τρομοκρατία.
Κατά συνέπεια, δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας από άποψη όγκου ναρκωτικών ή κερδών, αλλά και δραστηριότητες μικρότερης κλίμακας οι οποίες είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς λόγω της δραστικότητας των διακινούμενων ναρκωτικών, όπως τα συνθετικά οπιοειδή, θα πρέπει να αποτελέσουν στόχο προτεραιότητας στο επίπεδο της ΕΕ. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να λάβει προτεραιότητα σε συνέργεια με τον κύκλο πολιτικής της ΕΕ για το οργανωμένο και σοβαρό διεθνές έγκλημα (EMPACT) 22 , που εντοπίζει, ιεραρχεί σε προτεραιότητες και αντιμετωπίζει τις απειλές ακολουθώντας μια προσέγγιση που βασίζεται στα εμπορεύματα. Επιπλέον, τόσο οι στόχοι υψηλού επιπέδου όσο και οι εδραιωμένοι στόχοι μεσαίου επιπέδου που είναι σημαντικοί για τη διατήρηση της επιχειρησιακής συνέχειας των ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για την εξάρθρωση της δομής διοίκησης τους. Θα πρέπει να στοχοθετηθούν όλοι οι παράγοντες της αλυσίδας που διαθέτουν αρκετή πείρα για να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των εγκληματικών δραστηριοτήτων.
Δεύτερον, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην παρακολούθηση, τη δέσμευση και τη δήμευση των τεράστιων κερδών από εγκληματικές δραστηριότητες που προέρχονται από την εμπορία ναρκωτικών και τα συναφή αδικήματα, προκειμένου να εξαλειφθεί η ικανότητα των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος να επιδίδονται σε μελλοντικά εγκλήματα και να διεισδύουν στη νόμιμη οικονομία. Για την αποτελεσματική καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα παράνομα κέρδη δεν θα επιστρέφουν στην αλυσίδα εφοδιασμού ναρκωτικών και δεν θα επιτρέπουν εγκληματικές συμπεριφορές, όπως η διαφθορά και η βία, ή άλλες μορφές σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, όπως η εμπορία ανθρώπων ή ακόμη και η τρομοκρατία. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο λήψης μέτρων για τον περιορισμό της εγκληματικής χρήσης των μέσων που επιτρέπουν το εμπόριο ναρκωτικών, όπως εξοπλισμός των εργαστηρίων για την παραγωγή ναρκωτικών, όπλα, παραποιημένα έγγραφα και τεχνολογία κρυπτογράφησης. Τέλος, τα κατασχεθέντα και δημευθέντα όργανα και προϊόντα αδικημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη μέτρων που αποσκοπούν στη μείωση της προσφοράς και της ζήτησης ναρκωτικών.
Τρίτον, θα πρέπει να ενισχυθεί η υφιστάμενη συνεργασία και να επιδιωχθεί διαρθρωμένη συνεργασία με χώρες και περιφέρειες προέλευσης και διέλευσης ναρκωτικών καθώς και με σχετικούς περιφερειακούς οργανισμούς, μεταξύ άλλων μέσω περαιτέρω στοχοθετημένων προγραμμάτων στήριξης και συνεργασίας στα οποία θα συμμετέχουν συστηματικά σχετικοί οργανισμοί της ΕΕ, ιδίως ο Ευρωπόλ και το ΕΚΠΝΤ, όσον αφορά την πρόληψη της εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά και τη συνεργασία για την επιβολή του νόμου, καθώς και με την αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος. Είναι σημαντικό να ενισχυθούν ο Ευρωπόλ και το ΕΚΠΝΤ με τους σχετικούς πόρους που απαιτούνται για τη στήριξη των επιχειρησιακών δράσεων των κρατών μελών στον τομέα των ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα χρειαστεί επίσης να ενισχυθούν οι επιχειρησιακές δράσεις του ΕΚΠΝΤ. Πέραν από την προώθηση και την υποστήριξη της επιβολής του νόμου σε διεθνές επίπεδο και της συνεργασίας των παρατηρητηρίων για τα ναρκωτικά, τα μέτρα στο πλαίσιο της προτεραιότητας αυτής θα επιδιώκουν συνεχώς την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και των βασικών παραγόντων που οδηγούν στο οργανωμένο έγκλημα και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τοπικών κοινοτήτων.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
1.1. Στόχευση των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος υψηλού κινδύνου που δραστηριοποιούνται σε όλες τις αγορές της ΕΕ και στις διασυνοριακές αγορές ναρκωτικών και εξάρθρωση των εγκληματικών επιχειρηματικών μοντέλων, ιδίως αυτών που προωθούν τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ομάδων οργανωμένου εγκλήματος. 1.2. Προϊόντα και όργανα ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που δραστηριοποιούνται στις αγορές ναρκωτικών και κοινωνική επαναχρησιμοποίηση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων. 1.3. Διεθνής συνεργασία με τρίτες χώρες ή περιφέρειες και συμμετοχή σχετικών οργανισμών της ΕΕ. |
2. Ενίσχυση του εντοπισμού της παράνομης χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών στα σημεία εισόδου και εξόδου της ΕΕ
Οι αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ πρέπει να εξεταστούν τόσο από παγκόσμια όσο και από περιφερειακή προοπτική 23 . Υπάρχουν συγκεκριμένες προκλήσεις που συνδέονται με διαφορετικές περιφέρειες και οι οποίες καθιστούν συγκεκριμένα σημεία εισόδου από τη θάλασσα, την ξηρά ή τον αέρα προς και από την ΕΕ υψηλή προτεραιότητα όσον αφορά την παράνομη χονδρική διακίνηση ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών, που περιλαμβάνουν νέες και μη ελεγχόμενες ή παρακολουθούμενες πρόδρομες χημικές ουσίες. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις «πρόδρομες ουσίες νέας γενιάς» (designer- precursors) 24 καθώς πρόκειται για χημικές ουσίες οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για την παραγωγή παράνομων συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ και συνιστούν ιδιαίτερες προκλήσεις για τις αρχές επιβολής του νόμου. Τα σημεία εισόδου και εξόδου (κόμβοι) που χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση ναρκωτικών σε εμπορευματοκιβώτια ή σε αποστολές εμπορευμάτων μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στο εμπόριο της ΕΕ, να τροφοδοτήσουν τη διαφθορά και να υπονομεύσουν τη χρηστή διακυβέρνηση. Επιπλέον, τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (θαλάσσια, χερσαία και εναέρια) παρουσιάζουν εγγενείς αδυναμίες που μπορούν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του εμπορίου ναρκωτικών. Ειδικότερα, οι θαλάσσιοι και οι αεροπορικοί τομείς που περιβάλλουν τα σύνορα της ΕΕ έχουν στρατηγική σημασία για την παρακολούθηση για περιπτώσεις κατάχρησης από διακινητές ναρκωτικών ουσιών. Περισσότερο από το 70 % των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ είναι θαλάσσια.
Ως εκ τούτου, μεγάλοι γνωστοί λιμένες, αερολιμένες και σημεία εισόδου και εξόδου στην ΕΕ που χρησιμοποιούνται ως κόμβοι χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών θα πρέπει να τεθούν σε κατάλογο υψηλής προτεραιότητας για δράσεις που στοχοθετούν τη διακίνηση ναρκωτικών. Στα μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται η βελτίωση της ανάλυσης των κινδύνων που ενέχουν τα εμπορευματοκιβώτια και οι εμπορευματικές μεταφορές σε επίπεδο τελωνείων, η κατάρτιση προφίλ, η ανταλλαγή πληροφοριών και η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ και των αρχών επιβολής του νόμου, των τελωνειακών αρχών και των αρχών ελέγχου των συνόρων των κρατών μελών, καθώς και των αρμόδιων οργανισμών των χωρών εταίρων. Η βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και η στενότερη συνεργασία μεταξύ των τελωνειακών και των αστυνομικών αρχών έχουν χαρακτηριστεί στοιχείο καθοριστικής σημασίας για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών. Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στην περαιτέρω ανάπτυξη και επέκταση των μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε σχέση με τους εν λόγω κόμβους και στην ανίχνευση τυχόν επιπτώσεων μετατόπισης που συνεπάγονται οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
Δεύτερον, είναι σημαντικό να ελέγχονται τα θαλάσσια, τα χερσαία και τα εναέρια σύνορα για παράνομες διελεύσεις στο πλαίσιο του εμπορίου ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενισχυθούν οι δραστηριότητες επίγνωσης της κατάστασης που επικρατεί σε όλα τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, μεταξύ άλλων εντός του Frontex, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στα εναέρια και θαλάσσια σύνορα λόγω των εγγενών ευπαθειών, της περιορισμένης παρακολούθησης, καθώς και της στρατηγικής σημασίας του χώρου της γενικής αεροπορίας 25 , καθώς και του Ατλαντικού Ωκεανού και της Μεσογείου. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19, οι θαλάσσιες μεταφορές συνεχίστηκαν σχετικά απρόσκοπτα και παρέμειναν διαθέσιμες οι δυνατότητες διακίνησης για τις ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που εμπλέκονται στη χονδρική μεταφορά ναρκωτικών στην Ευρώπη 26 . Δραστηριότητες όπως αυτές που διεξάγονται από το Κέντρο Θαλασσίων Αναλύσεων και Επιχειρήσεων-Ναρκωτικά (MAOC-N) θα πρέπει να ενισχυθούν και να διευρυνθούν· π.χ. παρακολούθηση σκαφών και αεροσκαφών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και μεταφέρουν παράνομα ναρκωτικά σε ανοικτή θάλασσα και στον εναέριο χώρο που περιβάλλει θαλάσσια σύνορα και εναέριο χώρο της ΕΕ που είναι γνωστό ότι αποτελούν αντικείμενο κατάχρησης, με στόχο την αναχαίτισή τους πριν από ή κατά την άφιξη τους στο πρώτο σημείο εισόδου τους στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, ο χώρος γενικής αεροπορίας ενέχει επίσης κίνδυνο για την ασφάλεια της ΕΕ και γίνεται όλο και περισσότερο αντικείμενο κατάχρησης από διακινητές ναρκωτικών, ενώ η παρακολούθησή του εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. Η διεθνής συνεργασία στον τομέα των θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών θα εξακολουθήσει να είναι καθοριστική για τη βελτίωση των πληροφοριών και την ικανότητα των κρατών μελών και των οργανισμών της ΕΕ που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των συνόρων να αναλαμβάνουν δράση σε πραγματικό χρόνο.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
2.1. Λαθρεμπόριο ναρκωτικών εντός και εκτός της ΕΕ με τη χρήση παγιωμένων εμπορικών διαύλων (νόμιμων διαύλων). 2.2. Παράνομη ή λαθραία διέλευση των συνόρων της ΕΕ |
3. Αύξηση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των υλικοτεχνικών και ψηφιακών διαύλων που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης για τη διανομή ναρκωτικών σε μεσαίες και μικρές ποσότητες και αύξηση των κατασχέσεων παράνομων ουσιών που διακινούνται μέσω των διαύλων αυτών σε στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα
Η αγορά ναρκωτικών υποστηρίζεται όλο και περισσότερο από τις ψηφιακές τεχνολογίες. Οι αγορές τόσο στο επιφανειακό όσο και στο σκοτεινό διαδίκτυο (darknet) χρησιμοποιούνται για διαδικτυακές πωλήσεις ναρκωτικών, όπως και οι εφαρμογές για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις κινητές επικοινωνίες. Η χρήση των τεχνολογιών έχει καταστήσει τη διανομή ναρκωτικών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών, πρόδρομων ουσιών και του εξοπλισμού που απαιτείται για την παραγωγή ναρκωτικών πολύ ευκολότερη και έχει δημιουργήσει νέες προκλήσεις για τις αρχές επιβολής του νόμου και τη δημόσια υγεία. Η διακίνηση ναρκωτικών με τη χρήση ταχυδρομικών και ταχυμεταφορικών υπηρεσιών επηρεάζει όλα τα κράτη μέλη και σε ορισμένες χώρες παρατηρούνται σημαντικές αυξήσεις των επιστολών και των δεμάτων που περιέχουν ναρκωτικά 27 . Η συγκεκριμένη δρομολόγηση των ταχυδρομικών αντικειμένων μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, απευθείας διαδρομές από τον αποστολέα στον παραλήπτη ή διαδρομές μέσω κόμβων διέλευσης της ΕΕ και περιοχών εκτός της ΕΕ. Τα εν λόγω ταχυδρομικά αντικείμενα μπορούν να έχουν προέλευση εντός της ΕΕ ή πέρα των εξωτερικών της συνόρων.
Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο να βελτιωθούν και να συντονιστούν η παρακολούθηση και η ανάλυση των απειλών που συνεπάγεται η δυνατότητα πρόσβασης στα ναρκωτικά μέσα από πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακές εφαρμογές, αγορές του διαδικτύου / του σκοτεινού δικτύου 28 , όπως και η χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών (συμπεριλαμβανομένων των κρυπτονομισμάτων) και η κρυπτογραφημένη ψηφιακή επικοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
Δεύτερον, απαιτείται αυστηρότερη παρακολούθηση των φορτίων που περιέχουν παράνομες ουσίες σε στενή συνεργασία με τις ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες. Μπορεί να εξεταστεί ο ρόλος των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτίωση των ελέγχων και των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης του κινδύνου των ταχυδρομικών αντικειμένων 29 , με τη δυνατότητα πλήρους εφαρμογής προηγμένων ηλεκτρονικών δεδομένων για όλα τα αντικείμενα που προέρχονται από σημαντικές χώρες προέλευσης ναρκωτικών (σε διεθνές και ενωσιακό επίπεδο).
Τρίτον, οι συνδέσεις διασυνοριακών σιδηροδρομικών μεταφορών, οι ποτάμιοι δίαυλοι και ο χώρος γενικής αεροπορίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πιθανοί δίαυλοι διακίνησης ναρκωτικών και αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο ανεπαρκούς παρακολούθησης από τις αρχές επιβολής του νόμου. Απαιτείται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την ενίσχυση της παρακολούθησης και των στοχευμένων ερευνών βάσει κινδύνου στους μικρότερους θαλάσσιους και ποτάμιους λιμένες, στα μικρότερα/τοπικά αεροδρόμια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
3.1. Αγορές ναρκωτικών που υποστηρίζονται από ψηφιακές τεχνολογίες 3.2. Ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες: 3.3. Σιδηροδρομικοί και ποτάμιοι δίαυλοι και χώρος γενικής αεροπορίας στο σύνολο της ΕΕ. |
4. Εξάρθρωση της παραγωγής και επεξεργασίας ναρκωτικών, πρόληψη της εκτροπής και της διακίνησης πρόδρομων ουσιών για την παράνομη παραγωγή ναρκωτικών και εκρίζωση της παράνομης καλλιέργειας
Η παραγωγή ναρκωτικών προκαλεί κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια αλλά και βλάβες στο περιβάλλον. Η πρόληψη της παραγωγής ναρκωτικών στην Ευρώπη και στις χώρες εταίρους θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση της προσφοράς και της διαθεσιμότητας ναρκωτικών στην εγχώρια αγορά της ΕΕ και για εξαγωγή. Ο ρόλος της ΕΕ ως σημαντικής περιοχής παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών και κάνναβης προκαλεί επίσης ζημίες στο περιβάλλον μέσω της απόρριψης χημικών αποβλήτων και δημιουργεί κινδύνους τόσο για τους εμπλεκόμενους όσο και για τις κοινότητες όπου πραγματοποιείται η παραγωγή. Κάθε χρόνο τόνοι χημικών αποβλήτων που παράγονται κατά την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών απορρίπτονται σε παράνομους χώρους απόρριψης. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι για την παραγωγή 1 kg αμφεταμίνης παράγονται μεταξύ 20 και 30 kg αποβλήτων 30 . Η παραγωγή ορισμένων πρόδρομων ουσιών από εναλλακτικές χημικές ουσίες παράγει επίσης σημαντική ποσότητα αποβλήτων, ακόμα και πριν από τη διαδικασία παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών.
Για τον λόγο αυτό, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες από τις αρχές επιβολής του νόμου για τον εντοπισμό και την εξάρθρωση παράνομων εργαστηρίων συνθετικών ναρκωτικών, καθώς και για την παύση των εξαγωγών ναρκωτικών που παράγονται στην ΕΕ. Όσον αφορά τις περιβαλλοντικές βλάβες, είναι καθοριστικής σημασίας να αντιμετωπιστούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι κίνδυνοι για την υγεία και το κόστος που συνδέονται με τα χημικά απόβλητα από την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών, όπως αναγνωρίζεται και στην EMPACT. Η έκταση της συνολικής ζημίας που προκαλείται στο περιβάλλον αναγνωρίζεται ότι είναι υψηλή, αλλά απαιτούνται περαιτέρω επενδύσεις στην παρακολούθηση και την έρευνα ώστε να κατανοηθούν καλύτερα οι αυξανόμενες προκλήσεις στον εν λόγω τομέα 31 . Τέλος, τα θέματα που συνδέονται με την εκτροπή των πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών και την ανάπτυξη πρόδρομων ουσιών νέας γενιάς πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Δεύτερον, όλο και περισσότερες περιοχές καλλιέργειας κάνναβης εντοπίζονται και καταστρέφονται εντός της ΕΕ ή στη άμεση γειτονική περιοχή της 32 . Οι αρχές επιβολής του νόμου θα πρέπει να ενισχύσουν τα μέτρα για την καλύτερη πάταξη της καλλιέργειας παράνομων ναρκωτικών. Επιπλέον, η καλλιέργεια παράνομων ναρκωτικών σε τρίτες χώρες με πιθανές επιπτώσεις για την ΕΕ, ιδίως παπαρούνας οπίου για την παραγωγή ηρωίνης και φυτών κόκας για την παραγωγή κοκαΐνης, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί με την ανάληψη δέσμευσης για εναλλακτικά αναπτυξιακά μέτρα: αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων πίσω από τις οικονομίες παράνομων ναρκωτικών μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης που θα συνδυάζει προσπάθειες για την ανάπτυξη της υπαίθρου, την άμβλυνση της φτώχειας, την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, την προώθηση της πρόσβασης σε γη και δικαιώματα γης, την περιβαλλοντική προστασία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την προώθηση του κράτους δικαίου, την ασφάλεια και την ορθή διακυβέρνηση με πλήρη συμμόρφωση προς τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και με τη δέσμευση υπέρ της ισότητας των φύλων. Πιθανές νέες απειλές, όπως η παραγωγή μεθαμφεταμίνης με βάση την εκχύλιση εφεδρίνης και ψευδοεφεδρίνης από φυτά που καλλιεργούνται σε παραδοσιακές οπιοπαραγωγούς περιοχές και η εισαγωγή νέων, τροποποιημένων ή ισχυρότερων στελεχών καθιερωμένων φυτικής προέλευσης ναρκωτικών, όπως η κάνναβη και η κοκαΐνη, πρέπει επίσης να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται οι πιθανές επιπτώσεις τους για την ΕΕ.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
4.1. Παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών και βλάβες για το περιβάλλον 4.2. Καλλιέργεια εντός και εκτός της ΕΕ. |
b)Πρόληψη και ευαισθητοποίηση
5. Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, ενίσχυση της πρόληψης του εγκλήματος και ευαισθητοποίηση των πολιτών και των κοινοτήτων σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των ναρκωτικών
Η ζήτηση για ναρκωτικά έχει αυξηθεί. Ο παράνομος χαρακτήρας της αγοράς ναρκωτικών σημαίνει ότι αυτοί που κάνουν χρήση ναρκωτικών ενδέχεται να εκτίθενται σε μεγάλο φάσμα επιβλαβών συνεπειών, οι οποίες μπορούν επίσης να επεκταθούν στις οικογένειες και τις κοινότητές τους. Επομένως, είναι καθοριστικής σημασίας τα ολοκληρωμένα προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης. Πολλά προγράμματα είναι ήδη διαθέσιμα, και αφορούν ειδικά την έγκαιρη ανίχνευση και επέμβαση, την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής και την πρόληψη, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από διάφορα ταμεία της ΕΕ 33 . Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω στρατηγικές που να εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα του γενικού πληθυσμού και να απευθύνονται στα πλέον ευάλωτα άτομα. Παρά τα προγράμματα που ήδη υλοποιούνται, οι στρατηγικές αυτές είναι ελλιπείς σε ορισμένους τομείς ή περιλαμβάνουν μέτρα που δεν διαθέτουν αξιόπιστη βάση αποδεικτικών στοιχείων για την αποτελεσματικότητά τους. Η βία που αποτελεί απόρροια του εμπορίου ναρκωτικών, όπως οι ανθρωποκτονίες, συμβάλλει στη διαμόρφωση αισθήματος ανασφάλειας εντός των κοινοτήτων, όπως και η λειτουργία ανοιχτών αγορών ναρκωτικών. Τα δεδομένα για τις ανθρωποκτονίες που σχετίζονται με ναρκωτικά δείχνουν ότι πρόκειται για σημαντικό φαινόμενο σε αρκετές χώρες της ΕΕ 34 . Λόγω του μεταβαλλόμενου επιχειρηματικού μοντέλου που χρησιμοποιούν οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος, σήμερα είναι όλο και μεγαλύτερη απειλή η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την αυξανόμενη βία στις κοινωνίες μας και πρακτικές διαφθοράς εντός της ΕΕ. Τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της COVID-19 θα μπορούσαν να αυξήσουν αυτή την τάση με μεγαλύτερη αντιπαλότητα μεταξύ των συμμοριών που συνδέονται με τα ναρκωτικά.
Αναλόγως, τα βασιζόμενα σε αποδεικτικά στοιχεία μέτρα πρόληψης και στήριξης των ομάδων που διατρέχουν τον κίνδυνο να πειραματιστούν με τη χρήση ναρκωτικών και να αναπτύξουν συνήθεια χρήσης ναρκωτικών θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα με βάση τις επιστημονικές γνώσεις τόσο σχετικά με τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο όσο και σχετικά με τις προσεγγίσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές. Μια σημαντική ομάδα-στόχος για τις δραστηριότητες πρόληψης θα είναι τα σχολεία και οι νέοι. Ωστόσο, απαιτείται επίσης να δοθεί ειδική προσοχή στις ομάδες που έχουν χαρακτηριστεί ιδιαίτερα ευπαθείς, οι οποίες περιλαμβάνουν τα παιδιά και τους νέους που ζουν σε οικογένειες στις οποίες οι γονείς έχουν ιστορικό χρήσης ουσιών, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές, τα άτομα που πλήττονται από διάφορες μορφές χρόνιου πόνου/συνδρόμων κόπωσης, οι άστεγοι, οι μετανάστες και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι νέοι στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Πρέπει επίσης να εξεταστούν οι ανάγκες των γυναικών που είναι ευάλωτες στα προβλήματα ναρκωτικών.
