ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.1.2019

COM(2019) 22 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

του

Εγγράφου προβληματισμού

Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Η συμβολή της Επιτροπής Γιούνκερ στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης

Η Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, θεσπίζει ένα παγκόσμιο πλαίσιο για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης έως το 2030. Περιλαμβάνει μια φιλόδοξη δέσμη 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και 169 συνδεδεμένων στόχων, που θα πρέπει να προωθήσουν οι χώρες και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η ΕΕ είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και μαζί με τα κράτη μέλη της έχει δεσμευτεί να είναι πρωτοπόρος και στην εφαρμογή της, τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και υποστηρίζοντας προσπάθειες υλοποίησης σε άλλες χώρες, ιδίως σε εκείνες με τις μεγαλύτερες ανάγκες, μέσω των εξωτερικών πολιτικών της.

Κύριες πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης λαμβάνονται υπόψη και στις 10 προτεραιότητες της Επιτροπής Γιούνκερ: απασχόληση, ανάπτυξη και επενδύσεις (προτεραιότητα 1), ψηφιακή ενιαία αγορά (προτεραιότητα 2), ασφαλέστερη, φθηνότερη και βιωσιμότερη ενέργεια (προτεραιότητα 3), βαθύτερη και δικαιότερη εσωτερική αγορά (προτεραιότητα 4), βαθύτερη και δικαιότερη οικονομική και νομισματική ένωση (προτεραιότητα 5), ανοικτό και δίκαιο εμπόριο (προτεραιότητα 6), δικαιοσύνη και θεμελιώδη δικαιώματα (προτεραιότητα 7), μετανάστευση (προτεραιότητα 8), μια ισχυρότερη παγκόσμια δύναμη (προτεραιότητα 9), μια ένωση δημοκρατικής αλλαγής (προτεραιότητα 10).

Από την αρχή της θητείας της, τον Νοέμβριο του 2014, η Επιτροπή Γιούνκερ έχει ενσωματώσει τη βιώσιμη ανάπτυξη σε βασικά οριζόντια θεματολόγια, τομεακές πολιτικές και πρωτοβουλίες, με τη χρήση των εργαλείων για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Όλες οι εκτιμήσεις αντικτύπου της Επιτροπής που προηγούνται των νομοθετικών προτάσεων περιλαμβάνουν ανάλυση του κοινωνικού, περιβαλλοντικού και οικονομικού αντικτύπου, προκειμένου να εξετάζεται και να λαμβάνεται δεόντως υπόψη σε όλα τα ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης. Επιπλέον, όλες οι πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ περιλαμβάνουν κεφάλαιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης μεγέθυνσης και ανάπτυξης και της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους.

Η Επιτροπή Γιούνκερ έχει σπείρει πολλούς σημαντικούς σπόρους για την επόμενη γενιά πολιτικών σχετικά με το βιώσιμο μέλλον της Ευρώπης – από τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη και τη συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας έως τη στρατηγική βάσει αξιών «εμπόριο για όλους», τη στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων και έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης· από τις δέσμες μέτρων για την κυκλική οικονομία και την κινητικότητα και την καθαρή ενέργεια, έως τη στρατηγική γα τη γαλάζια ανάπτυξη· από το «Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη» και το σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά έως το αστικό θεματολόγιο και το σχέδιο δράσης για τη φύση, μεταξύ άλλων. Η Επιτροπή έχει επίσης προτείνει να ενισχυθεί η σύνδεση μεταξύ της ενωσιακής χρηματοδότησης και του κράτους δικαίου, να αξιολογηθεί ο περιβαλλοντικός και κοινωνικός αντίκτυπος όλων των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, και να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι δαπανών που συνδέονται με το κλίμα στον μελλοντικό προϋπολογισμό της ΕΕ. Πιο πρόσφατα, η Επιτροπή παρουσίασε το ευρωπαϊκό στρατηγικό μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050, το οποίο ανοίγει τον δρόμο για τη διαρθρωτική μετατόπιση της ευρωπαϊκής οικονομίας, την προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης, με παράλληλη επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας. Θα απαιτήσει καινοτόμες λύσεις και επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία.

Το παρόν έγγραφο παρέχει επισκόπηση της συμβολής της Επιτροπής Γιούνκερ στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, περιγράφοντας κατά πρώτον τα σημαντικότερα σημεία πολιτικής και ακολούθως παρέχοντας κατάλογο των διαφόρων μέτρων που έχουν ληφθεί για κάθε ΣΒΑ.

Αν και το παρόν παράρτημα εστιάζεται στις πρωτοβουλίες της Επιτροπής Γιούνκερ, είναι αυτονόητο ότι και πολλές άλλες πολιτικές της ΕΕ, οι οποίες εφαρμόζονταν ήδη πριν από την ανάληψη των καθηκόντων της παρούσας Επιτροπής, συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ. Ενδεικτικά αναφέρονται ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, η Στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020, η δέσμη μέτρων για καθαρό αέρα, η συνεχιζόμενη εφαρμογή της στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη, η ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθένειας, οι κανόνες σχετικά με την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων και οι κανόνες της ΕΕ για τα προϊόντα καπνού.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Νοεμβρίου 2017 καθορίζει 20 αρχές οι οποίες αναμένεται να προωθήσουν άμεσα την ανοδική σύγκλιση προς καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης στην Ευρώπη. Συμβάλλει στην αντιμετώπιση της φτώχειας σε όλες τις διαστάσεις της και στην εξασφάλιση δίκαιων, επαρκών και βιώσιμων συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Στηρίζει τις ίσες ευκαιρίες και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, μεταξύ άλλων την ισότητα των φύλων και δίκαιες συνθήκες εργασίας, και προωθεί την κοινωνική ένταξη και προστασία. Συνοδεύεται από κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων, ο οποίος μαζί με άλλα εργαλεία συμβάλλει στην παρακολούθησή του.

Η εφαρμογή των αρχών και των δικαιωμάτων που καθορίζονται στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων θα συνεισφέρει επίσης σημαντικά στη δημιουργία μιας βιώσιμης Ευρώπης, παρέχοντας ενεργό στήριξη για την εξασφάλιση απασχόλησης και δίκαιων μισθών με στόχο ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, και βοηθώντας τα άτομα να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται τον 21ο αιώνα, παρέχοντάς τους πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας και καταπολεμώντας τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης στην αγορά εργασίας και τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας. Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων, παράλληλα με τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας, θα προωθήσει την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα των ευκαιριών, τον κοινωνικό διάλογο και την πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας, μεταξύ άλλων την οικονομικά προσιτή και ποιοτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, την φροντίδα των παιδιών και την μακροχρόνια περίθαλψη, τη στεγαστική βοήθεια και άλλες βασικές υπηρεσίες.

Η δράση της ΕΕ για την ισότητα των φύλων

Το 2015, η Επιτροπή ανέλαβε στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2016-2019. Πρόκειται για το πλαίσιο για τη συνέχιση των εργασιών της Επιτροπής με στόχο την προαγωγή της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών. Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων επιβεβαίωσε τη δέσμευση της ΕΕ για ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλους τους τομείς. Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε ολοκληρωμένη δέσμη νομοθετικών μέτρων και μέτρων πολιτικής για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ενθαρρύνοντας μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Το σχέδιο δράσης 2016-2020 της ΕΕ για την ισότητα των φύλων αποτελεί το πλαίσιο της ΕΕ για την προώθηση της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών και των κοριτσιών στις εξωτερικές σχέσεις της με τρίτες χώρες, καθώς και σε διεθνείς συναντήσεις και θεματολόγια. Η ΕΕ εφαρμόζει στην πράξη το σχέδιο δράσης της για την ισότητα των φύλων μέσω της αναθεωρημένης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και της αναπτυξιακής πολιτικής.

Η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία

Τον Μάιο του 2018, η Επιτροπή παρουσίασε ιδέες για την «ενεργοποίηση, σύνδεση και ενίσχυση των νέων» για μια νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία, η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2018. Το νέο πλαίσιο συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας 2019-2027, έχει στόχο να φέρει την ΕΕ πιο κοντά στους νέους και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που τους απασχολούν. Στόχος της νέας στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία είναι να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των νέων στον δημόσιο και δημοκρατικό βίο (ενεργοποίηση)· να φέρει σε επαφή νέους από όλη την ΕΕ και πέραν αυτής, να προωθήσει τον εθελοντισμό, τις ευκαιρίες μάθησης στο εξωτερικό, την αλληλεγγύη και τη διαπολιτισμική κατανόηση (σύνδεση)· και να στηρίξει την ενίσχυση των νέων μέσω της προώθησης της καινοτομίας, καθώς και της ποιότητας και της αναγνώρισης της εργασίας των νέων (ενίσχυση). Τα μέσα που προτάθηκαν για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής περιλαμβάνουν τον ανανεωμένο διάλογο για τη νεολαία, τον προγραμματισμό εθνικών δραστηριοτήτων, καθώς και πρόγραμμα εργασίας του Συμβουλίου για τη νεολαία για την περίοδο 2019-2020.

Επίσης, η Επιτροπή στηρίζει τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη για την προώθηση της απασχόλησης των νέων. Κάθε χρόνο, πάνω από 3,5 εκατομμύρια νέοι εγγεγραμμένοι στην εγγύηση για τη νεολαία λαμβάνουν προσφορά εργασίας, συνεχούς εκπαίδευσης, πρακτικής άσκησης ή μαθητείας.

Σύνδεση της χρηματοδότησης της ΕΕ με τον σεβασμό του κράτους δικαίου

Η πρόταση της Επιτροπής για τον επόμενο πολυετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027 είναι προϋπολογισμός που διέπεται από τις αρχές της ευημερίας, της βιωσιμότητας, της αλληλεγγύης και της ασφάλειας.

Η πρόταση περιλαμβάνει νέο μηχανισμό για να ενισχυθεί η σύνδεση μεταξύ της χρηματοδότησης της ΕΕ και του κράτους δικαίου. Οι γενικευμένες ελλείψεις στα κράτη μέλη σε θέματα κράτους δικαίου έχουν σοβαρές συνέπειες για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και την αποτελεσματική χρηματοδότηση της ΕΕ. Δεν πρόκειται για μηχανισμό επιβολής κυρώσεων: πρόκειται για δημοσιονομικό μέσο που καθιστά δυνατή την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ και την εξασφάλιση χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, με παράλληλη προώθηση του κράτους δικαίου.

Το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη / Σχέδιο Γιούνκερ

Μετά την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΕ αντιμετώπιζε το πρόβλημα του χαμηλού επιπέδου επενδύσεων. Το «Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη», καλούμενο «Σχέδιο Γιούνκερ», στοχεύει στην άρση των εμποδίων για επενδύσεις, στην προβολή και τεχνική υποστήριξη των επενδυτικών έργων και στην αποτελεσματικότερη χρήση των χρηματοδοτικών πόρων.

Τον Ιούλιο του 2018, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων του σχεδίου Γιούνκερ επέτυχε τον αρχικό του στόχο για επενδύσεις ύψους 315 δισ. EUR και έως τον Δεκέμβριο του 2018 είχε κινητοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις ύψους 371 δισ. EUR σε όλη την ΕΕ από το 2015. Έχει ήδη υποστηρίξει περισσότερες από 750 000 θέσεις εργασίας που αναμένεται ότι θα αυξηθούν σε 1,4 εκατ. θέσεις εργασίας έως το 2020. Περισσότερες από 850 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) ωφελούνται από τη βελτιωμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Τουλάχιστον το 40 % της χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων στο σκέλος υποδομής και καινοτομίας στηρίζει συνιστώσες έργων που συμβάλλουν στη δράση για το κλίμα, με βάση τη συμφωνία του Παρισιού σχετικά με τη δράση για το κλίμα.

Ορίζων 2020 – Το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ

Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» είναι το μεγαλύτερο πρόγραμμα παγκοσμίως για την προώθηση της συνεργασίας στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και καινοτομίας στην ΕΕ και πέρα από αυτήν.

Για επτά έτη (2014-2020) διατίθεται χρηματοδότηση ύψους σχεδόν 77 δισ. EUR για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» – το τρέχον πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία – πέρα από τις ιδιωτικές και εθνικές δημόσιες επενδύσεις που θα προσελκύσουν τα κεφάλαια αυτά. Πάνω από το 60 % του προϋπολογισμού αυτού επενδύεται στη βιώσιμη ανάπτυξη. Προτείνεται ακόμη μεγαλύτερος προϋπολογισμός για το διάδοχο πρόγραμμα, «Ορίζων Ευρώπη».

Στόχος του προγράμματος «Ορίζων 2020» είναι να συμβάλει στην επίτευξη έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης. Στόχος είναι να εξασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα παράγει παγκοσμίου επιπέδου επιστήμη και τεχνολογία, η οποία θα ωφελήσει την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, θα εξαλείψει τα εμπόδια για την καινοτομία και θα καταστήσει ευκολότερη τη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα για την εξεύρεση λύσεων στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας.

Χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης

Καθώς ο πλανήτης μας βρίσκεται ολοένα περισσότερο αντιμέτωπος με τις απρόβλεπτες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και της εξάντλησης των πόρων, απαιτείται επειγόντως η ανάληψη δράσης για την προσαρμογή σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, χρειάζονται πρόσθετες επενδύσεις ύψους περίπου 180 δισ. EUR ετησίως για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το 2030 που συμφωνήθηκαν στο Παρίσι, στους οποίους περιλαμβάνεται η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 40 %.

Για τον λόγο αυτό, τον Μάρτιο του 2018, η Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά για να ενισχύσει τον ρόλο της χρηματοδότησης στην προώθηση μιας οικονομίας με καλές επιδόσεις που υλοποιεί μεταξύ άλλων και τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΕ επιτρέπει στον χρηματοπιστωτικό τομέα να στηρίξει με όλο του το βάρος την επίτευξη των ΣΒΑ.

SustainableFinanceEU

Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

Σε μια κυκλική οικονομία, η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο στην οικονομία, και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο (π.χ. απόβλητα τροφίμων, πλαστικά, θαλάσσια απορρίμματα). Στα ευρύτερα οφέλη της κυκλικής οικονομίας συγκαταλέγονται η δημιουργία νέων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων και η μείωση της ανάγκης για σπάνιους πόρους, της κατανάλωσης ενέργειας και των επιπέδων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Οι δράσεις που υλοποίησε η Επιτροπή μετά την έγκριση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία το 2015, στηρίζουν την κυκλική οικονομία σε κάθε βήμα της αξιακής αλυσίδας. Με τη δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, η ΕΕ στέλνει σαφές μήνυμα στους οικονομικούς φορείς και την κοινωνία σχετικά με τη μελλοντική πορεία. Η δράση σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να προωθήσει τις επενδύσεις, να δημιουργήσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού και να άρει τους φραγμούς στην ενιαία αγορά.

Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

Το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050, που υιοθετήθηκε από την Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2018, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη μπορεί να πρωτοστατήσει στην κλιματική ουδετερότητα με τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ενέργειας, τις επενδύσεις σε ρεαλιστικές τεχνολογικές λύσεις, την ενδυνάμωση των πολιτών και την ευθυγράμμιση της δράσης σε καίριας σημασίας τομείς, όπως η βιομηχανική πολιτική, η χρηματοδότηση, η κυκλική οικονομία και η έρευνα – διασφαλίζοντας συγχρόνως την κοινωνική δικαιοσύνη και τη στήριξη της δίκαιης μετάβασης. Σε πλήρη συμφωνία με τους ΣΒΑ, περιγράφει επίσης μια σειρά στρατηγικών συστατικών στοιχείων για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη ΕΕ.

Στόχος του μακρόπνοου οράματος είναι να καθορίσει την κατεύθυνση που πρέπει να λάβει η κλιματική πολιτική της ΕΕ και να ανοίξει μια εις βάθος συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα πρέπει να προετοιμαστεί με ορίζοντα το 2050 με σκοπό να υποβάλει έως το 2020 μια φιλόδοξη μακρόπνοη ενωσιακή στρατηγική στη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή έως το 2020.

Συμφωνία του Παρισιού σχετικά με τη δράση για το κλίμα – δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»

Η Ευρώπη διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη σύναψη στο Παρίσι της πρώτης στα χρονικά παγκόσμιας, νομικώς δεσμευτικής συμφωνίας για το κλίμα, η οποία καθορίζει ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ συμφώνησε να μειώσει κατά 40 % τουλάχιστον τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990.

Άνοιξε το δρόμο για τη δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», ενισχύοντας τη μετάβαση προς καθαρές μορφές ενέργειας και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ενέργειας ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη των στόχων του Παρισιού.

Η μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θα μεταβάλουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια. Οι διάφοροι τομείς και οι περιοχές θα επηρεαστούν με διαφορετικό τρόπο. Τα επιχειρηματικά μοντέλα υψηλής έντασης ανθρακούχων εκπομπών, όπως η εξόρυξη άνθρακα, αναμένεται να καταστούν λιγότερο συμφέροντα από οικονομικής απόψεως και, τελικά, θα καταργηθούν σταδιακά.

Επομένως, η Επιτροπή δρομολόγησε ειδικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στις περιοχές εξόρυξης άνθρακα. Οι πρωτοβουλίες υποστηρίζουν την ανάπτυξη στρατηγικών μετάβασης, συγκεκριμένων σχεδίων διαρθρωτικής διαφοροποίησης και τεχνολογικής μετάβασης. Η υποστήριξη δράσεων για 41 περιοχές με δραστηριότητες εξόρυξης άνθρακα σε 12 κράτη μέλη έχει στόχο να μετατρέψει τη μετάβαση σε ευκαιρίες για την ενίσχυση της καινοτομίας, των επενδύσεων και των νέων δεξιοτήτων.

Η Ευρώπη σε κίνηση

Μετά τη στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών, η Επιτροπή εξέδωσε τρεις δέσμες μέτρων για την κινητικότητα «Η Ευρώπη σε κίνηση» το 2017 και το 2018 αντίστοιχα. «Η Ευρώπη σε κίνηση» είναι μια ευρεία δέσμη πρωτοβουλιών που θα καταστήσουν ασφαλέστερη την κυκλοφορία· θα προωθήσουν την έξυπνη χρέωση της χρήσης του οδικού δικτύου, θα μειώσουν τις εκπομπές CO2, την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κυκλοφοριακή συμφόρηση, θα μειώσουν τη γραφειοκρατία για τις επιχειρήσεις, θα καταπολεμήσουν της παράνομη απασχόληση και θα διασφαλίσουν κατάλληλες συνθήκες και χρόνους ανάπαυσης για τους εργαζομένους. Τα μακροπρόθεσμα οφέλη των μέτρων αυτών θα υπερβούν κατά πολύ τον τομέα των μεταφορών, με την προώθηση της απασχόλησης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης, τη διεύρυνση των επιλογών των καταναλωτών και τη θέση της Ευρώπης σε σταθερή τροχιά προς την κατεύθυνση των χαμηλών εκπομπών.

Η τελευταία δέσμη μέτρων «Η Ευρώπη σε κίνηση» καθορίζει μια θετική ατζέντα και αποσκοπεί να δώσει τη δυνατότητα σε όλους τους Ευρωπαίους να επωφελούνται από ασφαλέστερα, λιγότερο ρυπογόνα οχήματα και πιο προηγμένες τεχνολογικές λύσεις, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, οι πρωτοβουλίες περιελάμβαναν ολοκληρωμένη πολιτική για το μέλλον της οδικής ασφάλειας με μέτρα ασφάλειας για οχήματα και υποδομές· τα πρώτα πρότυπα εκπομπών CO2 για οχήματα βαρέος τύπου· στρατηγικό σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη και κατασκευή συσσωρευτών στην Ευρώπη και μακρόπνοη στρατηγική για συνδεδεμένη και αυτοματοποιημένη κινητικότητα.

Στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες

Οι υγιείς ωκεανοί έχουν θεμελιώδη σημασία για την ύπαρξή μας. Αποτελούν σημαντική πηγή τροφίμων και εισοδήματος για περίπου 40 % του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε τελική ανάλυση, το κλίμα, το νερό και το οξυγόνο παρέχονται και ρυθμίζονται από τη θάλασσα.

Με το θεματολόγιο της ΕΕ για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών καθορίζεται ένα γενικό πλαίσιο για την ενίσχυση της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών ώστε να διασφαλιστεί ότι οι ωκεανοί είναι ασφαλείς, προστατευμένοι, καθαροί και ότι χρησιμοποιούνται με νόμιμο και βιώσιμο τρόπο. Μία από τις δράσεις που περιλαμβάνονται στο θεματολόγιο για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών ήταν η καταπολέμηση των θαλάσσιων απορριμμάτων

Τον Μάιο του 2018, η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες σε επίπεδο ΕΕ για τη στόχευση των 10 πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης που απαντώνται συνήθως στις παραλίες και τις θάλασσες της Ευρώπης, καθώς και των απολεσθέντων και εγκαταλελειμμένων αλιευτικών εργαλείων. Όλα μαζί αυτά τα προϊόντα αποτελούν το 70 % του συνόλου των θαλάσσιων απορριμμάτων.

Άλλες πρωτοβουλίες σε σχέση με τις πλαστικές ύλες περιλαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων· την κυκλική πλαστική οικονομία· την αντιμετώπιση των θαλάσσιων πηγών θαλάσσιων απορριμμάτων· και την εξασφάλιση καλύτερης κατανόησης και παρακολούθησης των θαλάσσιων απορριμμάτων.

Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία

Οι νόμοι για τα πτηνά και τους οικοτόπους συνιστούν τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της ΕΕ για την προστασία της φύσης. Καταρτίζουν το μεγαλύτερο παγκοσμίως συντονισμένο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών πλούσιων σε βιοποικιλότητα («Natura 2000») που συμβάλλουν στην οικονομία της ΕΕ μέσω του καθαρισμού των υδάτων, της αποθήκευσης άνθρακα, της επικονίασης ή του τουρισμού («υπηρεσίες οικοσυστήματος») και αντιστοιχούν σε ποσοστό μεταξύ 1,7 % και 2,5 % του ΑΕΠ της ΕΕ.

Τον Απρίλιο του 2017, η Επιτροπή ενέκρινε «Σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία», για να διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των νόμων επιτόπου και να βελτιώσει κατ’ αυτόν τον τρόπο την προστασία της φύσης προς όφελος των πολιτών της ΕΕ και της οικονομίας.

Το σχέδιο δράσης προβλέπει 15 κύριες δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2019 σε τέσσερις βασικές προτεραιότητες: βελτίωση των γνώσεων και καθοδήγηση για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνοχή με τις κοινωνικο-οικονομικές δραστηριότητες· περάτωση του δικτύου και εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισής του· ενίσχυση των επενδύσεων στο δίκτυο «Natura 2000» και διασφάλιση αυξημένης χρηματοδότησης· συμμετοχή των πολιτών, των ενδιαφερόμενων μερών και των τοπικών κοινοτήτων.

Το αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ

Οι πόλεις στην Ευρώπη βρίσκονται στο επίκεντρο πολλών σημερινών οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών προκλήσεων. Πάνω από το 70 % των πολιτών της ΕΕ ζουν σε αστικές περιοχές και περίπου το 85 % του ΑΕΠ της ΕΕ παράγεται στις πόλεις.

Το αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ που εγκαινιάστηκε τον Μάιο του 2016 είναι καθοριστικό για τη διασφάλιση ότι οι αστικές περιοχές δρουν ως καταλύτες για την εξεύρεση καινοτόμων βιώσιμων λύσεων που προωθούν τη μετάβαση σε ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή κοινωνίες με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Το αστικό θεματολόγιο αποτελεί κοινή προσπάθεια της Επιτροπής, των κρατών μελών και ευρωπαϊκών πόλεων για να διασφαλιστεί καλύτερα η εξέταση του αντικτύπου των πολιτικών στις αστικές περιοχές. Έχει επίσης στόχο να αυξήσει την ανθεκτικότητα του αστικού περιβάλλοντος μέσω της πρόληψης καταστροφών και κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα.

Το αστικό θεματολόγιο ενισχύεται με πρωτοβουλίες της Επιτροπής για την προώθηση της μακροπρόθεσμης δράσης για την ενέργεια και το κλίμα σε τοπικό επίπεδο, όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων. Με βάση αυτή την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, το 2016 καθιερώθηκε το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια το οποίο συγκεντρώνει ποσοστό 10,28 % του παγκόσμιου πληθυσμού σε μια συμμαχία που στηρίζει τη δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τη μετάβαση προς μια κοινωνία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Ατζέντα δεξιοτήτων για την Ευρώπη

Με τη νέα ατζέντα δεξιοτήτων για την Ευρώπη, η Ευρώπη επενδύει στο ανθρώπινο δυναμικό ώστε να μπορεί να ατενίζει το μέλλον με εμπιστοσύνη. Με την υλοποίηση των 10 δράσεων της ατζέντας δεξιοτήτων, η Επιτροπή βοηθά τα άτομα να εξοπλίζονται με τις κατάλληλες δεξιότητες για να συμβαδίζουν με τις αλλαγές στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Η Ευρώπη αυξάνει επίσης την προβολή και τη συγκρισιμότητα των δεξιοτήτων και συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με ανάγκες δεξιοτήτων σε επαγγέλματα και τομείς σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, η Επιτροπή στηρίζει τις ευρωπαϊκές χώρες για να εντείνουν τη συνδρομή τους προς τους ενήλικες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα βασικών δεξιοτήτων. Έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες με σκοπό την προετοιμασία των ατόμων για την ψηφιακή επανάσταση και το μέλλον της εργασίας. Τέλος, η Επιτροπή διοργάνωσε την Ευρωπαϊκή εβδομάδα επαγγελματικών δεξιοτήτων με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις πολλές ευκαιρίες που προσφέρει η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Από το 2016, οι επιτυχημένες αυτές ετήσιες εκστρατείες έχουν βοηθήσει εκατομμύρια νέους και ενήλικες να διαπιστώσουν ότι η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση είναι πρώτη ή ισότιμη επιλογή.

Μια βιώσιμη βιοοικονομία της ΕΕ για ενίσχυση της σύνδεσης μεταξύ της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος

Ζούμε σε έναν κόσμο με πεπερασμένους πόρους. Παγκόσμιες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η υποβάθμιση της γης και των οικοσυστημάτων, σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού, μας αναγκάζουν να αναζητήσουμε νέους τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης των βιολογικών πόρων μας, οι οποίοι να σέβονται τα οικολογικά όρια του πλανήτη μας. Με κύκλο εργασιών ύψους 2,3 τρισ. EUR και αντιπροσωπεύοντας το 8,2 % του εργατικού δυναμικού της ΕΕ, η βιοοικονομία αποτελεί βασική συνιστώσα της οικονομίας της ΕΕ.

Η επικαιροποιημένη στρατηγική για τη βιοοικονομία θα δρομολογήσει 14 δράσεις που θα ανοίξουν τον δρόμο σε μια πιο καινοτόμο και ανταγωνιστική κοινωνία με αποδοτικότερη αξιοποίηση των πόρων, η οποία θα συμβιβάζει την επισιτιστική ασφάλεια με τη βιώσιμη χρήση των ανανεώσιμων πόρων, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος. Θα ενισχυθούν οι κλάδοι της βιοοικονομίας και θα αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες για τη μετατροπή των βιολογικών αποβλήτων σε αξία, για να παρασχεθούν οφέλη στις αγροτικές κοινότητες και να διασφαλιστεί ότι η βιοοικονομία θα λειτουργεί εντός των οικολογικών ορίων.

Η πολιτική συνοχής της ΕΕ

Η πολιτική συνοχής της ΕΕ αποτελεί την κύρια επενδυτική πολιτική της ΕΕ, βασική αποστολή της οποίας είναι η επίτευξη οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής μέσω της μείωσης των διαφορών μεταξύ των διαφόρων περιοχών όσον αφορά τα επίπεδα ανάπτυξης. Πρόκειται για μία από τις πλέον οριζόντιες και εγκάρσιες πολιτικές, που συμβάλλει στην υλοποίηση των περισσότερων αν όχι και των 17 ΣΒΑ.

Επιπλέον, οι βασικές οριζόντιες αρχές και στόχοι, όπως είναι η αειφόρος ανάπτυξη, η εξάλειψη των ανισοτήτων, η προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, καθώς και η καταπολέμηση των διακρίσεων, ενσωματώνονται σε όλα τα στάδια εφαρμογής της πολιτικής. Η απόδοση προτεραιότητας στην αρχή της εταιρικής σχέσης διασφαλίζει ότι οι εθνικοί και υποεθνικοί παράγοντες συμμετέχουν και αναλαμβάνουν την ευθύνη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ μέσω συγχρηματοδοτούμενων έργων.

Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης

Η ΕΕ επιδιώκει να καθιερώσει έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης έως το 2025, στον οποίο «η μάθηση, οι σπουδές και η διεξαγωγή έρευνας δεν θα παρεμποδίζονται από σύνορα. Μια ήπειρο όπου η παραμονή σε άλλο κράτος μέλος – για σπουδές, μάθηση ή εργασία – είναι κάτι το συνηθισμένο και όπου η γνώση δύο άλλων γλωσσών πέραν της μητρικής είναι ο κανόνας. Μια ήπειρο στην οποία οι άνθρωποι έχουν έντονο το αίσθημα της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς και πολυμορφίας της Ευρώπης».

Σύμφωνα με την πρώτη αρχή του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, στόχος είναι να γίνει η καινοτόμος, χωρίς αποκλεισμούς και δια βίου μάθηση προσβάσιμη για όλους. Οι πρώτες συγκεκριμένες δράσεις περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ευρωπαϊκών πανεπιστημίων· την αυτόματη αναγνώριση σε όλα τα κράτη μέλη των προσόντων που έχουν αποκτηθεί στην ανώτερη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και των περιόδων μάθησης στο εξωτερικό, τη βελτίωση της εκμάθησης γλωσσών, την προώθηση της ποιοτικής προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, τη στήριξη της απόκτησης βασικών ικανοτήτων, και την ενίσχυση της ψηφιακής μάθησης.

Η πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων

Υπολογίζεται ότι στην ΕΕ, το 20 % του συνόλου των τροφίμων που παράγονται χάνεται ή σπαταλάται, ενώ 43 εκατομμύρια άνθρωποι αδυνατούν οικονομικά να εξασφαλίσουν ένα ποιοτικό γεύμα μέρα παρά μέρα. Τα νοικοκυριά παράγουν περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου των απορριμμάτων τροφίμων στην ΕΕ ενώ το 70 % των απορριμμάτων τροφίμων παρατηρείται στα νοικοκυριά, την εστίαση και στο λιανικό εμπόριο.

Δεν υπάρχει μία και μοναδική αιτία με μία μόνο λύση διότι η τροφική αλυσίδα είναι ένα σύνθετο και δυναμικό σύστημα. Μείωση των απορριμμάτων τροφίμων σημαίνει συνεργασία με όλους τους βασικούς παράγοντες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για καλύτερο εντοπισμό, μέτρηση, κατανόηση και εξεύρεση λύσεων για την αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων.

Από το 2016 που δημιουργήθηκε, η πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων συνενώνει τους διεθνείς οργανισμούς, τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερομένους, ώστε να προσδιοριστούν ορθές πρακτικές και να επισπευσθεί η πρόληψη της σπατάλης τροφίμων. Με την υποστήριξη της πλατφόρμας, η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ προς τη διευκόλυνση της δωρεάς τροφίμων (2017) και διεξάγει τριετές πιλοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την προώθηση της εφαρμογής τους επιτόπου. Το 2018 εγκρίθηκαν κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την αξιοποίηση της χρήσης των τροφίμων που είναι ασφαλή μεν αλλά δεν είναι πλέον εμπορεύσιμα για ανθρώπινη κατανάλωση, ως πηγή ζωοτροφών. Επίσης, η Επιτροπή εξετάζει ενεργά τρόπους για να βελτιωθεί η χρήση και η κατανόηση της ένδειξης «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» στην αλυσίδα εφοδιασμού και από τους καταναλωτές, προκειμένου να μειωθεί η συναφής σπατάλη τροφίμων.

Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

Το 2017, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ενέκριναν την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη. Πρόκειται για ένα κοινό όραμα για την αναπτυξιακή πολιτική. Η κοινή αντίληψη αντικατοπτρίζει το νέο πλαίσιο εξωτερικής δράσης και επικαιροποιεί το όραμα της αναπτυξιακής πολιτικής για την υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και των ΣΒΑ. Επίσης, προωθεί τη συντονισμένη εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού για τη δράση για το κλίμα και της ατζέντας για την αξιοπρεπή εργασία.

Η Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη είναι διαρθρωμένη γύρω από τα πέντε στοιχεία που πλαισιώνουν την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη: άνθρωποι, πλανήτης, ευημερία, ειρήνη και εταιρική σχέση. Η εξάλειψη της φτώχειας παραμένει πρωταρχικός στόχος. Ενσωματώνει την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η κοινή αντίληψη ενισχύει την καθοριστική σχέση μεταξύ των εξωτερικών πολιτικών όπως η ανθρωπιστική, η αναπτυξιακή και η εμπορική πολιτική και οι πολιτικές για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας, καθώς και για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής.

Προς μια νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης»

Η ΕΕ είναι ο πρώτος εταίρος της Αφρικής στους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων και της ανάπτυξης. Το 2017 η ΕΕ αντιπροσώπευε το 36 % του εμπορίου αγαθών της Αφρικής, τα αποθέματα επενδύσεων της ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 40 % των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Αφρική ύψους 291 δισ. EUR το 2016, και μόνο το 2016 η Αφρική έλαβε από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της το 55 % της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας, ύψους 23 δισ. EUR.

Προκειμένου να ενισχύσει την εν λόγω εταιρική σχέση, η Επιτροπή, τον Σεπτέμβριο του 2018, δρομολόγησε νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας» .

Η συμμαχία παρουσιάζει τους βασικούς άξονες της δράσης της ΕΕ και των αφρικανών εταίρων της για την προσέλκυση ιδιωτών επενδυτών, τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την ενίσχυση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων και την προώθηση του εμπορίου.

Η συμμαχία συμπληρώνει τη μακρόχρονη πολιτική εταιρική σχέση, προτείνοντας αλλαγή πλεύσης από μια προσέγγιση δωρητή-αποδέκτη προς μια συμμαχία μεταξύ ίσων. Βασίζεται στην κοινή δέσμευση για την τόνωση των επενδύσεων, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και του εμπορίου, η οποία ανελήφθη στην 5η σύνοδο κορυφής Αφρικανικής Ένωσης — Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2017.

«Η Αφρική χρειάζεται μια ισορροπημένη, πραγματική εταιρική σχέση. Κι εμείς οι Ευρωπαίοι χρειαζόμαστε εξίσου αυτήν την εταιρική σχέση.»

Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ,
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Κατάσταση της Ένωσης, 2018

Η συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας

Η συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας παρέχει ένα όραμα για τη δέσμευση της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΣΒΑ αποτελούν οριζόντια διάσταση όλων των εργασιών για την υλοποίηση της στρατηγικής.