Δεύτερον, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ο αντίκτυπος των εγκλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά και να αντιμετωπιστούν οι απειλές τέτοιων εγκλημάτων, όπως η βία και ο εκφοβισμός, καθώς και η διαφθορά, και ο συναφής αρνητικός αντίκτυπος στη νόμιμη οικονομία. Είναι επίσης αναγκαίο να καταπολεμηθεί η εκμετάλλευση των ευπαθών ομάδων και των ομάδων με προβλήματα ναρκωτικών από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Η καταπολέμηση και η πρόληψη αυτών των απειλών αποτελεί σημαντική πρόκληση που απαιτεί συντονισμένες δράσεις στο επίπεδο της ΕΕ και σε διάφορους τομείς.
Τρίτον, η στοχευμένη ευαισθητοποίηση, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης υγιεινών επιλογών τρόπου ζωής μεταξύ των νέων, των παιδιών και των ευπαθών ομάδων είναι σημαντική για την αύξηση της ανθεκτικότητας του πληθυσμού στα προβλήματα των ναρκωτικών. Οι στόχοι της ευαισθητοποίησης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αύξηση της γενικής διαπαιδαγώγησης σχετικά με τις συνέπειες των ναρκωτικών και του εθισμού εν γένει. Θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπιστεί ο στιγματισμός που συνδέεται με τη χρήση ναρκωτικών, ιδίως διότι το στίγμα αυτό μπορεί να έχει επιζήμιες επιπτώσεις για την ψυχική και σωματική υγεία των χρηστών ναρκωτικών και θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει εμπόδιο στην αναζήτηση θεραπείας. Η αποτελεσματική ευαισθητοποίηση σε σχέση με τα ναρκωτικά θα πρέπει να είναι ειδικά προσαρμοσμένη στις ανάγκες των παιδιών, ώστε τα παιδιά να κατανοούν καλύτερα τους κινδύνους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της χρήσης ουσιών, να αξιοποιεί πλήρως τους νέους και καινοτόμους διαύλους ψηφιακής επικοινωνίας και, παράλληλα, να είναι κατάλληλη για το τοπικό κοινωνικό πλαίσιο και τις ανάγκες των στοχευόμενων ομάδων του πληθυσμού, και να τροφοδοτείται από επιστημονικά στοιχεία και αξιολογήσεις.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
5.1. Προληπτικά μέτρα για τη μείωση της έκθεσης στα ναρκωτικά και την ενίσχυση της προστασίας και της ανθεκτικότητας των πλέον ευπαθών ομάδων στην ανάπτυξη μακροχρόνιων προβλημάτων / μακροχρόνιου εθισμού. 5.2. Πρόληψη των εγκλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτική, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη αποτροπής της βίας και περιορισμού της διαφθοράς. 5.3. Αύξηση της ανθεκτικότητας και μείωση του στίγματος. |
c)Αντιμετώπιση των επιβλαβών συνεπειών των ναρκωτικών
6. Ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπευτικές επιλογές οι οποίες ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες υγείας και αποκατάστασης των ατόμων που βιώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης ουσιών
Η προβληματική χρήση ουσιών αποτελεί χρόνια και συχνά επαναλαμβανόμενη κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημία όχι μόνο στον ενδιαφερόμενο, αλλά και στην οικογένειά του και στην ευρύτερη κοινότητα. Μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών είναι σύνηθες φαινόμενο η πολυτοξικομανία, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για την υγεία αλλά και να καταστήσει δυσχερέστερη την παροχή αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Μεταξύ των ατόμων στα οποία η χρήση ναρκωτικών έχει εξελιχθεί σε εξάρτηση, τα προβλήματα ψυχικής υγείας και οι σωματικές συννοσηρότητες αποτελούν κοινό φαινόμενο και πολλοί θα αντιμετωπίσουν προβλήματα όσον αφορά τη διατήρηση σταθερής απασχόλησης ή ασφαλούς στέγασης. Ωστόσο, σε πολλές χώρες, η διαθεσιμότητα θεραπειών απεξάρτησης είναι ακόμα περιορισμένη και υπάρχουν εμπόδια που παρεμποδίζουν την προσφυγή στη θεραπεία 35 . Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η θεραπεία απεξάρτησης πρέπει να συνδυαστεί με άλλες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής υποστήριξης. Απαιτούνται συνολικές και ολοκληρωμένες υπηρεσίες που να αναγνωρίζουν τη χρήση ουσιών ως ζήτημα υγειονομικής περίθαλψης και να αξιοποιούν επίσης στοιχεία από ένα ευρύ φάσμα άλλων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής υποστήριξης, όπως εκείνες που αφορούν την κάλυψη των αναγκών στέγασης, απασχόλησης ή εκπαίδευσης. Αυτό θα είναι όλο και πιο σημαντικό λόγω του κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου της πανδημίας της COVID-19.
Για τους λόγους αυτούς, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια όσον αφορά τις ανάγκες πρόσβασης σε θεραπεία με τη διασφάλιση ότι τόσο οι υπηρεσίες υγείας όσο και οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι επαρκώς διαθέσιμες και κατάλληλες για τις ανάγκες των ομάδων πελατών τους. Οι φραγμοί στην πρόσβαση θα πρέπει να μειωθούν σε σχέση τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας-στόχου, όπως δημογραφικοί παράγοντες (π.χ. ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, πολιτιστικό υπόβαθρο), περιστασιακοί παράγοντες (π.χ. φτώχεια, οικογενειακή κατάσταση, κοινωνικός κύκλος, μετανάστευση) και προσωπικοί παράγοντες (π.χ. σωματική και ψυχική υγεία, ψυχολογική κατάσταση). Θα πρέπει να εξεταστεί επίσης το ενδεχόμενο παροχής συμβουλών και θεραπείας που ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες των παιδιών.
Δεύτερον, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον καλύτερο εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εμποδίων που συναντούν οι γυναίκες 36 που εντάσσονται και παραμένουν στις υπηρεσίες θεραπείας και αποκατάστασης. Τα εμπόδια αυτά περιλαμβάνουν την ενδοοικογενειακή βία, τραύματα, τον στιγματισμό, προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας και θέματα εγκυμοσύνης και παιδικής μέριμνας, και μπορούν να επιδεινωθούν από τους προαναφερθέντες δημογραφικούς, περιστασιακούς και προσωπικούς παράγοντες. Η παροχή αποτελεσματικών υπηρεσιών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ειδικές ανάγκες και τις εμπειρίες των γυναικών με προβλήματα ναρκωτικών, να αναγνωρίζει ότι οι μορφές και τα προβλήματα χρήσης ναρκωτικών μπορούν να είναι διαφορετικά από αυτά των ανδρών, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής μεγαλύτερης συχνότητας εμφάνισης προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση φαρμάκων που χορηγούνται με ιατρική συνταγή. Απαιτείται επίσης να εξεταστεί η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών αποκλειστικά για τις γυναίκες ή άλλων εξειδικευμένων παροχών, όπως οι στενές σχέσεις συνεργασίας με παρόχους περίθαλψης, όπως υπηρεσίες που ασχολούνται με ευάλωτες γυναίκες ή θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Τρίτον, θα πρέπει να αναγνωριστεί η προφανής πολυμορφία των χρηστών ναρκωτικών και να ληφθούν μέτρα για την παροχή υπηρεσιών που μπορούν να αντιμετωπίζουν την πολυμορφία αυτή και να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες των διαφόρων ομάδων όσον αφορά την προβληματική χρήση ναρκωτικών. Οι ειδικές ομάδες με πιο σύνθετες ανάγκες περιλαμβάνουν: το γηράσκον τμήμα του πληθυσμού που είναι μακροχρόνιοι χρήστες ουσιών, άτομα με συνυπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας και χρήσης ουσιών, άστεγοι και ευάλωτες γυναίκες. Η αποτελεσματική συνεργασία με τις εν λόγω ομάδες απαιτεί πρότυπα μέριμνας τα οποία αναγνωρίζουν την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών και των ομάδων ασθενών/φροντιστών.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
6.1. Πρόσβαση σε υπηρεσίες θεραπείας και αποκατάστασης με βάση τις ανάγκες των ατόμων και κάλυψη των εν λόγω υπηρεσιών. 6.2. Θεραπεία που απευθύνεται στις ειδικές ανάγκες των γυναικών. 6.3. Πρότυπα περίθαλψης που είναι κατάλληλα για ομάδες με πιο σύνθετες ανάγκες. |
7. Αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων για τη μείωση των κινδύνων και των επιβλαβών συνεπειών με στόχο την προστασία της υγείας των χρηστών και του κοινού
Η προστασία των ανθρώπων που κάνουν χρήση ναρκωτικών και του κοινού από τις επιβλαβείς επιπτώσεις που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών απαιτεί ένα πλαίσιο παρέμβασης που καλύπτει διάφορους τομείς πιθανής βλάβης και κινδύνου και που μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη με την πάροδο του χρόνου καλύτερων αποτελεσμάτων όσον αφορά την υγεία και την κοινωνία. Στους σημαντικούς πιθανούς στόχους για τις παρεμβάσεις στον τομέα αυτό περιλαμβάνονται μέτρα για τη μείωση του κινδύνου λοίμωξης από τον ιό HIV/AIDS ή από ιογενή ηπατίτιδα μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών, για την πρόληψη της λήψης υπερβολικής δόσης, όπως και προσεγγίσεις που ενθαρρύνουν τα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών να υιοθετήσουν συμπεριφορές χαμηλότερου κινδύνου και προώθηση στόχων υγείας και ασφάλειας. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών στους νεαρούς, ακόμα αναπτυσσόμενους εγκεφάλους όπως των εφήβων, αποτελούν επίσης σημαντικό ζήτημα. Θα πρέπει να ενισχυθούν τα μέτρα για τον περιορισμό του κινδύνου τροχαίων ατυχημάτων μεταξύ των ατόμων που οδηγούν υπό την επήρεια ναρκωτικών ή υπό τη συνδυασμένη επήρεια ναρκωτικών και οινοπνεύματος. Ένα πλαίσιο για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στην προσφορά εναλλακτικών επιλογών αντί των καταναγκαστικών μέτρων οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης ουσιών, και θα μπορούσαν να περιορίσουν τα ποσοστά της επανάληψης αξιόποινων πράξεων και να αμβλύνουν τον οικονομικό και τον διοικητικό φόρτο και το κοινωνικό κόστος.
Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να επεκταθούν οι πρωτοβουλίες για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών. Τα προγράμματα διανομής βελονών και συρίγγων, η θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών, οι χώροι κατανάλωσης και άλλα καινοτόμα μέτρα μείωσης των επιβλαβών συνεπειών με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης σε εξετάσεις για τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV) μπορούν να είναι αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την πρόληψη των λοιμώξεων που μεταδίδονται με το αίμα μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Πρόκειται για βασικές παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην εξάλειψη της επιδημίας του HIV/AIDS και της ιογενούς ηπατίτιδας ως απειλών για τη δημόσια υγεία μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών, καθώς αποτρέπουν νέες λοιμώξεις και παρέχουν επίσης την ευκαιρία προσέγγισης πληθυσμών υψηλού κινδύνου για την πραγματοποίηση εξετάσεων και για τη σύνδεσή τους με την περίθαλψη.
Δευτέρον, η κατάχρηση συνταγογραφούμενων ελεγχόμενων φαρμάκων μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των κοινωνικών στρωμάτων, από διαφορετικά περιβάλλοντα και κοινότητες. Ιδιαίτερη αιτία ανησυχίας αποτελεί η εκτροπή φαρμάκων υποκατάστασης, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από οπιοειδή, από τον επιδιωκόμενο σκοπό της απεξάρτησης από τα ναρκωτικά για μη ιατρική χρήση και πώληση σε αγορές παράνομων ναρκωτικών. Υπάρχουν όμως ανησυχίες και για το ενδεχόμενο κατάχρησης άλλων ψυχοδραστικών φαρμάκων, ιδίως αυτών που χρησιμοποιούνται ως αναλγητικά. Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι, ορισμένες φορές, φαρμακευτικές ουσίες παρασκευάζονται ή αποκτώνται παράνομα από διαδικτυακές πηγές εκτός της ΕΕ. Η χρήση ουσιών που έχουν εκτραπεί από την αρχική τους χρήση έχει συσχετιστεί με περιπτώσεις θανατηφόρας ή μη λήψης υπερβολικής δόσης και με την αύξηση της συχνότητας των φαινομένων εξάρτησης, συχνά από οπιοειδή. Παράλληλα, ωστόσο, είναι σημαντικό οι προσεγγίσεις σ’ αυτόν τον τομέα να διασφαλίζουν ότι τα φάρμακα και άλλες ελεγχόμενες ουσίες παρέχονται για τους κατάλληλους θεραπευτικούς και επιστημονικούς σκοπούς.
Τρίτον, η συνεργασία με τρίτες χώρες, περιοχές και σχετικούς περιφερειακούς οργανισμούς θα πρέπει επίσης να εξετάζει τις πτυχές του προβλήματος των ναρκωτικών που συνδέονται με την υγεία, ιδίως τον αντίκτυπο των παρεμβάσεων για τη μείωση της ζήτησης και της προσφοράς στους χρήστες ναρκωτικών και το κοινό. Η θεραπεία, η μείωση των επιβλαβών συνεπειών και τα εναλλακτικά μέτρα αντί των καταναγκαστικών ποινών θα πρέπει να αποτελούν σταθερά θέματα στην ημερήσια διάταξη ειδικών διαλόγων για τα ναρκωτικά με τρίτες χώρες ή περιφέρειες, στις οποίες δεν έχουν θεσπιστεί ακόμα τέτοια μέτρα.
Τέταρτον, η οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών αποτελεί πρόβλημα οδικής ασφάλειας, καθώς μειώνει την ικανότητα οδήγησης και αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τη βελτίωση του ελέγχου των οδηγών που βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικών. Επιπλέον, απαιτείται ευαισθητοποίηση για την επισήμανση των κινδύνων που συνεπάγεται η οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών. Ο τομέας αυτός απαιτεί περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση αποτελεσματικών πολιτικών και επιχειρησιακών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης μεθόδων ελέγχου και φθηνών εργαλείων για την ανίχνευση των ναρκωτικών.
Πέμπτον, παρότι όλα τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τουλάχιστον ένα μέτρο που θεωρείται εναλλακτικό των καταναγκαστικών ποινών 37 , είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες και να ενσωματωθεί στις συνήθεις πρακτικές η εφαρμογή αποτελεσματικών εναλλακτικών αντί των καταναγκαστικών ποινών επιλογών για τους τοξικομανείς παραβάτες. Απαιτούνται πιο ολοκληρωμένα και λεπτομερή στοιχεία για τον τομέα αυτό.
Έκτον, οι θάνατοι από υπερβολική δόση και άλλες μορφές αποτρεπτής θνησιμότητας που συνδέονται με τη χρήση των ναρκωτικών αποτελούν τη μέγιστη βλάβη που προκαλεί η χρήση ναρκωτικών 38 . Η αποτελεσματική παρέμβαση για τη μείωση των περιπτώσεων υπερβολικής δόσης εξακολουθεί να αποτελεί σαφές κενό στο πλαίσιο των υφιστάμενων παρεμβάσεων, καθώς ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική δόση παραμένει σε πολλές χώρες υψηλός και, μάλιστα, σε ορισμένες εμφανίζει αύξηση. Παρά ορισμένες δυνητικά σημαντικές προόδους που σημειώθηκαν πρόσφατα, για παράδειγμα, την ευρύτερη χρήση ανταγωνιστών οπιοειδών όπως η ναλοξόνη, εξακολουθεί να είναι επιτακτική η διασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους και η προώθηση της κατάλληλης χρήσης τους για την αντιμετώπιση ή την επέμβαση σε περιπτώσεις υπερβολικής δόσης. Επιπλέον, υπάρχουν προβλήματα όσον αφορά τη διάθεση ολοκληρωμένων στοιχείων για τους θανάτους από υπερβολική δόση στο σύνολο της ΕΕ για λόγους που περιλαμβάνουν τη συστηματική ανεπαρκή υποβολή στοιχείων, την έλλειψη τοξικολογικών ικανοτήτων και τις διαδικασίες καταγραφής που οδηγούν σε καθυστερήσεις στην υποβολή των στοιχείων.
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
7.1. Λοιμώδη νοσήματα που συνδέονται με τα ναρκωτικά. 7.2. Κατάχρηση φαρμάκων και πρόσβαση σε ελεγχόμενες ουσίες αποκλειστικά για ιατρικούς και επιστημονικούς σκοπούς και πιθανή εκτροπή τους. 7.3. Διεθνής συνεργασία για την προστασία της υγείας των χρηστών ναρκωτικών 7.4. Οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών. 7.5. Εναλλακτικές αντί των καταναγκαστικών ποινών επιλογές. 7.6. Λήψη υπερβολικής δόσης και θάνατοι που οφείλονται σε ναρκωτικά. |
8. Ανάπτυξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών στις φυλακές (μείωση της ζήτησης και περιορισμός της προσφοράς)
Οι χρήστες ναρκωτικών αποτελούν μεγάλο μέρος του συνολικού αριθμού των κρατουμένων. Η πλειονότητα των κρατουμένων έχουν κάνει χρήση παράνομων ναρκωτικών σε κάποια στιγμή της ζωής τους, ενώ πολλοί εμφανίζουν συμπεριφορά χρόνιας και προβληματικής χρήσης ναρκωτικών. Μολονότι ορισμένοι κρατούμενοι όντως διακόπτουν ή μειώνουν τη χρήση ναρκωτικών στη φυλακή, άλλοι αρχίζουν να χρησιμοποιούν ναρκωτικά ή να εμφανίζουν πιο καταστροφικές συμπεριφορές κατά την κράτησή τους. Εκτός από τα υψηλά επίπεδα προβλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά, οι κρατούμενοι εμφανίζουν επίσης χαμηλότερο επίπεδο υγείας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, με μεγαλύτερο επιπολασμό λοιμώξεων που μεταδίδονται με το αίμα και υψηλότερα ποσοστά ψυχικής ασθένειας. Για τους χρήστες οπιοειδών, ο κίνδυνος θανάτου από υπερβολική δόση ναρκωτικών αυξάνεται κατά την περίοδο μετά την αποφυλάκισή τους, λόγω των υψηλών ποσοστών υποτροπής και της μείωσης της ανοχής στα οπιοειδή. Θα πρέπει να εντοπιστούν και να εξαρθρωθούν οι ευρείας κλίμακας δίαυλοι που τροφοδοτούν τις φυλακές με ναρκωτικά και αυτοί που συμμετέχουν στη συντήρηση των εν λόγω διαύλων.
Επομένως, πρέπει να εξασφαλίζεται η συνέχιση της θεραπείας, της απεξάρτησης και της αποκατάστασης των τοξικομανών παραβατών κατά τη διάρκεια της κράτησής τους και μετά την αποφυλάκισή τους και, τέλος, να υποστηρίζεται η κοινωνική τους επανένταξη. Η ανάπτυξη ενός συνεχούς μοντέλου περίθαλψης κατάλληλου για κάθε κράτος μέλος και κάθε σωφρονιστικό περιβάλλον και υπηρεσία επιτήρησης θα μπορούσε να είναι απολύτως αναγκαία προκειμένου να δοθεί στους κρατούμενους η δυνατότητα πρόσβασης στο σύνολο της υποστήριξης που χρειάζονται για να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους αποκατάστασης ενώ βρίσκονται στη φυλακή, να μειωθούν οι κίνδυνοι και να προωθηθεί η δέσμευσή τους να παραμείνουν στις υπηρεσίες απεξάρτησης και αποκατάστασης μετά την έκτιση της ποινής τους.
Δεύτερον, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η εξάρθρωση των διαύλων που προμηθεύουν ναρκωτικά (και άλλα παράνομα αντικείμενα) στις φυλακές, και ο εντοπισμός των προσώπων που συμμετέχουν στους διαύλους αυτούς. Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία με τις αρχές επιβολής του νόμου, η ανταλλαγή πληροφοριών, η αντιμετώπιση της διαφθοράς, η χρήση πληροφοριών και οι έλεγχοι για ναρκωτικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για αποτελεσματική παρέμβαση
|
Τομείς που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα: |
|
8.1. Συνέχιση της περίθαλψης στη φυλακή και στο πλαίσιο της αναστολής υπό επιτήρηση. 8.2. Περιορισμός της προμήθειας ναρκωτικών στις φυλακές. |
IV.Διακυβέρνηση, υλοποίηση και παρακολούθηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά
Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά που καλύπτει την ίδια περίοδο, ώστε να μεταφραστούν οι στρατηγικές προτεραιότητες του θεματολογίου σε συγκεκριμένα επιχειρησιακά μέτρα και δραστηριότητες. Το σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά συγκεντρώνει τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές πτυχές που απαιτούνται για την υλοποίηση των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας στο πλαίσιο του φαινομένου των ναρκωτικών, οι δράσεις που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά θα πρέπει να συμβάλουν επίσης στην υλοποίηση της στρατηγικής της Ένωσης Ασφάλειας, και των εφαρμοστέων στόχων της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Το σχήμα 1 παρουσιάζει τους κύριους παράγοντες που συμμετέχουν στην πολιτική για τα ναρκωτικά —κατάρτιση και συμβολή στην κατάρτιση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά· υλοποίηση: τακτικές εργασίες και επιχειρήσεις —όσον αφορά την υλοποίηση των δράσεων προτεραιότητας του σχεδίου δράσης για τα ναρκωτικά· παρακολούθηση —υποστήριξη για την καταγραφή της σημειωθείσας προόδου· και συντονισμός της υλοποίησης.
Απαιτείται στενότερος συντονισμός εντός και μεταξύ των θεσμικών και άλλων οργάνων και των σχετικών οργανισμών της ΕΕ, των κρατών μελών και της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, για να επιδιωχθούν η προσέγγιση και οι στόχοι του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, απαιτείται ενισχυμένη διεθνής συνεργασία μεταξύ της ΕΕ, των τρίτων χωρών και περιοχών και των διεθνών οργανισμών και φορέων, καθώς και σε πολυμερές επίπεδο 39 . Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) διαδραματίζει βασικό ρόλο στην υποστήριξη αυτών των προσπαθειών, μεταξύ άλλων μέσω των αντιπροσωπειών της ΕΕ και των εργαλείων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), όπως οι αποστολές και οι δράσεις της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) και το δίκτυο των εμπειρογνωμόνων σε θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας/ασφάλειας.
Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνεργασία με το φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ για τα ναρκωτικά όσον αφορά την υλοποίηση, την αξιολόγηση και τη συνεισφορά στοιχείων για την κατάρτιση πολιτικών για τα ναρκωτικά σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.