Η ΕΕ συμβάλλει στην οικοδόμηση ειρηνικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς. Στο σημερινό πλαίσιο συρρίκνωσης του δημοκρατικού χώρου και του χώρου των πολιτών, η ΕΕ επιβεβαίωσε εκ νέου την άνευ όρων στήριξή της για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη χρηστή διακυβέρνηση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η δέσμευση αυτή λαμβάνει διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένων του πολιτικού διαλόγου και του διαλόγου για τη χάραξη πολιτικής, καθώς και της χρηματοδοτικής στήριξης μέσω του Ευρωπαϊκού Μέσου για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2015-2019) παρέχει ένα πλαίσιο πολιτικής με τρίτες χώρες. Με την πάροδο των ετών, η ΕΕ καθιέρωσε διαλόγους για τα ανθρώπινα δικαιώματα με αυξημένο αριθμό τρίτων χωρών προκειμένου να εντείνει τη συνεργασία σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να βελτιώσει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τρίτες χώρες, καθώς και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

Επιπλέον, η ΕΕ στηρίζει προγράμματα για την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας των θεσμών, συμπεριλαμβανομένων των κοινοβουλίων, των δικαστικών αρχών και των φορέων επιβολής του νόμου και των εθνικών φορέων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ΕΕ καταβάλλει επίσης προσπάθειες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των χωρών εταίρων ως μέσο αντιμετώπισης της αστάθειας και στηρίζει την πρόληψη των συγκρούσεων και πρωτοβουλίες οικοδόμησης της ειρήνης, μεταξύ άλλων βελτιώνοντας τη διακυβέρνηση του τομέα της ασφάλειας των εταίρων για την πρόληψη κρίσεων και την προαγωγή της ανθρώπινης ασφάλειας.

Εμπόριο για όλους: Προς μια πιο υπεύθυνη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις

Το σημερινό οικονομικό σύστημα, το οποίο είναι κατά βάση παγκόσμιο και ψηφιακό, βασίζεται σε διεθνείς αλυσίδες αξίας, με τα αγαθά και τις υπηρεσίες να αποτελούν ολοένα και περισσότερο αντικείμενο διασυνοριακής εμπορίας.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει την ανάγκη για μια ενωσιακή εμπορική και επενδυτική πολιτική που να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής μας και να διευκολύνει την ανταλλαγή ιδεών, δεξιοτήτων και καινοτομίας. Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης ότι μια αποτελεσματική εμπορική πολιτική θα πρέπει να είναι συνεκτική με τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις ευρύτερες εξωτερικές πολιτικές, καθώς και με τους εξωτερικούς στόχους των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ, έτσι ώστε να αλληλοενισχύονται. Η Επιτροπή τονίζει ότι το εμπόριο εξασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού προωθώντας παράλληλα τις βασικές αρχές, όπως είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αξιοπρεπής εργασία, η βιώσιμη ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο ή οι υψηλής ποιότητας νομοθετικές ρυθμίσεις και οι δημόσιες υπηρεσίες σε εγχώριο επίπεδο.

Με τη στρατηγική βάσει αξιών «Εμπόριο για όλους: Προς μια πιο υπεύθυνη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις», η Επιτροπή δείχνει ότι η εμπορική πολιτική της ΕΕ αφορά τους πάντες, ότι η εμπορική πολιτική πρέπει να δημιουργεί ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και καινοτομία, αλλά πρέπει επίσης να συνάδει με τις αξίες του ευρωπαϊκού μοντέλου. Πρέπει, εν ολίγοις, να είναι υπεύθυνη. 

Ο επόμενος πολυετής ευρωπαϊκός προϋπολογισμός – ένα εργαλείο για την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας

Η πρόταση της Επιτροπής για τον επόμενο πολυετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027 είναι ένας προϋπολογισμός που διέπεται από τις αρχές της ευημερίας, της βιωσιμότητας, της αλληλεγγύης και της ασφάλειας. Η βιώσιμη ανάπτυξη βρίσκεται στο επίκεντρο των προτάσεων. Πρόκειται για εγκάρσια προτεραιότητα και όχι απλώς για τομέα ή μεμονωμένο πρόγραμμα. Η βιωσιμότητα προωθείται μέσω πολυάριθμων προγραμμάτων και μέσων δαπανών και ενσωματώνεται σε αυτά. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα προτάσεων της Επιτροπής για τον επόμενο πολυετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό:

·Σημαντική αναδιάρθρωση των μέσων εξωτερικής δράσης της Ένωσης για να επιτευχθεί μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των μέσων, να αξιοποιηθούν οικονομίες κλίμακας και συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων και να απλουστευθούν οι διαδικασίες. Με τον τρόπο αυτό η Ένωση θα είναι καλύτερα εξοπλισμένη για να επιδιώξει τους σκοπούς της και να προβάλει τους στόχους της, τις πολιτικές, τις αξίες και τα συμφέροντά της παγκοσμίως. Ο προτεινόμενος νέος μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας, με προϋπολογισμό σχεδόν 90 δισ. EUR συμβαδίζει με την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και τους ΣΒΑ. Με τον νέο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη, αξίας 10,5 δισ. EUR, η ΕΕ θα επιδιώξει να ενισχύσει την ικανότητά της όσον αφορά την πρόληψη των συγκρούσεων, την οικοδόμηση της ειρήνης και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας.

·Οι καινοτόμες λύσεις για τη στήριξη της μετάβασης προς τη βιώσιμη ανάπτυξη θα απαιτήσουν πρωτοφανείς επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη, του μεγαλύτερου μέχρι σήμερα προγράμματος έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ, με προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 100 δισ. EUR.

·Ένας πιο φιλόδοξος στόχος για ενσωμάτωση της διάστασης του κλίματος σε όλα τα προγράμματα της ΕΕ, με στόχο το 25 % των δαπανών της ΕΕ να συμβάλλουν στην επίτευξη κλιματικών στόχων, καθώς και στόχων μετάβασης σε καθαρή ενέργεια. Ο στόχος αυτός ανέρχεται στο 35 % του συνολικού προϋπολογισμού του προτεινόμενου προγράμματος πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης «Ορίζων Ευρώπη», το οποίο εκπονήθηκε και σχεδιάστηκε σύμφωνα με τους ΣΒΑ.

·Μια αναθεωρημένη πολιτική συνοχής με προϋπολογισμό άνω των 370 δισ. EUR – τον υψηλότερο προϋπολογισμό από όλες τις πολιτικές της ΕΕ και τις πρωτοβουλίες της περιόδου 2021-2027 – που θα προσελκύσει σημαντικές πρόσθετες εθνικές και ιδιωτικές επενδύσεις. Η πρόταση εστιάζεται στη βιώσιμη μεγέθυνση, στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, στο περιβάλλον και στην αποδοτική χρήση των πόρων, καθώς και στην κοινωνική ένταξη. Η αναθεωρημένη πολιτική συνοχής θα επιτρέψει στην ΕΕ να υλοποιήσει τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού σχετικά με τη δράση για το κλίμα και θα συμβάλει στον προσδιορισμό των ΣΒΑ εφόσον η υλοποίηση γίνεται σε στενή συνεργασία με τις περιφέρειες και τις τοπικές αρχές. Η επένδυση στον άνθρωπο θα αποτελέσει βασική προτεραιότητα με το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+) που συμβάλλει στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, με προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 101 δισ. EUR.

·Πρόταση για επίσπευση καίριων στρατηγικών επενδύσεων μέσω ενός νέου, ολοκληρωμένου επενδυτικού ταμείου, του InvestEU, που θα είναι καίριας σημασίας για τη μελλοντική ευημερία της Ευρώπης και την ηγετική της θέση όσον αφορά τους ΣΒΑ. Με τη συνεισφορά 15,2 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, το InvestEU αναμένεται να κινητοποιήσει πάνω από 650 δισ. EUR πρόσθετων επενδύσεων σε όλη την Ευρώπη.

·Μια απλουστευμένη, εκσυγχρονισμένη κοινή γεωργική πολιτική με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 365 δισ. EUR για να εξασφαλίσει την πρόσβαση σε ασφαλή, υψηλής ποιότητας, οικονομικά προσιτά, θρεπτικά και ποικίλα τρόφιμα για τα 500 εκατομμύρια καταναλωτών της ΕΕ. Η νέα κοινή γεωργική πολιτική θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση στο περιβάλλον και το κλίμα. Όλοι οι γεωργοί που λαμβάνουν στρεμματικές ενισχύσεις και ενισχύσεις με βάση το ζωικό κεφάλαιο θα πρέπει να συμμορφώνονται με μια σειρά απαιτήσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, τα ύδατα, το έδαφος, τη βιοποικιλότητα και το τοπίο, καθώς και με τη δημόσια υγεία, την υγεία των φυτών και την υγεία και καλή διαβίωση των ζώων.

·Ενισχυμένο περιβαλλοντικό πρόγραμμα LIFE, με προϋπολογισμό ύψους 5,5 δισ. EUR για έργα που στηρίζουν το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα, καθώς και νέα ειδική συνιστώσα για τη στήριξη της μετάβασης σε καθαρή ενέργεια.

·Προτείνεται να διπλασιαστεί ο προϋπολογισμός για το μελλοντικό πρόγραμμα Erasmus σε 30 δισ. EUR, ώστε μπορούν περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες να σπουδάσουν, να καταρτίζονται, να προσφέρουν εθελοντική εργασία και να αποκτούν επαγγελματική εμπειρία στο εξωτερικό.

·Το πρόγραμμα διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» για την περίοδο 2021-2027 αποσκοπεί στην ανάπτυξη έξυπνων, βιώσιμων, ασφαλών, προστατευμένων υποδομών χωρίς αποκλεισμούς στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας και στον ψηφιακό τομέα, με προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 42,3 δισ. EUR. Θα προωθηθούν συνέργειες μεταξύ των τριών τομέων και ο εξορθολογισμός των επενδύσεων με συνεπή κριτήρια επιλεξιμότητας και με προβολή μέσω του διαύλου έργων. Τουλάχιστον το 60 % της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» θα συμβάλει στη δράση για το κλίμα.

·Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και μια κοινωνία που χρειάζεται για την επίτευξη των ΣΒΑ. Το προτεινόμενο πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη, με προϋπολογισμό 9,2 δισ. EUR θα επιδιώξει τον σκοπό αυτό, για παράδειγμα στηρίζοντας την παροχή μεγάλης κλίμακας ικανοτήτων στην υπολογιστική υψηλών επιδόσεων και την τεχνητή νοημοσύνη, που θα προσφέρουν νέες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη, μεταξύ άλλων για τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα. 

·Απλουστευμένο και πιο στοχευμένο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας με συνολικό προϋπολογισμό 6,14 δισ. EUR για τη στήριξη της κοινής αλιευτικής πολιτικής, της θαλάσσιας πολιτικής της ΕΕ και των διεθνών δεσμεύσεων στον τομέα της διακυβέρνησης των ωκεανών, ειδικότερα στο πλαίσιο της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Κυριότερες πρωτοβουλίες της Επιτροπής Γιούνκερ που συνδέονται με τους ΣΒΑ

ΣΒΑ 1: Μηδενική φτώχεια

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Σύσταση σχετικά με τη μακροχρόνια ανεργία

·Σύσταση σχετικά με την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για όλους

·Πλαίσιο της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά

· Ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα

·Σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων

·Στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά την ανθεκτικότητα στην εξωτερική δράση της ΕΕ

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Πρόγραμμα δράσης για το πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών το διάστημα 2015-2030

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Αναθεωρημένη στρατηγική Βοήθεια για το εμπόριο

ΣΒΑ 2: Μηδενική πείνα

·Κοινή γεωργική πολιτική

·Κοινή αλιευτική πολιτική

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

·Πολυσυμμετοχική πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων

·Κανόνες για τη βιολογική γεωργία

·Πρωτοβουλία FOOD 2030 για την ανάπτυξη συνεκτικού θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας για βιώσιμα επισιτιστικά και διατροφικά συστήματα

·Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Ειδική Ομάδα για την Αγροτική Αφρική

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

ΣΒΑ 3: Καλή υγεία και ευημερία

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Κατάσταση της υγείας στην ΕΕ – κύκλος υποβολής εκθέσεων

·Ψηφιακός μετασχηματισμός του τομέα της υγείας και της περίθαλψης: καλύτερη υγεία και περίθαλψη για περισσότερους πολίτες με καλύτερους και αποτελεσματικούς τρόπους

·Σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»

·Επικαιροποίηση των κανόνων για τους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες

·Συνεργασία της ΕΕ σε θέματα νόσων που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό

·Συντονιστική ομάδα για την προαγωγή της υγείας, την πρόληψη των ασθενειών και τη διαχείριση μη μεταδιδόμενων νοσημάτων

·Νέοι κανόνες για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα

·Επιβολή των ενωσιακών προτύπων για την ατμοσφαιρική ρύπανση και μέτρα για την υποστήριξη των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών φορέων στην καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Στρατηγικό σχέδιο δράσης για την οδική ασφάλεια

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Ερευνητική σύμπραξη με την Αφρική για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS, της φυματίωσης και άλλων λοιμωδών νόσων

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

ΣΒΑ 4: Ποιοτική εκπαίδευση

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης έως το 2025

·Νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση

·Νέα ατζέντα δεξιοτήτων για την Ευρώπη

·Στρατηγική για τη νεολαία 2019-2027

·Σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση

·Συστάσεις όσον αφορά υψηλής ποιότητας συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας· όσον αφορά την αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση των τίτλων και των περιόδων μαθητείας στο εξωτερικό· όσον αφορά τη βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών· όσον αφορά ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας· όσον αφορά τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης· και όσον αφορά τις διαδρομές αναβάθμισης των δεξιοτήτων, νέες ευκαιρίες για ενηλίκους

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Δράση της ΕΕ για την εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και παρατεταμένες κρίσεις

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης»

ΣΒΑ 5: Ισότητα των φύλων

· Στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων 2016-2019

·Δέσμη μέτρων για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής

·Σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·«Γυναίκες στις μεταφορές»

·Σχέδιο δράσης για την ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών στις εξωτερικές σχέσεις

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Παγκόσμια Συμμαχία: Πρωτοβουλία «Spotlight» (ΕΕ-ΟΗΕ) για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

ΣΒΑ 6: Καθαρό νερό και αποχέτευση

·Πρόταση για αναθεωρημένους κανόνες πόσιμου νερού

·Πρόταση σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση των υδάτων

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΣΒΑ 7: Φτηνή και καθαρή ενέργεια

·Στρατηγική για την ενεργειακή ένωση

·Δέσμες μέτρων «Η Ευρώπη σε κίνηση»

·Δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030

·Μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τον ψηφιακό μετασχηματισμό στον τομέα της ενέργειας μέσω του διαδικτύου των πραγμάτων

·Στρατηγικό σχέδιο ενεργειακής τεχνολογίας

·Ευρωπαϊκή συμμαχία για τους συσσωρευτές

·Αποστολή καινοτομίας

·Στήριξη για τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση

·Παρατηρητήριο ενεργειακής φτώχειας

·Πρωτοβουλία «Καθαρή ενέργεια για τα νησιά της ΕΕ»

·Πολιτική συνοχής

·Σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά

·Στρατηγική χαμηλών εκπομπών

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Στρατηγική για την ενεργειακή τροφοδότηση της Αφρικής

·Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΣΒΑ 8: Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη

·Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη / «Σχέδιο Γιούνκερ»

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Ανανεωμένη στρατηγική για τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ

·Νέο θεματολόγιο για την έρευνα και την καινοτομία και πρόγραμμα «Ορίζων 2020»

·Πολιτική συνοχής

·Κανόνες για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας

·Επικαιροποίηση των κανόνων για την απόσπαση εργαζομένων

·Πρόταση για τη σύσταση Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας

·Επικαιροποίηση των κανόνων για τους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες

·Σύσταση σχετικά με την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για όλους

·Σύσταση σχετικά με τη μακροχρόνια ανεργία

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

·Εξωτερικό επενδυτικό σχέδιο, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Αναθεωρημένη στρατηγική Βοήθεια για το εμπόριο

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

·Νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης»

ΣΒΑ 9: Βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές

·Ανανεωμένη στρατηγική βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ και κατάλογος των πρώτων υλών ζωτικής σημασίας

·Στρογγυλή τράπεζα υψηλού επιπέδου «Βιομηχανία 2030»

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

·Καθαρός πλανήτης για όλους – Το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Νέο θεματολόγιο για την έρευνα και την καινοτομία και πρόγραμμα «Ορίζων 2020», που περιλαμβάνει σημαντική ειδική συνιστώσα για την ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας

·Πολιτική συνοχής

·Στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά

·Σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά

·Δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»

·Παρατηρητήριο ενεργειακής φτώχειας

·Εφαρμογή της στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη

·Δέσμες μέτρων «Η Ευρώπη σε κίνηση»

· «Γυναίκες στις μεταφορές»

·Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη»

·Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ευρωπαϊκού επεξεργαστή

·Στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών

·Εξωτερικό επενδυτικό σχέδιο

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης»

ΣΒΑ 10: Λιγότερες ανισότητες

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα

·Σύσταση σχετικά με την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για όλους

·Δέσμη μέτρων για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής

·Κανόνες για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας σε όλη την ΕΕ

·Πολιτική συνοχής

·Πλαίσιο της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά

·Ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση

·Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία 2015-2019

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΣΒΑ 11: Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες

·Αστικό θεματολόγιο της ΕΕ

·Στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων

·Νέο θεματολόγιο για την έρευνα και την καινοτομία και πρόγραμμα «Ορίζων 2020», που περιλαμβάνει πρωτοβουλία μεγάλης κλίμακας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των έξυπνων πόλεων και κοινοτήτων

·Κοινή ανακοίνωση για την ανθεκτικότητα

·Πολιτική συνοχής

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

·Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια

·Ενίσχυση της ενωσιακής διαχείρισης των καταστροφών (rescEU) και αναθεώρηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ

·Πρόγραμμα δράσης για το πλαίσιο του Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών το διάστημα 2015-2030

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Βραβείο «Πόλεις της ΕΕ για το δίκαιο και ηθικό εμπόριο»

ΣΒΑ 12: Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, που περιλαμβάνει πλαίσιο παρακολούθησης και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Πολυσυμμετοχική πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων

·Νέοι κανόνες της ΕΕ σχετικά με τα απόβλητα, που περιλαμβάνουν μέτρα σχετικά με την απώλεια και σπατάλη τροφίμων

·Στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες

·Πρωτοβουλίες μεγάλης κλίμακας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τον ψηφιακό και βιώσιμο μετασχηματισμό του τομέα γεωργικών προϊόντων διατροφής

·Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος

·Πρόγραμμα εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και την ενεργειακή επισήμανση

·Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη συνεργατική οικονομία

·Εφαρμογή της στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη

·Κανόνες σχετικά με τα ορυκτά από εμπόλεμες ζώνες

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

ΣΒΑ 13: Δράση για το κλίμα

·Έναρξη ισχύος της συμφωνίας του Παρισιού σχετικά με τη δράση για το κλίμα

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030

·Ανανέωση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ

·Δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»

·Δέσμες μέτρων «Η Ευρώπη σε κίνηση»

·Στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών

·Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία

·Θεματολόγιο για τη διακυβέρνηση των ωκεανών

·Κατάλογος πρώτων υλών ζωτικής σημασίας

·Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια

·Ενίσχυση της ενωσιακής διαχείρισης των καταστροφών (rescEU) και αναθεώρηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ

· Πρόγραμμα δράσης για το πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών το διάστημα 2015-2030  

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΣΒΑ 14: Ζωή στο νερό

·Στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες

·Θεματολόγιο για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών

·Στρατηγική της ΕΕ για τη γαλάζια ανάπτυξη

·Νέοι κανόνες σχετικά με τη βιώσιμη διαχείριση των εξωτερικών αλιευτικών στόλων

·Πρόταση για την αναθεώρηση του ενωσιακού συστήματος ελέγχου της αλιείας

·Καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΣΒΑ 15: Ζωή στη στεριά

·Σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία

·Πρωτοβουλία της ΕΕ για τους επικονιαστές

·Νέοι κανόνες για τα χωροκατακτητικά ξένα είδη

·Νέοι κανόνες για τη βιολογική γεωργία

·Δράση της ΕΕ κατά της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

ΣΒΑ 16: Ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Νέα «Συμμαχία Αφρικής – Ευρώπης»

·Το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια

·Σχέδιο δράσης για την προστασία των δημόσιων χώρων

·Μέτρα για την αντιμετώπιση του παράνομου διαδικτυακού περιεχομένου

·Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία

·Εφαρμογή της στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη

·Ευρωπαϊκή Εισαγγελία

·Κανόνες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας

·Κανόνες για τη φορολογική διαφάνεια και μέτρα κατά της φοροαποφυγής

·Ενισχυμένοι κανόνες σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων

·Αναθεωρημένοι κανόνες για τα πυροβόλα όπλα

·Μέτρα για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων ευρωπαϊκών εκλογών

·Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

ΣΒΑ 17: Συνεργασία για τους στόχους

·Θεματολόγιο της ΕΕ για τη βελτίωση της νομοθεσίας

·Πολυσυμμετοχική πλατφόρμα για την υλοποίηση των ΣΒΑ στην ΕΕ

·Πρωτοβουλία «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον»

·Ετήσια έκθεση παρακολούθησης σχετικά με την πρόοδο της ΕΕ προς την επίτευξη των ΣΒΑ

·Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων

·Πλατφόρμα για την πολιτική υγείας της ΕΕ

·Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης

·Νέο ξεκίνημα για τον κοινωνικό διάλογο

·Πρωτοβουλία «Περισσότερες εισπράξεις, καλύτερες δαπάνες»

·Σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά

·Ευρωπαϊκό εξωτερικό επενδυτικό σχέδιο και Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

·Κατάλογος πρώτων υλών ζωτικής σημασίας

·Καθαρός πλανήτης για όλους – το μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

·Διεθνής αστική συνεργασία

·Πρωτοβουλία «Έξυπνη χρηματοδότηση για έξυπνα κτίρια»

·Ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής

·Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη

·Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και στρατηγική διεύρυνσης της ΕΕ, στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια

·Στρατηγική «Εμπόριο για όλους»

·Αναθεωρημένη στρατηγική Βοήθεια για το εμπόριο

·Συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Οι επιδόσεις της ΕΕ όσον αφορά τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)

Η ΕΕ αποτελεί έναν από τους καλύτερους τόπους διαβίωσης στον κόσμο και τα κράτη μέλη της ΕΕ ηγούνται ήδη της εφαρμογής των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Ωστόσο, καμία χώρα στον κόσμο δεν έχει επιτύχει όλους τους συμφωνηθέντες στόχους και από μια πιο αναλυτική εκτίμηση των επιδόσεων της ΕΕ όσον αφορά τους ΣΒΑ προκύπτει ότι και η ΕΕ πρέπει να καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες σε όλα τα μέτωπα.

Οι 17 ΣΒΑ της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι στενά αλληλένδετοι και σχεδιασμένοι έτσι ώστε να είναι αδιαίρετοι, για τον λόγο αυτό η ενσωμάτωσή τους τις δράσεις όλων των παραγόντων είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιτυχή υλοποίησή τους σε τοπικό επίπεδο. Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν καλύτερες συνέργειες και να επιτευχθεί μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των πολιτικών, καθώς και να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό κανονιστικό, οικονομικό και συμπεριφορικό περιβάλλον για την υλοποίησή τους.

Η θέση σε βιώσιμη πορεία των προτύπων παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η ενίσχυση των ενεργειών μας για την προστασία των ωκεανών μας, των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα, διότι τα φυσικά συστήματα του πλανήτη που στηρίζουν τη ζωή επί της γης οδηγούνται όλο και περισσότερο στα άκρα. Η καταπολέμηση της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, των ανισοτήτων και των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων πρέπει να επιταχυνθούν για να διασφαλιστεί η ευμάρεια και η ευημερία όλων, η κοινωνική και πολιτική σταθερότητα και να διατηρηθεί η στήριξη για το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Πρέπει συνεχιστεί η προαγωγή και η γαλούχηση του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων καθώς και της πολυμέρειας και του εμπορίου βάσει ισχυρών κανόνων.

Το παρόν έγγραφο παρέχει μια εικόνα για τις επιδόσεις της ΕΕ όσον αφορά τους ΣΒΑ. Για καθέναν από τους στόχους παρατίθεται επισκόπηση της προόδου της ΕΕ, των αναπτυξιακών τάσεων και του πώς η ΕΕ μπορεί να συγκριθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρέχεται συνοπτική περιγραφή του τρόπου με τον οποίο η ΕΕ αναμένεται να σημειώσει πρόοδο έως το 2030, καθώς και των στοιχείων που θα συντελέσουν και ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη μετάβαση προς μια βιώσιμη Ευρώπη. Η βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να αποτελέσει κοινή προσπάθεια στην οποία θα συμμετέχουν όλα τα μέλη της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται επίσης διάφορα παραδείγματα πραγματικών καταστάσεων με σκοπό την προβολή ορθών πρακτικών από διαφορετικούς παράγοντες σε διάφορα επίπεδα.

Σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, επτά κράτη μέλη της ΕΕ-27 βρίσκονται μεταξύ των κορυφαίων 10 στην παγκόσμια κατάταξη του δείκτη ΣΒΑ και το σύνολο των 27 κρατών μελών της ΕΕ συγκαταλέγονται στις κορυφαίες 50 χώρες μεταξύ των 156 που αξιολογήθηκαν 1 . Κατά τα τελευταία πέντε έτη, η ΕΕ στο σύνολό της έχει σημειώσει πρόοδο προς την επίτευξη σχεδόν όλων των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Η μεγαλύτερη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τον ΣΒΑ 3 – Εξασφάλιση υγιούς ζωής και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες, και όσον αφορά τον ΣΒΑ 4 – Χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμη ποιότητα της εκπαίδευσης και προώθηση των ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους, οι οποίοι επίσης βρίσκονται μεταξύ των τριών κορυφαίων ΣΒΑ των κρατών μελών της ΕΕ-27 στην παγκόσμια κατάταξη. Κατά μέσο όρο, στην παγκόσμια κατάταξη, τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 έχουν την υψηλότερη βαθμολογία όσον αφορά τον ΣΒΑ 1 – Εξάλειψη της φτώχειας σε όλες της τις μορφές και παντού. Η ΕΕ έχει ωστόσο απομακρυνθεί από τον ΣΒΑ 10 – Μείωση των ανισοτήτων τόσο εντός και όσο μεταξύ των διαφόρων χωρών, Μείωση των ανισοτήτων τόσο εντός και όσο μεταξύ των διαφόρων χωρών, ενώ υφίστανται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα κράτη μέλη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η πρόοδος δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη ότι η τρέχουσα κατάσταση του σχετικού στόχου είναι ικανοποιητική για την ΕΕ. Για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκε αξιοσημείωτη πρόοδος προς την επίτευξη του ΣΒΑ 12 – Διασφάλιση μεθόδων βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής, αλλά σε αυτόν τον ΣΒΑ τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 έχουν τη δεύτερη χαμηλότερη μέση βαθμολογία στην παγκόσμια κατάταξη και πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά. Κατά μέσο όρο, στην παγκόσμια κατάταξη τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 έχουν τη χαμηλότερη βαθμολογία όσον αφορά τον ΣΒΑ 14 – Διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Επισκόπηση της προόδου προς την επίτευξη των ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ 2

Εξάλειψη της φτώχειας σε όλες της τις μορφές και παντού

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Μολονότι η ΕΕ είναι πρωτοπόρος στην πλειονότητα των τομέων απασχόλησης και των κοινωνικών τομέων, η κοινωνία μας εξακολουθεί να βιώνει προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η φτώχεια περιορίζει τις ευκαιρίες των ανθρώπων να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους, την ενεργή συμμετοχή τους στην κοινωνία και τα δικαιώματά τους να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες. Η φτώχεια είναι πολυδιάστατο φαινόμενο: δεν είναι μόνο έλλειψη επαρκούς εισοδήματος, αλλά περιλαμβάνει και άλλες πτυχές, από την υλική στέρηση έως τις διακρίσεις και την αδυναμία συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. Η φτώχεια μπορεί να είναι μακροχρόνια και να πλήττει περισσότερες γενιές. Η ΕΕ ανέλαβε δράση σε πολλαπλά μέτωπα για την αντιμετώπιση της φτώχειας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της, από νομοθετικές παρεμβάσεις ως την ειδική χρηματοδότηση, τον συντονισμό των πολιτικών και την προαγωγή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης / της υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς και του κοινωνικού διαλόγου, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της και με σεβασμό στις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Το 2017, για πρώτη φορά από την έναρξη της παγκόσμιας κρίσης, ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ μειώθηκε κάτω από το σημείο αναφοράς του 2008: τα άτομα που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού είναι λιγότερα κατά 3,1 εκατομμύρια σε σύγκριση με το 2008 ή κατά 10,8 εκατομμύρια σε σχέση με το 2012, όταν ο αριθμός τους κορυφώθηκε. Ωστόσο, ο στόχος της ΕΕ για την απαλλαγή τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων ατόμων από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό έως το 2020 σε σύγκριση με το 2008 εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πρόκληση. Τα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, όπως τα παιδιά, οι νέοι, τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, οι άνεργοι, τα άτομα που έχουν γεννηθεί εκτός ΕΕ, τα άτομα που προέρχονται από περιθωριοποιημένες κοινότητες και τα άτομα που ζουν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας ή που εργάζονται σε επισφαλείς θέσεις εργασίας αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Στον εξωτερικό τομέα, η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στις προσπάθειες εξάλειψη της φτώχειας χάρη σε έναν συνεκτικό συνδυασμό πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής συνεργασίας, των διαφόρων μέσων εμπορικής πολιτικής και των ευρωπαϊκών πολιτικών γειτονίας και διεύρυνσης. Η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, που είναι το πλαίσιο της αναπτυξιακής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της, έχει ως επίκεντρο την εξάλειψη της φτώχειας, την αντιμετώπιση των διακρίσεων και των ανισοτήτων και τη μέριμνα για όλους τους πολίτες. Οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών και οι μονομερείς εμπορικές προτιμήσεις της ΕΕ, καθώς και η επικαιροποιημένη στρατηγική «Βοήθεια για το εμπόριο» του 2017, υποστηρίζουν τη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Βασικές τάσεις ·Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 2017 112,9 εκατ. άτομα, ή το 22,5 % του πληθυσμού της ΕΕ, αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, δηλαδή αντιμετώπιζαν τουλάχιστον μία από τις τρεις ακόλουθες καταστάσεις: κίνδυνο φτώχειας, σοβαρές υλικές στερήσεις ή πολύ χαμηλή ένταση εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι συνεχίζεται η καθοδική τάση που ξεκίνησε το 2012, όταν ο αριθμός των ατόμων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού κορυφώθηκε, αγγίζοντας τα 123,8 εκατ. άτομα. Οι γυναίκες στην ΕΕ αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας, κυρίως λόγω των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας που υφίστανται στη διάρκεια της ζωής τους. Το ποσοστό των παιδιών (ηλικίας 0-17 ετών) που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μειώνεται, αλλά παραμένει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από το αντίστοιχο ποσοστό του γενικού πληθυσμού στα περισσότερα κράτη μέλη. Στο εσωτερικό της ΕΕ εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. ·Το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο εισοδηματικής φτώχειας αυξανόταν επί σειρά ετών μετά την κρίση, αλλά σταθεροποιήθηκε την περίοδο 2015-2016 (περίπου στο 17,3 %) και το 2017 μειώθηκε στο 16,9 % του πληθυσμού της ΕΕ, χάρη στη συνεχιζόμενη ανάκαμψη και τη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά τους φτωχούς εργαζόμενους, η εισοδηματική φτώχεια έπληξε επίσης το 9,6 % των απασχολούμενων το 2017. Την τελευταία τετραετία, το ποσοστό αυτό σταθεροποιήθηκε, αν και σε επίπεδο υψηλότερο από του 2008 (8,6 %). ·Το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από σοβαρή υλική στέρηση μειώνεται σταθερά μετά την κορύφωσή του στο 9,9 % του πληθυσμού της ΕΕ το 2012 και έχει φτάσει στο 6,9 % το 2017, σε επίπεδα χαμηλότερα από το 2008 (8,5 %)· αυτό σημαίνει ότι περίπου 1 στους 14 ανθρώπους αντιμετωπίζουν έλλειψη πόρων, για παράδειγμα δεν είναι σε θέση να εξοφλούν τους λογαριασμούς τους, να διαθέτουν επαρκή θέρμανση στο σπίτι τους ή να πληρώσουν διακοπές μιας εβδομάδας μακριά από το σπίτι. ·Τα άτομα που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας τείνουν να είναι πιο εκτεθειμένα σε ανεπαρκείς συνθήκες στέγασης, όπως προβλήματα στεγανότητας στη στέγη, υγρούς τοίχους ή έλλειψη βασικών εγκαταστάσεων υγιεινής. Το φαινόμενο αυτό έπληττε το 13,1 % του πληθυσμού της ΕΕ το 2017 και ακολουθεί πτωτική πορεία.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία όλων των κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 95 στα 100 για τον ΣΒΑ 1, με αποτέλεσμα αυτός ο στόχος να συγκεντρώνει την υψηλότερη βαθμολογία στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις/με όλες τις παραμέτρους σταθερές Μέχρι το 2030, μολονότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις, αναμένεται ότι η ΕΕ θα έχει σημειώσει περαιτέρω σημαντική πρόοδο προς την εξάλειψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η αύξηση της απασχόλησης θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, αλλά δεν θα είναι επαρκής για την ολοκληρωτική εξάλειψη της φτώχειας. Η πρόσβαση σε επαρκή κοινωνική προστασία, ποιοτικές υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, εκπαίδευση, στέγαση και κοινωνικές υπηρεσίες για όλους θα πρέπει να προσαρμοστεί στις μελλοντικές δημογραφικές αλλαγές, στις νέες τεχνολογίες, στις εξελισσόμενες μορφές εργασίας, καθώς και στις προκλήσεις της μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής. Η πρόοδος αναμένεται να συνεχιστεί από ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ θα συνεχίσουν να συμβάλλουν στην εξάλειψη της φτώχειας σε τρίτες χώρες.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Μοχλοί πολιτικής που συνδέονται με την απασχόληση και την κοινωνική πρόνοια (ειδικότερα τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και ένταξης, οι πολιτικές για την αγορά εργασίας, η ισότητα των φύλων, το μορφωτικό επίπεδο, το επίπεδο δεξιοτήτων, η διά βίου μάθηση και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η μακροχρόνια περίθαλψη), ισότιμη πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, κοινωνική καινοτομία, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, πολυμέρεια, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο, συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, φορολογία.

Κίνδυνοι/Αρνητικοί παράγοντες Ανισότητα ευκαιριών, γήρανση του πληθυσμού, αλλαγή της σύνθεσης των νοικοκυριών (π.χ. μονομελή νοικοκυριά), κλιματική αλλαγή, αντίδραση στις πολιτικές και τα κινήματα για την ισότητα των φύλων, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, κατακερματισμός της αγοράς εργασίας και επισφαλής απασχόληση, ψηφιακό χάσμα.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Σε επίπεδο ΕΕ: Ο  ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων  αποτελεί το βασικό κατευθυντήριο πλαίσιο για την καταπολέμηση της φτώχειας σε επίπεδο ΕΕ. Η πλειονότητα των 20 αρχών του αφορούν άμεσα τους ΣΒΑ για τη φτώχεια, όπως είναι η μείωση της φτώχειας σε όλες της τις διαστάσεις, η υλοποίηση κατάλληλων συστημάτων προστασίας σε εθνικό επίπεδο, καθώς και η δημιουργία κατάλληλων πλαισίων πολιτικής για τη στήριξη των επενδύσεων για την εξάλειψη της φτώχειας. Ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων συμβάλλει στην παρακολούθηση των επιδόσεων και στον εντοπισμό των τάσεων που επικρατούν στα διάφορα κράτη μέλη στον τομέα της απασχόλησης και στον κοινωνικό τομέα, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Σε επίπεδο κρατών μελών: Η Πορτογαλία έλαβε διάφορα μέτρα για την ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και της καταπολέμησης της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των ανισοτήτων. Η επονομαζόμενη «Δέσμη μέτρων για το εισόδημα» στηρίζει τα εισοδήματα των νοικοκυριών μέσω της αναπροσαρμογής των συντάξεων, της αποκατάστασης της τιμής αναφοράς του εισοδήματος κοινωνικής αλληλεγγύης, καθώς και των κλιμάκων ισοδυναμίας για το ελάχιστο εισόδημα, και μέσω της αύξησης των χαμηλότερων επιπέδων του επιδόματος τέκνου και του οικογενειακού επιδόματος. Ο δείκτης κοινωνικής στήριξης —μια τιμή αναφοράς για τα μέτρα κοινωνικής προστασίας— αναπροσαρμόστηκε, ενώ παρατάθηκε η κάλυψη του συστήματος ελάχιστου εισοδήματος. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Ο δήμος Μονάχου στη Γερμανία υλοποίησε σειρά πρωτοβουλιών με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου την περίοδο 2015-2018 για να υποστηρίξει την ένταξη των ανέργων στην τοπική αγορά εργασίας και να συμβάλει με αυτόν τον τρόπο στη μείωση της φτώχειας. Στις πρωτοβουλίες αυτές συγκαταλέγονται το έργο «Work & Act», το οποίο βοηθά τους ανέργους να βρουν δουλειά, το έργο «Power-M», που υποστηρίζει την ενδυνάμωση των γυναικών ώστε να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας μετά την άδεια μητρότητας, το έργο «Guide» για την παροχή καθοδήγησης σε γυναίκες επιχειρηματίες και τα έργα «FIBA» και «MigraNet» για την υποστήριξη της ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας. Σε επίπεδο εταιρειών: Η εταιρεία φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας Naturgy στην Ισπανία εφαρμόζει ένα σχέδιο που εγγυάται την προστασία ευάλωτων καταναλωτών. Χάρη στον κοινωνικό αντίκτυπο του σχεδίου, αυτή η νέα ιδιωτική επιχείρηση επιδιώκει να αναδειχθεί ως καταλύτης για την καταπολέμηση της φτώχειας και να υποστηρίξει τους κοινωνικούς φορείς στις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ελάχιστου Εισοδήματος ευαισθητοποιεί σχετικά με την ανάγκη προσφοράς επαρκών παροχών ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, οι οποίες να διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση σε όλα τα στάδια της ζωής και αποτελεσματική πρόσβαση στα αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες. Συγκεντρώνει στους κόλπους του διάφορες οργανώσεις, εμπειρογνώμονες, επαγγελματίες, πανεπιστημιακούς και άλλους φορείς που δραστηριοποιούνται για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Εξάλειψη της πείνας, επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας, βελτίωση της διατροφής και προώθηση της βιώσιμης γεωργίας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Στην ΕΕ αποτελεί προτεραιότητα η επίτευξη ασφαλούς και υγιούς διατροφής και η διασφάλιση παραγωγικών και βιώσιμων γεωργικών συστημάτων και βιώσιμης αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Μέσω των πολιτικών της, η ΕΕ βοηθά τους γεωργούς και τους αλιείς να ανταποκρίνονται στη ζήτηση τροφίμων και να προσφέρουν στον πληθυσμό σταθερά, ασφαλή τρόφιμα υψηλής ποιότητας που παράγονται με βιώσιμο τρόπο σε προσιτές τιμές. Η βιώσιμη γεωργία, αλιεία και υδατοκαλλιέργεια που λαμβάνει υπόψη τη διάσταση της διατροφής είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση του συνεχούς εφοδιασμού των καταναλωτών με ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα, σήμερα και στο μέλλον, ιδίως εν όψει προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εξαγωγές της ΕΕ συμβάλλουν σημαντικά στον παγκόσμιο εφοδιασμό τροφίμων. Ενώ η παραγωγικότητα στον τομέα των τροφίμων εξακολουθεί να αυξάνεται στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι στο παρελθόν, εφαρμόζονται επίσης μέτρα για την ενίσχυση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιδόσεων της γεωργίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας προκειμένου να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τον αντίκτυπο στις τρίτες χώρες. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές του κόσμου που υποφέρουν από πείνα, τα κυριότερα διατροφικά προβλήματα της ΕΕ είναι το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία, καθώς και η έλλειψη μικροθρεπτικών στοιχείων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα δύο τρίτα των φτωχών του πλανήτη ζουν σε αγροτικές περιοχές και εξαρτώνται από τη γεωργία για τον βιοπορισμό τους. Η ΕΕ τοποθετεί πάντα την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια στο επίκεντρο της αναπτυξιακής συνεργασίας και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην επισιτιστική ασφάλεια και στη βιώσιμη γεωργία και αλιεία στο πλαίσιο των εμπορικών σχέσεών της, καθώς και των πολιτικών γειτονίας και διεύρυνσης. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παγκοσμίως χορηγός ανθρωπιστικής επισιτιστικής βοήθειας σε θύματα επισιτιστικών κρίσεων σε όλο τον κόσμο και επενδύει τεράστια ποσά για την αντιμετώπιση του κινδύνου λιμού στις χώρες που το έχουν ανάγκη.

Βασικές τάσεις ·Η παχυσαρκία είναι σοβαρό πρόβλημα υγείας στην ΕΕ: το 15,9 % του συνολικού ενήλικου πληθυσμού ήταν παχύσαρκο το 2014. Η παχυσαρκία πλήττει δυσανάλογα τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στην Ευρώπη. Εάν εξεταστεί σε συνδυασμό με το υπερβολικό βάρος, η σοβαρότητα του προβλήματος εντείνεται, καθώς το ποσοστό που πλήττεται ξεπερνά το 50 % του συνολικού ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ και η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί κατά τα επόμενα έτη. ·Προκειμένου να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού γεωργικού τομέα, πρέπει πρώτα να επιτευχθεί η οικονομική βιωσιμότητά του. Το γεωργικό εισόδημα των συντελεστών παραγωγής ανά ετήσια μονάδα εργασίας, που είναι δείκτης παραγωγικότητας της εργασίας, εμφανίζει ελαφρώς ανοδική τάση στην ΕΕ και σήμερα είναι κατά 21,6 % υψηλότερο από το 2010. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ κρατών μελών. ·Το ποσοστό της συνολικής γεωργικής έκτασης που χρησιμοποιείται για τη βιολογική γεωργία σχεδόν διπλασιάστηκε από το 2005 έως το 2017, από 3,6 % σε 7,0 %. Πιο συγκεκριμένα: η συνολική έκταση βιολογικής γεωργίας στην ΕΕ των 28 (δηλαδή οι εκτάσεις που είχαν μετατραπεί πλήρως και οι εκτάσεις υπό μετατροπή) ήταν σχεδόν 12 εκατομμύρια εκτάρια το 2016. Η αξία της λιανικής αγοράς βιολογικών προϊόντων στην ΕΕ ανήλθε σε 30,7 δισ. EUR το 2016, ενώ οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 12 % μεταξύ του 2015 και του 2016. ·Αρκετοί δείκτες μέτρησης των αρνητικών επιπτώσεων της γεωργίας στο περιβάλλον αποτυπώνουν κάποιες θετικές τάσεις, αλλά και ορισμένες ανησυχητικές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης κατανάλωσης φυτοφαρμάκων σε κάποια μέρη της Ευρώπης και της κατανάλωσης αντιμικροβιακών, που εξακολουθεί να είναι υψηλή (στην ΕΕ, το 70 % των αντιμικροβιακών χρησιμοποιούνται σε ζώα παραγωγής τροφίμων), ενώ δεν έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος για την αντιμετώπιση της συνολικής μείωσης της βιοποικιλότητας. ·Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία αυξάνονται με αργούς ρυθμούς από το 2010, αν και εξακολουθούν να είναι πολύ χαμηλότερες από τα επίπεδα του 1990. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας του γεωργικού τομέα. ·Η επιφάνεια της χερσαίας έκτασης της ΕΕ που διατρέχει κίνδυνο σοβαρής διάβρωσης του εδάφους μειώνεται, εν μέρει χάρη στα υποχρεωτικά μέτρα πολλαπλής συμμόρφωσης της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Το ποσοστό μη τεχνητού διαβρωτικού εδάφους που εκτιμάται ότι διατρέχει κίνδυνο σοβαρής διάβρωσης από νερό μειώθηκε από 6,0 % σε 5,2 % μεταξύ του 2000 και του 2012. ·Κατά την περίοδο 2014-2016 παρατηρείται συνεχής βελτίωση των επιδόσεων του τομέα της υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ. Το 2016 ο τομέας υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ διέθεσε στην αγορά 1,4 εκατ. τόνους θαλασσινών αξίας σχεδόν 5 δισ. EUR, που αντιστοιχούν σε ετήσια αύξηση 2,2 % σε όγκο και 3,1 % σε αξία μεταξύ του 2014 και του 2016. Παρατηρείται επίσης ολοένα και περισσότερο η μετάβαση από τη συμβατική στη βιολογική υδατοκαλλιέργεια.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 14 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 70 στα 100 για τον ΣΒΑ 2. 13 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις/με όλες τις παραμέτρους σταθερές Αναμένεται ότι η ΕΕ θα εξακολουθήσει να σημειώνει πρόοδο προς την εξάλειψη της πείνας και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών στο μέλλον. Με βάση την έκθεση «EU Agricultural Outlook for 2030» (Προοπτικές του γεωργικού τομέα στην ΕΕ για το 2030), δεν αναμένονται σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ, εφόσον δεν υπάρξουν σημαντικές διαταραχές στην αγορά. Οι πολιτικές για την ασφάλεια των τροφίμων διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων και υγείας των ζώων και των φυτών εντός της ΕΕ, εξασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα της εσωτερικής αγοράς. Αβεβαιότητες θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και, ως εκ τούτου, επιλεγμένοι κίνδυνοι υπόκεινται σε παρακολούθηση. Η επίτευξη αυτού του ΣΒΑ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση, εκ μέρους της βιομηχανίας, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των αρχών και των πολιτών, των κοινωνικών, εμπορικών και ατομικών καθοριστικών παραγόντων της ανθυγιεινής διατροφής, καθώς και των επιπτώσεών τους τόσο στην ανθρώπινη υγεία όσο και στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Στο πλαίσιο αυτό, οι τρέχουσες προσπάθειες για την ανασύνθεση των τροφίμων μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας, καθώς και του οικονομικού αντικτύπου τους. Θα εξαρτηθεί, επίσης, από την εκπαίδευση του κοινού στη χρήση νέων τεχνολογιών ή στην αντιμετώπιση νέων προκλήσεων. Η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα (ενώσεις, κυβερνήσεις, ιδιωτικός τομέας, επιστήμονες και εμπειρογνώμονες του τομέα της υγείας) θα είναι καίριας σημασίας για τη βελτίωση των επιπτώσεων των συστημάτων τροφίμων στο περιβάλλον και την υγεία, τον προσδιορισμό βέλτιστων πρακτικών, την αποδοτική διαχείριση των επισιτιστικών πόρων, τη μείωση της σπατάλης τροφίμων κ.λπ. Η πραγματοποίηση επενδύσεων για πιο βιώσιμη γεωργία θα επιδράσει επίσης θετικά στη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού τροφίμων, που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού ή η κλιματική αλλαγή. Η ολοκληρωμένη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών ή τα τρόφιμα με βέλτιστα διατροφικά χαρακτηριστικά θα ωφελήσουν τους πολίτες, καθώς θα συμβάλουν στη βελτίωση της υγείας τους και, επομένως, της ποιότητας ζωής τους.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, αλλαγή συμπεριφοράς, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, βιώσιμα συστήματα τροφίμων, νέες τεχνολογίες, τεχνητή νοημοσύνη, έρευνα και καινοτομία, εστίαση στις ανθεκτικές κοινωνίες, εκπαίδευση, δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι/Αρνητικοί παράγοντες Φτώχεια, κοινωνικές ανισότητες και ανισότητες στον τομέα της υγείας, γήρανση του πληθυσμού μας, γεωπολιτική αστάθεια, κλιματική αλλαγή και απώλεια βιοποικιλότητας, ανεξέλεγκτα νοσήματα των ζώων, επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμοί και επιμολυντές.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Η εταιρική σχέση ΕΕ-Αφρικής για την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια και τη βιώσιμη γεωργία, η οποία εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 2016, ενθαρρύνει τη συνεργασία στην έρευνα και την καινοτομία στους τομείς της βιώσιμης εντατικοποίησης, των γεωργικών συστημάτων και των συστημάτων τροφίμων που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση της διατροφής, καθώς και των αγορών και του εμπορίου γεωργικών προϊόντων. Σε επίπεδο ΕΕ: Η εκσυγχρονισμένη και απλουστευμένη κοινή γεωργική πολιτική επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τη συμβολή της στην υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Στις προτάσεις της Επιτροπής για τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027 αναφέρεται ρητά ως στόχος η περαιτέρω βελτίωση της βιώσιμης ανάπτυξης της γεωργίας, των τροφίμων και των αγροτικών περιοχών. Σε επίπεδο κρατών μελών: Το πρόγραμμα για την ποικιλότητα των καλλιεργούμενων φυτών είναι ένα εθνικό πρόγραμμα που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί ως προσαρμοζόμενο εργαλείο για τη δημιουργία ενός ευφυούς και βιώσιμου τρόπου προστασίας και αξιοποίησης του φυτικού πλούτου της Σουηδίας. Αφορά τη συλλογή σπόρων προς σπορά και άλλων παλαιότερων ποικιλιών από ολόκληρη τη Σουηδία και τη διατήρησή τους στη Σκανδιναβική Τράπεζα Γονιδίων (Nordic Gene Bank). Εισάγει εκ νέου παλαιά καλλιεργούμενα φυτά στην αγορά. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης της ηπειρωτικής Πορτογαλίας για την περίοδο 2014-2020 προάγει τις επενδύσεις στη γεωργία με στόχο την αύξηση της ικανότητας δημιουργίας προστιθεμένης αξίας, την αύξηση της παραγωγικότητας, την προώθηση της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων και την υποστήριξη του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού στις αγροτικές περιοχές. Σε επίπεδο εταιρειών: Το Grupo Cooperativo Cajamar στην Ισπανία αποτελεί μέρος του έργου TomGEM, το οποίο αναπτύσσει νέες στρατηγικές με στόχο τη διατήρηση υψηλών αποδόσεων στην παραγωγή οπωροκηπευτικών υπό συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας. Στόχος του έργου είναι η φαινοτυπική ανάλυση μιας μεγάλης ποικιλίας γενετικών πόρων με σκοπό να εντοπιστούν καλλιεργούμενες ποικιλίες/γονότυποι που παρουσιάζουν σταθερή απόδοση και να ανακαλυφθούν τα γονίδια που ελέγχουν την ανθική επαγωγή, τη γονιμότητα της γύρης και την καρπόδεση. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Ο κύκλος εργαστηρίων «Baltic Friendly Agriculture» διοργανώνεται από το ίδρυμα WWF Πολωνίας υπό την αιγίδα του αγροτικού συμβουλευτικού κέντρου στο Brwinów. Έχει συμβάλει στην ενίσχυση των γνώσεων των γεωργών σχετικά με τις μεθόδους μείωσης των απωλειών αζωτούχων και φωσφορούχων ενώσεων από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες συμβάλλουν στη ρύπανση των υδάτων.

Εξασφάλιση υγιούς ζωής και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Η υγεία είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη και η ΕΕ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας, καθώς και των καθοριστικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων των ανισοτήτων αυτών. Η καλή υγεία δεν είναι πολύτιμη μόνο για το άτομο ως μείζων καθοριστικός παράγοντας της ποιότητας ζωής, της ευημερίας και της συμμετοχής στην κοινωνία, αλλά συμβάλλει επίσης στη διαμόρφωση βιώσιμης ευρωπαϊκής οικονομίας. Η καθολική ιατροφαρμακευτική κάλυψη αποτελεί στόχο του  Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και ένα από τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, και, ως εκ τούτου, συνιστά σημαντικό στόχο πολιτικής για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για τους ασθενείς, σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότητα και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, εξακολουθούν να είναι οι κύριοι στόχοι πολιτικής των μεταρρυθμίσεων των συστημάτων υγείας που συζητούνται στο πλαίσιο της ΕΕ. Ωστόσο, το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, το υπερβολικό βάρος, η έλλειψη σωματικής άσκησης, τα προβλήματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και η αυτοκτονία, καθώς και οι μεταδοτικές ασθένειες, εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την υγεία και, σε συνδυασμό με τις δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές, δημιουργούν πρόσθετο φόρτο για τα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης της ΕΕ. Η ΕΕ στηρίζει τα κράτη μέλη, για παράδειγμα με τους εξής τρόπους: καταπολέμηση των παραγόντων κινδύνου των μη μεταδοτικών ασθενειών, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, παροχή βοήθειας για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ενίσχυση της ικανότητας πρόληψης και διαχείρισης παγκόσμιων απειλών για την υγεία, όπως η μικροβιακή αντοχή, καθώς και επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Σε διεθνές επίπεδο, η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ προωθεί την καθολική πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, η ΕΕ συμβάλλει στην ενίσχυση όλων των τομέων των συστημάτων υγείας και στην επίτευξη προόδου προς την καθολική ιατροφαρμακευτική κάλυψη.

Βασικές τάσεις ·Οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερα χρόνια από ποτέ και αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί. Το 2016 το προσδόκιμο ζωής στην ΕΕ ήταν 81 έτη, δηλαδή 3,3 έτη περισσότερα από ό,τι το 2002. ·Οι ανθυγιεινοί τρόποι ζωής έχουν επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία, τους κρατικούς προϋπολογισμούς και την παραγωγικότητα. Ο επιπολασμός του καπνίσματος στον πληθυσμό ηλικίας 15 ετών και άνω μειώθηκε σε 26 % το 2017. Ωστόσο, πάνω από το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού στην ΕΕ ήταν υπέρβαρο το 2014. ·Το 2017, το 1,6 % των πολιτών της ΕΕ ανέφεραν ότι οι ανάγκες τους για ιατρική περίθαλψη δεν καλύπτονταν, έναντι 3,4 % του πληθυσμού το 2011. Οι κύριοι λόγοι για τη μη κάλυψη των ιατρικών αναγκών είναι το κόστος και οι μεγάλες λίστες αναμονής. ·Ο αριθμός των θανάτων από μη μεταδοτικές ασθένειες πριν από την ηλικία των 65 ετών σημείωσε σταθερή πτώση μεταξύ του 2002 και του 2015. Ωστόσο, οι μη μεταδοτικές ασθένειες αναλογούν μέχρι και στο 80 % των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Κι όμως, μόλις το 3 % περίπου των προϋπολογισμών για την υγεία επενδύεται στην πρόληψη. Οι θάνατοι στην ΕΕ λόγω του HIV, της φυματίωσης και της ηπατίτιδας σημείωσαν αρκετά σταθερή καθοδική πορεία μεταξύ του 2002 και του 2015. Η μικροβιακή αντοχή ευθύνεται για περίπου 33 000 θανάτους ετησίως στην ΕΕ, με κόστος 1,5 δισ. EUR τον χρόνο σε δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και απώλεια παραγωγικότητας. ·Η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται από λεπτά σωματίδια στις αστικές περιοχές μειώθηκε σχεδόν κατά 20 % στην ΕΕ κατά την περίοδο 2010-2015. Εντούτοις, η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να είναι η υπ’ αριθμόν ένα περιβαλλοντική αιτία πρόωρων θανάτων. Περισσότεροι από 400 000 άνθρωποι τον χρόνο πεθαίνουν πρόωρα στην ΕΕ λόγω της κακής ποιότητας του αέρα· εκατομμύρια υποφέρουν από αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. ·Η οδική ασφάλεια στην ΕΕ έχει βελτιωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Η ΕΕ είναι πλέον η ασφαλέστερη περιοχή του κόσμου με 49 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκων από τροχαία ατυχήματα. Κατά την περίοδο 2001-2010 ο αριθμός των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στην ΕΕ μειώθηκε κατά 43 % και την περίοδο 2010-2017 κατά 20 % επιπλέον.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 18 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 90 στα 100 για τον ΣΒΑ 3. 11 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης. Συνολικά, είναι ένας από τους τρεις ΣΒΑ με την υψηλότερη βαθμολογία στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Για να συνεχίσουν να διασφαλίζουν την παροχή καθολικής ιατροφαρμακευτικής κάλυψης στην ΕΕ, τα συστήματα υγείας θα πρέπει να είναι ανθεκτικά στις μελλοντικές εξελίξεις και να εγγυώνται την προσβασιμότητα και την αποτελεσματικότητα. Θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα μοντέλο που να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη των ασθενειών και στην προαγωγή της υγείας, να είναι πιο εξατομικευμένο και να αξιοποιεί τις ψηφιακές τεχνολογίες, ενώ θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια περίθαλψη και να αναπτυχθεί η ολοκληρωμένη περίθαλψη με επίκεντρο τον ασθενή. Θα είναι επίσης σημαντικό να μειωθεί η προσφορά και η ζήτηση παράνομων ναρκωτικών. Η ΕΕ εμμένει στη δέσμευσή της για την καταπολέμηση των μεταδοτικών και μη μεταδοτικών ασθενειών και της μικροβιακής αντοχής. Συντελείται σημαντική προσπάθεια για την προαγωγή της εφαρμογής επικυρωμένων βέλτιστων πρακτικών σε ευρύτερη κλίμακα. Η ΕΕ θα θέσει νέους ενδιάμεσους στόχους για τη μείωση των θανάτων από τροχαία ατυχήματα κατά 50 % μεταξύ του 2020 και του 2030, καθώς και για τη μείωση του αριθμού των σοβαρών τραυματισμών κατά το ήμισυ την ίδια περίοδο.

Ευκαιρίες / Θετικοί παράγοντες Συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, αλλαγή συμπεριφοράς, υγιέστερο εργατικό δυναμικό και υγιέστερος πληθυσμός, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, πρόληψη και προαγωγή της υγείας, έρευνα και καινοτομία, νέες τεχνολογίες, ψηφιακός μετασχηματισμός της υγείας και της περίθαλψης, εστίαση στις ανθεκτικές κοινωνίες, εκπαίδευση, δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Φτώχεια, κοινωνικές ανισότητες και ανισότητες στον τομέα της υγείας, βιολογικές απειλές, κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, αντίκτυπος της δημογραφικής γήρανσης και του πληθωρισμού κόστους που συνδέεται με τις καινοτόμες τεχνολογίες και τους κοινωνικοοικονομικούς κινδύνους στη δημοσιονομική βιωσιμότητα, γήρανση του πληθυσμού, ανθυγιεινές συνήθειες, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές για την υγειονομική ασφάλεια.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Η ΕΕ συνεισέφερε στο πρόγραμμα εταιρικής σχέσης ΕΕ-Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για την καθολική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με στόχο την ενίσχυση των συστημάτων υγείας σε περισσότερες από 35 χώρες εταίρους και υποστηρίζει τη βελτιωμένη ζήτηση υπηρεσιών οικογενειακού προγραμματισμού και πρόσβαση σε αυτές, τη μείωση των επιβλαβών παραδοσιακών πρακτικών και της βίας λόγω φύλου από κοινού με τον ΟΗΕ. Σε επίπεδο ΕΕ: Όσον αφορά τη μικροβιακή αντοχή, η ΕΕ ενέκρινε ένα φιλόδοξο  σχέδιο δράσης στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»  για να διαφυλαχθεί η δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης των λοιμώξεων στους ανθρώπους και τα ζώα. Το σχέδιο δράσης προβλέπει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών στην ανθρώπινη υγεία, ενισχύει την έρευνα για νέα αντιμικροβιακά, εμβόλια και διαγνωστικές δοκιμές, παρέχει περαιτέρω κίνητρα για την καινοτομία, συμβάλλει στη διαμόρφωση επιστημονικά τεκμηριωμένων πολιτικών και νομικών μέτρων και καλύπτει τα κενά γνώσης. Όσον αφορά την πρόληψη, οι επικυρωμένες βέλτιστες πρακτικές εφαρμόζονται σε ευρύτερη κλίμακα σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Σε επίπεδο κρατών μελών: Στη Σλοβακική Δημοκρατία, στον τομέα της δημόσιας υγείας, έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο γενικών και εξειδικευμένων συμβουλευτικών κέντρων για την υγεία, τα οποία παρέχουν συμβουλές με βάση την εξέταση των κύριων προσωπικών παραγόντων κινδύνου (όπως το κάπνισμα, η διατροφή, η σωματική άσκηση και το άγχος). Συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της ευαισθητοποίησης και της συμμετοχής σε ιατρικούς ελέγχους και προληπτικές εξετάσεις. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Το 2011 η διαδημοτική ένωση για την προστασία της φύσης στο Λουξεμβούργο δρομολόγησε το πρόγραμμα «Απολαύστε τη φύση - κατανάλωση τοπικών, βιολογικών και δίκαιων τροφίμων». Στόχος του έργου είναι να προωθήσει την κατανάλωση βιώσιμων τροφίμων στα κυλικεία των σχολείων των 33 δήμων που είναι μέλη της ένωσης και να προσφέρει οικονομικές ευκαιρίες για τους γεωργούς της περιοχής που έχουν αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Εκτός από τα κριτήρια που αφορούν τη διασφάλιση της γενικής προστασίας του περιβάλλοντος και της καλής μεταχείρισης των ζώων, οι γεωργοί που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο έργο πρέπει να χρησιμοποιούν το 5 % της γης τους για την προστασία της βιοποικιλότητας. Στα σχολικά κυλικεία διατίθενται ειδικά μαθήματα κατάρτισης για το προσωπικό: «Γνωρίστε τους παραγωγούς», υγιεινά τρόφιμα, εποχικά μενού, ο αντίκτυπος των τροφίμων στο κλίμα και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε επίπεδο εταιρειών: Η εταιρεία CureVac GmbH στη Γερμανία, με την υποστήριξη του ιδρύματος Bill and Melinda Gates, κέρδισε το πρώτο βραβείο στην ιστορία της ΕΕ για την ενθάρρυνση της καινοτομίας για την πρόοδο που έχει σημειώσει προς την ανάπτυξη καινοτόμου τεχνολογίας που διατηρεί τα εμβόλια σταθερά σε οποιαδήποτε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος υγείας στην Πολωνία, μη κυβερνητικές οργανώσεις ανέπτυξαν εργαλεία προληπτικού ελέγχου για τις διαταραχές της διάθεσης, υλικά για την παροχή βοήθειας σχετικά με ψυχικά προβλήματα, ραδιοφωνικά προγράμματα, δημοσιεύσεις και εκπαιδευτικές ταινίες, δημιούργησαν ένα διαδικτυακό φόρουμ και διεξήγαγαν ενημερωτικές εκστρατείες.

Χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμη ποιότητα της εκπαίδευσης και προώθηση των ευκαιριών διά βίου μάθησης για όλους

Επίτευξη της ισότητας των φύλων και χειραφέτηση όλων των γυναικών και κοριτσιών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στον τομέα της ισότητας των φύλων και έχει προοδεύσει κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Η πρόοδος αυτή έχει επιτευχθεί χάρη στη νομοθεσία για την ίση μεταχείριση, στη συνεκτίμηση της ισότητας των φύλων και σε ειδικά μέτρα για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων. Ο αριθμός των γυναικών που συμμετέχουν στην αγορά εργασίας της ΕΕ είναι μεγάλος και οι γυναίκες λαμβάνουν καλύτερη εκπαίδευση και κατάρτιση· εντούτοις, εξακολουθούν να υπερεκπροσωπούνται σε τομείς με χαμηλότερες αποδοχές και να υποεκπροσωπούνται σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Οι διαφορές μεταξύ των φύλων όσον αφορά το εισόδημα και τη συνήθη σταδιοδρομία έχουν συχνά ως αποτέλεσμα χαμηλότερα συνταξιοδοτικά δικαιώματα για τις γυναίκες. Εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη και δυναμική για περαιτέρω βελτιώσεις. Σύμφωνα με ειδική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2017, ο γενικός πληθυσμός της ΕΕ τάσσεται σε μεγάλο βαθμό υπέρ της ισότητας των φύλων: το 84 % των Ευρωπαίων θεωρούν την ισότητα των φύλων σημαντική για τους ίδιους προσωπικά (μεταξύ των οποίων και το 80 % των ανδρών). Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ ενσωματώνει τη διάσταση του φύλου στις εξωτερικές πολιτικές της, από τα εμπορικά μέσα ως την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη και τις ενωσιακές πολιτικές γειτονίας και διεύρυνσης.

Βασικές τάσεις ·Ο  δείκτης ισότητας των φύλων  του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (2017) αναδεικνύει τη γενικά θετική, αν και αργή, πρόοδο που έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία υπέρ της ισότητας των φύλων. Η σημαντικότερη βελτίωση παρατηρήθηκε στον τομέα της εξουσίας (π.χ. λήψη αποφάσεων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα), ενώ αυξήθηκαν οι ανισότητες των φύλων όσον αφορά τον χρόνο (π.χ. οικιακές εργασίες, ελεύθερος χρόνος, μη αμειβόμενα καθήκοντα φροντίδας). Υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στις επιδόσεις των κρατών μελών. Τα περισσότερα κράτη μέλη βελτίωσαν τη συνολική τους βαθμολογία από το 2005. Σε λίγα κράτη μέλη παρατηρείται στασιμότητα στη συνολική τους βαθμολογία ή ακόμη και ελαφρά πτώση της βαθμολογίας τους. ·Το χάσμα απασχόλησης μεταξύ ανδρών και γυναικών σε επίπεδο ΕΕ ήταν μικρότερο από 12 εκατοστιαίες μονάδες το 2017, ήτοι σημαντικά χαμηλότερο από το 2008, όταν είχε ανέλθει σε 15,1 εκατοστιαίες μονάδες. Η βελτίωση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών. Η έλλειψη διαθέσιμων, προσβάσιμων και ποιοτικών επίσημων υπηρεσιών φροντίδας, ιδίως για μικρά παιδιά, είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Το 2016, μόλις το 32,9 % των παιδιών μεταξύ 0 και 3 ετών στην ΕΕ συμμετείχαν σε επίσημες υπηρεσίες εκπαίδευσης και φροντίδας έναντι 28 % το 2008. ·Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί ελαφρά τα τελευταία έτη. Το 2016, οι ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές των γυναικών ήταν κατά μέσο όρο 16,2 % χαμηλότερες από τις αντίστοιχες των ανδρών· μετά τη συνταξιοδότηση, το χάσμα αυτό διευρύνεται εκθετικά, καθώς το συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των φύλων ανέρχεται σε 36,6 %. ·Όσον αφορά την ισότητα των φύλων στον τομέα της πολιτικής στην ΕΕ, το ποσοστό των εδρών που κατέχουν γυναίκες στα εθνικά κοινοβούλια αυξήθηκε από 20,9 % το 2004 σε 29,7 % το 2018. ·Το 2017, το ένα τέταρτο των μελών των διοικητικών συμβουλίων των μεγαλύτερων εισηγμένων εταιρειών ήταν γυναίκες. Μεταξύ του 2003 και του 2017, παρατηρήθηκε μια σχεδόν σταθερή ετήσια αύξηση, η οποία ανήλθε σε 16,8 εκατοστιαίες μονάδες συνολικά. ·Ο τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες και οι άνδρες διαθέτουν τον χρόνο τους για καθήκοντα φροντίδας, οικιακές εργασίες και κοινωνικές δραστηριότητες είναι πιο άνισος στην ΕΕ σε σύγκριση με 10 χρόνια πριν. Αυτή η επιδείνωση της ισότητας έχει παρατηρηθεί σε 12 κράτη μέλη, ενώ σε οκτώ κράτη μέλη διαπιστώθηκαν βελτιώσεις. ·Μία στις τρεις γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί σωματική και/ή σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 11 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 5. 11 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η συνέχιση της προόδου προς την επίτευξη της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών και των κοριτσιών προϋποθέτει την ανάληψη δεσμεύσεων, περισσότερη χρηματοδότηση και συνεχείς προσπάθειες από τους φορείς σε όλα τα επίπεδα, από τα μεμονωμένα νοικοκυριά μέχρι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Μολονότι είναι σημαντικό να εφαρμοστούν ρυθμιστικά κίνητρα για την επιτάχυνση της προόδου, η ισότητα των φύλων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από πολιτιστικές και ηθικές αξίες, καθώς και από την εξέλιξη των κοινωνικών μεταβολών. Έως το 2030, αναμένεται ότι η ΕΕ θα έχει σημειώσει περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την οικονομική χειραφέτηση των γυναικών, την ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στη λήψη αποφάσεων και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Η επίτευξη και η έκταση αυτής της προόδου εξαρτάται από το εξελισσόμενο πολιτιστικό και πολιτικό πλαίσιο, καθώς και από τα μελλοντικά ρυθμιστικά μέτρα.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, μεταβολές στα κοινωνικά πρότυπα, αλλαγή συμπεριφοράς, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, επίσημες δομές παιδικής φροντίδας, ισόρροπες ρυθμίσεις οικογενειακής άδειας, ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις, ισόρροπο εκπαιδευτικό σύστημα, πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες και προώθηση των τεχνολογικών δεξιοτήτων των γυναικών, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Ανισότητα ευκαιριών, αντίδραση κατά της προόδου, αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, απειλές κατά της ασφάλειας, επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Το 2015, η ΕΕ υιοθέτησε το δεύτερο σχέδιο δράσης της για την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών στις εξωτερικές σχέσεις (2016-2020). Τον Σεπτέμβριο του 2017 η Επιτροπή εγκαινίασε την κοινή πρωτοβουλία «Spotlight» της ΕΕ και του ΟΗΕ για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Σε επίπεδο ΕΕ: Το 2015, η Επιτροπή ενέκρινε μια στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2016-2019. Η στρατηγική δέσμευση αποτελεί το πλαίσιο των συνεχιζόμενων εργασιών της Επιτροπής για την προαγωγή της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών και επικεντρώνεται στους ακόλουθους πέντε τομείς προτεραιότητας: 1) αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και της ισότιμης οικονομικής ανεξαρτησίας· 2) μείωση των διαφορών μεταξύ των φύλων όσον αφορά τους μισθούς, τις αποδοχές και τις συντάξεις· 3) προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων· 4) καταπολέμηση της βίας λόγω φύλου και προστασία και στήριξη των θυμάτων· 5) προώθηση της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών παγκοσμίως. Επιπλέον, η στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων προβλέπει την ενσωμάτωση της διάστασης της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές και τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ. Σε επίπεδο κρατών μελών: Γενικά, η Δανία συγκεντρώνει υψηλή βαθμολογία στον τομέα της ισότητας των φύλων. Οι γυναίκες στη Δανία εργάζονται κατά κανόνα εκτός σπιτιού και αναπτύσσουν τη σταδιοδρομία τους παράλληλα με τη δημιουργία οικογένειας, με τη βοήθεια της γενναιόδωρης γονικής άδειας και των υπηρεσιών ημερήσιας φροντίδας που επιδοτούνται μέσω της φορολογίας. Η ισότητα των φύλων ωφελεί και τους άνδρες στη Δανία. Περνούν περισσότερο χρόνο με τις οικογένειές τους σε σύγκριση με πολλές άλλες χώρες. Η γονική άδεια μετά τη γέννηση του τέκνου μπορεί να κατανεμηθεί μεταξύ των γονέων, ενώ χάρη στο περιορισμένο ωράριο εργασίας, συχνά αυτός που παίρνει τα παιδιά από το κέντρο ημερήσιας φροντίδας είναι ο πατέρας. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Η Γαλλία δημιούργησε ένα σύστημα ζευγών υποψηφίων για τις νομαρχιακές εκλογές, στο οποίο οι ψηφοφόροι ψηφίζουν μια ομάδα γυναικών και ανδρών υποψηφίων. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων σε νομαρχιακό επίπεδο και δημιουργούνται κοινές θέσεις λήψης αποφάσεων σχετικά με την εδαφική πολιτική, με αποτέλεσμα τον επιμερισμό των ευθυνών και τη βελτίωση των δυνατοτήτων εξισορρόπησης της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των πολιτικών προσώπων. Σε επίπεδο εταιρειών: Η εταιρεία GründerRegio M e.V. συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για την παροχή κατάρτισης, συμβουλών και ευκαιριών δικτύωσης σε γυναίκες επιχειρηματίες στο Μόναχο. Απευθύνεται σε γυναίκες που επιστρέφουν στην αγορά εργασίας μετά την ανατροφή της οικογένειάς τους, καθώς και σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Το έργο ονομάζεται GUIDE και έχει υποστηρίξει περίπου 5 000 γυναίκες επιχειρηματίες, εκ των οποίων το 56 % δημιούργησαν τη δική τους επιχείρηση. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Δύο οργανισμοί στη Βουλγαρία διαχειρίζονται το έργο «Career ROCKET». Στο πλαίσιο του έργου, καθηγητές, διευθυντές σχολείων και σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού εκπαιδεύονται για να ενσωματώνουν την ισότητα των φύλων σε όλα τα μαθήματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσω της παροχής πληροφοριών σχετικά με τη συμβολή των γυναικών στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, την πολιτική, την ιστορία, τη γεωγραφία, τα μαθηματικά, τη λογοτεχνία, την τέχνη και τη μουσική.

Διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της βιώσιμης διαχείρισης του νερού και της αποχέτευσης για όλους

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Η πρόσβαση στο νερό είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη. Το νερό είναι επίσης σημαντικός οικονομικός πόρος και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της βιοποικιλότητας και της ρύθμισης του κλίματος και των οικοσυστημάτων. Η προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων από τη ρύπανση και τις υδρομορφολογικές αλλαγές και η βιώσιμη χρήση του νερού είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των αναγκών των σημερινών και των μελλοντικών γενεών, καθώς και για τη διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ολοκληρωμένη πολιτική της ΕΕ για τα ύδατα αποσκοπεί στην εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας νερού καλής ποιότητας τόσο για τις ανάγκες του πληθυσμού όσο και για το περιβάλλον, μέσω της ρύθμισης των κύριων πιέσεων (γεωργία, βιομηχανία, αστικά λύματα), των χρήσεων του νερού (ύδατα κολύμβησης, υπόγεια ύδατα, πόσιμο νερό) και μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών έχουν πρόσβαση σε βασικές υποδομές αποχέτευσης και διαθέτουν σύνδεση σε συστήματα τουλάχιστον δευτεροβάθμιας επεξεργασίας των λυμάτων. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι πολίτες απολαμβάνουν πόσιμο νερό πολύ υψηλής ποιότητας. Ωστόσο, η πίεση που προκαλεί η αστικοποίηση, η διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία και τη βιομηχανία και η κλιματική αλλαγή επηρεάζουν την ποιότητα του νερού και τη μακροπρόθεσμη εξασφάλιση των υδάτινων πόρων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ προωθεί τη διαθεσιμότητα και τη βιώσιμη διαχείριση του νερού και της αποχέτευσης για όλους μέσω της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη και των ενωσιακών πολιτικών γειτονίας και διεύρυνσης.

Βασικές τάσεις ·Το ποσοστό των ανθρώπων που δεν διαθέτουν βελτιωμένες εγκαταστάσεις αποχέτευσης στα σπίτια τους μειώθηκε από 3,2 % το 2007 σε μόλις 2,0 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού το 2017. Ο αριθμός των ανθρώπων που διαθέτουν σύνδεση σε συστήματα δευτεροβάθμιας επεξεργασίας λυμάτων αυξήθηκε μεταξύ του 2010 και του 2015. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, καθώς ορισμένα αντιμετωπίζουν ακόμα σημαντικά προβλήματα. Οι αστικές απορροές ή τα παντορροϊκά συστήματα αποχέτευσης που προκαλούν τεράστια ρύπανση σε περίπτωση σφοδρών βροχοπτώσεων είναι ένα νέο και σημαντικό είδος ρύπανσης. ·Η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης ήταν εξαιρετική στο 86,3 % του συνόλου των παράκτιων περιοχών κολύμβησης και στο 82,1 % των εσωτερικών περιοχών κολύμβησης το 2017. ·Η ποιότητα των υδάτων στους ποταμούς της Ευρώπης βελτιώθηκε σημαντικά μεταξύ του 2000 και του 2014· οι μέσες συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων στους ευρωπαϊκούς ποταμούς ακολουθούν καθοδική πορεία. ·Μολονότι έχει σημειωθεί πρόοδος σε διάφορες περιοχές, μόνο το 40 % των επιφανειακών υδάτων βρίσκονταν σε καλή οικολογική κατάσταση το 2015· τα υπόγεια ύδατα σημειώνουν καλύτερες επιδόσεις, καθώς το 74 % ήταν σε καλή χημική κατάσταση και το 89 % σε καλή ποσοτική κατάσταση. Μολονότι η νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης έχει μειωθεί τα τελευταία 20 χρόνια, τα προβλήματα παραμένουν. Τα νιτρικά άλατα είναι ο συνηθέστερος ρύπος που προκαλεί την κακή χημική κατάσταση των υπόγειων υδάτων στην ΕΕ. Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό επειδή τα υπόγεια ύδατα, μαζί με τα τρεχούμενα επιφανειακά ύδατα, είναι σημαντική πηγή πόσιμου νερού στην Ευρώπη. ·Η πίεση νερού είναι χαμηλή στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, αλλά υψηλή σε ορισμένες από αυτές, κυρίως στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, ενώ το φαινόμενο εντείνεται και στην Δυτική και Βόρεια Ευρώπη. ·Προκειμένου να μειωθεί η λειψυδρία, όλοι οι σχετικοί τομείς πρέπει να χρησιμοποιούν το γλυκό νερό με αποδοτικό τρόπο. Η άντληση υδάτων έχει μειωθεί στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, ενώ η αποδοτική χρήση του νερού έχει αυξηθεί. Η μέση κατανάλωση πόσιμου νερού μειώθηκε τα τελευταία 20 έτη από περίπου 200:l σε 120:l ανά άτομο την ημέρα.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 25 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 6. Τρία κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Συνολικά, η πρόοδος που σημειώνει η ΕΕ στον τομέα της βιώσιμης διαχείρισης του νερού και της αποχέτευσης αναμένεται να συνεχιστεί. Σχεδόν όλοι οι πολίτες θα έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδατος —όπως το πόσιμο νερό και η επεξεργασία των λυμάτων— και σε εγκαταστάσεις αποχέτευσης. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλιστεί πλήρης πρόσβαση για όλους τους πολίτες της ΕΕ, να διασφαλιστεί η επεξεργασία των λυμάτων βάσει των απαιτούμενων προτύπων σε ολόκληρη την επικράτεια και να επιτευχθεί η καλή κατάσταση όλων των υδατικών συστημάτων της Ευρώπης. Οι νεοεμφανιζόμενοι ρύποι που προκαλούν ανησυχία, όπως τα μικροπλαστικά και οι φαρμακευτικές ουσίες, θα πρέπει επίσης να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής τα επόμενα έτη. Η διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία πρέπει να μειωθεί ακόμα περισσότερο. Η αποδοτική χρήση του νερού πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω. Τέλος, η κλιματική αλλαγή και οι επιβαρυντικές επιπτώσεις της στα φαινόμενα της ξηρασίας και των πλημμυρών στις περιφέρειες της ΕΕ αυξάνουν την ανάγκη για την ενίσχυση του βιώσιμου χαρακτήρα της διαχείρισης του νερού. Η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει την πίεση νερού που γίνεται ήδη αισθητή στα υδατικά συστήματα, κυρίως στη Νότια Ευρώπη, αλλά ολοένα και περισσότερο και σε άλλα μέρη της ηπείρου. Η εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για τα ύδατα και η εκπόνηση νέας νομοθεσίας, όπως οι πρόσφατες προτάσεις για το πόσιμο νερό και για την επαναχρησιμοποίηση, θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων. Η τρέχουσα διαδικασία αξιολόγησης / ελέγχου καταλληλότητας σημαντικού μέρους της νομοθεσίας της ΕΕ για τα ύδατα θα συμβάλει στον καθορισμό της ενδεχόμενης ανάγκης προσαρμογής του νομοθετικού πλαισίου για την πλήρη επίτευξη των σχετικών ΣΒΑ.

Ευκαιρίες / Θετικοί παράγοντες Αλλαγή συμπεριφοράς, συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, πίεση της κοινωνίας για βιώσιμα συστήματα τροφίμων και βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ψηφιοποίηση, βελτίωση των δεδομένων μέσω της χρήσης εργαλείων γεωσκόπησης, όπως το παγκόσμιο σκέλος της ενωσιακής υπηρεσίας παρακολούθησης ξηράς του Copernicus, αύξηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού, τεχνητή νοημοσύνη και νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία, διαδίκτυο των πραγμάτων, κυκλική οικονομία, πολυμέρεια.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Φτώχεια και ανισότητα ευκαιριών, κλιματική αλλαγή, διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία, αστικοποίηση, οργανικοί ρύποι, κατάλοιπα φαρμακευτικών ουσιών, πλαστικά απόβλητα, βιομηχανική παραγωγή, οικιακές απορρίψεις, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, οικονομική προσιτότητα και τιμή του νερού.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Σε επίπεδο ΕΕ: Οι ευρωπαϊκές δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των υδάτων προάγουν λύσεις για τις συναφείς προκλήσεις. Η εταιρική σχέση στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στην περιοχή της Μεσογείου (PRIMA), πρωτοβουλία με προϋπολογισμό 494 εκατ. EUR, επικεντρώνεται στη λειψυδρία, τη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή της Μεσογείου. Σε επίπεδο κρατών μελών: Στην Κύπρο, το ανακυκλωμένο νερό είναι ένας σταθερός πόρος που χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο, μεταξύ άλλων για την άρδευση και την προστασία από την ξηρασία. Έχουν ήδη δρομολογηθεί δύο έργα με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών κονδυλίων: το πρόγραμμα επαναχρησιμοποίησης υδάτων της Ανθούπολης και το πρόγραμμα επαναχρησιμοποίησης υδάτων της Λάρνακας. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Στην περιφέρεια Dolnośląskie της Πολωνίας χτίζεται ο αντιπλημμυρικός ταμιευτήρας Racibórz Dolny. Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα αντιπλημμυρικής προστασίας αποσκοπεί στην παροχή προστασίας από τις πλημμύρες του ποταμού Oder με την αποκατάσταση της φυσικής ικανότητας συγκράτησης πλημμυρών της κοιλάδας του ποταμού Odra και της φυσικής αναβαθμίδας της πλημμυρικής πεδιάδας του ποταμού. Σε επίπεδο εταιρειών: Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων σε όλη την Ευρώπη έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν την ενέργεια και άλλους πόρους που περιέχονται στα απόβλητα για να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας ή ακόμα και να παραγάγουν οι ίδιες ενέργεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια μονάδα επεξεργασίας των υδάτων του ποταμού Aarhus στην πόλη Marselisborg, στη Δανία, η οποία παράγει περισσότερο από το 150 % της ενέργειας που χρειάζεται για τη λειτουργία της επενδύοντας σε αποδοτικότερες τεχνολογίες.  Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Η Μάλτα ενθαρρύνει τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στην βελτίωση της διαχείρισης του νερού και της αποχέτευσης. Μέσω του κύκλου σχεδιασμού για τις λεκάνες απορροής ποταμών εξασφαλίζεται η υψηλή συμμετοχή των κοινοτήτων και των ενδιαφερομένων, καθώς για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με ορισμένα μέτρα θα χρειαστεί να σταθμιστούν τα συμφέροντα των διαφόρων ομάδων.

Διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Χάρη στους στόχους της για την ενέργεια και το κλίμα στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η ΕΕ βρίσκεται στον σωστό δρόμο για την εξασφάλιση ασφαλούς, οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Έχει ήδη επιτευχθεί αξιοσημείωτη πρόοδος όσον αφορά την αύξηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και η ΕΕ συνεχίζει τις προσπάθειες για τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια. Η μετάβαση της ΕΕ από μια οικονομία με βάση τα ορυκτά καύσιμα σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με ένα ψηφιακό ενεργειακό σύστημα με επίκεντρο τον καταναλωτή εξελίσσεται στη νέα πραγματικότητα. Η αποσύνδεση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν συνεχίζεται, με κινητήρια δύναμη την καινοτομία. Επίσης έχει αποσυνδεθεί η οικονομική ανάπτυξη από την κατανάλωση ενέργειας. Οι παγκόσμιες αλλαγές στην παραγωγή και τη ζήτηση ενέργειας έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη γεωπολιτική και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα. Αυτό συνεπάγεται σημαντικές προκλήσεις για την Ευρώπη, παράλληλα όμως δημιουργεί και μοναδικές ευκαιρίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θέλει να ενισχύσει τον ρόλο της ως παγκόσμιας ηγετικής δύναμης στη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια, παρέχοντας παράλληλα ενεργειακή ασφάλεια σε όλους τους πολίτες. Με την Ενεργειακή Ένωση, η ΕΕ επιδιώκει την παροχή ασφαλούς, οικονομικά προσιτής, βιώσιμης και καθαρής ενέργειας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Στον εξωτερικό τομέα, η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη εστιάζει στην αύξηση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτές, σύγχρονες, αξιόπιστες και βιώσιμες ενεργειακές υπηρεσίες, στην ενίσχυση της υιοθέτησης μέτρων για την ανανεώσιμη ενέργεια και την ενεργειακή απόδοση, καθώς και στη συμβολή στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ πρωτοπορεί ενθαρρύνοντας τις ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας με τα συνδυαστικά μέσα της, το Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο της ΕΕ και την πρωτοβουλία της για τη χρηματοδότηση της ηλεκτροδότησης. Οι πολιτικές γειτονίας και διεύρυνσης συμβάλλουν επίσης σε αυτόν τον τομέα.

Βασικές τάσεις ·Στην Ευρώπη κυριαρχούν τάσεις «αποσύνδεσης» της οικονομικής ανάπτυξης από τις εισροές ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που αυτές συνεπάγονται. Από το 1990 έως το 2017, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκαν κατά 22 %, ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 58 %. Η παραγωγικότητα της ενέργειας και η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της κατανάλωσης ενέργειας παρουσιάζουν σχεδόν αδιάλειπτη βελτίωση από το 2000 στην ΕΕ. ·Η ΕΕ επιδιώκει την επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης του 20 % που έχει θέσει για το 2020. Μεταξύ του 2005 και του 2016, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας στην ΕΕ μειώθηκε κατά 9,9 % και η κατανάλωση τελικής ενέργειας κατά 7,1 %. ·Η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου της το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην κατανάλωση τελικής ενέργειας να ανέρχεται σε τουλάχιστον 20 % έως το 2020. Η χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αυξάνεται συνεχώς στην ΕΕ την τελευταία δεκαετία και ανήλθε από 9,0 % σε 17 % της ακαθάριστης κατανάλωσης τελικής ενέργειας μεταξύ του 2005 και του 2016. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στη θέσπιση ενός προβλέψιμου ενωσιακού ρυθμιστικού πλαισίου, στην αύξηση της αποδοτικότητας των τεχνολογιών, στη μείωση του κόστους των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στον μεγαλύτερο προσανατολισμό της στήριξης στην αγορά. ·Η ΕΕ εξακολουθεί να βασίζεται στις εισαγωγές καυσίμων από τρίτες χώρες για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της. Η εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές, η οποία ανέρχεται σε 53,6 %, παρέμεινε σχεδόν σταθερή μεταξύ του 2006 και του 2016, ενώ η παραγωγή ενέργειας μειώθηκε κατά 14 % κατά την ίδια περίοδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου παρατηρήθηκε επίσης σταθερή μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά περίπου 10 %. ·Έχει σημειωθεί πρόοδος προς τη βελτίωση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή ενέργεια. Τα τελευταία έτη, μειώθηκε ο αριθμός των ατόμων που αδυνατούσαν να θερμάνουν επαρκώς το σπίτι τους. Το 2017, το 8,1 % του πληθυσμού της ΕΕ ανέφερε ότι δεν είχε πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή ενέργεια, ποσοστό κατά 2,8 εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από το 2007.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 26 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 7. Επτά κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να σημειώνει πρόοδο προς την εξασφάλιση οικονομικά προσιτής, αξιόπιστης, βιώσιμης και σύγχρονης ενέργεια για όλους με βάση το φιλόδοξο ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ. Έως το 2030, οι βασικοί στόχοι της ΕΕ απαιτούν μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40 %, μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ τουλάχιστον 32 % και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης κατά τουλάχιστον 32,5 %. Οι στόχοι αυτοί θέτουν τις αναγκαίες βάσεις για έναν βαθύ κοινωνικό μετασχηματισμό που θα οδηγήσει σε ένα καθαρό και βιώσιμο ενεργειακό μέλλον. Το πρόγραμμα διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» θα εξακολουθήσει να στηρίζει την ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος πλαισίου «Ορίζων Ευρώπη», έχει προταθεί ένα εντατικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας, με προϋπολογισμό ύψους 15 δισ. EUR για την ενέργεια, την κινητικότητα και το κλίμα. Συνολικά, για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027, ο προτεινόμενος στόχος του 25 % όσον αφορά την ενσωμάτωση της διάστασης του κλίματος στις πολιτικές της ΕΕ σημαίνει ότι ένα στα τέσσερα ευρώ πρέπει να επενδύεται σε ζητήματα σχετικά με το κλίμα, τα οποία αφορούν και τον τομέα της ενέργειας. Για να διασφαλιστεί η επίτευξη της Ενεργειακής Ένωσης πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένου του ενεργού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών και τους ενδιαφερόμενους φορείς, καθώς η συνεισφορά και η δέσμευσή τους αποτελούν το κλειδί για την επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Αλλαγή συμπεριφοράς, ενημέρωση, προστασία και χειραφέτηση των καταναλωτών, κοινωνική συμμετοχή και συμμετοχική πολιτική, προληπτικές πολιτικές για τη δίκαιη μετάβαση, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, συμμετοχική χρηματοδότηση και άλλες μορφές καινοτόμου χρηματοδότησης, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, φορολόγηση των πόρων, διαδίκτυο των πραγμάτων, εκπαίδευση, ψηφιοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη και νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία, κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, κινητικότητα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών, ανθεκτικές κοινωνίες, πολυμέρεια.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της ψηφιοποίησης, αστάθεια των τιμών της ενέργειας, συνέχιση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων, μη αλλαγή συμπεριφοράς, επιβράδυνση της υλοποίησης πολιτικών, χαμηλό επίπεδο δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων, ψηφιακό χάσμα, κλιματική αλλαγή, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, υψηλότερο σχετικό κόστος της μετάβασης για τα άτομα μέσου και χαμηλού εισοδήματος.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Τον Μάιο του 2017, προκειμένου να δώσει νέα ώθηση στην εταιρική σχέση Αφρικής-ΕΕ, η ΕΕ πρότεινε τη στρατηγική για την «ενεργειακή τροφοδότηση της Αφρικής». Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ενθαρρύνει τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στη βιώσιμη ενέργεια στην Αφρική, ιδίως στο πλαίσιο του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου, καθώς και να εμβαθύνει τις στρατηγικές συμμαχίες και τη συνεργασία. Σε επίπεδο ΕΕ: Η ίδρυση Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης έχει εξελιχθεί σε βασική προτεραιότητα της Επιτροπής. Έχουν εγκριθεί πρωτοβουλίες για την επίτευξη της Ενεργειακής Ένωσης. Συγκεκριμένα, η δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» του 2016 θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός πιο ανταγωνιστικού, σύγχρονου και καθαρού ενεργειακού συστήματος γύρω από τους τρεις κύριους στόχους: προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση, επίτευξη παγκόσμιας πρωτοπορίας στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και παροχή δίκαιων συναλλακτικών όρων για τους καταναλωτές. Σε επίπεδο κρατών μελών: Το 2013, περισσότεροι από 40 οργανισμοί στις Κάτω Χώρες (τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις, εταιρείες, συνδικαλιστικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις) υπέγραψαν συμφωνία στον τομέα της ενέργειας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με στόχο την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές από 5,8 % το 2015 σε 16 % το 2023. Η συμφωνία καθορίζει στόχους για τη μετάβαση στα οχήματα μηδενικών εκπομπών: έως το 2035, όλα τα νέα αυτοκίνητα θα πρέπει να έχουν μηδενικές εκπομπές, ενώ το 2050 όλα τα αυτοκίνητα σε κυκλοφορία πρέπει να έχουν μηδενικές εκπομπές. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Η Βουδαπέστη είναι μέλος του Συμφώνου των Δημάρχων, μιας πρωτοβουλίας που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, στην οποία συμμετέχουν δήμοι και περιφέρειες που έχουν δεσμευτεί να εφαρμόζουν τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Από το 2011, ένα από τα πιο διάσημα ιαματικά λουτρά της —το λουτρό Szechenyi —, ο ζωολογικός κήπος που βρίσκεται στην περιοχή και η τοπική εταιρεία τηλεθέρμανσης έχουν συνάψει εταιρική σχέση για την εξοικονόμηση ανθρακούχων εκπομπών και τη μείωση των ενεργειακών δαπανών. Η θερμότητα των ιαματικών νερών του Szechenyi ανακυκλώνεται και διοχετεύεται στον ζωολογικό κήπο της Βουδαπέστης, όπου εφοδιάζει με θερμό αέρα 26 κτίρια, στα οποία φιλοξενούνται περίπου 350 είδη ζώων και σχεδόν 500 φυτά. Σε επίπεδο εταιρειών: Η εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας Fortum Jelgava, η οποία ιδρύθηκε το 2008 στη Jelgava, στη Λετονία, ανακαίνισε το δίκτυο θέρμανσης της πόλης αντικαθιστώντας τον λέβητα φυσικού αερίου με νέα μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας από βιομάζα, η οποία χρησιμοποιεί ροκανίδι. Το σύστημα τηλεθέρμανσης της πόλης έχει μεταβεί σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα ορυκτά καύσιμα στην ξυλεία, που είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας τοπικής προέλευσης. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Οι κοινότητες ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είναι οντότητες μέσω των οποίων οι πολίτες και/ή οι τοπικές αρχές κατέχουν ή συμμετέχουν στην παραγωγή και/ή χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Έχουν δρομολογήσει πάνω από 2 500 πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ενεργοποίηση της ενεργειακής μετάβασης στην Ευρώπη. Η τοπική διάσταση και το αίσθημα ευθύνης που συνεπάγονται αυτές οι πρωτοβουλίες ενισχύουν την κοινωνική αποδοχή για έργα στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και ιδίως της αιολικής ενέργειας. Επίσης, οι πρωτοβουλίες αυτές μειώνουν το κόστος, καθώς καθίστανται διαθέσιμες οι καταλληλότερες τοποθεσίες.

Προώθηση της διαρκούς, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και της πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Χάρη στην ανάκαμψη της Ευρώπης από την οικονομική κρίση, η απασχόληση σημειώνει σταθερή αύξηση. Οι επενδύσεις έχουν σχεδόν επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα και τα δημόσια οικονομικά βελτιώνονται, παρόλο που υφίστανται κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων για την ανάκαμψη. Ωστόσο, η επέκταση δεν ωφελεί κατά τον ίδιο τρόπο όλους τους πολίτες και όλα τα κράτη μέλη, καθώς ειδικά η ανεργία παραμένει υψηλή σε ορισμένες χώρες. Οι τάσεις των επενδύσεων και της παραγωγικότητας υποδηλώνουν ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα για την ενίσχυση της ανάκαμψης και τη μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη ενόψει των μακροπρόθεσμων παγκόσμιων προκλήσεων της δημογραφικής αλλαγής και της ψηφιοποίησης. Παράλληλα με τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την επίτευξη βιώσιμων δημόσιων οικονομικών, η ΕΕ συνεχίζει να προωθεί τις επενδύσεις, ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης, των δεξιοτήτων και της Ε&Α, καθώς και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της αποδοτικότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και των αγορών προϊόντων και εργασίας. Το «Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη» είναι καθοριστικής σημασίας για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση των αγορών εργασίας και των κοινωνικών πολιτικών θα πρέπει να βοηθούν το εργατικό δυναμικό να αποκτά τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και να προωθούν τη βελτίωση της πρόσβασης και ίσες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας, δίκαιες συνθήκες εργασίας και βιώσιμα και επαρκή συστήματα κοινωνικής προστασίας. Θα πρέπει επίσης να συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και, ως εκ τούτου, στην αύξηση των μισθών. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων μπορεί να βελτιώσει την οικειοποίηση, τις επιπτώσεις και την υλοποίησή τους. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ επιδιώκει τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και την προαγωγή των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως παραδείγματα εξωτερικής δράσης στο πλαίσιο αυτό μπορούν να αναφερθούν η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, το Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο της ΕΕ, το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2015-2019), καθώς και η δράση της ΕΕ μέσω των ενωσιακών πολιτικών γειτονίας και διεύρυνσης. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ προάγει τον σεβασμό των βασικών διεθνών εργασιακών προτύπων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η προαγωγή υπεύθυνων επιχειρηματικών πρακτικών βασισμένων σε διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές είναι ενταγμένη σε διάφορες ενωσιακές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της εμπορικής πολιτικής.

Βασικές τάσεις ·Το μέσο βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων είναι υψηλότερο από ό, τι πριν από δύο δεκαετίες. Στο διάστημα 2002-2017, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ σημείωσε μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 1,1 %. Τελευταία η οικονομία της ΕΕ αναπτύσσεται με τον υψηλότερο ρυθμό από την έναρξη της κρίσης του 2008, ενώ το 2017 η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε στο 2,2 %. ·Οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ, έπειτα από την απότομη πτώση που κατέγραψαν κατά την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, το 2017 ανήλθαν στο 20,8 %. Από το 2013 παρουσιάζουν μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 1,0 %. Το «Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη» αναμένεται να δημιουργήσει 1,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και να αυξήσει το ΑΕΠ της ΕΕ κατά 1,3 % έως το 2020. ·Η παραγωγικότητα της εργασίας έχει κάπως επιταχυνθεί, αλλά ο ρυθμός της αύξησής της παραμένει χαμηλότερος από τα προ της ύφεσης επίπεδα.  ·Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας συνεχίζει να αυξάνεται σταθερά και το 2017 το ποσοστό δραστηριότητας διαμορφώθηκε στο 73,4 %. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στους μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένους και στις γυναίκες. Η συνολική απασχόληση άγγιξε τον αριθμό-ρεκόρ των 239 εκατομμυρίων εργαζομένων, οι θέσεις πλήρους απασχόλησης έχουν αυξηθεί κατά 2,3 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των εργαζομένων μερικής απασχόλησης παρέμεινε σταθερός. Μόνο στον τομέα των περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών, η απασχόληση σημείωσε αύξηση 47,3 % από το 2000 έως το 2015. Η μακροχρόνια ανεργία συνεχίζει να μειώνεται, αλλά εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ της συνολικής ανεργίας. Η ανεργία των νέων, η οποία το 2013 άγγιξε το 23,8 %, το 2017 είχε μειωθεί στο 16,8 %. Το 2017, το 7,7 % των Ευρωπαίων εργαζομένων απασχολούνταν με προσωρινές συμβάσεις ακουσίως, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 57,7 % του συνόλου των προσωρινά εργαζομένων και το οποίο έχει σημειώσει ελαφρά άνοδο κατά την τελευταία δεκαετία. Η ακούσια μερική απασχόληση στην ΕΕ πλήττει κυρίως τις γυναίκες και το μερίδιό της ως ποσοστό επί της συνολικής μερικής απασχόλησης, από 25,6 % το 2008 άγγιξε το 29,6 % το 2014, προτού υποχωρήσει στο 26,4 % το 2017. ·Όσον αφορά τους φτωχούς εργαζομένου, το 2017 το 9,6 % των απασχολούμενων βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας. Την τελευταία τετραετία, το ποσοστό αυτό σταθεροποιήθηκε, αν και σε επίπεδο υψηλότερο από του 2008 (8,5 %).

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), 17 κράτη μέλη της ΕΕ συγκεντρώνουν βαθμολογία τουλάχιστον 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 8. Εννέα κράτη μέλη της ΕΕ συγκαταλέγονται στα 20 πρώτα κράτη παγκοσμίως.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η Ένωση θα πρέπει να διασφαλίσει υψηλά συνολικά ποσοστά απασχόλησης μέσω της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας που εξυπηρετούν τη μετάβαση προς την αειφορία, ιδίως για τις γυναίκες, τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία, τους μετανάστες και τις περιθωριοποιημένες κοινότητες. Τούτο θα συνέβαλλε στη διασφάλιση της επάρκειας και της βιωσιμότητας του ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικής πρόνοιας ενόψει της γήρανσης του πληθυσμού και της αργής αύξησης της παραγωγικότητας. Οι επενδύσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία θα συνεχίσουν να αυξάνονται, ωστόσο χρειάζονται συνεχή στήριξη για να ξεπεράσουν τα σημεία συμφόρησης. Η θέση της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομική τάξη θα επηρεαστεί από τη συρρίκνωση του πληθυσμού της και την εξασθένιση της οικονομικής της ισχύος. Η ψηφιοποίηση και η δημογραφική εξέλιξη θα έχουν επιπτώσεις τόσο στη μελλοντική ανάπτυξη όσο και στις εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Για αυτό πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ΕΕ που συνδέονται με την ποιοτική εκπαίδευση και στην πραγματοποίηση περαιτέρω επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία, οι οποίες πρέπει να προωθούν την κοινωνική ένταξη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Θα συνεχιστούν η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, καθώς και οι δράσεις για την εξάλειψη της καταναγκαστικής εργασίας και της εμπορίας ανθρώπων.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση, ψηφιοποίηση, έρευνα και καινοτομία, συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, πίεση της κοινωνίας για βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής, τεχνητή νοημοσύνη, νέες τεχνολογίες, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, συνεργατική κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, κοινωνική οικονομία και ανάπτυξη οικοσυστημάτων κοινωνικής οικονομίας, έμφαση στις ανθεκτικές κοινωνίες, πολυμέρεια, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο, έρευνα και καινοτομία.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας, αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, αργή διάδοση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών και επιπτώσεις των τεχνολογικών μετασχηματισμών στους εργαζομένους και σε συγκεκριμένους τομείς, κοινωνικές ανισότητες, περιφερειακές και εδαφικές ανισότητες, επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών και ρόλος της μετανάστευσης και των αναγκαστικών εκτοπίσεων, περιβαλλοντική υποβάθμιση και κλιματική αλλαγή, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, δυσχερής μέτρηση της παραγωγικότητας σε όλο και πιο άυλες οικονομίες, κατακερματισμός της αγοράς εργασίας και επισφαλής απασχόληση, ψηφιακό χάσμα, προστασία των δεδομένων, ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Σε επίπεδο ΕΕ: Το «Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη», γνωστό και ως «σχέδιο Γιούνκερ», τόνωσε σημαντικά το επενδυτικό κλίμα. Από το 2015 έως τον Ιούλιο του 2018, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) πέτυχε τον αρχικό του στόχο για επενδύσεις ύψους 315 δισ. EUR και έως τον Δεκέμβριο του 2018 είχε κινητοποιήσει 371 δισ. EUR σε πρόσθετες επενδύσεις σε όλη την ΕΕ. Έχει ήδη υποστηρίξει περισσότερες από 750 000 θέσεις εργασίας. Ο αριθμός αυτός αναμένεται ότι θα ανέλθει σε 1,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έως το 2020. Περισσότερες από 850 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) απολαμβάνουν βελτιωμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Τουλάχιστον το 40 % της χρηματοδότησης από το σκέλος υποδομής και καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων στηρίζει συνιστώσες έργων που συνεισφέρουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, όπως επιτάσσει η συμφωνία του Παρισίου. Σε επίπεδο κρατών μελών: Το 2017, η Τσεχία εισήγαγε μεγαλύτερη ευελιξία στον προγραμματισμό και στα δικαιώματα σχετικά με το ωράριο εργασίας και τις άδειες· ενίσχυση της διαδικασίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων· αλλαγές στο δίκαιο των συμβάσεων· αλλαγές στο καθεστώς των ομαδικών απολύσεων· αλλαγές στους κανόνες για την τηλεργασία· και ενίσχυση εργαλείων συμβιβασμού όπως η «κατ’ οίκον εργασία». Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Ο δήμος της Γάνδης, στο Βέλγιο, αξιοποιεί το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για να υποστηρίξει την ένταξη των προσφύγων και των Ρομά στην αγορά εργασίας. Για παράδειγμα, το έργο της Ομάδας Εργασίας «IEM» (2015-2017) προσέφερε εξατομικευμένη καθοδήγηση σε Ρομά. Κύριος στόχος ήταν να βοηθηθεί η ένταξη στην αγορά εργασίας τουλάχιστον 190 μεταναστών από άλλες χώρες της Ευρώπης, κατά βάση Ρομά. Το έργο θα συνεχιστεί κατά τη διετία 2018-2019, με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Σε επίπεδο εταιρειών: Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χορηγεί δάνειο ύψους 7,5 εκατ. EUR (με την εγγύηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων) στην Greenfiber International SA για τη χρηματοδότηση ενός έργου ανακύκλωσης και κυκλικής οικονομίας στη Ρουμανία. Το έργο θα συμβάλει στη δημιουργία 280 θέσεων πλήρους απασχόλησης και θα αυξήσει την ποσότητα των αποβλήτων που συλλέγονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία κατά πάνω από 50 000 τόνους ετησίως. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Το 2014, στην Πορτογαλία δημιουργήθηκε ένας συνασπισμός εθνικών κεντρικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό την ετοιμασία μιας κοινής θέσης επί της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Ο συνασπισμός διοργάνωσε εθνικές διαδικασίες διαβούλευσης, ερωτηματολόγια στο διαδίκτυο και τοπικά εργαστήρια για να συζητηθούν οι προσδοκίες από την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των προσδοκιών όσον αφορά τον ΣΒΑ 8.