Πριν από τη λήξη της διάρκειας του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, το 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διενεργήσει ανεξάρτητη αξιολόγηση του θεματολογίου και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από όλους τους παράγοντες που συμμετέχουν στη διακυβέρνηση καθώς και από άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, και με στόχο τη μελλοντική χάραξη πολιτικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά.
Σχήμα 1: Τέσσερα επίπεδα διακυβέρνησης
Οι πόροι θα πρέπει να διατεθούν αναλογικά προς τις εν λόγω στρατηγικές προτεραιότητες, τομείς και παρεμβάσεις που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, είναι σημαντική η ανάγκη να μετρηθεί η συνολική αποτελεσματικότητα της αντίδρασης στο πρόβλημα των ναρκωτικών. Η χρηματοδότηση για τη στήριξη των προτεραιοτήτων που καθορίζονται στο παρόν θεματολόγιο θα πρέπει να κατανέμεται από διατομεακές πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων ιδίως του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας, του προγράμματος EU4Health, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, του προγράμματος «Δικαιοσύνη», του σκέλους του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» που αφορά την έρευνα για την ασφάλεια, των ταμείων της πολιτικής συνοχής, του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και του προγράμματος «Δικαιώματα και αξίες».
Η παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την εφαρμογή του θεματολογίου και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά θα υποστηριχθεί από ένα συντονισμένο σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και έρευνας. Ο βαθμός της προόδου που θα συντελεστεί όσον αφορά την υλοποίηση των στρατηγικών προτεραιοτήτων και των σχετικών δράσεων, όπως περιγράφονται στο σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά, θα προσδιοριστεί με τη χρήση δεικτών επίδοσης που συνδέονται με κάθε στρατηγική προτεραιότητα 40 . Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την υποστήριξη του ΕΚΠΝΤ, και άλλοι οργανισμοί και όργανα της ΕΕ, κατά περίπτωση, θα παρακολουθούν και θα συντονίζουν την υλοποίηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά.
V.Συμπέρασμα
Η Επιτροπή θέτει την αντίδραση της ΕΕ στα προβλήματα του οργανωμένου εγκλήματος και των ναρκωτικών στο επίκεντρο της θεματολογίου πολιτικής της ΕΕ, καθοδηγώντας μια νέα στρατηγική προσέγγιση για τα ναρκωτικά. Η συνεργασία θα είναι ύψιστης σημασίας. Θα απαιτήσει ακόμη στενότερη συνεργασία μεταξύ όλων των παραγόντων, καθώς και μεταξύ των αρχών σε τοπικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Θα συνεχίσουμε να ενώνουμε τις δυνάμεις μας με παγκόσμιους εταίρους. Σε ενωσιακό επίπεδο, η Επιτροπή θα δώσει νέα ώθηση στον ρόλο του ΕΚΠΝΤ για να διασφαλίσει ότι ο οργανισμός διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο σε όλες τις προτεραιότητες της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνουν το θεματολόγιο και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, καθώς και να στηρίξουν και να αξιοποιήσουν το πλήρες δυναμικό κάθε στρατηγικής προτεραιότητας που προτείνεται. Πρόκειται για μια κοινή προσπάθεια προς όφελος όλων των πολιτών.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 24.7.2020
COM(2020) 606 final
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
της
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Θεματολόγιο και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)
Παράρτημα 1
Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)
A) ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ – ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
Στρατηγική προτεραιότητα 1. Παρεμπόδιση και εξάρθρωση σημαντικών, εξαιρετικά επικίνδυνων ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με ναρκωτικά και οι οποίες δραστηριοποιούνται, προέρχονται από ή στοχεύουν τα κράτη μέλη της ΕΕ και αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες απειλές κατά της ασφάλειας
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 1. Περαιτέρω ενίσχυση: i) του κύκλου πολιτικής της ΕΕ για το οργανωμένο και το σοβαρό διεθνές έγκλημα (EMPACT) βάσει της αξιολόγησης του 2020 και λαμβανομένης υπόψη της SOCTA 1 2021· ii) των πορισμάτων και των συστάσεων που περιέχονται στις ετήσιες ευρωπαϊκές εκθέσεις για τα ναρκωτικά του ΕΚΠΝΤ 2 και την έκθεση για τις αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ· και iii) σύμφωνα με τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τον αντίκτυπο της πανδημίας της COVID-19 στις αγορές ναρκωτικών. Αύξηση του συντονισμού και της συνεργασίας για την επίτευξη πιο απτών αποτελεσμάτων όσον αφορά τις έρευνες, μεταξύ άλλων μέσω του EMPACT, και μεγαλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις εγχώριες και διεθνείς ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, καθώς και αυξημένη χρήση της εφαρμογής δικτύου ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών (SIENA). |
1.1 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 2: Ενίσχυση της ανταλλαγής και της ανάλυσης πληροφοριών σχετικά με τη σχέση μεταξύ της εγκληματικότητας που σχετίζεται με τις αγορές ναρκωτικών (παραγωγή, διακίνηση και διανομή) και i) άλλων μορφών σοβαρού εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων, της παράνομης διακίνησης μεταναστών και πυροβόλων όπλων και της τρομοκρατίας· ii) που επιτρέπει μορφές σοβαρού εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της βίας και των ανθρωποκτονιών που συνδέονται με τα ναρκωτικά, της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. |
1.1 1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ Frontex
|
|
Δράση 3. Προτεραιοποίηση των ερευνών σχετικά με τις ομάδες και τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με ναρκωτικά και συνιστούν ύψιστο κίνδυνο για την ασφάλεια στην ΕΕ, μέσω μιας διαδικασίας επιλογής στόχων υψηλής αξίας που θα θεσπιστεί από τα κράτη μέλη με την υποστήριξη του Ευρωπόλ. Αναπόσπαστο μέρος των εν λόγω ερευνών θα πρέπει να αποτελούν ο εντοπισμός περιουσιακών στοιχείων και οι χρηματοοικονομικές έρευνες με σκοπό την αποτελεσματική δήμευση των προϊόντων των εγκλημάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Διασφάλιση μεγαλύτερης συνεργασίας και συντονισμού των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων εντός της ΕΕ και μεταξύ των κρατών μελών, των σχετικών τρίτων χωρών και του Ευρωπόλ· επίσης, ενίσχυση της συνεργασίας με την Eurojust όσον αφορά τις σχετικές ποινικές διώξεις. |
1.1 1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Frontex Eurojust |
|
Δράση 4. Διασφάλιση ότι τα κράτη μέλη παρέχουν στις αρχές επιβολής του νόμου ταχεία πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές πληροφορίες, ώστε να τους δίνουν τη δυνατότητα να διεξάγουν αποτελεσματικές χρηματοοικονομικές έρευνες για ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, μεταξύ άλλων μέσα από: i) Πλήρη χρήση των πληροφοριών που έχουν στην κατοχή τους οι μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών (ΜΧΠ) υπό τους όρους που καθορίζονται στην οδηγία για τη χρήση των χρηματοοικονομικών πληροφοριών [οδηγία (ΕΕ) 2019/1153]. ii) Αποτελεσματικότερη χρήση των πληροφοριών που συγκεντρώνονται από τις υπηρεσίες ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των κερδών που συνδέονται με τη διακίνηση ναρκωτικών, με σκοπό την πιθανή επακόλουθη δέσμευση και δήμευση τους. Αύξηση της κατάρτισης για τις αρχές επιβολής του νόμου και τους δικαστικούς ανακριτές, καθώς και για τις τοπικές και περιφερειακές εξειδικευμένες μονάδες που ασχολούνται με τις κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης. |
1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Eurojust CEPOL |
|
Δράση 5. Αύξηση της συνεργασίας και δημιουργία καλύτερων δεσμών μεταξύ των φορολογικών/τελωνειακών αρχών και των αρχών επιβολής του νόμου με σκοπό i) να ενισχυθούν οι έρευνες, ii) να εντοπιστούν οι δραστηριότητες νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μέσω του εμπορίου, iii) να παρεμποδιστούν οι εγκληματικές δραστηριότητες και iv) να αποτραπεί η επαναδιοχέτευση των κερδών από τις αγορές ναρκωτικών στην προώθηση εγκληματικών δραστηριοτήτων ή στη νόμιμη οικονομία. Συνιστάται στα κράτη μέλη να αναπτύξουν την εμπειρογνωμοσύνη και τους πόρους τους σε σχέση με τα εναλλακτικά συστήματα τραπεζικών συναλλαγών και μεταφοράς χρημάτων που χρησιμοποιούν οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με τα ναρκωτικά (π.χ. χαβάλα). |
1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Frontex |
|
Δράση 6. Προσδιορισμός και προτεραιοποίηση της συνεργασίας με χώρες υψηλού κινδύνου από την άποψη της παραγωγής και του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, ώστε i) να διευκολυνθεί η πρόσβαση των κρατών μελών σε χρηματοοικονομικές και άλλες πληροφορίες προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα των αρμόδιων αρχών να διεξάγουν χρηματοοικονομικές έρευνες, και ii) να ανιχνευτούν και να εντοπιστούν τα προϊόντα εγκλήματος που συνδέονται με ναρκωτικά και να διασφαλιστεί η εκτέλεση των αποφάσεων κατάσχεσης και δήμευσης που λαμβάνονται στην ΕΕ. |
1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Eurojust |
|
Δράση 7. Εξέταση τρόπων για την περαιτέρω αντιμετώπιση της κρυπτογράφησης και άλλων μεθόδων που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες και τις οποίες χρησιμοποιούν οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που δραστηριοποιούνται στις αγορές ναρκωτικών για να αποφεύγουν τον εντοπισμό τους και να αποκρύπτουν τις επικοινωνίες τους. Αύξηση της ανταλλαγής σε πραγματικό χρόνο αξιοποιήσιμων πληροφοριών εντός και μεταξύ των κρατών μελών, του Ευρωπόλ και της Eurojust οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ποινικές διώξεις. |
1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Eurojust ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 8. Μετά την αποτελεσματική δήμευση περιουσιακών στοιχείων, εξέταση τρόπων για την ασφαλή και προστατευμένη επαναχρησιμοποίηση των κατασχεθέντων και δημευθέντων οργάνων για την υποστήριξη μέτρων που αποσκοπούν στη μείωση της ζήτησης και της προσφοράς ναρκωτικών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει περαιτέρω το θέμα αυτό στο πλαίσιο της πιθανής αναθεώρησης της οδηγίας σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (οδηγία 2014/42/ΕΕ). |
1.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη |
|
Δράση 9. Διασφάλιση της ύπαρξης και της εφαρμογής σχετικών προγραμμάτων συνεργασίας της ΕΕ με τρίτες χώρες και περιφέρειες για την καταπολέμηση των ναρκωτικών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενίσχυση της κοινής στρατηγικής και επιχειρησιακής ανάλυσης i) μέσω της συμμετοχής σχετικών οργανισμών της ΕΕ, όπως το ΕΚΠΝΤ και ο Ευρωπόλ, και ii) μέσα από τη διασφάλιση της τακτικής και έγκαιρης υποβολής σχετικών και επιχειρησιακών πληροφοριών ανάμεσα στα προγράμματα συνεργασίας και τους εν λόγω οργανισμούς της ΕΕ. |
1.3 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΥΕΔ Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 10. Βελτίωση των διαλόγων της ΕΕ για τα ναρκωτικά οι οποίοι εστιάζουν σε συγκεκριμένες οδούς διακίνησης ναρκωτικών, με τη συμμετοχή των αγορών παραγωγής, διέλευσης και κατανάλωσης. Θα πρέπει να διεξάγονται τακτικοί διάλογοι με την περιοχή και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, την περιοχή και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική και τις περιφέρειες και χώρες της Καραϊβικής. Επιπλέον, θα πρέπει να ξεκινήσουν διάλογοι για τα ναρκωτικά με την Κίνα, το Ιράν και την Κολομβία. Ανάλογα με τις μεταβολές ως προς την προέλευση και τις οδούς μέσω των οποίων διοχετεύονται τα ναρκωτικά καθώς και τις διεθνείς εξελίξεις, θα διερευνηθεί η πιθανότητα διεξαγωγής περαιτέρω διαλόγων με άλλες χώρες ή περιοχές. |
1.3 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΥΕΔ |
Στρατηγική προτεραιότητα 2. Ενίσχυση του εντοπισμού της παράνομης χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών στα σημεία εισόδου και εξόδου της ΕΕ
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 11. Υποστήριξη των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται στα κύρια σημεία εισόδου και εξόδου όσον αφορά τη διακίνηση ναρκωτικών, μέσα από την ενίσχυση και την προώθηση της θέσπισης ανάλυσης τελωνειακών κινδύνων, μεθόδων έρευνας, και άλλων σχετικών πολιτικών, ελέγχων και διαδικασιών για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών. Διασφάλιση διαρθρωμένου συντονισμού και συνεργασίας, καθώς και της ανταλλαγής σε πραγματικό χρόνο πληροφοριών σχετικά με εγκλήματα και συντονισμένων ερευνών στην ΕΕ, μέσα από τη χρήση των υπηρεσιών που παρέχουν σχετικοί οργανισμοί της ΕΕ, όπως ο Ευρωπόλ και ο Frontex, για την υποστήριξη των κρατών μελών. Επιπλέον, η εφαρμογή ασφαλούς επικοινωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τελωνείων θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταλλάσσει πληροφορίες με το SIENA μέσω της επικοινωνίας μεταξύ των συστημάτων. |
2.1 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Frontex Ευρωπόλ |
|
Δράση 12. Στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την ανάπτυξη αποτελεσματικών τεχνολογιών ελέγχου ασφαλείας, ικανών να ανιχνεύουν ναρκωτικά και πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών σε εμπορευματοκιβώτια, φορτηγά, πλοία, με έμφαση στους μεγάλους λιμένες, τους αερολιμένες, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τα κύρια σημεία διέλευσης χερσαίων συνόρων. |
2.1 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Frontex Ευρωπόλ |
|
Δράση 13. Βελτίωση του διαρθρωμένου συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ των τελωνείων και του Frontex, του Ευρωπόλ και του ΕΚΠΝΤ, καθώς και της ανταλλαγής τελωνειακών πληροφοριών ώστε αυτές να είναι διαλειτουργικές και να συνδυάζονται με τις πληροφορίες που διαθέτουν οι αρχές επιβολής του νόμου και συνοριακών ελέγχων. Αύξηση του αριθμού των εμπειρογνωμόνων σε θέματα τελωνείων εντός του Ευρωπόλ, και ενίσχυση των ικανοτήτων των συνοριοφυλάκων του Frontex όσον αφορά τον εντοπισμό της διακίνησης ναρκωτικών στα σύνορα της ΕΕ. |
2.1 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Frontex Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 14. Διαμόρφωση της αναγκαίας διασύνδεσης και συνεργασίας με τις αρμόδιες αρχές πολιτικής αεροπορίας και ναυτιλιακές αρχές, με στόχο τη διασφάλιση αποτελεσματικών και αποδοτικών ερευνών και εντοπισμού των ναρκωτικών σε αερολιμένες και λιμένες. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας με τις ναυτιλιακές αρχές και τις αρχές πολιτικής αεροπορίας σε βασικές χώρες εταίρους που βρίσκονται κατά μήκος σημαντικών οδών διακίνησης ναρκωτικών. |
2.1 2.2 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Frontex ΕΥΕΔ |
|
Δράση 15. Συνέχιση της χρηματοδότησης του Κέντρου Θαλασσίων Αναλύσεων και Επιχειρήσεων (Ναρκωτικά) (MAOC-N) και παροχή στο εν λόγω Κέντρο ενός βιώσιμου και μακροπρόθεσμου μοντέλου διακυβέρνησης. Διασφάλιση της ανταλλαγής πληροφοριών και της συνεργασίας με τους αρμόδιους οργανισμούς της ΕΕ. |
2.2 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη MAOC-N Ευρωπόλ Frontex ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 16. Δημιουργία κοινής πλατφόρμας συγχώνευσης πληροφοριών για τα ναρκωτικά εντός του Ευρωπόλ, η οποία θα περιλαμβάνει εκπροσώπους των κρατών μελών και θα διαθέτει σημεία επαφής με δυνατότητες ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών σε τρίτες χώρες και περιοχές που αποτελούν κόμβους διακίνησης ναρκωτικών. Διασφάλιση της ανταλλαγής πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο, της ανάλυσης και της στήριξης επιχειρήσεων σε πραγματικές συνθήκες οι οποίες έχουν ως στόχο τις διεθνείς ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που ασχολούνται με τη διακίνηση ναρκωτικών και οι οποίες πλήττουν την ΕΕ. |
2.2 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ Frontex ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 17. Σύναψη συμφωνιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών στις οποίες βρίσκονται κόμβοι διακίνησης ναρκωτικών, μέσω των οποίων παρέχεται η δυνατότητα σε αρμόδιους οργανισμούς της ΕΕ, όπως ο Ευρωπόλ και ο Frontex, να ανταλλάσσουν πληροφορίες και δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων προσωπικών και επιχειρησιακών δεδομένων. |
2.2 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή |
Στρατηγική προτεραιότητα 3. Αύξηση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των υλικοτεχνικών και ψηφιακών διαύλων που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης για τη διανομή ναρκωτικών σε μεσαίες και μικρές ποσότητες και αύξηση των κατασχέσεων παράνομων ουσιών που διακινούνται μέσω των διαύλων αυτών σε στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 18. Παρακολούθηση των αγορών ναρκωτικών τόσο στο διαδίκτυο όσο και στο σκοτεινό διαδίκτυο μέσα από την εφαρμογή της προπαρασκευαστικής ενέργειας που προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την 24ωρη παρακολούθηση του σκοτεινού διαδικτύου με στόχο τη διασφάλιση ολοκληρωμένων αποτελεσμάτων 3 . Ενίσχυση των δυνατοτήτων του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ στον τομέα αυτόν. |
3.1 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 19. Επιχειρησιακή ανάλυση σκοπιμότητας του τρόπου με τον οποίο οι ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες μπορούν να εντοπίζουν και να αποτρέπουν την κυκλοφορία παράνομων ουσιών στα ταχυδρομικά αντικείμενα 4 . Σύναψη μνημονίων συμφωνίας με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στις αρχές επιβολής του νόμου, τα τελωνεία, τις ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες και τους παρόχους υπηρεσιών ηλεκτρονικών πληρωμών. |
3.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 20. Προώθηση της ανάπτυξης, της χρήσης και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και εξοπλισμού μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με την παρακολούθηση ύποπτων ταχυδρομικών αντικειμένων μέσω της εφαρμογής λύσεων όπως σκύλοι ανίχνευσης και/ή μηχανήματα ακτίνων Χ. Θα πρέπει ιδίως να εξεταστεί ο ρόλος των νέων τεχνολογιών και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης. |
3.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη |
|
Δράση 21. Ευαισθητοποίηση όσον αφορά την ανάγκη εστίασης των δράσεων στους διαύλους διακίνησης ναρκωτικών οι οποίοι επί του παρόντος δεν παρακολουθούνται επαρκώς από τις αρχές επιβολής του νόμου, μέσα από τη δημιουργία ή την ενίσχυση μεθόδων παρακολούθησης και έρευνας για μικρότερους θαλάσσιους και ποτάμιους λιμένες, αεροδρόμια και σιδηροδρομικούς σταθμούς. Διασφάλιση της συμμετοχής των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ με σκοπό την υποστήριξη των κρατών μελών σε αυτές τις δραστηριότητες. |
3.3 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
Στρατηγική προτεραιότητα 4. Εξάρθρωση της παραγωγής και επεξεργασίας ναρκωτικών, πρόληψη της εκτροπής και της διακίνησης πρόδρομων ουσιών για την παράνομη παραγωγή ναρκωτικών και εκρίζωση της παράνομης καλλιέργειας
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 22. Προώθηση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούν οι αρχές επιβολής του νόμου και της συνεργασίας τους με τις διοικητικές αρχές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη όσον αφορά την καταπολέμηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος που σχετίζεται με την παράνομη παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών. Ανάπτυξη τεχνολογιών ανίχνευσης, ανταλλαγής πληροφοριών και συντονισμένων ερευνών μέσα από τη διασφάλιση της συμμετοχής των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ με σκοπό την υποστήριξη των κρατών μελών. |
4.1 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 23. Αντιμετώπιση των κύριων προκλήσεων που εντόπισε η αξιολόγηση της νομοθεσίας για τις πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών, και ιδίως της ανάγκης να αντιμετωπιστεί η πρόκληση που συνιστούν οι πρόδρομες ουσίες νέας γενιάς (designer-precursors). |
4.1 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη |
|
Δράση 24. Εντοπισμός, παρακολούθηση και καταστροφή των παράνομων εγκαταστάσεων παραγωγής ναρκωτικών στην ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσα από τη στόχευση των πρόδρομων ουσιών και των πρόδρομων ουσιών νέας γενιάς, τη βελτίωση και την καλύτερη χρήση των εγκληματολογικών ερευνών και των πληροφοριών, καθώς και την ανάπτυξη και επέκταση των τεχνικών ανίχνευσης. |
4.1 |
2021-2025 |
Κράτη μέλη Ευρωπόλ ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 25. Εξέταση του ενδεχομένου να δρομολογηθεί μελέτη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της απόφασης-πλαισίου 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004, για τη θέσπιση ελάχιστων διατάξεων σχετικά με τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων και τις ποινές που ισχύουν στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, με σκοπό την τροποποίηση πιθανών παρωχημένων πτυχών και την ενίσχυση κάποιων τομέων, ανάλογα με τις ανάγκες. |
4.1 |
2022 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή |
|
Δράση 26. Συνέχιση της στήριξης και της παρακολούθησης των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τα εναλλακτικά αναπτυξιακά προγράμματα και τις συναφείς αναπτυξιοκεντρικές παρεμβάσεις πολιτικής για τα ναρκωτικά στις χώρες προέλευσης παράνομων ναρκωτικών, μεταξύ άλλων μέσα από την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης, τη μάθηση μεταξύ ομοτίμων και τη συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο και με διεθνείς οργανισμούς. |