Κατασκευή ανθεκτικών υποδομών, προαγωγή της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς εκβιομηχάνισης και υποστήριξη της καινοτομίας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Η ύπαρξη υποδομών υψηλών επιδόσεων στους κλάδους των μεταφορών, της ενέργειας και της ψηφιακής τεχνολογίας είναι ουσιαστικής σημασίας για μια καλά συνδεδεμένη και ολοκληρωμένη Ένωση, στην οποία πολίτες και επιχειρήσεις επωφελούνται πλήρως από την ελεύθερη κυκλοφορία, την ενιαία αγορά και επαρκείς κοινωνικές υποδομές. Αυτός είναι, μεταξύ άλλων, ο λόγος που στα διευρωπαϊκά δίκτυα στους κλάδους των μεταφορών, της ενέργειας και της ψηφιακής τεχνολογίας υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση της ανάγκης για ανθεκτικές, βιώσιμες, απρόσκοπτες και καινοτόμες υποδομές. Οι επενδύσεις σε διαστημικές υποδομές αποτελούν επίσης στρατηγικό μέλημα. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία είναι ισχυρή και διατηρεί την ηγετική θέση της σε πολλούς κλάδους των παγκόσμιων αγορών. Η ΕΕ διευκολύνει τη μετάβαση σε μια έξυπνη, καινοτόμο και βιώσιμη βιομηχανία που δημιουργεί οφέλη για όλους τους πολίτες. Ενώ το ΑΕΠ της ΕΕ αυξάνεται, οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώνονται, γεγονός που υποδηλώνει αποσύνδεση των εκπομπών από την ανάπτυξη. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποσκοπούν στην ενδυνάμωση της βιομηχανίας ώστε να ασκεί τις δραστηριότητές της με υπεύθυνο και βιώσιμο τρόπο, να δημιουργεί θέσεις εργασίας, να προάγει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, να ενθαρρύνει τις επενδύσεις και την καινοτομία και να υπερασπίζεται τις περιφέρειες της Ευρώπης και τους εργαζομένους που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τη βιομηχανική αλλαγή. Η έμφαση της ΕΕ στις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, καθώς και στον ψηφιακό μετασχηματισμό μάς βοηθάει να καταστούμε ανταγωνιστικοί σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω της δημιουργίας περισσότερων θέσεων εργασίας και επιχειρηματικών ευκαιριών. Η ΕΕ είναι η πιο ανοικτή περιοχή έρευνας και καινοτομίας στον κόσμο, αλλά απαιτείται μεγαλύτερη κλιμάκωση και διάδοση, δεδομένου ότι οι καινοτομίες δεν μεταφράζονται πάντοτε σε νέες ευκαιρίες για την αγορά και την ανάπτυξη. Οι επενδύσεις του επιχειρηματικού τομέα στην έρευνα και την καινοτομία πρέπει να ενταθούν, δεδομένου ότι επί του παρόντος ανέρχονται μόλις στο 1,3 % του ΑΕΠ, πίσω από την Κίνα (1,6 %), τις ΗΠΑ (2 %) και την Ιαπωνία (2,6 %). Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη μετάβαση σε κυκλική οικονομία και κοινωνία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Σε διεθνές επίπεδο, η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη υποστηρίζει τον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία υψηλής ποιότητας, ανθεκτικών, φιλικών προς το περιβάλλον υποδομών με στόχο την προώθηση της ισότιμης και οικονομικά προσιτής πρόσβασης για όλους, της οικονομική ανάπτυξης, του εμπορίου και των επενδύσεων. Συμβολή στον τομέα αυτό έχουν και οι ενωσιακές πολιτικές διεύρυνσης και γειτονίας.

Βασικές τάσεις ·Η μεταποιητική βιομηχανία αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα των εξαγωγών της ΕΕ, προσφέρει θέσεις εργασίας σε 36 εκατομμύρια ανθρώπους —μία στις πέντε θέσεις απασχόλησης στην Ευρώπη— και συμβάλλει στο υψηλό βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων πολιτών. ·Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις βιομηχανικές διεργασίες και τη χρήση προϊόντων μειώθηκαν κατά πάνω από 17 % στο διάστημα 2000-2016. Η βελτίωση αυτή επιβεβαιώνεται και από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στη βιομηχανία κατά 17 % στο διάστημα 2000-2016. ·Επενδύσεις σε Ε&Α: Η Ευρώπη αντιπροσωπεύει το 20 % των παγκόσμιων επενδύσεων σε Ε&Α, παράγει το ένα τρίτο των επιστημονικών δημοσιεύσεων υψηλής ποιότητας και κατέχει παγκοσμίως ηγετική θέση σε ορισμένους κλάδους όπως η φαρμακευτική και χημική βιομηχανία, ο μηχανολογικός σχεδιασμός και η μόδα. Οι δύο μεγαλύτεροι επενδυτές στην έρευνα και την ανάπτυξη είναι οι τομείς των επιχειρήσεων (65 %) και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (23 %), ενώ το μερίδιο του δημόσιου τομέα ανερχόταν στο 11 % το 2016. ·Οι αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας στην ΕΕ αυξήθηκαν σημαντικά πριν από την οικονομική κρίση, και από τότε παραμένουν στάσιμες. ·Εταιρική κοινωνική ευθύνη: Το 77 % των εταιρειών της ΕΕ περιλαμβάνουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη στις εκθέσεις τους και πολλές από αυτές είναι πρωτοπόρες στην ενσωμάτωση των ΣΒΑ στις δραστηριότητες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης / υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Βιώσιμων Λύσεων Ανάπτυξης - SDSN), 10 κράτη μέλη της ΕΕ συγκεντρώνουν βαθμολογία τουλάχιστον 73 στα 100 για τον ΣΒΑ 9, ενώ υφίστανται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα κράτη μέλη. 10 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η Ευρώπη είναι πρωτοπόρος στην πορεία προς μια πιο βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς βιομηχανία. Θα επιταχυνθούν οι οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί μετασχηματισμοί, καθώς και οι τεχνολογικές τομές σε τομείς, όπως η ρομποτική, το διαδίκτυο των πραγμάτων, η τεχνητή νοημοσύνη και τα ενεργειακά συστήματα. Ο αυτοματισμός που επιφέρουν οι τεχνολογίες της πληροφορίας θα μεταμορφώσει τις παραδοσιακές διαδικασίες παραγωγής και τη φύση της εργασίας. Η βιομηχανία ενσωματώνεται όλο και περισσότερο σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας που περιλαμβάνουν ισχυρές συνιστώσες υπηρεσιών. Τα αναδυόμενα επιχειρηματικά μοντέλα θα διαταράξουν τις παραδοσιακές αγορές. Η καινοτομία αυτή καθαυτή και η δημιουργία αξίας υφίστανται βαθιές μεταβολές, με κινητήρια δύναμη μια νέα γενιά καταναλωτών που επιζητούν τη συνδημιουργία αξίας, τη βιώσιμη συμπεριφορά των επιχειρήσεων, συνδεσιμότητα και μετρήσεις επιδόσεων σε πραγματικό χρόνο. Τα δεδομένα καθίστανται ο νέος παράγοντας ανταγωνιστικότητας. Η ζήτηση για πρώτες ύλες θα συνεχίσει να αυξάνεται. Καθώς η εξάντληση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή καθίστανται μια όλο και πιο χειροπιαστή πραγματικότητα, η ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα, κυκλική κατανάλωση και μηδενικές ή χαμηλές εκπομπές ρύπων θα αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο και θα απαιτηθούν οικολογικές καινοτομίες. Η Ευρώπη θα εντείνει τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, καθώς και στις ανθεκτικές υποδομές, μεταξύ άλλων μέσω του επόμενου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία, «Ορίζων Ευρώπη».

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, τεχνητή νοημοσύνη, διαδίκτυο των πραγμάτων, πλήρης ψηφιοποίηση, συνεργατική και κυκλική οικονομία με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, έμφαση στις ανθεκτικές κοινωνίες, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, υπεύθυνη και βιώσιμη εξόρυξη και προμήθεια πρώτων υλών, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εκπαίδευση, πληθοχρηματοδότηση, πολυμέρεια, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Χαμηλές δημόσιες και επιχειρηματικές επενδύσεις μεταξύ άλλων στην έρευνα και την καινοτομία, μεταβαλλόμενες αλυσίδες αξίας, αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, μεταβολές της παγκόσμιας ζήτησης, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, κοινωνικές ανισότητες, γήρανση των κοινωνιών μας, κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι που συνδέονται με την αύξηση της ζήτησης για φυσικούς πόρους, χάσμα αστικών/αγροτικών περιοχών.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Χάρη στην αυξημένη ακρίβεια και αξιοπιστία τους, τα ευρωπαϊκά προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης Galileo και EGNOS προσφέρουν βελτιωμένες πληροφορίες θέσης και χρονισμού με σημαντικές θετικές επιπτώσεις για πολλές ευρωπαϊκές υπηρεσίες και προϊόντα καθημερινής χρήσης, από το σύστημα πλοήγησης του αυτοκινήτου σας ως τα κινητά τηλέφωνα και κρίσιμης σημασίας υπηρεσίες αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. Η Ομάδας Γεωσκόπησης προωθεί εφαρμογές περιβαλλοντικών παρατηρήσεων που υποστηρίζουν τους ΣΒΑ και τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Σε επίπεδο ΕΕ: Τα διευρωπαϊκά δίκτυα ανταποκρίνονται στην ανάγκη για ανθεκτικές, απρόσκοπτες και καινοτόμες υποδομές στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των ψηφιακών τεχνολογιών. Στόχος τους είναι να παρέχουν συνδεσιμότητα σε όλες τις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλοντας στην ένταξη των πολιτών σε όλη την Ευρώπη. Οι υποδομές κατασκευάζονται και προσαρμόζονται για να διασφαλίζεται η αντοχή τους σε κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και παράλληλα να προωθούν την ένταξη και την καινοτομία και να δημιουργούν θέσεις εργασίας. Σε επίπεδο κρατών μελών: Η Σουηδία πρωτοπορεί στην καινοτομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχοντας υψηλά επίπεδα ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη, υψηλό αριθμό αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, καινοτόμες ΜΜΕ και υψηλό μερίδιο της απασχόλησης σε δραστηριότητες υψηλής έντασης γνώσεων. Επιπλέον, οι επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης αυξάνονται ταχύτερα από τον μέσο όρο της ΕΕ και η ενεργειακή απόδοση της βιομηχανικής παραγωγής είναι πολύ υψηλή. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Η θεματική πλατφόρμα έξυπνης εξειδίκευσης για τον εκσυγχρονισμό της βιομηχανίας προσφέρει στις περιφερειακές διαχειριστικές αρχές που έχουν παρόμοιες προτεραιότητες όσον αφορά την έξυπνη εξειδίκευση ευκαιρίες συνεργασίας βάσει των ικανοτήτων της κάθε μίας, ανταλλαγής υποδομών, κλιμάκωσης προς επίτευξη μεγαλύτερου αντικτύπου και ανάπτυξης κοινών επενδυτικών σχεδίων. Σε επίπεδο εταιρειών: Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων βοήθησε μια εσθονική εταιρεία να παραγάγει υπερπυκνωτές, δηλαδή συσκευές αποθήκευσης ενέργειας 100 φορές ισχυρότερες από τους συνήθεις συσσωρευτές που μπορούν να αντέξουν 1 εκατ. κύκλους ανατροφοδότησης. Η εταιρεία έχει συγκεντρώσει 15 εκατ. EUR για να κατασκευάσει στην Γερμανία μια μονάδα με δυνατότητα παραγωγής εκατομμυρίων υπερπυκνωτών ετησίως.

Μείωση των ανισοτήτων τόσο εντός και όσο μεταξύ των διαφόρων χωρών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Η ανισότητα, όπως και η φτώχεια, είναι μια έννοια πολυδιάστατη. Καλύπτει τις ανισότητες αποτελεσμάτων και ευκαιριών, όπως η εισοδηματική ανισότητα, η άνιση πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, καθώς και τη διαγενεακή μεταβίβαση της ανισότητας. Η ανισότητα ευκαιριών αποτελεί σημαντική αιτία της εισοδηματικής ανισότητας. Εντός της ΕΕ παρατηρείται σύγκλιση των εισοδημάτων και στα περισσότερα κράτη μέλη το βιοτικό επίπεδο ανακάμπτει από την κρίση. Ωστόσο, καθώς οι ευρωπαϊκές οικονομίες ανακτούν την ισχύ τους, εντείνονται οι ανησυχίες για το κατά πόσο η οικονομία αναπτύσσεται χωρίς αποκλεισμούς. Οι εισοδηματικές ανισότητες εντός της ΕΕ στο σύνολό της έχουν σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια, αν και σε ένα επίπεδο που εξακολουθεί να συνιστά πρόκληση. Περιθωριοποιημένες και ευάλωτες ομάδες, όπως οι άνθρωποι με αναπηρία, οι μετανάστες και οι εθνικές μειονότητες (συμπεριλαμβανομένων των Ρομά), οι άστεγοι, οι απομονωμένοι ηλικιωμένοι και τα παιδιά πλήττονται από συγκεκριμένες μορφές ανισοτήτων. Η κοινωνικοοικονομική τους ένταξη συνεχίζει να είναι ανεπαρκής Η ανισότητα εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη, τη μακροοικονομική σταθερότητα, και μπορεί να υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα σταθερά υψηλά επίπεδα ανισοτήτων απειλούν την πρόοδος προς την επίτευξη των ΣΒΑ. Η παγκόσμια ανισότητα ενδέχεται να οδηγήσει και σε αύξηση της μετανάστευσης προς την ΕΕ. Ανταποκρινόμενη στις πρόσφατες προκλήσεις στον τομέα της μετανάστευσης, η Επιτροπή κατέβαλε προσπάθειες για την άμεση αντιμετώπισή τους και για την οικοδόμηση ενός μελλοντικού συστήματος βιώσιμου και ανθεκτικού στις κρίσεις. Η βιώσιμη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών είναι ουσιώδους σημασίας. Η εξωτερική δράση της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας, της αναπτυξιακής πολιτικής, των πολιτικών διεύρυνσης και γειτονίας και της ενωσιακής εμπορικής και επενδυτικής πολιτικής, συμβάλλουν από κοινού στην αντιμετώπιση των αιτιών της ανισότητας εκτός Ευρώπης. Για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη προωθεί την αρχή της μέριμνας για όλους τους πολίτες και επιτάσσει την ανάληψη δράσης για τη μείωση της ανισότητας αποτελεσμάτων και την προώθηση ίσων ευκαιριών για όλους.

Βασικές τάσεις ·Διαθέσιμο εισόδημα: Οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ των χωρών της ΕΕ έχουν μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Το πραγματικό προσαρμοσμένο κατά κεφαλή ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών. Το 2017, ήταν κατά μέσο όρο 4,4 % υψηλότερο από το προ της κρίσης επίπεδο του 2008. Έχει σημειωθεί κάποια σύγκλιση εισοδημάτων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, καθώς το διαθέσιμο εισόδημα στα κράτη μέλη με τα χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Πολωνία, αυξήθηκε ταχύτερα από τον μέσο όρο της ΕΕ. ·Εισοδηματική ανισότητα: Το 2017, σε όλη την ΕΕ κατά μέσο όρο, το εισοδηματικό μερίδιο του πλουσιότερου 20 % των νοικοκυριών ήταν 5,1 % φορές υψηλότερο από το εισοδηματικό μερίδιο του φτωχότερου 20 %. Η αναλογία αυτή παραμένει πάνω από τα προ κρίσης επίπεδα (4,9 το 2009), ωστόσο έχει υποχωρήσει σε σχέση με το 2016 (όταν βρισκόταν στο 5,2), γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχουν προοπτικές βελτίωσης όσον αφορά τη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων στα κράτη μέλη της ΕΕ. Επίσης, εάν εξεταστεί το εισοδηματικό μερίδιο του φτωχότερου 40 % του πληθυσμού, παρατηρούνται τάσεις σταθεροποίησης των εισοδηματικών ανισοτήτων εντός των κρατών μελών της ΕΕ. Το μερίδιο αυτό το 2008 και το 2012 ανερχόταν σε 21,2 %, το 2016 μειώθηκε ελαφρά στο 20,9 % και το 2017 αυξήθηκε και πάλι αγγίζοντας το 21,2 %. ·Ανισότητα ευκαιριών: Σημαντικό χαρακτηριστικό της ανισότητας ευκαιριών είναι ο αντίκτυπος που έχει η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γονέων στο επίπεδο εκπαίδευσης των παιδιών τους. Σύμφωνα με το Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών (PISA) για το έτος 2015, το 33,8 % των μαθητών της ΕΕ που προέρχονται από τα πλέον μειονεκτούντα κοινωνικοοικονομικά στρώματα είχαν χαμηλές επιδόσεις στις φυσικές επιστήμες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους πλέον προνομιούχους συνομηλίκους τους ήταν 7,6 %. Μεγάλες διαφορές υπήρχαν και μεταξύ των κρατών μελών ·Αναπτυξιακή βοήθεια: Η ΕΕ παραμένει ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας παγκοσμίως, καθώς παρέχει το 50 % του συνόλου της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των ανισοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συνολική χρηματοδότηση της ΕΕ για τις αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ροών από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2001 έως σήμερα, καταγράφοντας μέση ετήσια αύξηση 6,4 %.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), 13 κράτη μέλη της ΕΕ συγκεντρώνουν βαθμολογία τουλάχιστον 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 10. 11 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα καταβάλουν προσπάθειες προκειμένου στην ΕΕ να εξασφαλιστεί βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η οποία αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη μείωση των ανισοτήτων. Θα συνδυάσουν αποδοτική, αποτελεσματική και επαρκή κοινωνική προστασία, υπηρεσίες υποστήριξης, ποιοτική εκπαίδευση που παρέχει ίσες ευκαιρίες για όλους και εύρυθμη λειτουργία των αγορών εργασίας υποστηριζόμενη από αποτελεσματικές πολιτικές της αγοράς εργασίας. Τούτο θα καταστήσει δυνατή όχι μόνο τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, αλλά και τη σημαντική μείωση των ανισοτήτων στο εσωτερικό τους. Θα πρέπει να γίνει σωστή διαχείριση της τεχνολογικής προόδου και ιδίως της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία ψηφιακού χάσματος. Όσον αφορά τις μεταναστευτικές τάσεις, είναι σαφές ότι καμία χώρα της ΕΕ δεν μπορεί ή δεν πρέπει να αφήνεται να αντιμετωπίσει μόνη της τεράστιες μεταναστευτικές πιέσεις. Η ΕΕ θα μειώσει περαιτέρω τα κίνητρα της παράτυπης μετανάστευσης, θα σώζει ανθρώπινες ζωές και θα διασφαλίσει τα εξωτερικά σύνορα, θα εφαρμόσει μια ισχυρή κοινή πολιτική ασύλου και πολιτικές για τη νόμιμη μετανάστευση, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην αποτελεσματική ένταξη των νόμιμα μεταναστευσάντων και των προσφύγων στις αγορές εργασίας και στις κοινωνίες της ΕΕ. Η εξωτερική δράση της ΕΕ θα συνεχίσει να καταπολεμά την ανισότητα εκτός Ευρώπης.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, κοινωνική πρόνοια (π.χ. φορολόγηση και συστήματα κοινωνικής προστασίας και ένταξης, πολιτικές της αγοράς εργασίας, στεγαστικές πολιτικές, υγειονομική περίθαλψη, φροντίδα παιδιών, μορφωτικό επίπεδο, επίπεδα δεξιοτήτων και δια βίου μάθηση), προσβασιμότητα των μεταφορών και των ψηφιακών τεχνολογιών για την αντιμετώπιση των χωρικών ανισοτήτων, καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, πολυμέρεια, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Ανισότητα ευκαιριών, γήρανση του πληθυσμού, αλλαγή της σύνθεσης των νοικοκυριών (π.χ. μονομελή νοικοκυριά), κενά στην κοινωνική πρόνοια, κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντική υποβάθμιση, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη προωθεί την αρχή της μέριμνας για όλους τους πολίτες και επιτάσσει την ανάληψη δράσης για τη μείωση της ανισότητας αποτελεσμάτων και την προώθηση ίσων ευκαιριών για όλους. Στόχος της ενωσιακής εμπορικής και επενδυτικής πολιτικής είναι η μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων που παρουσιάζουν οι εμπορικές προτιμήσεις και οι εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της εργασίας και την πραγματοποίηση επενδύσεων στις χώρες εταίρους, ιδίως τις αναπτυσσόμενες, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στη μείωση των ανισοτήτων. Σε επίπεδο ΕΕ: Πολλές από τις 20 αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αφορούν τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους, τη δικαιοσύνη και την ένταξη στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Τον πυλώνα συμπληρώνει ένας κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων για την παρακολούθηση των τάσεων και των επιδόσεων σε όλη την ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί βασικό μηχανισμό υλοποίησης του πυλώνα, και έχει ενισχυθεί περαιτέρω με έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη, τις ανισότητες και την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Η ενωσιακή πολιτική συνοχής προωθεί την κοινωνική ένταξη με παράλληλη καταπολέμηση της φτώχειας και των διακρίσεων. Σε επίπεδο κρατών μελών: Το σύστημα φορολογίας και παροχών της Κύπρου έχει καταστεί αποτελεσματικότερο για αντιμετώπιση της εισοδηματικής ανισότητας. Από την κρίση (2009-2016) μέχρι σήμερα, τα αναδιανεμητικά αποτελέσματά του έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Για παράδειγμα, το 2014, η Κύπρος εισήγαγε ένα σύστημα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, το οποίο μεταξύ άλλων παρέχει κίνητρα για εργασία. Από ό,τι φαίνεται το σύστημα έχει ιδιαίτερα θετική επίδραση στη μείωση της φτώχειας και της ανισότητας, και έχει συμβάλει στην ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής προστασίας. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Το πιλοτικό έργο «Προτεραιότητα στη στέγαση για οικογένειες» το οποίο διαχειρίζεται ο δήμος του Μπρνο, στην Τσεχία, καταδεικνύει την πρωτοπόρα προσέγγιση που ακολουθεί ο δήμος σε συνεργασία με τους κοινοτικούς εταίρους για την αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης. Στο πλαίσιο του έργου παρέχονται δημοτικά διαμερίσματα και διαχείριση υποθέσεων σχετικά με την στέγαση για 50 οικογενειών Ρομά και μη Ρομά, που πριν έμεναν σε ξενώνες ή αντιμετώπιζαν άλλες μορφές έλλειψης στέγης. Με βάση το πιλοτικό έργο, εγκρίθηκε ένα σχέδιο δράσης για τον τερματισμό της οικογενειακής έλλειψης στέγης στο Μπρνο την περίοδο 2018-2025. Σε επίπεδο εταιρειών: Η Bolsa Social είναι η πρώτη πλατφόρμα πληθοχρηματοδότησης μετοχικού κεφαλαίου στην Ισπανία για επενδυτές και επιχειρήσεις που επιθυμούν να δημιουργήσουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Η εταιρεία συνδέει τους επενδυτές κοινωνικού αντικτύπου με τις επιχειρήσεις, αποσκοπώντας στην προώθηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Bolsa Social έχει χρηματοδοτήσει 10 εταιρείες κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου με 1,8 εκατ. EUR. Πέντε από αυτές επικεντρώνονται στην παροχή στα άτομα με αναπηρία πρόσβασης στην πληροφόρηση, την κοινωνική ζωή και τον δημόσιο χώρο. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Στο πλαίσιο του σουηδικού έργου «Brod i Bergslagen» παρέχονται μαθήματα παρασκευής παραδοσιακού ψωμιού ως μέσο για την ένταξη των νεοαφιχθέντων μεταναστών και για την παροχή επαγγελματικής κατάρτισης. Η σωματική δραστηριότητα χρησιμεύει ως αφετηρία για διάλογο, ενώ εκπαιδευμένοι εθελοντές ενθαρρύνουν τη συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων.

Επίτευξη ασφαλών, ανθεκτικών, βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς πόλεων και οικισμών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Οι ευρωπαϊκές πόλεις βρίσκονται στο επίκεντρο των σύγχρονων οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών προκλήσεων. Πάνω από το 70 % των πολιτών της ΕΕ ζουν σε αστικές περιοχές, ενώ περίπου το 85 % του ΑΕΠ της ΕΕ παράγεται στις πόλεις. Οι πόλεις και οι κοινότητες είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και της ποιότητας ζωής των Ευρωπαίων καθώς χρησιμεύουν ως κόμβοι οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και καινοτομίας. Προσελκύουν πολλούς ανθρώπους χάρη στο το ευρύ φάσμα ευκαιριών εκπαίδευσης, απασχόλησης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού που προσφέρουν. Ωστόσο, οι πόλεις της ΕΕ αντιμετωπίζουν και προκλήσεις όπως μεταναστευτικές πιέσεις και κοινωνικό αποκλεισμό, κυκλοφοριακή συμφόρηση και έλλειψη επαρκούς στέγασης, υποβαθμιζόμενες υποδομές και επιδείνωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι πόλεις είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών. Η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι ευρωπαϊκές πόλεις καταβάλλουν από κοινού προσπάθειες για την ενίσχυση της αστικής διάστασης των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών. Σύμφωνα με το νέο αστικό θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών, η ΕΕ ενισχύει την ανθεκτικότητα του αστικού περιβάλλοντος μέσω της πρόληψης του κινδύνου καταστροφών και των κινδύνων που συνδέονται με το κλίμα, και ανταποκρίνεται πιο συντονισμένα στις διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις. Σε διεθνές επίπεδο, οι ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, η αναπτυξιακή πολιτική και η πολιτική διεύρυνση και γειτονίας αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις πόλεις. Η Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την Ανάπτυξη τονίζει την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις πόλεις και στις τοπικές αρχές ως σημαντικούς παράγοντες για την επίτευξη των ΣΒΑ.

Βασικές τάσεις ·Από το 2007 έως το 2016, το ποσοστό ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων σημείωσε συνολική αύξηση 11 %. ·Κατά την τελευταία εξαετία η ποιότητα της στέγασης στην ΕΕ παρουσίασε βελτίωση. Το μερίδιο των κατοίκων της ΕΕ που αντιμετωπίζουν βασικές ελλείψεις στις συνθήκες στέγασής τους μειώθηκε κατά 4,8 ποσοστιαίες μονάδες από το 2007 ως το 2017 και διαμορφώθηκε στο 13,1 %. ·Οι κάτοικοι των πόλεων είχαν καλύτερη πρόσβαση στις δημόσιες συγκοινωνίες, καθώς μόνο το 9,7 % αυτών ανέφεραν υψηλό ή πολύ υψηλό επίπεδο δυσκολίας, σε σύγκριση με 37,4 % των κατοίκων αγροτικών περιοχών. ·Εξακολουθούν να υπάρχουν περιοχές με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, αν και η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση από λεπτά σωματίδια μειώθηκε κατά περίπου 20 % μεταξύ του 2010 και του 2015. ·Οι τεχνητές επιφάνειες κάλυψης ανά κάτοικο αυξήθηκαν κατά 6 % από το 2009 έως το 2015. Δεδομένου ότι η Ευρώπη είναι μία από τις πιο αστικοποιημένες ηπείρους του πλανήτη, χρειάζεται να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την ανάσχεση της υποβάθμισης του εδάφους. ·Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές που συμμετέχουν στα σχέδια δράσης του Ευρωπαϊκού Συμφώνου των Δημάρχων πέτυχαν μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 23 %, μείωση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας κατά 18 % και εργάζονται ώστε το μερίδιο της τοπικής παραγωγής ενέργειας να φτάσει το 19 % της κατανάλωσης ενέργειας έως το 2020.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), 23 κράτη μέλη της ΕΕ συγκεντρώνουν βαθμολογία τουλάχιστον 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 11. 10 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Το μερίδιο του αστικού πληθυσμού στην Ευρώπη αναμένεται να ξεπεράσει ελαφρώς το 80 % έως το 2050. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, από κοινού με την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τους ερευνητές, συνεργάζονται για τη δημιουργία της συνεχώς εξελισσόμενης πόλης που απαιτεί η κοινωνία του μέλλοντος. Οι ευρωπαϊκές πόλεις θα εξακολουθήσουν να αποτελούν πόλους έλξης για τους πολίτες και να προσφέρουν αυξανόμενες δυνατότητες απασχόλησης, ποιότητα ζωής και κοινωνικές υπηρεσίες. Οι ευρωπαϊκές πόλεις συνεργάζονται συμμετοχικά με τους ενδιαφερόμενους φορείς σε όλα τα επίπεδα για ζητήματα όπως η στέγαση, η ενέργεια, η κινητικότητα, η υδροδότηση, η δράση για το κλίμα, η εξάλειψη της φτώχειας, η ανισότητα, η κυκλική οικονομία, η ανθεκτικότητα και η ασφάλεια, με στόχο να διασφαλιστούν καλές συνθήκες συμβίωσης. Οι ευρωπαϊκές πόλεις θα καταστούν έξυπνες πόλεις όπου παραδοσιακά δίκτυα και υπηρεσίες θα καταστούν αποδοτικότερα χάρη στη χρήση ψηφιακών και τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Έξυπνη εξειδίκευση, εταιρικές σχέσεις πόλεων, συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική (π.χ. συνεργατική διακυβέρνηση των πόλεων, πολυσυμμετοχικές πλατφόρμες), σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, συμμετοχική χρηματοδότησης και άλλες μορφές καινοτόμου χρηματοδότησης, ψηφιοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη και νέες τεχνολογίες, συνεργατική οικονομία, δημόσιες συγκοινωνίες χαμηλών εκπομπών, ενεργητική κινητικότητα (περπάτημα, ποδήλατο) και σχετικές υποδομές, έρευνα και καινοτομία, κτίρια χαμηλών εκπομπών, αστική γεωργία, αστικοί χώροι πράσινου.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Περιβαλλοντική υποβάθμιση και κλιματική αλλαγή, ρύπανση, γήρανση του πληθυσμού, εγκληματικότητα και απειλές κατά της ασφάλειας, απάτη και διαφθορά, κοινωνικές ανισότητες, άνοδος των τιμών των κατοικιών.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Στον τομέα της ανάπτυξης, η Επιτροπή ακολουθεί μια νέα προσέγγιση για τη «συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πόλεις και τοπικές αρχές σε τρίτες χώρες», η οποία επικεντρώνει την ενωσιακή εξωτερική στήριξη στον σχεδιασμό, τη χρηματοδότηση και τη διακυβέρνηση των πόλεων. Σε επίπεδο ΕΕ: Το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ δρομολογήθηκε τον Μάιο του 2016 με το Σύμφωνο του Άμστερνταμ . Αποτελεί μια νέα πολυεπίπεδη μέθοδο εργασίας για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, των πόλεων, της Επιτροπής και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης, της βιωσιμότητας και της καινοτομίας στις πόλεις της Ευρώπης και την ταυτοποίηση και την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων. Εστιάζοντας σε συγκεκριμένες προτεραιότητες στο πλαίσιο ειδικών εταιρικών σχέσεων, το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ επιδιώκει να βελτιώσει την ποιότητα ζωής στις αστικές περιοχές. Σε επίπεδο κρατών μελών: Οι πιέσεις που δέχεται σήμερα η στέγαση στην Ιρλανδία οφείλονται, εν μέρει στην κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα. Το 2016, η ιρλανδική κυβέρνηση δρομολόγησε το σχέδιο δράσης για τη στέγαση και τους αστέγους «Rebuilding Ireland», το οποίο έχει στόχο να επιταχύνει την παροχή στέγης υπό παντός είδους ιδιοκτησιακό καθεστώς. Το σχέδιο δράσης έχει πέντε βασικούς «πυλώνες» για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων. αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης, επιτάχυνση της παροχής κοινωνικής κατοικίας, οικοδόμηση περισσότερων κατοικιών, βελτίωση του τομέα των ενοικιαζόμενων κατοικιών και αξιοποίηση υφιστάμενων κατοικιών. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Το έργο «Global Nachhaltige Kommune» (Δήμοι παγκόσμιας βιωσιμότητας) που υλοποιείται στην περιφέρεια της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, στη Γερμανία, βοηθάει 15 τοπικές αρχές που περιλαμβάνουν μικρές, μεσαίες και μεγάλες πόλεις και αγροτικούς δήμους, προσφέροντάς τους συστηματική στήριξης για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης στρατηγικής αντιμετώπισης των τοπικών προκλήσεων, βασισμένης στο παγκόσμιο πλαίσιο των ΣΒΑ. Η προσέγγισή αυτή έχει υιοθετηθεί και σε άλλες περιφέρειες της Γερμανίας. Σε επίπεδο εταιρειών: Η LIPOR, η διαδημοτική εταιρεία διαχείρισης των απορριμμάτων της ευρύτερης περιοχής του Πόρτο στην Πορτογαλία, είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση, την ανάκτηση και την επεξεργασία των αστικών απορριμμάτων παράγονται στους συμμετέχοντες δήμους. Η LIPOR δημιούργησε το πάρκο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Parque Aventura στον χώρο μιας παλιάς χωματερής, όπου πραγματοποιήθηκαν έργα αποκατάστασης του περιβάλλοντος και του τοπίου. Έτσι δημιουργήθηκε ένας χώρος παιχνιδιού, αναψυχής και εκπαίδευσης. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Το Linnalabor (Αστικό Εργαστήρι), μια εσθονική μη κυβερνητική οργάνωση, ασχολείται με την ανάπτυξη βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς πόλεων. Το Linnalabor συμβουλεύει τις τοπικές αρχές, εισάγει σύγχρονες τάσεις στην Εσθονία και ευαισθητοποιεί το κοινό σχετικά με το αστικό περιβάλλον.

Διασφάλιση μεθόδων βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή αποσκοπεί στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Ευρώπης, μέσα από την αλλαγή του τρόπου παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης αγαθών και χρήσης των πόρων. Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ έχει σημειώσει πρόοδο στην προσπάθειά της να γίνει αποδοτική ως προς τους πόρους, πράσινη και με μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, αλλά η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή παραμένει η βασική πρόκληση για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) στην ΕΕ και απαιτεί συνεχείς προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα. Η προσέγγιση της ΕΕ συνίσταται στην προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων με παράλληλη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μέσω της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία, όπου η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων διατηρείται στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο, και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο. Οι 54 δράσεις του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία που ανακοινώθηκε το 2015 επεμβαίνουν σε όλα τα στάδια των κύκλων προϊόντων και υλικών (παραγωγή, κατανάλωση, διαχείριση αποβλήτων, αγορά δευτερογενών πρώτων υλών, καινοτομία & επενδύσεις, παρακολούθηση) σε 5 τομείς προτεραιότητας (πλαστικά, σπατάλη τροφίμων, πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, κατασκευές και κατεδαφίσεις, βιομάζα και προϊόντα βιολογικής προέλευσης). Έως το 2018, πάνω από το 85 % των δράσεων είχαν ήδη υλοποιηθεί, ενώ οι υπόλοιπες έχουν δρομολογηθεί. Το 2017 εγκαινιάστηκε μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία, με στόχο την ενθάρρυνση των εταιρειών, των δημόσιων αρχών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών για την ανταλλαγή γνώσεων και την ανάδειξη καλών πρακτικών, ενώ το 2016 εγκαινιάστηκε η πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων . Στο πλαίσιο του αστικού θεματολογίου δημιουργήθηκε μια ειδικευμένη εταιρική σχέση προκειμένου η ΕΕ να εξετάσει το ζήτημα και να προτείνει διάφορες δράσεις για την υιοθέτηση της κυκλικής οικονομίας από τις πόλεις. Επιπλέον, η στρατηγική της Ευρώπης για τη βιοοικονομία, η οποία ανανεώθηκε το 2018, υποστηρίζει τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της βιομηχανικής βάσης της ΕΕ μέσω της δημιουργίας νέων αλυσίδων αξίας και πιο οικολογικών, οικονομικά αποδοτικών βιομηχανικών διεργασιών. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ προωθεί την υπεύθυνη διαχείριση των αλυσίδων εφοδιασμού και συστήματα δίκαιου και ηθικού εμπορίου στο πλαίσιο του βασιζόμενου σε αρχές εμπορικού της θεματολογίου. Επίσης, οι ενωσιακές πολιτικές για την ανάπτυξη, τη διεύρυνση και τη γειτονία στις δράσεις τους τονίζουν τη σημασία της βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής.

Βασικές τάσεις ·Η αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την κατανάλωση φυσικών πόρων μετράται βάσει της ενωσιακής παραγωγικότητας πόρων και ενέργειας. Από το 2001, η ενωσιακή παραγωγικότητα πόρων αυξήθηκε κατά 36,4 % (2017) και η παραγωγικότητα ενέργειας κατά 29,2 % (2016), πράγμα που σημαίνει ότι αυξήθηκε η παραγωγή (σε όρους ΑΕΠ) ανά μονάδα χρησιμοποιούμενων υλικών ή ενέργειας. ·Μεταξύ του 2004 και του 2016, η ποσότητα των παραγόμενων στην ΕΕ αποβλήτων εκτός των κύριων ορυκτών αποβλήτων μειώθηκε κατά 6,5 %. Μεταξύ του 2004 και του 2014, το ποσοστό ανακύκλωσης στην ΕΕ αυξήθηκε ελαφρά από το 53 % στο 55 % και το ποσοστό της κυκλικής χρήσης υλικών, το οποίο δείχνει το ποσοστό των προερχόμενων από συλλεχθέντα απόβλητα υλικών στη συνολική χρήση υλικών, αυξήθηκε από το 8,3 % στο 11,7 %. ·Η οικονομία της ΕΕ εξαρτάται από πρώτες ύλες που προέρχονται από τον υπόλοιπο κόσμο. Πάνω από το 60 % των συνολικών φυσικών εισαγωγών της ΕΕ είναι ακατέργαστα προϊόντα..

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Βιώσιμων Λύσεων Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 11 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 60 στα 100 για τον ΣΒΑ 12. Πρόκειται για τον ΣΒΑ στον οποία τα κράτη μέλη της ΕΕ παρουσιάζουν κατά μέσο όρο τις δεύτερες χειρότερες επιδόσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η Ευρώπη θα πρέπει να συνεχίσει να εστιάζει στη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση ενόψει της πίεσης που δέχονται τα αποθέματα πρώτων υλών και των δικών της σχετικά περιορισμένων εγχώριων υλικών πόρων. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε μεταλλεύματα και σε πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας που είναι υψηλής αξίας και όσον αφορά τα οποία η Ευρώπη είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη από τις εισαγωγές. Θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στα βαρέα υλικά και στα υλικά υψηλής έντασης ενέργειας όπως το τσιμέντο, το αλουμίνιο, ο χάλυβας και το πλαστικό, δεδομένων των δυνατοτήτων τους για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Κλάδοι όπως τα συστήματα τροφίμων και τα υφάσματα, όπου η χρήση των πόρων έχει ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον (π.χ. όσον αφορά τη χρήση των υδάτων, τη ρύπανση, την ποιότητα του αέρα και τις θρεπτικές ουσίες) χρήζουν επίσης προσοχής. Χάρη στην αναθεωρημένη νομοθεσία της ΕΕ για τα απόβλητα και στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη σπατάλη τροφίμων, η ΕΕ θα μειώσει την ποσότητα των απορριμμάτων τροφίμων που παράγονται κάθε χρόνο για να συμβάλει στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου μείωσης της σπατάλης τροφίμων κατά το ήμισυ έως το 2030. Σύμφωνα με τη νομοθεσία για τα απόβλητα, τα ποσοστά ανακύκλωσης θα αυξηθούν ώστε μέχρι το 2030 να φτάσουν το νομικά δεσμευτικό επίπεδο του 60 %, ενώ για πολλά υλικά συσκευασίας θα ισχύουν υψηλότερα ποσοστά. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην αύξηση όχι μόνο της ποσότητας, αλλά και της ποιότητας της ανακύκλωσης, στη μείωση της χρήσης πόρων και της παραγωγής απορριμμάτων μέσω του καλύτερου σχεδιασμού των προϊόντων και σε συστημικές προσεγγίσεις που έχουν στόχο τα προϊόντα και τα υλικά να διατηρούνται σε χρήση, προσδίδοντας προστιθέμενη αξία στην οικονομία. Θα πρέπει να αυξηθεί η περιεκτικότητα των νέων προϊόντων, ιδίως των πλαστικών, σε ανακυκλωμένα υλικά.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Αλλαγή νοοτροπίας, συμμετοχή της κοινωνίας, πίεση της κοινωνίας για βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής, εταιρικές σχέσεις και συμμετοχική πολιτική, εκπαίδευση, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, συμμετοχική χρηματοδότηση και άλλες μορφές καινοτόμου χρηματοδότησης, προληπτικές πολιτικές για δίκαιη μετάβαση, τεχνητή νοημοσύνη, νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία, συνεργατική και κυκλική οικονομία, βιοοικονομία, ψηφιοποίηση, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, μεταρρύθμιση της φορολογίας (π.χ. φορολόγηση των πόρων και της ρύπανσης), πράσινες δημόσιες συμβάσεις, έξυπνες πόλεις, διαδίκτυο των πραγμάτων, ανοικτό και δίκαιο εμπόριο.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Παραδοσιακά/συντηρητικά πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής, αντίσταση κλάδων/περιοχών που χάνουν τις παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητές τους, αργή αλλαγή του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, έλλειψη οικονομικών κινήτρων.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Σε διεθνές επίπεδο, η εμβληματική πρωτοβουλία της ΕΕ «SWITCH to Green» φέρνει σε επαφή κυβερνήσεις και ενδιαφερόμενους φορείς από την ΕΕ και τις χώρες εταίρους, εστιάζοντας στην υιοθέτηση, από τον ιδιωτικό τομέα, βιώσιμων πρακτικών κατανάλωσης και παραγωγής . Σε επίπεδο ΕΕ: Οι νέοι κανόνες της ΕΕ για τα απόβλητα εγκρίθηκαν το 2018 με στόχο έως το 2030 όλα τα κράτη μέλη να επαναχρησιμοποιούν ή να ανακυκλώνουν το 60 % των αστικών απορριμμάτων και το 70 % των απορριμμάτων συσκευασίας, καθώς και να μειώσουν την υγειονομική ταφή ποσοστό χαμηλότερο του 10 % έως το 2035. Οι νέοι κανόνες για τα απόβλητα, για πρώτη φορά υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ειδικά προγράμματα πρόληψης της σπατάλης τροφίμων και να μειώσουν τα επίπεδα των απορριμμάτων τροφίμων, καθώς και να τα παρακολουθούν και να υποβάλλουν σχετικές εκθέσεις. Σε επίπεδο κρατών μελών: Στη Σουηδία ένα πρόσφατο νομοσχέδιο μειώνει τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) που βαρύνει τις επισκευαστικές εργασίες και προβλέπει έκπτωση φόρου για το εργατικό κόστος των επισκευών. Το μέτρο αναμένεται να μειώσει το κόστος της επισκευής συσκευών για τους καταναλωτές και να τους ενθαρρύνει να τις επισκευάζουν αντί να τις πετάνε και να αγοράζουν καινούριες. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Με τη βοήθεια ενωσιακών κονδυλίων, η Λιουμπλιάνα ανέπτυξε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων που καλύπτει 37 δήμους και που διαθέτει ένα περιφερειακό κέντρο διαχείρισης. Από τότε που η Σλοβενία προσχώρησε στην ΕΕ, η σλοβένικη πρωτεύουσα προώθησε τη χωριστή αποκομιδή και ανακύκλωση και μείωσε το ποσό των αποβλήτων που καταλήγει σε υγειονομική ταφή κατά 59 %. Επένδυσε επίσης στην πρόληψη και την επανάχρηση. Σήμερα η Λιουμπλιάνα παράγει 41 % λιγότερα απόβλητα κατά κεφαλή από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και οι τοπικές αρχές αποφάσισαν να μην κατασκευάσουν δύο νέους αποτεφρωτήρες όπως είχαν αρχικά σχεδιάσει. Σε επίπεδο εταιρειών: Μέσα σε διάστημα 20 ετών, η Umicore μεταμορφώθηκε από μια βελγική εταιρία εξόρυξης μη σιδηρούχων μετάλλων σε έναν παγκόσμιο όμιλο τεχνολογίας των υλικών και ανακύκλωσης, με 10 000 εργαζομένους, κύκλο εργασιών ύψους 10,4 δισ. EUR και με επενδύσεις στο Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία. Η εταιρεία ακολουθεί ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας για την ανάκτηση πολύτιμων μετάλλων και πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας από τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Μαζί με τα μέλη της, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Τραπεζών Τροφίμων το 2017, παρείχε καθημερινά σε 44 700 φιλανθρωπικές οργανώσεις πρώτης γραμμής 4,1 εκατ. γεύματα για 8,1 εκατομμύρια ανθρώπους. Το έργο αυτό πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων με στόχο την εξοικονόμηση τροφίμων που διαφορετικά θα κατέληγαν στα σκουπίδια και τη διάθεσή τους σε όσους τα έχουν ανάγκη.

Ανάληψη επείγουσας δράσης για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και των επιπτώσεών του

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις της εποχής μας. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί δράση σε παγκόσμια κλίμακα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον πλανήτη. Η ΕΕ ηγείται των διεθνών προσπαθειών για μια παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα. Η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, έχει δεσμευτεί να συγκρατήσει την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας αισθητά κάτω από τους 2 °C άνω των προβιομηχανικών επιπέδων και να καταβάλει προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης στον 1,5 °C. Οι στόχοι αυτοί, που στηρίζονται στην επιστημονική έρευνα στο πλαίσιο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, κατοχυρώνονται στη συμφωνία του Παρισιού. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μειώσει τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπει κατά 20 % έως το 2020 και κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990). Η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών για το 2020 και έχει θεσπίσει νομοθεσία για να επιτύχει τον στόχο της για το 2030, συμπεριλαμβανομένης φιλόδοξης νομοθεσίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Από το 2013, η στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στηρίζει δράσεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Η ΕΕ όμως πρέπει να πράξει περισσότερα για να ανταποκριθεί στη συμφωνία του Παρισιού, και να μειώσει σημαντικά την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα, για τα οποία συνεχίζουν να παρέχονται σημαντικές επιδοτήσεις. Τον Νοέμβριο του 2018 η Επιτροπή παρουσίασε το μακρόπνοο όραμά της για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050, στο οποίο επισημαίνει τους τρόπους με τους οποίους κάθε κλάδος και πολιτική θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη αυτής της μετάβασης. Σε διεθνές επίπεδο, η εξωτερική και η αναπτυξιακή πολιτική καθώς και οι πολιτικές ασφάλειας, διεύρυνσης και γειτονίας ενσωματώνουν ενεργά τους κλιματικούς στόχους. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνεται επίσης στα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών νέας γενιάς της ΕΕ, ενώ αποτελεί και αναπόσπαστο τμήμα των θέσεων της ΕΕ στην G20, το σημαντικότερο φόρουμ των μεγάλων οικονομιών του πλανήτη

Βασικές τάσεις ·Η ΕΕ συνεχίζει να αποσυνδέει με επιτυχία την οικονομική της ανάπτυξη από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου: στο διάστημα 1990-2017, το συνδυασμένο ΑΕΠ της ΕΕ αυξήθηκε κατά 58 %, ενώ οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκαν κατά 22 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Σε επίπεδο κρατών μελών, υφίστανται σημαντικές διαφορές στις τάσεις που ακολουθούν οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από το 1990, καθώς ορισμένα κράτη μέλη έχουν μειώσει τις εκπομπές τους σχεδόν κατά 60 % και μικρός αριθμός κρατών μελών τις αύξησαν. ·Η ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της κατανάλωσης ενέργειας , δηλαδή οι εκπομπές ανά μονάδα καταναλισκόμενης ενέργειας, μειώθηκαν κατά 12,1 % μεταξύ του 2000 και του 2016.  ·Η ΕΕ επιδιώκει να επιτύχει τον στόχο ενεργειακής απόδοσης της τάξης του 20 % τον οποίο έχει θέσει για το 2020. Μεταξύ του 2005 και του 2016, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας στην ΕΕ μειώθηκε κατά 9,9 % και η κατανάλωση τελικής ενέργειας κατά 7,1 %. Στο διάστημα 1980-2016, οι ζημίες που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες και το κλίμα ανήλθαν σε συνολικό ποσό 410 δισ. EUR (σε τιμές του 2016) για τα κράτη μέλη. ·Οι επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Εκτιμάται ότι μεταξύ του 2014 και 2016 στην ΕΕ χορηγούνταν ετησίως περίπου 112 δισ. EUR για την παραγωγή και την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. ·Η ΕΕ έχει θέσει συνολικό στόχο το 20 % των δαπανών στο πλαίσιο του τρέχοντος ευρωπαϊκού πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, για την περίοδο 2014-2020 να σχετίζονται με το κλίμα και έχει προτείνει ο στόχος αυτός να αυξηθεί τουλάχιστον στο 25 % κατά την περίοδο 2021-2027. ·Μεταξύ του 2013 και του 2018, ο αριθμός των κρατών μελών που διαθέτουν εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αυξήθηκε από 15 σε 25, ενώ σχετικές προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Το 2018 το 26 % όλων των πόλεων της ΕΕ και το 40 % των πόλεων άνω των 150 000 κατοίκων εκτιμάται ότι διέθεταν τοπικά σχέδια προσαρμογής.  ·Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αποτελούν τους μεγαλύτερους παρόχους χρηματοδότησης για το κλίμα: το 2017 η ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα κράτη μέλη διέθεσαν 20,4 δισ. EUR για να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και να προσαρμοστούν σε αυτή, ποσό υπερδιπλάσιο σε σχέση με το 2013, και το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου συνόλου.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Βιώσιμων Λύσεων Ανάπτυξης - SDSN), η βαθμολογία 22 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 80 στα 100 για τον ΣΒΑ 13. Πέντε κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η ΕΕ παραμένει αποφασισμένη να ηγείται της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής και έως το 2030 θα έχει επιτύχει τον στόχο της για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 40 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Το φθινόπωρο του 2018 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα της ΕΕ σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού. Στην πρόταση περιγράφονται τρόποι επίτευξης του στόχου για καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου εντός της ΕΕ έως το 2050. Η Επιτροπή παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο όραμα για να καταστεί η ευρωπαϊκή οικονομία πιο σύγχρονη, ανταγωνιστική ανθεκτική και κοινωνικά δίκαιη για όλους τους Ευρωπαίους, ώστε κανείς να μην μείνει πίσω. Η ΕΕ θα πρέπει να διατηρήσει τον ηγετικό ρόλο της στη δράση για το κλίμα και να ασκεί πιέσεις ώστε οι χώρες που αποτελούν τους μεγαλύτερους ρυπαντές παγκοσμίως να αυξήσουν το επίπεδο της συνολικής φιλοδοξίας τους πέραν του 2030. Στο πλαίσιο αυτό, η περαιτέρω ενίσχυση μιας φιλόδοξης παγκόσμιας απόκρισης στις επιπτώσεις της κλιματικής μεταβολής θα εξακολουθήσει να αποτελεί προτεραιότητα. Ψηλά στην ατζέντα θα παραμείνουν και η μείωση του κινδύνου καταστροφών, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ο μετριασμός των επιπτώσεών της. Η ΕΕ θα συνεχίσει να συνεργάζεται σε διεθνή φόρα όπως ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Καθαρή ενέργεια και κινητικότητα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών, κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, βιοοικονομία και βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής, αλλαγή συμπεριφοράς, συμμετοχική πολιτική, προληπτικές πολιτικές για δίκαιη μετάβαση, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, καινοτόμα και βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, πράσινες δημόσιες συμβάσεις, φορολογική μεταρρύθμιση (π.χ. φορολόγηση της χρήσης πόρων και της ρύπανσης), εκπαίδευση, ψηφιοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη και νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία, ανθεκτικές κοινωνίες, πολυμέρεια, αξιοποίηση περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Ανεπαρκείς δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, κοινωνικές ανισότητες, αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ψηφιοποίησης, συνεχής καταστροφή των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, αργή μεταρρύθμιση του κανονιστικού περιβάλλοντος.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Η ενωσιακή πρωτοβουλία Παγκόσμια Συμμαχία για την κλιματική αλλαγή (GCCA +) αποσκοπεί στην ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου και στη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών στις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Σε επίπεδο ΕΕ: Οι τοπικές αρχές αποτελούν βασικές κινητήριες δυνάμεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής στο κοντινότερο στους πολίτες επίπεδο διακυβέρνησης. Στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. χιλιάδες αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν δεσμευτεί οικειοθελώς να υλοποιήσουν τους ενωσιακούς στόχους για το κλίμα και την ενέργεια. Το Σύμφωνο έχει επίσης ευαισθητοποιήσει σε τοπικό επίπεδο όσον αφορά την ανάγκη προετοιμασίας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς η τοπική δράση για την προσαρμογή και την ανθεκτικότητα είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία των πολιτών και της περιουσίας τους. Σε επίπεδο κρατών μελών: Η Γαλλία έχει καταστήσει υποχρεωτική για τους δήμους με πληθυσμό άνω των 20 000 κατοίκων (που καλύπτουν το 90 % του πληθυσμού της χώρας) την εκπόνηση τοπικών σχεδίων για το κλίμα, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνουν ενότητες σχετικά με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν. Το 2018 περίπου το 75 % των γαλλικών δήμων είχε εκπονήσει τοπικά σχέδια μετριασμού και περίπου το 55 % είχε εκπονήσει τοπικά σχέδια προσαρμογής. Τα ποσοστά αυτά είναι 2 έως 5 φορές υψηλότερα από ό, τι σε χώρες όπου δεν υφίσταται τέτοια εθνική ρύθμιση. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Στο Prelog της Κροατίας, μια γεωθερμική μονάδα ηλεκτροπαραγωγής θα μπορέσει να αξιοποιήσει πλήρως το ενεργειακό περιεχόμενο της γεωθερμικής άλμης: η θερμότητα των ιαματικών υδάτων και η ενέργεια που περιέχεται στα αέρια του υδροφόρου ορίζοντα, όπως το διαλυμένο σε νερό μεθάνιο καθιστούν την παραγωγή ενέργειας σχεδόν 100 % απαλλαγμένη από εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η μονάδα μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για μια πιο βιώσιμη εκμετάλλευση των γεωθερμικών πόρων και παρουσιάζει προοπτικές αναπαραγωγής της στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε επίπεδο εταιρειών: Το 2016 τρεις μεγάλες σουηδικές εταιρείες εγκαινίασαν την πρωτοβουλία Hydrogen Breakthrough Ironmaking Technology (HYBRIT). Στόχος της είναι ο σχεδιασμός μιας διαδικασίας παραγωγής σιδήρου με σχεδόν μηδενικές εκπομπές του θερμοκηπίου, κατά την οποία το οξυγόνο αφαιρείται από το σιδηρομετάλλευμα με τη χρήση υδρογόνου αντί του οπτάνθρακα. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης είναι μια πρωτοβουλία της ΕΕ, η οποία, ως το 2020 μπορεί να διαθέσει πάνω από 40 εκατ. EUR για τη δημιουργία εστιασμένων στην κοινότητα ευκαιριών εθελοντισμού για νέους στους τομείς της κλιματικής δράσης και του περιβάλλοντος. Ένα παράδειγμα είναι το έργο Vänö Vänner στη Φινλανδία, χάρη στο οποίο νέοι από την Ιταλία συνεισέφεραν σε βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις διαμόρφωσης τοπίου στο αρχιπέλαγος Turku, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη θετική δράση για το κλίμα.

Διατήρηση και αειφόρος χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα / Ποιοτική επισκόπηση 23 από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ βρέχονται από τη θάλασσα. Η ακτογραμμή της ΕΕ έχει επταπλάσιο μήκος από την ακτογραμμή των ΗΠΑ και τετραπλάσιο από της Ρωσίας. Εάν συμπεριληφθούν και οι απομακρυσμένες περιφέρειές της, η ΕΕ έχει τη μεγαλύτερη θαλάσσια επικράτεια στον κόσμο. Η ΕΕ και οι γειτονικές της χώρες μοιράζονται τέσσερις θαλάσσιες περιοχές: τη Βαλτική Θάλασσα, τη Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και τον Βορειοανατολικό Ατλαντικό. Η αλλοίωση των οικοσυστημάτων, η υπεραλίευση, η ρύπανση και η οξίνιση συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους παράγοντες που υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους κατάσταση. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, τα ευρωπαϊκά παράκτια ύδατα κολύμβησης είναι εξαιρετικής ποιότητας, αλλά οι οργανικοί και χημικοί ρύποι από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, καθώς και τα θαλάσσια απορρίμματα συνιστούν σοβαρή απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα της Ευρώπης: στις αρχές του 2018, μόνον 40 έως 58 % των παράκτιων υδάτων της ΕΕ ήταν σε καλή χημική κατάσταση. Η πολιτική της ΕΕ για το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της εμβληματικής οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική και της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της παρέχει ένα πλαίσιο ολιστικής προσέγγισης των προβλημάτων αυτών. Έχουν προταθεί νέοι ενωσιακοί κανόνες που βάζουν στο στόχαστρο τα 10 πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης που απαντώνται συχνότερα στις παραλίες της Ευρώπης, καθώς και τα απολεσθέντα και εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, που μαζί αντιπροσωπεύουν το 70 % όλων των θαλάσσιων απορριμμάτων. Χάρη στους νέους κανόνες, η Ευρώπη θα πρωτοστατεί σε ένα ζήτημα παγκοσμίων διαστάσεων. Η ΕΕ υποστηρίζει τη διατήρηση των παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ενωσιακό  θεματολόγιο «Διεθνής διακυβέρνηση των ωκεανών: ένα θεματολόγιο για το μέλλον των ωκεανών μας»  καθορίζει ένα γενικό πλαίσιο για την ενίσχυση της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών με στόχο ασφαλείς, προστατευμένους, καθαρούς ωκεανούς που χρησιμοποιούνται με νόμιμο και βιώσιμο τρόπο. Επιπλέον, στις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ περιλαμβάνονται ειδικές διατάξεις για τη βιώσιμη διαχείριση και διατήρηση των φυσικών πόρων, όπως η θαλάσσια βιοποικιλότητα και η αλιεία. Το ενωσιακό πρόγραμμα γεωσκόπησης Copernicus παρέχει και προϊόντα παρατήρησης των ωκεανών με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων.

Βασικές τάσεις ·Μεταξύ του 2012 και του 2016, η κάλυψη των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών στην Ευρώπη σχεδόν διπλασιάστηκε (από το 6 % στο10,8 % της θαλάσσιας έκτασης της ΕΕ) και συνεχίζει να αυξάνεται, χάρη κυρίως στο θαλάσσιο δίκτυο του «Natura 2000». Το 2016, σε τρεις θαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης (Βαλτική, Μεσόγειο και Εύξεινο Πόντο), η κάλυψη υπερέβη το 10 % που αποτελεί τον στόχο του Aichi για τη βιοποικιλότητα, ενώ ο Βορειοανατολικός Ατλαντικό βρίσκεται πολύ κοντά στον στόχο (9,9 %). ·Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη εκτίμηση, η μεγάλη πλειονότητα των επί μέρους θαλάσσιων οικοτόπων βρίσκεται σε μη ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Από το 1988 παρατηρείται μια συνεχής και ανησυχητική αύξηση της οξύτητας των ωκεανών. Από το 2008 έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον προσδιορισμό, την παρακολούθηση και την εκτίμηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τη μέτρηση της προόδου προς την επίτευξη καθαρών ωκεανών και θαλασσών . ·Η βιωσιμότητα της αλιείας στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό, από όπου προέρχεται το 75 % των αλιευμάτων της ΕΕ, έχει βελτιωθεί. Ο αριθμός των εμπορικώς σημαντικών ιχθυαποθεμάτων που αλιεύονται σε βιώσιμα επίπεδα αυξήθηκε από 34 % το 2007 σε 60 % το 2015. Οι αλιευτικές δραστηριότητες στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο δεν σημειώνουν εξίσου γρήγορη πρόοδο προς τη βιωσιμότητα. Στη Μεσόγειο, πάνω από το 80 % των ιχθυαποθεμάτων υφίσταται υπεραλίευση. ·Στην ΕΕ, η γαλάζια οικονομία έχει αξία 2,5 φορές μεγαλύτερη από την αξία της αεροναυπηγικής και της αμυντικής βιομηχανίας μαζί. Έχει ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους 566 δισ. EUR (αυξημένο κατά 7,2 % από το 2009) και απασχολεί 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους  (5 % περισσότερους από ό, τι το 2014), σημειώνοντας αύξηση κατά 7,2 % και 2 % αντίστοιχα σε σχέση με το 2009. Σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, η γαλάζια οικονομία αναπτύσσεται ταχύτερα από την εθνική οικονομία. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ελλάδα έχουν τις μεγαλύτερες γαλάζιες οικονομίες στην Ευρώπη.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση του παγκόσμιου δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ («SDG Index and dashboards report») για το 2018 (Ίδρυμα Bertelsmann και Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης - SDSN), 4 κράτη μέλη της ΕΕ συγκεντρώνουν βαθμολογία τουλάχιστον 60 στα 100 για τον ΣΒΑ 14. Πέντε κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται στις 20 πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης. Πρόκειται για τον ΣΒΑ στον οποίο τα κράτη μέλη της ΕΕ καταγράφουν τις χειρότερες επιδόσεις, ενώ παρατηρούνται μεγάλες διαφορές μεταξύ τους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις / με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών σε όλα τα σχετικά διεθνή φόρα αλλά και διμερώς με σημαντικούς διεθνείς εταίρους, δεδομένου ότι περίπου το 60 % των ωκεανών βρίσκεται εκτός ορίων εθνικής δικαιοδοσίας. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες στη διατομεακή και διασυνοριακή συνεργασία, ιδίως σε περιφερειακό επίπεδο, για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων και των αναδυόμενων προκλήσεων. Η δεκαετία ωκεανογραφίας των Ηνωμένων Εθνών 2021-2030, στην οποία συμμετέχει ενεργά η ΕΕ, θα τονώσει τη δυναμική αυτή. Η ΕΕ θα συνεχίσει να προωθεί τη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών και την αποτελεσματική, επιστημονικά τεκμηριωμένη διαχείρισή τους. Απαιτούνται επιπλέον προσπάθειες για την επίτευξη της βιώσιμης αλιείας, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Η θαλάσσια ρύπανση, συμπεριλαμβανομένης της ρύπανσης από πλαστικά, θόρυβο και θρεπτικές ουσίες προερχόμενες από τη γεωργία, θα εξακολουθήσει να αποτελεί πρόβλημα. Η είσοδος νέων πλαστικών απορριμμάτων στους ωκεανούς ίσως να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, αλλά πλαστικές ύλες ήδη βρίσκονται στον ωκεανό και θα συνεχίσουν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις. Απαιτείται ενισχυμένη δράση για τη μείωση των απορρίψεων αποβλήτων πλοίου και άλλων μορφών ρύπανσης, ιδίως θρεπτικών ουσιών και θορύβου. Η γαλάζια οικονομία της Ευρώπης θα συνεχίσει να ευημερεί. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 η παγκόσμια γαλάζια οικονομία ενδέχεται να έχει διπλασιαστεί σε μέγεθος. Για την Ευρώπη, αυτό θα σήμαινε 10,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και κύκλο εργασιών ύψους πάνω από 1 τρισ EUR. Έως το 2021, όλα τα ενωσιακά ύδατα θα καλύπτονται από θαλάσσια χωροταξικά σχέδια που βασίζονται σε οικοσυστημική προσέγγιση.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Διεθνής και περιφερειακή διακυβέρνηση των ωκεανών, αλλαγή συμπεριφοράς, συμμετοχή της κοινωνίας και συμμετοχική πολιτική, μαζικά δεδομένα, γεωσκόπηση, τεχνητή νοημοσύνη, υποβρύχιες και τις νέες τεχνολογίες (π.χ. μοριακή επιστήμη), έρευνας και καινοτομίας, εταιρική κοινωνική ευθύνη / υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, συμμετοχική χρηματοδότηση και άλλες καινοτόμοι μορφές χρηματοδότησης, βιώσιμα χρηματοοικονομικά, συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, πράσινες δημόσιες συμβάσεις, φορολογική μεταρρύθμιση (π.χ. φορολόγηση της χρήσης των πόρων και της ρύπανσης), διαδίκτυο των πραγμάτων, εκπαίδευση, ψηφιοποίηση, συνεργατική και κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

Κίνδυνοι / Αρνητικοί παράγοντες Περιβαλλοντική υποβάθμιση και κλιματική αλλαγή, ρύπανση, ανεύθυνος τουρισμός, υπεραλίευση, παράνομη, αδήλωτη και ανεξέλεγκτη αλιεία, κοινωνικές ανισότητες.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Η Διατλαντική Συμμαχία Ωκεανογραφικής Έρευνας που εγκαινιάστηκε το 2017 είναι μια συνεργασία μεταξύ της ΕΕ, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής, που αποσκοπεί στον εμπλουτισμό των επιστημονικών γνώσεων για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τις αλληλεπιδράσεις με τους ωκεανούς, την κλιματική αλλαγή, καθώς και τα τρόφιμα. Συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών: Η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι εταίροι της επεξεργάζονται συγκεκριμένη δέσμη μέτρων για την επίτευξη ενός υγιούς και παραγωγικού θαλάσσιου περιβάλλοντος στη Βαλτική Θάλασσα, τον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο μέχρι το 2020, η οποία βασίζεται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Επιπλέον, η ΕΕ προωθεί συμπληρωματικές φιλόδοξες περιφερειακές πρωτοβουλίες για επί μέρους θέματα, όπως η δέσμευση που ανέλαβε το 2017 για τη μείωση κατά 80 % των εκπομπών NOx των πλοίων που δραστηριοποιούνται στη Βαλτική προκειμένου να καταπολεμηθεί το πρόβλημα του ευτροφισμού στην περιοχή. Σε επίπεδο κρατών μελών: Πρόσφατα, η Γαλλία θέσπισε νέες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές, όπως η «Mers Celtiques - Talus du golfe de Gascogne» που, με έκταση 62 320 km², αποτελεί τη μεγαλύτερη θαλάσσια περιοχή «Natura 2000» και η οποία προσφέρει προστασία σε οικοτόπους υφάλων και μετακινούμενα θαλάσσια είδη, φώκαινες και ρινοδέλφινα. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο και σε επίπεδο εταιρειών: Το έργο «Arcipelago pulito» (Καθαρό Αρχιπέλαγος) είναι μια πολυσυμμετοχική εταιρική σχέση δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στην Ιταλία, που τελεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας της Τοσκάνης σε συνεργασία με το ιταλικό Υπουργείο Περιβάλλοντος, την Unicoop Firenze και άλλες οργανώσεις. Το έργο ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2018 με τη συνεργασία 10 σκαφών ενός συνεταιρισμού αλιέων. Στόχος του είναι να καθαρίσει τη θάλασσα από τα απορρίμματα. Η συνεργασία προσφέρει οικονομικά κίνητρα στους αλιείς για να συγκεντρώνουν τα αλιευόμενα πλαστικά και να τα μεταφέρουν σε σημεία συλλογής στα λιμάνια. Στη συνέχεια, τα αλιευθέντα πλαστικά ανακυκλώνονται. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Το «Fish Forward» είναι ένα έργο του WWF Αυστρίας, στο οποίο συμμετέχουν 17 εταίροι οι οποίο συνεργάζονται με καταναλωτές, επιχειρήσεις και κρατικούς φορείς για την ενίσχυση της παραγωγής και κατανάλωσης κοινωνικά δίκαιων και κλιματικά έξυπνων θαλασσινών. Έτσι διασφαλίζεται η υπεύθυνη διαχείριση των αλιευμάτων και η ιχνηλασιμότητα, που συμβάλλουν στη βιώσιμη χρήση των ωκεανών και των θαλάσσιων πόρων.