4.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΥΕΔ |
Β) ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ
Στρατηγική προτεραιότητα 5. Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, ενίσχυση της πρόληψης του εγκλήματος και ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των ναρκωτικών για τους πολίτες και τις κοινότητες
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 27. Πανευρωπαϊκές εκστρατείες που απευθύνονται σε γονείς, εκπαιδευτικούς και τοπικούς φορείς λήψης αποφάσεων και οι οποίες τους ευαισθητοποιούν όσον αφορά τις δυνατότητές τους να αποτρέπουν τους νέους και άλλες στοχευμένες ομάδες από τη χρήση παράνομων ναρκωτικών και από επικίνδυνες συμπεριφορές, καθώς και δραστηριότητες / εγκληματικές πράξεις που σχετίζονται με τις αγορές ναρκωτικών. |
5.1 5.3 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 28. Ευρύτερη αξιοποίηση των εκπαιδευτικών μαθημάτων του Ευρωπαϊκού Εκπαιδευτικού Προγράμματος για την Πρόληψη (EUPC) και επικαιροποίηση του εγχειριδίου εάν χρειαστεί. |
5.1. |
2022-2025 |
Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 29. Επέκταση της ενότητας σχετικά με τα πρότυπα πρόληψης και άλλες πρακτικές και αξιόπιστες πληροφορίες στον τομέα της πρόληψης, η οποία είναι διαθέσιμη στη δικτυακή πύλη βέλτιστων πρακτικών του ΕΚΠΝΤ, και ενθάρρυνση της ευρύτερης θέσπισης προγραμμάτων πρόληψης με τα μέτρα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά. |
5.1 |
2022-2025 |
Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 30. Ανάπτυξη στοχευμένων μηνυμάτων ταχείας ειδοποίησης και κοινοποιήσεων με πληροφορίες, όταν εμφανίζονται στην αγορά επικίνδυνες ουσίες, συμπεριλαμβανομένων νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ), ή άλλες αναδυόμενες απειλές. |
5.1 |
2021-2025 |
ΕΚΠΝΤ Ευρωπόλ |
|
Δράση 31. i) Προώθηση και υποστήριξη του έργου και των βέλτιστων πρακτικών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πρόληψης του Εγκλήματος (EUCPN) και άλλων συναφών έργων με σκοπό τη μείωση της υποτροπής για τους νέους που έχουν διαπράξει εγκλήματα σχετιζόμενα με τα ναρκωτικά· ii) ενθάρρυνση ολοκληρωμένων στρατηγικών για τη διαχείριση των προβλημάτων σε γειτονιές που αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα χρήσης ναρκωτικών και εγκληματικότητας που σχετίζεται με τα ναρκωτικά και iii) στήριξη μέτρων που δημιουργούν ένα πιο προστατευτικό περιβάλλον για τις κοινότητες που πλήττονται από την κατανάλωση και πώληση ναρκωτικών ή από εγκληματικότητα που σχετίζεται με τα ναρκωτικά. |
5.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη EUCPN |
Γ) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΒΛΑΒΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
Στρατηγική προτεραιότητα 6. Ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπευτικές επιλογές οι οποίες ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες υγείας και αποκατάστασης των ατόμων που βιώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης ουσιών
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 32. Ανάπτυξη και ενίσχυση της πρόσβασης σε αποτελεσματικές υπηρεσίες απεξάρτησης, μείωσης των επιβλαβών συνεπειών και αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών για άτομα με συννοσηρότητα, ώστε να μειωθούν i) η χρήση παράνομων ναρκωτικών και νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ)· ii) η προβληματική χρήση ουσιών· iii) η διάδοση της εξάρτησης από τα ναρκωτικά και οι κίνδυνοι και οι επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία και την κοινωνία που οφείλονται στα ναρκωτικά, καθώς και iv) να υποστηριχθεί η απεξάρτηση και η κοινωνική επαν/ένταξη των προβληματικών και εξαρτημένων χρηστών. |
6.1 6.2 6.3 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων |
|
Δράση 33. i) Υποστήριξη της καινοτομίας όσον αφορά την παροχή θεραπευτικής αγωγής· ii) βελτίωση και προώθηση της χρήσης ηλεκτρονικών και κινητών επιλογών για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης καθώς και νέων φαρμακοθεραπειών, ώστε να αυξηθεί η πρόσβαση στη θεραπεία απεξάρτησης για όλες τις ομάδες-στόχους· και iii) αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των λύσεων αυτών, με δυνατότητα κλιμάκωσης των παρεμβάσεων που αποδεικνύονται αποτελεσματικότερες. |
6.1 6.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων |
|
Δράση 34. Προσδιορισμός των σωματικών διαφορών ανάμεσα στα φύλα όσον αφορά την τοξικομανία. Εντοπισμός και μείωση των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που κάνουν χρήση ναρκωτικών ως προς την απεξάρτηση και τη χρήση άλλων υπηρεσιών, και ενίσχυση των θεραπευτικών επιλογών ώστε να ενσωματώνουν προσεγγίσεις με βάση το φύλο. Διασφάλιση υπηρεσιών οι οποίες δείχνουν ευαισθησία ως προς τις ανάγκες των γυναικών, παρέχοντας π.χ. στήριξη για τη φροντίδα των παιδιών. Δρομολόγηση προσπαθειών για την προσέγγιση των γυναικών που κάνουν χρήση ναρκωτικών και την ενημέρωσή τους σχετικά με διαθέσιμες θεραπείες οι οποίες εστιάζουν στις γυναίκες. |
6.2 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 35. Επέκταση της βάσης τεκμηρίωσης στην παροχή θεραπευτικής αγωγής, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης κατανόησης της κλίμακας και των τάσεων όσον αφορά την προβληματική χρήση διεγερτικών ουσιών και κάνναβης. Επιπλέον, καλύτερη κατανόηση τόσο των θεραπευτικών αναγκών όσο και του ποιες παρεμβάσεις είναι αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση διεγερτικών ουσιών ή κάνναβης. |
6.1 6.2 6.3 |
2021-2025 |
Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων |
|
Δράση 36. Παροχή στο διεπιστημονικό θεραπευτικό προσωπικό (προσωπικό που εργάζεται σε ειδικευμένες υπηρεσίες και άτομα που ασχολούνται με θέματα ναρκωτικών σε γενικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης ή κοινωνικής υποστήριξης) επικαιροποιημένων ικανοτήτων που αντικατοπτρίζουν τις μεταβαλλόμενες ανάγκες του πληθυσμού-στόχου και τις νέες εξελίξεις στην αντίληψή μας ως προς το τι συνιστά αποτελεσματική περίθαλψη. i) Ενθάρρυνση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά τόσο τις βασικές όσο και τις εξειδικευμένες δεξιότητες· ii) στήριξη της θέσπισης ποιοτικών προτύπων για την κατάρτιση· iii) ενθάρρυνση των συμπράξεων μεταξύ παρόχων κατάρτισης και iv) να προσδιορισμός προγραμμάτων που καλύπτουν τόσο βασικές όσο και προηγμένες ικανότητες. |
6.1 6.2 6.3 |
2021-2025 |
Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 37. Συνέχιση και περαιτέρω ανάπτυξη της εφαρμογής των ελάχιστων ενωσιακών προτύπων ποιότητας που ενέκρινε το Συμβούλιο το 2015 5 και των τεκμηριωμένων κατευθυντήριων γραμμών στις εθνικές πολιτικές και τα εθνικά προγράμματα στον τομέα των ναρκωτικών. |
6.1 6.2 6.3 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
Στρατηγική προτεραιότητα 7. Αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων για τη μείωση των κινδύνων και των επιβλαβών συνεπειών με στόχο την προστασία της υγείας των χρηστών και του κοινού
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 38. Ανάπτυξη, κλιμάκωση και βελτίωση της πρόσβασης σε αποτελεσματικά μέτρα μείωσης των επιβλαβών συνεπειών. Περαιτέρω επέκταση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών σ᾽ αυτόν τον τομέα μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και με εταίρους όπως τρίτες χώρες, περιοχές και διεθνείς οργανισμοί. |
7.1 7.3 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 39. Βελτίωση και αύξηση της ικανότητας εντοπισμού, αξιολόγησης και αντιμετώπισης, σε επίπεδο κρατών μελών και ΕΕ, επιδημικών εξάρσεων καθώς και σημαντικών αλλαγών συμπεριφοράς ως προς τη χρήση ναρκωτικών και την κατανάλωση νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ), μεταξύ άλλων μέσα από τη συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ. |
7.1 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ ECDC |
|
Δράση 40. Ενθάρρυνση και υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας όσον αφορά τα εργαλεία ανίχνευσης ναρκωτικών, με στόχο την καταπολέμηση της οδήγησης υπό την επήρεια ναρκωτικών. |
7.4 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 41. Προσδιορισμός πιθανών επιλογών πολιτικής ως προς το ζήτημα της οδήγησης υπό την επήρεια ναρκωτικών, όπως να αξιολογηθεί κατά πόσον πρέπει να συμπεριληφθούν εκτιμήσεις σχετικά με τα ναρκωτικά στη σύσταση της ΕΕ σχετικά με το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό αλκοολαιμίας των οδηγών. |
7.4 |
2022 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή |
|
Δράση 42. Κλιμάκωση της διαθεσιμότητας, της αποτελεσματικής εφαρμογής, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης των μέτρων που παρέχονται εναλλακτικά αντί των καταναγκαστικών ποινών για τους τοξικομανείς παραβάτες, όπως (αναστολή ποινής συνοδευόμενη από) θεραπεία, απεξάρτηση, αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη. Λήψη μέτρων σε συνέχεια της μελέτης εναλλακτικών προς τις καταναγκαστικές ποινές δυνατοτήτων για την αντιμετώπιση των παραβάσεων του νόμου περί ναρκωτικών και των σχετιζόμενων με τα ναρκωτικά εγκλημάτων, η οποία ολοκληρώθηκε το 2016, όπως π.χ. μέσω πιθανής σύστασης της Επιτροπής για το θέμα αυτό. Ενσωμάτωση αυτής της διάστασης στον πολιτικό διάλογο και τη συνεργασία με τις χώρες εταίρους. |
7.5 |
2021-2025 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 43. Θέσπιση και ενίσχυση μέτρων για τη μείωση των θανατηφόρων και μη θανατηφόρων περιπτώσεων υπερβολικής δόσης. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται η αύξηση της διαθεσιμότητας, της χρήσης και της προσβασιμότητας των ανταγωνιστών οπιοειδών (ναλοξόνη) σε επίπεδο κοινότητας και άλλα μέτρα πολιτικής και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών, καθώς και η υποστήριξη της αξιολόγησης των αποτελεσματικών προσεγγίσεων και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτόν. |
7.2 7.6 |
2021 |
Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 44. Ενίσχυση των προσπαθειών για την ανταλλαγή εγκληματολογικών και τοξικολογικών δεδομένων: i) βελτίωση των μεθόδων ανάλυσης, δοκιμή και προώθηση νέων τεχνικών· ii) ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων κατάρτισης· iii) ενίσχυση της συνεργασίας με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής και το ΕΚΠΝΤ, καθώς και μέσω υφιστάμενων δικτύων, όπως η ομάδα εργασίας για τα ναρκωτικά του ευρωπαϊκού δικτύου εγκληματολογικών ινστιτούτων και το ευρωπαϊκό δίκτυο τελωνειακών εργαστηρίων. Ανάπτυξη μιας σειράς από ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές δικαστικής τοξικολογίας όσον αφορά τις έρευνες για τους θανάτους που συνδέονται με τα ναρκωτικά, και υποβολή σύστασης για την εφαρμογή αυτών των κατευθυντήριων γραμμών. |