Προστασία, αποκατάσταση και προαγωγή της αειφόρου χρήσης των χερσαίων οικοσυστημάτων, βιώσιμη διαχείριση των δασών, καταπολέμηση της απερήμωσης, ανάσχεση και αντιστροφή της υποβάθμισης του εδάφους και ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση των πλαισίων πολιτικής και της βάσης γνώσεων σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση και τη στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα έως το 2020. Μετά από αιώνες απώλειας και υποβάθμισης δασών, τα δάση της Ευρώπης έχουν ανακάμψει, καλύπτοντας σήμερα πάνω από το 40 % του εδάφους της ΕΕ, αλλά η κατάσταση διατήρησής τους πρέπει να βελτιωθεί. Οι φυσικοί πόροι θέτουν τα οικολογικά όρια για τα κοινωνικοοικονομικά μας συστήματα («όρια του πλανήτη»). Από τις πρόσφατες εκθέσεις της Διακυβερνητικής πλατφόρμας επιστήμης-πολιτικής για τη βιοποικιλότητα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες προκύπτουν σαφώς οι συνεχιζόμενες και καταστροφικές συνέπειες που έχουν στις ανθρώπινες κοινωνίες τόσο η υποβάθμιση του εδάφους όσο και η απώλεια της βιοποικιλότητας. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, οι πιέσεις που υφίστανται το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο φυσικό κεφάλαιο από τα παραγωγικά και καταναλωτικά μας πρότυπα εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα και αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται. Η υπέρβαση των ορίων του πλανήτη απειλεί να υπονομεύσει ή ακόμη και να αντιστρέψει την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Σε διεθνές επίπεδο η ΕΕ χρησιμοποιεί την ατζέντα εξωτερικής πολιτικής για την προώθηση του εν λόγω θεματολογίου. Υποστηρίζει ενεργά τις πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες, ενθαρρύνει την αλλαγή πολιτικής στις χώρες εταίρους, προωθεί την εταιρική κοινωνική ευθύνη/την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά και ενσωματώνει τα περιβαλλοντικά ζητήματα σε όλες τις δράσεις.

Βασικές τάσεις ·Ο αριθμός των τόπων που προστατεύονται στο πλαίσιο του δικτύου Natura 2000 αυξήθηκε, όπως αυξήθηκαν και τα μέτρα διατήρησης που λαμβάνονται για τους εν λόγω τόπους, τα οποία πλέον αναφέρονται σχεδόν για το 70 % από αυτούς (2018). Το 2017 η ΕΕ είχε θέσει υπό την προστασία της πάνω από 790 000 km² χερσαίων οικοτότων, επιφάνεια που καλύπτει το 18,2 % της έκτασης της ΕΕ. Στα κράτη μέλη με το υψηλότερο ποσοστό προστατευόμενων περιοχών συγκαταλέγονται η Σλοβενία (37,9 %), η Κροατία (36,6 %) και η Βουλγαρία (34,5 %). ·Η έκθεση της ΕΕ για την κατάσταση της φύσης όσον αφορά την κατάσταση διατήρησης των ειδών και των οικοτόπων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος αποκαλύπτει ότι πολλά είδη και πολλοί οικότοποι δεν βρίσκονται σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Σε όλη την ΕΕ μόνο το 23 % των ειδών και το 16 % των οικοτόπων που αξιολογήθηκαν ήταν σε «ικανοποιητική» κατάσταση το 2012, ενώ μόνο το 52 % των ειδών πτηνών σε «ασφαλή» κατάσταση. Γενικότερα, η ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα έως το 2020 επιβεβαίωσε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας και η υποβάθμιση των υπηρεσιών οικοσυστήματος στην ΕΕ συνεχίζονται. ·Το 2015 τα δάση κάλυπταν το 41,9 % της συνολικής χερσαίας επιφάνειας της ΕΕ. Το ποσοστό των δασών στην ΕΕ σε σχέση με τη συνολική χερσαία επιφάνεια αυξήθηκε ελαφρώς κατά 2,6 % κατά την περίοδο μεταξύ 2009 και 2015.  ·Στην έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντος το 2015 (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος) τονίστηκε η κακή κατάσταση των εδαφών της Ευρώπης. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση και τον μετριασμό της διάβρωσης του εδάφους από το νερό απέφεραν ορισμένα θετικά αποτελέσματα: κατά την ενσωμάτωση του δυνητικού αντικτύπου που έχουν τα μέτρα της κοινής γεωργικής πολιτικής στη διάβρωση του εδάφους, οι περιοχές που εκτιμάται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο σοβαρής διάβρωσης του εδάφους από το νερό μειώθηκαν κατά 14 % κατά την περίοδο μεταξύ 2000 και 2012. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τον περιορισμό της στεγανοποίησης του εδάφους, η μετατροπή γης σε τεχνητές εκτάσεις στην ΕΕ επιταχύνεται με την πάροδο των ετών, καθώς η αύξηση από το 2012 έως το 2015 ήταν μεγαλύτερη κατά περίπου 6 % από την περίοδο από το 2009 έως το 2012. Επιπλέον, στο 45 % των γεωργικών εκτάσεων στην ΕΕ το έδαφος είναι φτωχό σε οργανικό περιεχόμενο (επηρεάζοντας τη γονιμότητα του εδάφους και τη βιοποικιλότητα).

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση «SDG Index and dashboards report» (Δείκτης και πίνακες ΣΒΑ) του 2018 (Bertelsmann Stiftung και Sustainable Development Solutions Network), η βαθμολογία 19 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 70 στα 100 για τον ΣΒΑ 15. 14 κράτη μέλη της ΕΕ είναι στον κατάλογο των πρώτων 20 χωρών παγκοσμίως.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις/ με όλες τις παραμέτρους σταθερές Από τις τρέχουσες παγκόσμιες και ευρωπαϊκές αξιολογήσεις προκύπτουν συνεχιζόμενες τάσεις απώλειας της βιοποικιλότητας και υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και της γης με αρνητικές συνέπειες για τις υπηρεσίες οικοσυστημάτων (τρόφιμα, νερό, πρώτες ύλες, ενέργεια, κλπ.) και, ως εκ τούτου, απειλούν την οικονομική απόδοση και την ευημερία της Ευρώπης. Οι προσπάθειες όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τη φύση πρέπει να αυξηθούν σημαντικά, για να εξασφαλιστεί ότι μέχρι το 2030 η ΕΕ θα έχει βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση διατήρησης των ειδών και των οικοτόπων ενωσιακού ενδιαφέροντος που προστατεύονται βάσει των κανόνων για τα πτηνά και τους οικοτόπους. Η ανάκαμψη της δασικής βιοποικιλότητας πρέπει επίσης να επιταχυνθεί. Η ΕΕ θα πρέπει να διαδραματίσει καίριο ρόλο κατά την 15η Διάσκεψη των μερών της Σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα στο Πεκίνο που θα διεξαχθεί στα τέλη του 2020 και αναμένεται να εγκρίνει το νέο παγκόσμιο πλαίσιο βιοποικιλότητας μετά το 2020 για την αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Αλλαγή συμπεριφοράς, κοινωνική συμμετοχή και συμμετοχική πολιτική, πίεση της κοινωνίας για βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής (αγροοικολογία, βιολογική γεωργία), υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, συμμετοχική χρηματοδότηση και άλλες μορφές καινοτόμου χρηματοδότησης, βιώσιμη χρηματοδότηση, συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, πράσινες δημόσιες συμβάσεις, ευρύτερη διάδοση των λύσεων που βασίζονται στη φύση, φορολογική μεταρρύθμιση (π.χ. φορολόγηση της χρήσης πόρων και της ρύπανσης), εκπαίδευση, τεχνητή νοημοσύνη και νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία, συνεργατική και κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ανθεκτικές κοινωνίες, πολυμερής προσέγγιση, ανοιχτό και δίκαιο εμπόριο, βιώσιμος τουρισμός.

Κίνδυνοι/Αρνητικοί παράγοντες Υποβάθμιση του περιβάλλοντος και κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντικός σκεπτικισμός και σχετικές ανατροπές πολιτικής, βραχυπρόθεσμη προσέγγιση, αντίσταση στην αλλαγή του συστήματος παραγωγής τροφίμων, χαμηλό επίπεδο δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων, γεωπολιτική αστάθεια και απειλές κατά της ασφάλειας, κοινωνικές ανισότητες.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Σε επίπεδο ΕΕ: Το 2017 η ΕΕ ενέκρινε σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία. Το σχέδιο έχει ως στόχο να επιταχυνθούν η εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και η πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για το 2020 όσον αφορά την ανάσχεση και την αντιστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών οικοσυστήματος και να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι κοινωνικοί και οικονομικοί στόχοι. Συμπληρώθηκε από πρωτοβουλία για να αντιμετωπιστεί η μείωση των επικονιαστών στην ΕΕ. Η πρωτοβουλία αποτελεί συμβολή στις παγκόσμιες προσπάθειες διατήρησης. Σε επίπεδο κρατών μελών: Με τον πρόσφατο γαλλικό νόμο «Ανάκτηση της βιοποικιλότητας, της φύσης και των τοπίων» συστάθηκε νέος γαλλικός οργανισμός για τη βιοποικιλότητα. Στο σχέδιο για τη βιοποικιλότητα, της 4ης Ιουλίου 2018, τονίζεται η σημασία που έχει η από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και της βιοποικιλότητας και περιλαμβάνονται νέοι στόχοι για τη μηδενική καθαρή δέσμευση γης, τις οικολογικές αστικές περιοχές, την αγροοικολογία και την προστασία του εδάφους, καθώς και για δράσεις που συνδέονται με πληρωμές για τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες, τους επικονιαστές και την αποκατάσταση οικοσυστημάτων. Σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο: Στη Γερμανία το ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεµβέργης αύξησε τη χρηματοδότηση για τη διατήρηση της φύσης από 30 εκατ. EUR σε 90 εκατ. EUR σε διάστημα 10 ετών. Η κήρυξη εθνικών πάρκων και η αποκατάσταση οικοσυστημάτων είναι προς όφελος των αγροτών και της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων που παράγουν χαρτί συσκευασίας από λειμώνες βιοποικιλότητας, και για τον κλάδο του οικοτουρισμού. Σε επίπεδο εταιρειών: 59 Αυστριακοί γεωργοί, η SPAR και η WWF συγκρότησαν μια ισχυρή συμμαχία για το έργο «Υγιές έδαφος για υγιή τρόφιμα». Εξασφαλίζοντας την πώληση των παραγόμενων λαχανικών και καταβάλλοντας στους γεωργούς ποσό 30 EUR ανά τόνο CO2 που αποθηκεύεται στο έδαφος, η SPAR ενθαρρύνει τις πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης του εδάφους. Για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας του έργου χρησιμοποιούνται δείγματα από το έδαφος. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η WWF Ελλάς, η Βουλγαρική εταιρεία για την προστασία των πτηνών και η Βασιλική εταιρεία για την προστασία των πτηνών ένωσαν τις δυνάμεις τους για να σταματήσει η φθίνουσα πορεία του πληθυσμού του ασπροπάρη στα Βαλκάνια. Διεύρυναν τη διασυνοριακή τους προσέγγιση σε άλλες χώρες κατά μήκος της αποδημητικής οδού του είδους.

Προώθηση ειρηνικών και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνιών για την αειφόρο ανάπτυξη, παροχή πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλους και οικοδόμηση αποτελεσματικών, υπεύθυνων και χωρίς αποκλεισμούς θεσμών σε όλα τα επίπεδα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα

Συνοπτική εικόνα/Ποιοτική επισκόπηση Η ΕΕ είναι ένα από τα πλέον επιτυχημένα σχέδια για την ειρήνη στον κόσμο. Με γνώμονα τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, η πρώτη από τις οποίες υπεγράφη το 1957, η Ένωση μπορεί να περηφανεύεται για 60 χρόνια ειρήνης, δημοκρατίας και αλληλεγγύης. Το 2012 η ΕΕ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για τον ρόλο της στην προώθηση της ειρήνης, της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Ευρώπη. Η προώθηση και η διαφύλαξη του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την ΕΕ, τόσο στο εσωτερικό της όσο και στις εξωτερικές της σχέσεις. Τα αποτελεσματικά συστήματα απονομής δικαιοσύνης διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο εν προκειμένω. Διασφαλίζουν ότι οι πολίτες μπορούν ν’ απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους και ότι οι επιχειρήσεις επωφελούνται από την ασφάλεια δικαίου και το φιλικό προς τις επενδύσεις περιβάλλον στην ενιαία αγορά. Η ΕΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να βελτιώσουν την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποδοτικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης τους, μεταξύ άλλων με την αποτελεσματική παρακολούθηση μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης. Γενικότερα, η Επιτροπή μεριμνά για τον σεβασμό του κράτους δικαίου και των άλλων θεμελιωδών αξιών της ΕΕ με όλα τα εργαλεία και τα μέσα που έχει στη διάθεσή της. Μία από τις προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι η διαφθορά, που υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς και αποδυναμώνει την ευθύνη λογοδοσίας της πολιτικής ηγεσίας. Η Επιτροπή έχει λάβει πολιτική εντολή να παρακολουθεί την καταπολέμηση της διαφθοράς και να εφαρμόζει μια ολοκληρωμένη ενωσιακή πολιτική για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Στον εξωτερικό τομέα η ΕΕ συμβάλλει στη διεθνή ειρήνη και βοηθά τις χώρες εταίρους να αντιμετωπίζουν καταστάσεις αστάθειας, να δημιουργούν θεσμούς που χαρακτηρίζονται από λογοδοσία και διαφάνεια, να προωθούν τη συμμετοχική λήψη αποφάσεων και να διασφαλίζουν αξιόπιστες εκλογικές διαδικασίες χωρίς αποκλεισμούς μέσω της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα των φύλων, η ένταξη και η απαγόρευση των διακρίσεων αποτελούν τον πυρήνα της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη. Μέσω των πολιτικών διεύρυνσης και γειτονίας συμβάλλει περαιτέρω στην ειρήνη και τη σταθερότητα. Ειδικότερα, η ΕΕ προωθεί ενεργά και βοηθά τις υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες να πετύχουν αποτελέσματα όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, την καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, την ασφάλεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Βασικές τάσεις ·Η αντίληψη των πολιτών για το έγκλημα, τη βία ή τους βανδαλισμούς έχει βελτιωθεί· το 2016 το 13 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού ένιωθε ότι επηρεάζεται από τα θέματα αυτά, 2,9 ποσοστιαίες μονάδες λιγότερες σε σύγκριση με το 2007. ·Από τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2018 προκύπτει ότι, σε σύγκριση με το 2010, η αποδοτικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης στα κράτη μέλη βελτιώθηκε ή παρέμεινε σταθερή σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ωστόσο, οι διαδικασίες στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις εξακολουθούν να είναι πολύ χρονοβόρες σε αρκετά κράτη μέλη. ·Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης στην ΕΕ για τα δικαστήρια αυξήθηκαν κατά 11 % και πλέον την περίοδο 2007-2016 και ανήλθαν σε ποσό ελαφρώς μεγαλύτερο από 50 δισ. EUR το 2016. Το εν λόγω ποσοστό αύξησης ήταν ελαφρώς χαμηλότερο από την αύξηση του ΑΕΠ. ·Το 2018 το 56 % των κατοίκων της ΕΕ βαθμολόγησαν την ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών στη χώρα τους ως «πολύ καλή» ή «αρκετά καλή», ποσοστό που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2016. ·Σύμφωνα με τον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, τα κράτη μέλη της ΕΕ εξακολουθούν να συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών με τη μικρότερη διαφθορά σε παγκόσμιο επίπεδο το 2017 και κατέλαβαν τις μισές θέσεις στον κατάλογο των 20 χωρών με τη μικρότερη διαφθορά παγκοσμίως.  ·Η κατάσταση του κράτους δικαίου σε ορισμένα κράτη μέλη εγείρει ανησυχίες, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με σειρά δράσεων σε επίπεδο ΕΕ.

Παγκόσμια κατάταξη Σύμφωνα με την έκθεση «SDG Index and dashboards report» (Δείκτης και πίνακες ΣΒΑ) του 2018 (Bertelsmann Stiftung και Sustainable Development Solutions Network), η βαθμολογία 19 κρατών μελών της ΕΕ είναι υψηλότερη από 70 στα 100 για τον ΣΒΑ 16. Εννέα κράτη μέλη της ΕΕ συγκαταλέγονται στα 20 πρώτα κράτη παγκοσμίως.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2030

Η ΕΕ σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις/ με όλες τις παραμέτρους σταθερές Η ΕΕ εξακολουθεί να βιώνει μια ειρηνική πορεία. Μέσω των πολιτικών διεύρυνσης και γειτονίας συμβάλλει περαιτέρω στην ειρήνη και τη σταθερότητα. Η ΕΕ προωθεί ενεργά και βοηθά επίσης τις υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες να πετύχουν αποτελέσματα όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, την καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, την ασφάλεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι εξωτερικές σχέσεις και η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ συμβάλλουν επίσης στην ειρήνη σε άλλες περιοχές του κόσμου. Επιπλέον, η ΕΕ εξακολουθεί να προωθεί και να προασπίζει το κράτος δικαίου μεταξύ των ίδιων των κρατών μελών της. Πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να αυξηθούν η αποτελεσματικότητα, η ποιότητα και η ανεξαρτησία των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης σε ορισμένα κράτη μέλη. Σε διεθνές επίπεδο υπάρχει μια τάση προς απολυταρχικά συστήματα διακυβέρνησης σε ορισμένες χώρες. Η προώθηση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου θα εξακολουθήσει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ΕΕ, τόσο στο εσωτερικό της όσο και στις εξωτερικές σχέσεις της. Η ΕΕ θα συνεχίσει να καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, την καταπολέμηση της απάτης και της εγκληματικότητας και την αντιμετώπιση των εξελισσόμενων απειλών κατά της ασφάλειας, ενισχύοντας περαιτέρω τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της αστυνομίας και των αρχών επιβολής του νόμου των κρατών μελών της ΕΕ, και θα προαγάγει τη διεθνή συνεργασία σε αυτόν τον τομέα.

Ευκαιρίες/Θετικοί παράγοντες Οι πολιτιστικές αξίες που συνάδουν με τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η κοινωνική συμμετοχή και η συμμετοχική πολιτική, η εταιρική κοινωνική ευθύνη/η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, η εκπαίδευση, η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη και οι νέες τεχνολογίες, η έρευνα και καινοτομία, οι ανθεκτικές υποδομές και κοινωνίες, η πολυμερής προσέγγιση, το ανοιχτό και δίκαιο εμπόριο, η αναπτυξιακή βοήθεια.

Κίνδυνοι/Αρνητικοί παράγοντες Η γεωπολιτική αστάθεια και οι απειλές κατά της ασφάλειας, η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η μετανάστευση και η αναγκαστική εκτόπιση, η επιστροφή στον οικονομικό προστατευτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, η έλλειψη διεθνούς συνεργασίας, οι προκλήσεις όσον αφορά το κράτος δικαίου, ο λαϊκισμός, οι κοινωνικές ανισότητες.

Σημαντικότερα σημεία πολιτικής

Η ΕΕ σε διεθνές επίπεδο: Οι ενωσιακοί κανόνες που θεσπίστηκαν το 2017 σχετικά με τα ορυκτά που προέρχονται από περιοχές συγκρούσεων καθορίζουν υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας στην αλυσίδα εφοδιασμού για τους εισαγωγείς κασσίτερου, τανταλίου, βολφραμίου και χρυσού στην ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω εισαγωγείς εφοδιάζονται με υπευθυνότητα χωρίς να χρηματοδοτούν άμεσα ή έμμεσα ένοπλες συγκρούσεις ή να οδηγούν σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε περιοχές συγκρούσεων και υψηλού κινδύνου. Σε επίπεδο ΕΕ: Το 2017 συστάθηκε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ως ανεξάρτητο ευρωπαϊκό όργανο με αρμοδιότητα έρευνας και δίωξης αδικημάτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Μετά από μια προπαρασκευαστική φάση διάρκειας τριών ετών, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αναμένεται να αναλάβει τα καθήκοντά της έως τα τέλη του 2020. Η εξέλιξη αυτή θα αποτελέσει αποφασιστική βελτίωση στην καταπολέμησης της απάτης, της διαφθοράς και άλλων αδικημάτων που τελούνται σε βάρος του προϋπολογισμού της Ένωσης. Σε επίπεδο κρατών μελών: Ο γαλλικός νόμος του 2017 σχετικά με την υποχρέωση επαγρύπνησης θεσπίζει ευθύνη των εταιρειών να εφαρμόζουν μέτρα με τα οποία διασφαλίζεται ότι οι θυγατρικές, οι προμηθευτές και οι υπεργολάβοι τους σε όλο τον κόσμο τηρούν τις ορθές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και δεοντολογικές πρακτικές. Σκοπός του νόμου είναι να ευαισθητοποιηθούν οι εταιρείες όσον αφορά τον ρόλο τους στην πρόληψη τραγωδιών στη Γαλλία και στο εξωτερικό, και να διασφαλιστεί ότι τα θύματα λαμβάνουν αποζημίωση για κάθε ζημία που προκαλείται από παραβίαση της νέας υποχρέωσης των εταιρειών να εφαρμόζουν σχέδια επαγρύπνησης. Εφαρμόζεται σε εταιρείες με περισσότερους από 5.000 υπαλλήλους που έχουν την έδρα τους στη Γαλλία ή σε εταιρείες με περισσότερους από 10.000 υπαλλήλους που έχουν την έδρα τους στο εξωτερικό. Σε επίπεδο εταιρειών: Το 2011 η δανική ναυτιλιακή εταιρία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων Maersk Line ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του δικτύου κατά της διαφθοράς στη ναυτιλία. Αυτή η διατομεακή κοινοπραξία που αποτελείται από πλοιοκτήτριες εταιρείες, ιδιοκτήτες φορτίων και παρόχους υπηρεσιών συνεργάζεται με τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανώσεων, για τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση των αιτίων της διαφθοράς στον ναυτιλιακό κλάδο. Σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών: Στη Σλοβακία η κυβέρνηση προωθεί τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων στην εκπόνηση, την εφαρμογή και τον έλεγχο δημόσιων πολιτικών σε διάφορους τομείς. Στον τομέα της περιβαλλοντικής πολιτικής, έχει δημιουργηθεί μια «Πράσινη τριμερής» προκειμένου να διοχετεύει τις προτάσεις και τις παρατηρήσεις των μη κυβερνητικών φορέων στη διαδικασία χάραξης και εφαρμογής της πολιτικής.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III Περίληψη της συμβολής της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για τους ΣΒΑ στο έγγραφο προβληματισμού «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030»

Επιστολή των μελών της πλατφόρμας

Βρυξέλλες, 11 Οκτωβρίου 2018

Προς τους σημερινούς και μελλοντικούς ηγέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ,

Προς όλους τους φορείς για τους οποίους η βιώσιμη διαβίωση των ανθρώπων, καθώς και οι περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και διοικητικές εξελίξεις στην Ευρώπη, αποτελούν σημαντικό διακύβευμα,

Προς τους πολίτες και ψηφοφόρους της Ευρώπης,

Μέσω της νέας αυτής πλατφόρμας και με την έκθεση μας, θέλουμε να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα προς τους ηγέτες, τους φορείς και τους λαούς εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης: είναι καιρός — περισσότερο από κάθε άλλη φορά — να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί μια προορατική και φιλόδοξη στρατηγική για μια βιώσιμη Ευρώπη με ορίζοντα το 2030.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν αναμένεται από κανένα από τα μέλη της πλατφόρμας να εγκρίνει όλες τις συστάσεις ή τις απόψεις που εκτίθενται στην παρούσα έκθεση και ότι το καθένα έχει το δικαίωμα να έχει διαφορετική άποψη σχετικά με τα θέματα που καλύπτονται.

Ωστόσο, σε σύντομο χρονικό διάστημα καταβάλαμε προσπάθεια να αξιοποιήσουμε και να σεβαστούμε το διαφορετικό μας υπόβαθρο και τις διαφορετικές μας απόψεις, με στόχο να πορευτούμε προς την ίδια κατεύθυνση για μια καλύτερη, βιώσιμη Ευρώπη.

Μέσω των ισχυρών κοινών αξιών, των διαρθρωτικών βελτιώσεων των πολιτικών και των καινοτόμων προτάσεων για δράση, βασίζουμε τις συστάσεις μας στην εμπειρία και τις προσπάθειες χιλιάδων ανδρών και γυναικών στον δημόσιο τομέα, την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα. Διαπνέονται από την κοινή φιλοδοξία να μετατρέψουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης σε πρακτικές λύσεις για την ευημερία των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντός μας για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενεές.

Η έκθεσή μας επισημαίνει διάφορες οπτικές γωνίες και θίγει ορισμένους δύσκολους συμβιβασμούς ανάμεσα στις περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές και τις σχετικές με τη διακυβέρνηση διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης· κατορθώσαμε να διαπραγματευτούμε ορισμένες από αυτές, ενώ άλλες χρειάζονται περισσότερες διευκρινίσεις και επίτευξη συναίνεσης.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι η εμπιστοσύνη και η συμμετοχή των πολιτών και των ηγετών στον διαρκή μετασχηματισμό της Ευρώπης θα αποφέρουν καρπούς. Απαιτείται μια δίκαιη και ισότιμη κουλτούρα διαλόγου και σύμπραξης σε όλα τα επίπεδα, στην οποία κάθε εταίρος μπορεί να σχεδιάσει από κοινού μια Ευρώπη που νοιάζεται και εργάζεται για τον καθένα, και να έχει εμπιστοσύνη στους άλλους ότι θα πράξουν το ίδιο. Συνεπάγεται επίσης μια συνολική στρατηγική για μια βιώσιμη Ευρώπη, ώστε να αποτελεί οδηγό για όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τα ευρωπαϊκά προγράμματα, που θα λειτουργήσει ως καταλύτης για τις ατομικές και συλλογικές μας ικανότητες, προκειμένου να επιτευχθεί βιώσιμη ασφάλεια, ευημερία και αξιοπρέπεια για όλους.

Είμαστε υπερήφανοι για το έργο που έχει επιτελεστεί μέχρι σήμερα και, ταυτόχρονα, διαισθανόμαστε την επείγουσα ανάγκη να γίνουν πολύ περισσότερα. Επομένως, ευχόμαστε ο διάλογος για τη βιωσιμότητα και τη συνεργασία στο πλαίσιο της εν λόγω πλατφόρμας — τόσο μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων όσο και με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ — να βελτιωθεί και να αναπτυχθεί με γοργούς ρυθμούς.

Συνοπτική παρουσίαση με θέμα «Η Ευρώπη στην πορεία προς ένα βιώσιμο μέλλον»
Συμβολή της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για τους ΣΒΑ στο έγγραφο προβληματισμού «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030», Οκτώβριος 2018

Η πολυσυμμετοχική πλατφόρμα για την υλοποίηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση — εφεξής η «πολυσυμμετοχική πλατφόρμα της ΕΕ για τους ΣΒΑ» — συστάθηκε τον Μάιο του 2017 προκειμένου να υποστηρίζει και να συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ σε ενωσιακό επίπεδο.

Μέσω ισχυρών κοινών αξιών, εμείς, ως εκπρόσωποι του δημόσιου τομέα, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα, εργαστήκαμε με επιμέλεια για να διατυπώσουμε τεκμηριωμένες συστάσεις πώς μπορούν να μετατραπούν οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης σε πρακτικές λύσεις για την ευημερία των σημερινών και μελλοντικών γενεών στην ΕΕ και πέραν αυτής. Οι συστάσεις μας έχουν ως στόχο να εμπνεύσουν και να αποτελέσουν οδηγό για το έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής με τίτλο «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030».

Λαμβανομένων υπόψη της φιλόδοξης Ατζέντας και της οικουμενικής και αδιαίρετης φύσης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, δεν υπάρχει μία και μόνη συνταγή που μπορεί να υποστηριχθεί. Η επίτευξη των Στόχων απαιτεί συνολική επανεξέταση, τον προσδιορισμό των τομέων στους οποίους απαιτούνται αλλαγές και την ανάπτυξη συνεκτικών πολιτικών που παράγουν διαρκή κοινωνικά, οικονομικά, διοικητικά και περιβαλλοντικά κοινά οφέλη, με αναγνώριση και αξιοποίηση των διασυνδέσεων μεταξύ όλων των στόχων και σκοπών. Οι συστάσεις μας παρέχουν μια φιλόδοξη και συναινετική συμβολή στην επίτευξη του στόχου αυτού.

Ως δράσεις προτεραιότητας, συνιστούμε η ΕΕ να αναπτύξει και να εφαρμόσει μια συνολική προορατική και μεταρρυθμιστική στρατηγική για τη βιώσιμη Ευρώπη με ορίζοντα το 2030, που θα αποτελεί οδηγό για όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ. Προκειμένου να είναι αποτελεσματική, η στρατηγική αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει αφενός ενδιάμεσους και αφετέρου μακροπρόθεσμους στόχους και να καθορίζει το όραμα της Ευρώπης για μια βιώσιμη Ευρώπη πέραν της Ατζέντας του 2030.

Κατά την εφαρμογή της Ατζέντας του 2030, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να τηρούν τις βασικές αρχές, να εκπληρώσουν τις ισχύουσες δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών, να δεσμευτούν για την μετατροπή του κοινωνικού και οικονομικού μας μοντέλου, να δώσουν προτεραιότητα και να επιταχύνουν τις δράσεις για το φτωχότερο και πιο περιθωριοποιημένο τμήμα της κοινωνίας («να μην μείνει κανείς πίσω»), να αναγνωρίσουν τα πλανητικά όρια, να σεβαστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου και να εξασφαλίσουν τη συνοχή της πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Διατυπώνουμε επίσης ορισμένες οριζόντιες συστάσεις. Συνιστούμε η ΕΕ να επανεφεύρει το σύστημα διακυβέρνησής της, προκειμένου να διασφαλιστεί μια συνεκτική προσέγγιση όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, επικουρούμενος από ειδική ομάδα έργου, πρέπει να τεθεί επικεφαλής της Ατζέντας του 2030, να εξασφαλίζει τον αποτελεσματικό συντονισμό και να αναφέρει στοιχεία για την εφαρμογή της κατά την ετήσια ομιλία για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, θα πρέπει να αναληφθεί δράση από τις περιφέρειες, τις πόλεις, τους πολίτες, τις κοινότητες, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών με την πολυμορφία της για την υλοποίηση των ΣΒΑ, καθώς και της συμφωνίας του Παρισιού. Η ΕΕ πρέπει να υποστηρίξει μια εδαφική προσέγγιση για την επίτευξη των ΣΒΑ και να καταστήσει δυνατό έναν αμφίδρομο διάλογο, όπου οι ευρωπαϊκές και εθνικές στρατηγικές να συνδέονται με τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές, καθώς και την κοινωνία των πολιτών και τις επαγγελματικές οργανώσεις σε μια πολυεπίπεδη και πολυσυμμετοχική προσέγγιση διακυβέρνησης. Προσφερόμαστε επίσης να αξιολογήσουμε τα πλεονεκτήματα αυτής της πλατφόρμας — τόσο τη σύνθεση όσο και την αποστολή της — και να συζητήσουμε πώς μπορεί στο μέλλον να συμβάλει καλύτερα στην πρότασή μας για μια συμμετοχική, διαφανή και χωρίς αποκλεισμούς στρατηγική για τη βιώσιμη Ευρώπη με ορίζοντα το 2030. Τέλος, πρέπει να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για να εξασφαλισθεί η συνοχή της πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη· αυτό σημαίνει ότι όλες οι πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη εντός και εκτός Ευρώπης.

Έχουμε επίσης ορισμένες συγκεκριμένες συστάσεις πώς θα ενισχυθεί η υφιστάμενη εργαλειοθήκη της ΕΕ. Το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας θα μπορούσε να καταστεί πιο ισχυρό με την πλήρη ενσωμάτωση των στόχων και των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στη διαδικασία χάραξης πολιτικής. Οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσουν καλύτερα και να βελτιώσουν περαιτέρω τις κατευθυντήριες γραμμές για την εκτίμηση επιπτώσεων, ώστε να ενσωματωθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Θα πρέπει να καθιερωθεί κύκλος συντονισμού για τη βιώσιμη Ευρώπη, με σχέδια δράσης της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη, εκθέσεις και συστάσεις των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα πρέπει να καθοδηγείται από τη στρατηγική για τη βιώσιμη Ευρώπη με ορίζοντα το 2030 και να περιλαμβάνει έλεγχο βιωσιμότητας. Τα δημόσια οικονομικά της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, θα πρέπει να είναι πλήρως βιώσιμα και ο ορισμός των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και των σχετικών με τη διακυβέρνηση κινδύνων να εντάσσεται στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανονισμών. Θα πρέπει να πραγματοποιηθούν βιώσιμες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο κρατών μελών, να αντιμετωπιστούν η εταιρική φοροαποφυγή και το φορολογικό ντάμπινγκ και να εφαρμοστεί πλήρως το πρόγραμμα δράσης της Αντίς Αμπέμπα. Προκειμένου να ενημερώνονται οι μελλοντικοί φορείς λήψης αποφάσεων, η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω ένα ολοκληρωμένο και συμμετοχικό πλαίσιο παρακολούθησης, λογοδοσίας και επανεξέτασης, μεταξύ άλλων ένα ολοκληρωμένο σύνολο δεικτών για τους στόχους ΣΒΑ και ποιοτική ανάλυση.

Διατυπώνουμε επίσης τομεακές ειδικές συστάσεις. Η βιωσιμότητα πρέπει να αντικατοπτρίζεται με συνεκτικό τρόπο σε όλες τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες της ΕΕ. Για το πεδίο εφαρμογής του παρόντος εγγράφου, ωστόσο, προσδιορίσαμε πέντε τομείς πολιτικής της ΕΕ που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης:

1)    Η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή θα πρέπει να προωθηθεί περαιτέρω, να ρυθμιστεί και να δοθούν σχετικά κίνητρα, με ιδιαίτερη προσοχή στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Χρειαζόμαστε επίσης νομικά, πολιτικά και χρηματοδοτικά μέτρα που θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στην εν λόγω μετάβαση. Το αποτύπωμα της ΕΕ πρέπει να μειωθεί, να θεσπιστεί σύμβαση για τη διαχείριση των πόρων και να καταρτιστούν δείκτες με βάση την κατανάλωση. Η βιωσιμότητα πρέπει να αποτελέσει μέρος της Ευρωπαϊκής στρατηγικής του 2030 για τη βιομηχανία.

2)    Η ΕΕ θα πρέπει να επενδύσει στην έρευνα και την καινοτομία, στους ανθρώπους και τα ατομικά ταλέντα, στην απασχολησιμότητα και την κοινωνική ένταξη. Ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία θα πρέπει να προωθηθούν· θα πρέπει να αυξηθούν οι επενδύσεις στην υγεία και την ευημερία και η βιωσιμότητα θα πρέπει να καταστεί διεπιστημονική επιστήμη. Θα πρέπει να κατοχυρωθεί η ποιοτική εκπαίδευση, να δοθεί προτεραιότητα στην παροχή στήριξης στα παιδιά και τους νέους και να θεσπιστεί ρυθμιστικό πλαίσιο για τη δημιουργία ασφαλών οδών για τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες, με παράλληλη ενίσχυση της πολιτικής για την ένταξη και την ενσωμάτωση.