7.6 |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
Στρατηγική προτεραιότητα 8. Ανάπτυξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών στις φυλακές (μείωση της ζήτησης και περιορισμός της προσφοράς)
|
Δράσεις |
Αντίστοιχος τομέας προτεραιότητας |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 45. Παροχή κατευθυντήριων γραμμών για τα κράτη μέλη, ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης πολιτικής για την αντιμετώπιση της χρήσης ναρκωτικών στις φυλακές. |
8.1 8.2 |
2024 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 46. Εφαρμογή προγραμμάτων κατάρτισης για το προσωπικό των φυλακών με σκοπό τον καλύτερο εντοπισμό των ναρκωτικών που εισάγονται στις φυλακές, την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με το ζήτημα αυτό, και την εφαρμογή τεκμηριωμένων, σχετικών με την υγεία μέτρων για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών εντός του περιβάλλοντος των φυλακών. |
8.2 |
2023 |
Κράτη μέλη CEPOL ΕΚΠΝΤ Eurojust |
Διακυβέρνηση, υλοποίηση και παρακολούθηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά
|
Δράσεις |
Χρονοδιάγραμμα |
Αρμοδιότητα |
|
Δράση 47. Ενίσχυση της παρακολούθησης, της συλλογής δεδομένων, της έρευνας, της ανάλυσης και της υποβολής εκθέσεων, και παροχή ολοκληρωμένων αναλύσεων σχετικά με την κατάσταση στην ΕΕ όσον αφορά τα ναρκωτικά και τις αγορές ναρκωτικών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των νέων προκλήσεων γύρω από τις εξελίξεις της διεθνούς πολιτικής όσον αφορά την κάνναβη, τόσο στους νόμιμους όσο και στους παράνομους τομείς. i) Ενίσχυση του ΕΚΠΝΤ και της αναλυτικής ικανότητάς του, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά τις νέες και καινοτόμες τεχνολογίες και μεθόδους. ii) Προώθηση τεκμηριωμένων αξιολογήσεων των πολιτικών και των παρεμβάσεων σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. iii) Παροχή επαρκούς στήριξης στο δίκτυο εθνικών σημείων επαφής Reitox του ΕΚΠΝΤ στους τομείς τόσο της δημόσιας υγείας όσο και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. |
Σε εξέλιξη |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΚΠΝΤ Ευρωπόλ |
|
Δράση 48. Ενίσχυση των μέτρων αντιμετώπισης και βελτίωση της ετοιμότητας για πιθανές μελλοντικές προκλήσεις, μέσα από τον προσδιορισμό των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από την πανδημία Covid-19 και την παρακολούθηση των βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεών της πανδημίας στην παροχή υπηρεσιών, τις αγορές ναρκωτικών, τους τρόπους χρήσης και τις επιβλαβείς συνέπειες που συνδέονται με αυτούς. |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη ΕΚΠΝΤ |
|
Δράση 49. Προώθηση και ενίσχυση του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών καθώς και της συμμετοχής της στην εφαρμογή, αξιολόγηση και συμβολή στην ανάπτυξη πολιτικών για τα ναρκωτικά σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. |
Σε εξέλιξη |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κράτη μέλη Φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για τα ναρκωτικά |
|
Δράση 50. Συμβολή στη διαμόρφωση του διεθνούς θεματολογίου όσον αφορά την πολιτική για τα ναρκωτικά σύμφωνα με την προσέγγιση και τους στόχους του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, μεταξύ άλλων μέσα από την επιτάχυνση της εφαρμογής κοινών πολυμερών δεσμεύσεων, όπως το τελικό έγγραφο του 2016 της ειδικής συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ σχετικά με το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών και στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης της υπουργικής δήλωσης της Επιτροπής για τα Ναρκωτικά το 2024. |
Σε εξέλιξη |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΥΕΔ |
|
Δράση 51. Διασφάλιση της πλήρους ενσωμάτωσης της προστασίας και της προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες, περιφέρειες και διεθνείς οργανισμούς, καθώς και στην εξωτερική βοήθεια προς αυτές/-ούς. Ειδικότερα, η ΕΕ αντιτίθεται σθεναρά και απερίφραστα στη θανατική ποινή σε όλες τις περιστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των αδικημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά. |
Σε εξέλιξη |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΥΕΔ |
|
Δράση 52. Επανεξέταση της εντολής του ΕΚΠΝΤ μετά την αξιολόγηση που ολοκληρώθηκε το 2019 6 . |
2021 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή |
|
Δράση 53. Δρομολόγηση αξιολόγησης του θεματολογίου και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά. |
2024 |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή |
Παράρτημα 2
Δείκτες επιδόσεων
Δείκτης επιδόσεων 1. Οργανωμένο έγκλημα και βίαιη δράση συμμοριών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά (Ευρωπόλ, στοιχεία/δείκτης του ΕΚΠΝΤ σχετικά με τις ανθρωποκτονίες που συνδέονται με τα ναρκωτικά και μελέτες σχετικά με τη βία που συνδέεται με συμμορίες, τον εκφοβισμό και τη συμμετοχή στο οργανωμένο έγκλημα)
Δείκτης επιδόσεων 2. Αναδυόμενες απειλές βάσει στοιχείων από επίκαιρες πηγές που εστιάζουν στο μέλλον (όπου υπάρχουν), μεταξύ των οποίων οι ποσότητες ναρκωτικών που καταναλώνονται σε κοινότητες/πόλεις όπως προκύπτουν από την ανάλυση λυμάτων από τις πόλεις που συμμετέχουν σήμερα σ᾽ αυτή την άσκηση (Σύνθετος δείκτης ευρωπαϊκού επιπέδου του ΕΚΠΝΤ με βάση τις εκθέσεις και το βαρόμετρο του ΕΚΠΝΤ, ομάδα SCORE και ΕΚΠΝΤ, στοιχεία από τα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων και στοχευμένες μελέτες)
Δείκτης επιδόσεων 3. Τάσεις ως προς την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων και αριθμός χρηματοοικονομικών ερευνών που κινήθηκαν σε σχέση με εγκλήματα που συνδέονται με τα ναρκωτικά (Ευρωπόλ, ΕΚΠΝΤ και στοχευμένες πηγές)
Δείκτης επιδόσεων 4. Τάσεις ως προς τον αριθμό και τις ποσότητες κατασχόμενων παράνομων ναρκωτικών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ) και πρόδρομων χημικών ουσιών —ο δείκτης θα πρέπει να κάνει σαφή διάκριση μεταξύ μικρών και μεγάλων κατασχέσεων (στοιχεία του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ σχετικά με τις κατασχέσεις ναρκωτικών ανά ουσία: κάνναβη, συμπεριλαμβανομένης της φυτικής κάνναβης, ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, αμφεταμίνες, μεθαμφεταμίνες, MDMA και νέες ψυχοδραστικές ουσίες· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΠΝΤ και Ευρωπόλ για τις πρόδρομες ουσίες)
Δείκτης επιδόσεων 5. Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΕΚΠΝΤ/Ευρωπόλ) και αξιολόγηση κινδύνου για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΕΚΠΝΤ)
Δείκτης επιδόσεων 6. Αίσθηση ασφάλειας και προστασίας των πολιτών (επί %) σε σχέση με το έγκλημα και τη βία που συνδέονται με τα ναρκωτικά, καθώς και όσον αφορά τα ναρκωτικά, και αντίληψη περί διαθεσιμότητας και προσβασιμότητας, μεταξύ άλλων και στο διαδίκτυο, των παράνομων ναρκωτικών και των νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ) στην Ευρώπη (ανά ηλικία και φύλο) (δύο μελέτες του Ευρωβαρόμετρου στις αρχές του 2021 και το 2025)
Δείκτης επιδόσεων 7. Ποσοστό του πληθυσμού που κάνει (τον τελευταίο μήνα), έκανε πρόσφατα (μέσα στην τελευταία χρονιά) και έχει κάνει χρήση ναρκωτικών (τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους) ανά ναρκωτικό και ηλικιακή ομάδα (έρευνα του ΕΚΠΝΤ στον γενικό πληθυσμό)
Δείκτης επιδόσεων 8. Τάσεις ως προς την ηλικία πρώτης χρήσης παράνομων ναρκωτικών με βάση τα στοιχεία των ερευνών στον μαθητικό πληθυσμό, όπου λαμβάνονται υπόψη η πανευρωπαϊκή έρευνα στον μαθητικό πληθυσμό για το αλκοόλ και τα άλλα ναρκωτικά (ESPAD), η υγειονομική συμπεριφορά των παιδιών σχολικής ηλικίας (HBSC) ή άλλες σχετικές μελέτες, καθώς και, κατά περίπτωση, η έρευνα για τη χρήση ναρκωτικών στον γενικό πληθυσμό (βασικός επιδημιολογικός δείκτης ΕΚΠΝΤ)
Δείκτης επιδόσεων 9. Τάσεις ως προς τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα που συνδέονται με τα ναρκωτικά. Συνολικές εκθέσεις και βαρόμετρο του ΕΚΠΝΤ σχετικά με τις επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών στην υγεία. Καλύπτεται η ανάλυση των διαθέσιμων στοιχείων τόσο από τις καθιερωμένες όσο και από τις αναπτυσσόμενες πηγές σχετικά με τις τάσεις όσον αφορά τους θανάτους, τις λοιμώδεις νόσους και τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με τα ναρκωτικά, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενδοφλέβιων ναρκωτικών και άλλες επικίνδυνες χρήσεις ναρκωτικών ή συναφείς συμπεριφορές (ΕΚΠΝΤ)
Δείκτης επιδόσεων 10. Μέτρα για τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών απεξάρτησης και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών. Διαθεσιμότητα και κάλυψη της θεραπείας με υποκατάστατα οπιοειδών, διαθεσιμότητα των προγραμμάτων διανομής βελονών και συρίγγων και κάλυψη των εξετάσεων για HCV και της σχετικής θεραπείας για τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. (ΕΚΠΝΤ)
Δείκτης επιδόσεων 11. Κράτη μέλη με ολοκληρωμένη και ισορροπημένη πολιτική για την καταπολέμηση των ναρκωτικών στις φυλακές —με βάση τον αριθμό των κρατών μελών με ισορροπημένη στρατηγική για τα ναρκωτικά όσον αφορά τις φυλακές (εκθέσεις κρατών μελών)
Δείκτης επιδόσεων 12. Συνεισφορά στο ισχύον θεματολόγιο του 2030 για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) (ετήσια έκθεση της Eurostat σχετικά με την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη των ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ)
Αξιολόγηση απειλών όσον αφορά το σοβαρό και το οργανωμένο έγκλημα.
Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας
Για λεπτομέρειες, βλ. στοιχείο 18 02 77 04 — Προπαρασκευαστική ενέργεια — Συντονισμένη σε επίπεδο ΕΕ παρακολούθηση του σκοτεινού δικτύου (Darknet) για την καταπολέμηση των εγκληματικών δραστηριοτήτων, που περιέχεται στη σελίδα 61 του παραρτήματος 3 Παρατηρήσεις του προϋπολογισμού ΔΣ/ΠΕ.
Ταχυδρομικό αντικείμενο: αντικείμενο με συγκεκριμένο παραλήπτη αποστελλόμενο υπό την τελική του μορφή υπό την οποία το αναλαμβάνει ο φορέας παροχής της ταχυδρομικής υπηρεσίας. Τα αντικείμενα αυτά περιλαμβάνουν π.χ., πέραν των αντικειμένων αλληλογραφίας, βιβλία, καταλόγους, εφημερίδες, περιοδικά και ταχυδρομικά δέματα που περιέχουν εμπορεύματα με ή χωρίς εμπορική αξία.
Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά για την περίοδο 2013-2016 όσον αφορά τα ελάχιστα πρότυπα ποιότητας για τη μείωση της ζήτησης ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 11985/15.
Για περισσότερες πληροφορίες βλ. «Ναρκωτικά και τοξικομανία - διεύρυνση της εντολής του ευρωπαϊκού κέντρου παρακολούθησης»: https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12432-Revision-of-the-mandate-of-the-European-Monitoring-Centre-for-Drugs-and-Drug-Addiction