3)    Πολιτική για το κλίμα και την ενέργεια. Η ΕΕ θα πρέπει να ευθυγραμμίσει τους κλιματικούς και ενεργειακούς της στόχους με τον στόχο που έχει συμφωνηθεί να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 βαθμούς σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, με ταυτόχρονη αύξηση της ανθεκτικότητας. Τα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει σταδιακά να καταργηθούν· να αυξηθούν οι επενδύσεις στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και της καθαρής ενέργειας και να προωθηθεί η υιοθέτηση λύσεων που βασίζονται στη φύση. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση θα πρέπει να μειωθεί και να ενθαρρυνθούν οι βιώσιμες υποδομές και τα ολοκληρωμένα σχέδια κινητικότητας. Η ΕΕ πρέπει επίσης να υποστηρίξει τις αναπτυσσόμενες χώρες όσον αφορά την προσαρμογή και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.

4)    Τρόφιμα, γεωργία και χρήση της γης, συμπεριλαμβανομένης της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλες οι επενδύσεις της ΕΕ στη γεωργία ευθυγραμμίζονται με τη Συνθήκη της ΕΕ, προκειμένου να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας, ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και η προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Η δημόσια εισοδηματική στήριξη θα πρέπει να στηρίζει την παραγωγή τροφίμων, την παροχή δημόσιων αγαθών και οικοσυστημικών υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τη γεωργική κοινότητα και καθιστώντας δυνατή τη μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα γεωργίας και τροφίμων. Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις επενδύσεις και την έρευνα σε φιλικές προς το περιβάλλον και οικονομικά βιώσιμες πρακτικές και οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας να καταστούν βιώσιμες.

5)    Η πολιτική συνοχής αποτελεί μείζον επενδυτικό εργαλείο της ΕΕ για να υποστηριχθεί η υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Θα πρέπει να προσδοθεί τοπικός χαρακτήρας στους στόχους με την παροχή άμεση στήριξης στις υποεθνικές κυβερνήσεις, να υποστηριχθεί το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, να προωθηθούν περαιτέρω οι κοινωνικοί στόχοι και να ενθαρρυνθούν περισσότερο οι επενδύσεις σε πιο πράσινες και πιο βιώσιμες υποδομές, μεταξύ άλλων στις αγροτικές περιοχές.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η επείγουσα ανάγκη δράσης, παροτρύνουμε θερμά την Επιτροπή να δώσει γρήγορα και έγκαιρα συνέχεια στις συστάσεις μας, ώστε να μπορέσει η Ευρώπη να αδράξει πλήρως και ταχέως την ευκαιρία που η βιώσιμη ανάπτυξη αντιπροσωπεύει για τις κοινωνίες μας. Για την εφαρμογή των απαιτήσεών μας θα χρειαστεί μια περιεκτική και συμμετοχική προσέγγιση και δεσμευόμαστε πλήρως όσον αφορά τη στήριξή μας. Τελικός μας στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η βιώσιμη ανάπτυξη θα καταστεί μόνιμο χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής χάραξης πολιτικής.

Η πλήρης συμβολή της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για τους ΣΒΑ στο έγγραφο προβληματισμού «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030» είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/sdg_multi-stakeholder_platform_input_to_reflection_paper_sustainable_europe2.pdf  

(1)

 Στην εν λόγω παράγραφο, η παγκόσμια κατάταξη βασίζεται στην έκθεση του δείκτη και των πινάκων επιδόσεων ΣΒΑ « The 2018 SDG Index and Dashboards Report » για το 2018 που εκπονήθηκε από το Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDSN) και το Ίδρυμα Bertelsmann Stiftung· ενώ οι τάσεις στην ΕΕ βασίζονται στην έκδοση του 2018 της έκθεσης της Eurostat με τίτλο « Sustainable development in the European Union – Monitoring report on progress towards the SDGs in an EU context – 2018 Edition» (Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018) 

(2)

 Eurostat (2018), «Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018»

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.1.2019

COM(2019) 22 final

Έγγραφο προβληματισμού

Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030

Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030

Περιεχόμενα

Πρόλογος του Πρώτου Αντιπροέδρου κ. Τίμερμανς και του Αντιπροέδρου κ. Κατάινεν    

1    Βιώσιμη ανάπτυξη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού: Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Ευρώπης    

2    Η ΕΕ και οι παγκόσμιες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν    

3    Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030    

3.1    Θεμέλια πολιτικής για ένα βιώσιμο μέλλον    19

3.1.1    Από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία    19

3.1.2    Βιωσιμότητα από το χωράφι έως το ράφι    22

3.1.3    Ενέργεια, πολιτική κτιρίων και κινητικότητα ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις    25

3.1.4    Εξασφάλιση μιας κοινωνικά δίκαιης μετάβασης    28

3.2    Οριζόντιοι παράγοντες διευκόλυνσης για τη μετάβαση στη βιωσιμότητα    32

3.2.1    Εκπαίδευση, επιστήμες, τεχνολογία, έρευνα, καινοτομία και ψηφιοποίηση    32

3.2.2    Χρηματοοικονομικά, τιμολόγηση, φορολογία και ανταγωνισμός    35

3.2.3    Υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, εταιρική κοινωνική ευθύνη και νέα επιχειρηματικά μοντέλα    39

3.2.4    Ανοικτό και βασιζόμενο σε κανόνες εμπόριο    41

3.2.5    Διακυβέρνηση και διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών σε όλα τα επίπεδα    42

4    Η ΕΕ ως πρωτοπόρος στη βιώσιμη ανάπτυξη παγκοσμίως    45

5    Σενάρια για το μέλλον    47

Πρόλογος του Πρώτου Αντιπροέδρου κ. Τίμερμανς και του Αντιπροέδρου κ. Κατάινεν

Εμείς οι Ευρωπαίοι μπορούμε να είμαστε περήφανοι για το ιστορικό των επιδόσεών μας. Μέσω της ολοκλήρωσης και της στενής συνεργασίας, δημιουργήσαμε πρωτοφανή πλούτο, υψηλά κοινωνικά πρότυπα και μεγάλες δυνατότητες για τους πολίτες μας. Έχουμε εδραιώσει τις κοινές μας αρχές και αξίες της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στο πλαίσιο των Συνθηκών μας, και έχουμε οικοδομήσει μια Ευρωπαϊκή Ένωση ακέραιη και ελεύθερη. 

Η επιτυχία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι θέσαμε ψηλά τον πήχη. Το ισχυρό δημοκρατικό μας πνεύμα τροφοδοτεί, δικαίως, έντονες συζητήσεις. Γι’ αυτό δεν είναι καιρός να εφησυχάσουμε και να αφήσουμε την ιστορία να ακολουθήσει την πορεία της. Υπάρχει συνεχής ανάγκη για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου όλων των Ευρωπαίων, καλύτερη προστασία, υπεράσπιση και ενδυνάμωση των πολιτών, καθώς και ενίσχυση της ασφάλειάς τους έναντι των διαφόρων απειλών, είτε προέρχονται από την τρομοκρατία είτε από την κλιματική αλλαγή. 

Ο κόσμος μεταβάλλεται διαρκώς και βρισκόμαστε εν μέσω της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Τα πάντα αλλάζουν για όλους. Ο ισχυρισμός περί του αντιθέτου συνιστά άρνηση της κοινής λογικής. Το ερώτημα είναι εάν είμαστε θύματα της αλλαγής, ή εάν θα την υιοθετήσουμε και θα την κατευθύνουμε. Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν πιεστικές προκλήσεις όπως η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή, η δημογραφική μετάβαση, η μετανάστευση, η ανισότητα, και η πίεση στα δημόσια οικονομικά. Οι πολίτες ανησυχούν για το μέλλον τους και το μέλλον των παιδιών τους. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα οικολογικό χρέος που επηρεάζει τα πάντα. Οι μελλοντικές γενιές θα χρειαστεί να καταβάλουν υψηλό τόκο για να αποπληρώσουν το χρέος αυτό αν δεν εντείνουμε τη δράση μας. 

Είναι καθήκον της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υπηρετεί τους ευρωπαίους πολίτες, και όχι το αντίθετο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να βοηθήσει τους πολίτες να εκπληρώσουν τα όνειρά τους και να ανταποκριθεί επειγόντως και αποτελεσματικά στις ανησυχίες τους. Ξεκινά με τη διάγνωση της κατάστασης και την αντιμετώπιση της πραγματικότητας και του αδιαμφισβήτητου των γεγονότων. Τα γεγονότα αυτά, ωστόσο, δεν θα πρέπει να μας προκαλέσουν ανησυχία και φόβο, αλλά αντίθετα να μας παρακινήσουν να αναλάβουμε δράση. 

Πολλές από αυτές τις ανησυχίες έχουν να κάνουν με προκλήσεις που υπερβαίνουν τα σύνορα και απειλούν θέσεις εργασίας, την ευημερία μας, το βιοτικό μας επίπεδο, την ελευθερία και την υγεία μας. Κανένα κράτος ή έθνος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τις προκλήσεις αυτές με αποτελεσματικό τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό χρειαζόμαστε την κλίμακα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία - όταν είναι ενωμένη και αποφασισμένη - αποτελεί υπολογίσιμη παγκόσμια δύναμη. Εντούτοις, σε τελική ανάλυση, ακόμη και η ευρωπαϊκή κλίμακα δεν θα είναι αρκετή· χρειαζόμαστε μια ατζέντα με παγκόσμιο αντίκτυπο και η ατζέντα αυτή αποτυπώνεται καλύτερα στους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) που υπεγράφησαν από 193 κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι εν λόγω ΣΒΑ χαράσσουν μια πορεία σχετικά με το πώς να αντεπεξέλθουμε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε και να βελτιώσουμε το περιβάλλον μας, την οικονομία μας και τις ζωές μας.

Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, αλλά μια απλή έννοια: στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι η οικονομική μας ανάπτυξη μας επιτρέπει να διατηρήσουμε ένα μοντέλο που παράγει δίκαια αποτελέσματα για ολόκληρη την ανθρωπότητα, καθώς να εξασφαλίσει ότι οι άνθρωποι δεν καταναλώνουν περισσότερους πόρους από αυτούς που έχει να προσφέρει η Γη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εκσυγχρονίσουμε την οικονομία μας προκειμένου να υιοθετήσουμε βιώσιμα μοντέλα κατανάλωσης και παραγωγής, να διορθώσουμε τις ανισορροπίες στο σύστημα τροφίμων μας και να θέσουμε σε βιώσιμη τροχιά την κινητικότητά μας, τον τρόπο που παράγουμε και χρησιμοποιούμε την ενέργεια και σχεδιάζουμε τα κτίριά μας. Για να το επιτύχουμε αυτό θα πρέπει επίσης να συνδέσουμε όλες τις γνώσεις, τη χρηματοδότηση, τη φορολογία και τη διακυβέρνησή μας με την επίτευξη των ΣΒΑ.

Δεν πρόκειται για ζήτημα αριστεράς ή τη δεξιάς τοποθέτησης, αλλά για το σωστό ή το λάθος. Ευτυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε καλό σημείο εκκίνησης λόγω των σημαντικών ανταγωνιστικών της πλεονεκτημάτων. Η Ευρώπη έχει αναπτύξει ορισμένα από τα υψηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα παγκοσμίως, έχει θεσπίσει φιλόδοξες πολιτικές για το κλίμα, και έχει στηρίξει τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Μέσω των εξωτερικών πολιτικών της και μιας ανοικτής και βασισμένης σε κανόνες εμπορικής ατζέντας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης βρει κοινές βιώσιμες λύσεις με τρίτες χώρες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίστηκε στην παραδοχή ότι «η παγκόσμια ειρήνη δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί χωρίς δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν» όπως τόσο εύγλωττα το διατύπωσε ο Robert Schuman, πριν από 70 περίπου έτη. Σήμερα μπορούμε να παρεμβάλλουμε δίπλα στην «παγκόσμια ειρήνη» τις λέξεις «η ευημερία και η επιβίωση των λαών μας».

Η ατζέντα της ΕΕ για τη βιωσιμότητα είναι μια θετική ατζέντα που στοχεύει στη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Η Ευρώπη διαθέτει ό, τι χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Τούτο μπορούμε να το επιτύχουμε από κοινού. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η δέσμευση όλων μας και η πολιτική βούληση για την υλοποίηση. Ενώ άλλοι υποχωρούν, η Ευρώπη πρέπει τώρα να προχωρήσει, να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της, να επενδύσει στη βιώσιμη ανάπτυξη και να δείξει τον δρόμο στον υπόλοιπο κόσμο.

Δεν αρκεί να έχουμε όραμα, πρέπει επίσης να συμφωνήσουμε σε συγκεκριμένο τρόπο για την υλοποίησή του. Το παρόν έγγραφο προβληματισμού αποτελεί τη συμβολή μας σε αυτή τη συζήτηση.

Δεν θα μπορούσαμε να το ολοκληρώσουμε χωρίς την πολύτιμη συμβολή των ευρωπαϊκών ενδιαφερόμενων φορέων. Η κοινωνία των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας και η πανεπιστημιακή κοινότητα συμμετέχουν σε αυτή τη συζήτηση. Η πολυσυμμετοχική πλατφόρμα υψηλού επιπέδου για τους ΣΒΑ, η οποία συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2017, αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα θετικό εγχείρημα για συγκέντρωση ιδεών σε οριζόντιο επίπεδο.

Τα ζητήματα που εξετάζονται στο παρόν έγγραφο έχουν ως στόχο να τροφοδοτήσουν τη συζήτηση μεταξύ των πολιτών, των ενδιαφερομένων φορέων, των κυβερνήσεων και των θεσμικών οργάνων κατά τους προσεχείς μήνες, ώστε να εμπνεύσουν τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, την προετοιμασία του στρατηγικού θεματολογίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2019-2024 και τον καθορισμό των προτεραιοτήτων της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1Βιώσιμη ανάπτυξη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού: Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Ευρώπης

Τον Σεπτέμβριο του 2015, στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, χώρες από όλο τον κόσμο προσυπέγραψαν την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών) και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), συμφωνώντας σε συγκεκριμένο «κατάλογο ενεργειών για τους ανθρώπους και τον πλανήτη» 1 . Οι παγκόσμιοι ηγέτες δεσμεύτηκαν για τον τερματισμό της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη και τη διασφάλιση της ειρήνης και της ευημερίας όλων των ανθρώπων. Οι ΣΒΑ, μαζί με τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, αποτελούν τον χάρτη πορείας για έναν καλύτερο κόσμο και το παγκόσμιο πλαίσιο για τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης και των οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και σχετικών με τη διακυβέρνηση πτυχών. Η ΕΕ ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και έχει δεσμευθεί πλήρως για την εφαρμογή της.

Η βιώσιμη ανάπτυξη - η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των σημερινών γενεών χωρίς να υπονομεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις ανάγκες τους - είναι βαθιά ριζωμένη στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και οι πολιτικές της ΕΕ έχουν συμβάλει στην αντιμετώπιση της μεταπολεμικής φτώχειας και πείνας, και έχουν δημιουργήσει έναν χώρο ελευθερίας και δημοκρατίας όπου οι ευρωπαίοι πολίτες δύνανται να φτάσουν σε πρωτόγνωρα επίπεδα ευμάρειας και ευημερίας.

Η ΕΕ καταβάλει συνεχείς προσπάθειες για κοινωνίες με λιγότερους αποκλεισμούς βασισμένες στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, όπως αποτυπώνεται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση 2 . Τα κοινωνικά και υγειονομικά πρότυπα της ΕΕ συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον φιλόδοξων στον κόσμο, και η Ευρώπη είναι η ήπειρος με το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Η κοινωνική οικονομία της αγοράς μας έχει δημιουργήσει ευμάρεια και παρέχει ασφάλεια χάρη σε ισχυρά συστήματα πρόνοιας. Σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία έχουν οδηγήσει σε νέες τεχνολογίες και μοντέλα παραγωγής που επιτρέπουν μια πιο βιώσιμη χρήση των πόρων και την υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων. Οι υγιείς προϋπολογισμοί και οι σύγχρονες οικονομίες είναι καίριας σημασίας· οι πρόοδοι που έχουν σημειωθεί προς υγιείς δημοσιονομικές πολιτικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν μειώσει τα επίπεδα χρέους και έχουν ενισχύσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων ηλικίας 20-64 ετών ανήλθε σε 73,5 % το τρίτο τρίμηνο του 2018, ήτοι το υψηλότερο επίπεδο που έχει επιτευχθεί ποτέ στην ΕΕ. Αυτό το γεγονός είχε θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την ανάπτυξη στην Ευρώπη. Ενώ οι οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές ανισότητες μεταξύ κρατών μελών και περιφερειών της ΕΕ εξακολουθούν να υφίστανται 3 , η πολιτική συνοχής της ΕΕ βοήθησε στην ανάπτυξη όλων και στη μείωση των εν λόγω αποκλίσεων σε ολόκληρη την ήπειρο (ανοδική σύγκλιση). Επιπλέον, η ΕΕ έχει θεσπίσει ορισμένα από τα υψηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα, έχει θέσει σε εφαρμογή ορισμένες από τις πιο φιλόδοξες πολιτικές για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, και ηγείται σε παγκόσμιο επίπεδο της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν επιτύχει αξιοσημείωτη πρόοδο σε πολλούς τομείς της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και, ως εκ τούτου, η ΕΕ είναι ένα από τα καλύτερα μέρη στον κόσμο, αν όχι το καλύτερο, για να ζει κανείς.

Ωστόσο, τίποτε δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένο ή ρυθμισμένο δια παντός. Χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες για τη δημοκρατία, την οικονομία και το φυσικό μας περιβάλλον ώστε να εδραιωθούν τα επιτεύγματά μας, να ξεπεραστούν οι αρνητικές επιπτώσεις από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, να αποσυνδεθεί η βελτίωση της υγείας, της ευζωίας και της ευημερίας μας από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, να ξεπεραστούν οι κοινωνικές ανισότητες και να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που υπερβαίνουν τα σύνορα.

Βρισκόμαστε εν μέσω της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και οι αλλαγές θα επηρεάσουν τους πάντες. Το ερώτημα είναι κατά πόσον είμαστε σε θέση να κατευθύνουμε και να καθοδηγήσουμε την απόκριση σύμφωνα με τις αξίες μας και τα συμφέροντά μας. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη έχουμε σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που μας επιτρέπουν να αναλάβουμε ηγετικό ρόλο και να εκσυγχρονίσουμε τις οικονομίες μας, να διασφαλίσουμε το φυσικό μας περιβάλλον και να βελτιώσουμε της υγεία και την ευημερία όλων των Ευρωπαίων. Για τον σκοπό αυτό, θα απαιτηθεί να ενστερνιστούμε τους ΣΒΑ, επενδύοντας περαιτέρω στις δεξιότητες, την καινοτομία και τις αναδυόμενες τεχνολογίες, και βοηθώντας να τεθεί σε βιώσιμη πορεία η μετάβαση της οικονομίας και της κοινωνίας μας.

Πρέπει να εξετάσουμε με ποιους τρόπους μπορούν να εξελιχθούν τα πρότυπά μας για την παραγωγή και την κατανάλωση. Πρέπει να δράσουμε άμεσα για να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη και την απώλεια οικοσυστημάτων και βιοποικιλότητας που συνιστούν απειλή για την ευημερία μας, τις προοπτικές για βιώσιμη ανάπτυξη και την ίδια τη ζωή στον πλανήτη μας. Ενώ έχουμε ικανότητα δράσης, δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια του χρόνου. Οι εν γένει και οι εδαφικές ανισότητες εξακολουθούν να είναι ευρέως διαδεδομένες, παρά την επιτευχθείσα πρόοδο. Η αντιμετώπισή τους είναι σημαντική για μια δίκαιη κοινωνία, αλλά και για τη διαφύλαξη και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, καθώς και τη διασφάλιση της κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας εντός και μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.

Επιπλέον, μια σεβαστή και αποτελεσματική πολυμερής παγκόσμια τάξη βασισμένη σε κανόνες είναι το καλύτερο αντίδοτο στον νόμο της ζούγκλας, σε έναν άναρχο κόσμο που βρίθει από πυρηνικά όπλα, εξτρεμισμούς και περιορισμένους πόρους. Η επικίνδυνη εθνικιστική τάση που εκφράζεται με το «πρώτα η χώρα μου» αυξάνεται και μπορεί να οδηγήσει σε διαμάχες και συγκρούσεις. Αρκετές χώρες έχουν αρχίσει να στρέφουν την πλάτη στις παγκόσμιες δεσμεύσεις τους για ανθρώπινη ευημερία, ασφάλεια, προστασία του περιβάλλοντος και δράση για το κλίμα, καταλύοντας μια τάξη βασισμένη σε κανόνες.

Οι ΣΒΑ δεν αποτελούν αυτοσκοπό, αλλά μας χρησιμεύουν ως πυξίδα και χάρτης. Προσφέρουν την απαραίτητη μακροπρόθεσμη προοπτική, που υπερβαίνει τις εκλογικές περιόδους και τους υπολογισμούς για βραχυπρόθεσμα άμεσα οφέλη. Μας βοηθούν να διατηρήσουμε ισχυρές δημοκρατίες, να οικοδομήσουμε σύγχρονες και δυναμικές οικονομίες και να συμβάλουμε σε έναν κόσμο με βελτιωμένο επίπεδο διαβίωσης, περιορίζοντας τις ανισότητες και διασφαλίζοντας ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω, ενώ παράλληλα να λαμβάνουμε πραγματικά υπόψη τα όρια του πλανήτη μας διαφυλάσσοντάς τον για τις μελλοντικές γενιές.

Από την έναρξη της θητείας της η Επιτροπή Γιούνκερ έχει καταβάλει προσπάθειες για να εντάξει τη βιώσιμη ανάπτυξη στις πολιτικές της 7 και έχει ήδη προετοιμάσει το έδαφος για την επόμενη γενιά βιώσιμων πολιτικών· από τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, τη νέα ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη έως τη βασισμένη σε αξίες στρατηγική «Εμπόριο για όλους», τη στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων και τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης· από τη δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, τη δέσμη μέτρων «Η Ευρώπη σε κίνηση» και την Ενεργειακή Ένωση έως τη στρατηγική για τη γαλάζια ανάπτυξη και τη στρατηγική για τη βιοοικονομία· και από το επενδυτικό σχέδιο και το σχέδιο δράσης για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά έως το αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ και το σχέδιο δράσης για τη φύση, μεταξύ άλλων.

Η Επιτροπή Γιούνκερ πρότεινε επίσης να καταστούν τα οικονομικά της ΕΕ πιο βιώσιμα μέσω της ενίσχυσης του δεσμού μεταξύ της χρηματοδότησης της ΕΕ και του κράτους δικαίου, καθώς και μέσω ενός πιο φιλόδοξου στόχου ύψους 25 % για τις δαπάνες για το κλίμα στον μελλοντικό προϋπολογισμό της ΕΕ.

Πρόσφατα, η Επιτροπή Γιούνκερ παρουσίασε ένα στρατηγικό, μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία της ΕΕ έως το 2050 8 . Το όραμα αυτό ανοίγει τον δρόμο για μια διαρθρωτική μεταβολή της ευρωπαϊκής οικονομίας, δίνοντας με τον τρόπο αυτό ώθηση στη βιώσιμη ανάπτυξη και την απασχόληση.

Όλες αυτές οι στρατηγικές πολιτικές θα πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως και σαφώς στην πράξη. Επίσης, θα πρέπει να συμπληρωθούν με περαιτέρω δράση, αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι όλες οι πολιτικές είναι αλληλεξαρτώμενες, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις νέες προκλήσεις και τα νέα πραγματικά περιστατικά και αποδεικτικά στοιχεία μόλις ανακύπτουν. Στο πλαίσιο αυτό σημαντικό ρόλο έχουν επίσης να διαδραματίσουν ο κοινωνικός διάλογος, καθώς και εθελοντικά μέτρα από τον ιδιωτικό τομέα.

Η ΕΕ βρίσκεται σε εξαιρετικά κατάλληλη θέση για να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο. Δημιουργείται ένα πολιτικό κενό ως αποτέλεσμα των πολιτικών υποχώρησης των άλλων παγκόσμιων δυνάμεων. Πρόκειται για μια σημαντική ευκαιρία για την ΕΕ να επιδείξει ηγετικό ρόλο και να ανοίξει δρόμο για να την ακολουθήσουν και άλλοι.

Τον Μάιο του τρέχοντος έτους οι πολίτες της ΕΕ θα εκλέξουν νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η νέα Επιτροπή αναμένεται να αναλάβει καθήκοντα το φθινόπωρο. Η ημερομηνία λήξης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη 9 πλησιάζει ταχέως. Πρέπει, ως εκ τούτου, να εξετάσουμε τον επόμενο πενταετή κύκλο πολιτικής για την Ευρώπη και το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο που καλύπτει τη χρονική περίοδο 2021-2027. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 10 εξέφρασε την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να δημοσιεύσει το παρόν έγγραφο προβληματισμού που θα προετοιμάσει το έδαφος για μια συνολική στρατηγική υλοποίησης το 2019. Το παρόν έγγραφο προβληματισμού ξεκινά μια συζήτηση σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη του οράματος της ΕΕ για βιώσιμη ανάπτυξη και την εστίαση των τομεακών πολιτικών μετά το 2020, ενώ προετοιμάζει τη μακροπρόθεσμη υλοποίηση των ΣΒΑ 11 . Η Επιτροπή επιθυμεί να συμβάλει σε μια πραγματικά διεξοδική και προσανατολισμένη στο μέλλον συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, με το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η βιώσιμη ανάπτυξη.

2Η ΕΕ και οι παγκόσμιες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν

Μετά τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που αναλήφθηκαν σε όλα τα επίπεδα, τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη της ΕΕ έχουν αυξηθεί μετά την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση 12 . Ωστόσο, οι πρόσφατες προβλέψεις 13 καταδεικνύουν την ανάγκη να αυξηθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης, να μειωθούν τα ποσοστά χρέους και να στηριχθεί η δημοσιονομική πειθαρχία προκειμένου να δημιουργηθεί το πλαίσιο για μια εύρωστη οικονομία. Εάν δεν λάβουμε μέτρα για να αυξήσουμε την οικονομική ανθεκτικότητα και συνοχή και να αντιμετωπίσουμε τις διαρθρωτικές αδυναμίες, τα επόμενα έτη μπορεί να οδηγήσουν σε επιβράδυνση μέσα σ’ ένα κλίμα κινδύνων δυσμενέστερων εξελίξεων. Αντιθέτως, εάν κάνουμε τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, μπορούμε να επιτύχουμε μεγαλύτερη ευημερία και να εξασφαλίσουμε ένα ισχυρότερο μέλλον, μεταξύ άλλων μέσω επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και την προστασία του περιβάλλοντος. Για να εξασφαλιστούν δημοσιονομικά και συνταξιοδοτικά συστήματα ανθεκτικά στις μελλοντικές εξελίξεις, καθώς και σταθερά φορολογικά έσοδα στην ενιαία αγορά, είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών.

Επιπλέον, υπάρχουν πολλές προκλήσεις που έχουν καταστεί ακόμη πιο πιεστικές και απειλούν την ευημερία και την οικονομική μας ευμάρεια. Όλες αυτές οι προκλήσεις είναι σύνθετες και σαφώς αλληλένδετες, υπό την έννοια ότι η αντιμετώπιση της μιας μπορεί να έχει θετικές συνέπειες για τις υπόλοιπες.

Το σοβαρότερο έλλειμμα βιωσιμότητας και η μεγαλύτερη πρόκληση για μας είναι το οικολογικό χρέος, το οποίο δημιουργούμε με την αλόγιστη χρήση και την εξάντληση των φυσικών μας πόρων με αποτέλεσμα να απειλείται η ικανότητά μας να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των μελλοντικών γενεών εντός των ορίων του πλανήτη μας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πιέσεις που ασκούνται στους βασικούς πόρους, από το καθαρό νερό μέχρι την εύφορη γη, θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή. Σήμερα η ανθρωπότητα χρησιμοποιεί το ισοδύναμο 1,7 γαιών. 14 Με την αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης υλικών πόρων κατά δεκατέσσερις φορές μεταξύ 1900 και 2015 και με τις προβλέψεις να υπερδιπλασιαστεί μεταξύ του 2015 και του 2050 15 , ο κόσμος κινείται γρήγορα προς διάφορα σημεία καμπής. Εκτός από την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, το γεγονός αυτό συνιστά σοβαρή πρόκληση για την οικονομία της ΕΕ, η οποία εξαρτάται από ύλες από τις διεθνείς αγορές.

Η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα απειλούνται όλο και περισσότερο από την ανθρώπινη δράση: μέσα σε μόλις 40 χρόνια ο πληθυσμός των σπονδυλωτών ειδών παγκοσμίως μειώθηκε κατά 60 % κατά μέσο όρο 16 . Τα τροπικά δάση καταστρέφονται με γρήγορους ρυθμούς και κάθε χρόνο αποψιλώνεται μια περιοχή περίπου στο μέγεθος της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους. Στην ΕΕ, μόνο το 23 % των ειδών και το 16 % των οικοτόπων είναι σε καλή κατάσταση. Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης έχουν ιδιαίτερα υψηλό αποτύπωμα όσον αφορά τη χρήση γης 17 , ενώ η αυξανόμενη ζήτηση για θαλασσινά ασκεί σημαντική πίεση στα θαλάσσια οικοσυστήματα 18 .

Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να αυξάνονται με ανησυχητικό ρυθμό, με τη χρήση της ενέργειας αλλά και την υπερκατανάλωση των πόρων και την καταστροφή των οικοσυστημάτων ως βασικές κινητήριες δυνάμεις. Οι μεταφορές ευθύνονται για το 27 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, ενώ σε πολλές αστικές περιοχές διαπιστώνονται υπερβάσεις των επιτρεπτών ορίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης που έχουν συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ. Η παραγωγή τροφίμων εξακολουθεί να είναι σημαντικός καταναλωτής νερού και ενέργειας και πηγή εκπομπής ρύπων, και σ’ αυτήν οφείλεται το 11,3 % περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Στην ΕΕ, τα ορυκτά καύσιμα θα εξακολουθήσουν να λαμβάνουν δημόσιες επιδοτήσεις ύψους περίπου 55 δισ. EUR ετησίως, που ισοδυναμούν με περίπου το 20 % του κόστους εισαγωγής καυσίμων της ΕΕ, παρά τα φιλόδοξα μέτρα της ΕΕ για απεξάρτηση από τον άνθρακα και τις δεσμεύσεις για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων που ανελήφθησαν στο πλαίσιο της Ομάδας των 20 (G20) και της Ομάδας των 7 (G7)» 19 .

Συνολικά, η ΕΕ κατόρθωσε να μειώσει τις δικές της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να τις αποσυνδέσει από την οικονομική ανάπτυξη, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην παγκόσμια προσπάθεια, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις εκπομπές που συνδέονται με τις εισαγωγές και εξαγωγές της ΕΕ. 20  Ωστόσο, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες.

Αν δεν αντιμετωπιστούν, οι καταστροφικές συνέπειες της αλλαγής του κλίματος και της υποβάθμισης του φυσικού κεφαλαίου θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία, θα χειροτερεύσουν την ποιότητα ζωής σε όλο τον πλανήτη και θα αυξήσουν την ένταση και τη συχνότητα των φυσικών καταστροφών, θέτοντας περισσότερες ζωές σε κίνδυνο. Ενώ η ανατροπή αυτών των αρνητικών τάσεων συνεπάγεται υψηλό κόστος και απαιτεί μεγάλη συλλογική προσπάθεια, το κόστος της αδράνειας και οι σχετικές κοινωνικές επιπτώσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερα 21 .

Παρόλο που αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση, το μοντέλο κοινωνικής πρόνοιας της ΕΕ – ακρογωνιαίος λίθος του ευρωπαϊκού σχεδίου – βρίσκεται σε ολισθηρό έδαφος. Οι τεχνολογικές, διαρθρωτικές και δημογραφικές αλλαγές σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο μεταβάλλουν τη φύση της εργασίας και θέτουν υπό αμφισβήτηση την αλληλεγγύη που επιδεικνύουμε, διαβρώνοντας την υπόσχεση ότι κάθε γενιά μπορεί να ελπίζει να κληρονομήσει έναν καλύτερο κόσμο από τον προηγούμενο. Αυτό θα μπορούσε επίσης να αυξήσει τις απειλές για τις βασικές αξίες της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρώπης.

Επί του παρόντος, περίπου το 22,5 % του πληθυσμού της ΕΕ απειλείται ακόμα από τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού και το 6,9 % των Ευρωπαίων εξακολουθούν να υποφέρουν από σοβαρή υλική στέρηση. Το 2017, η εισοδηματική ανισότητα στα κράτη μέλη της ΕΕ μειώθηκε για πρώτη φορά από την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ωστόσο, οι ανισότητες στις αμοιβές εξακολουθούν να είναι υπερβολικά μεγάλες με τη συνεχιζόμενη συγκέντρωση του πλούτου στην κορυφή. Αυτό έχει πολλαπλές κοινωνικές συνέπειες με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαφορές μεταξύ ευημερίας και ποιότητας ζωής. Επίσης, τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν ορισμένες προκλήσεις όσον αφορά την εξασφάλιση οικονομικά προσιτής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι αγωνίζονται να κρατήσουν τα σπίτια τους ζεστά 22 . Ενώ περίπου 43 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ αδυνατούν οικονομικά να εξασφαλίσουν ένα τακτικό ποιοτικό γεύμα μέρα παρά μέρα 23 , σπαταλούμε το 20 % περίπου της συνολικής μας παραγωγής τροφίμων 24 και πάνω από το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ είναι υπέρβαρο 25 , γεγονός που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Ένας πρόσθετος κίνδυνος για την υγεία είναι η μικροβιακή αντοχή, στην οποία θα μπορούσαν να οφείλονται περισσότεροι από 10 εκατομμύρια θάνατοι κάθε χρόνο κατά τις επόμενες δεκαετίες. 26  

Επί του παρόντος, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί πλήρης ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών είναι σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και οι γυναίκες που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας είναι περισσότερες από ποτέ, η πρόοδος παραμένει στάσιμη ή ακόμη και υποχωρεί σε άλλους τομείς. 27 Δώδεκα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν σημειώσει οπισθοδρόμηση κατά τα τελευταία δέκα έτη σε ό,τι αφορά την ισορροπία μεταξύ των δύο φύλων στον χρόνο που αφιερώνεται στις φροντίδες, τις οικιακές εργασίες και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές στην απασχόληση και τις αποδοχές. 28  

Το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει το υψηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης στον κόσμο αποτελεί σπουδαίο επίτευγμα. Όμως, η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων και η συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας θέτει νέες προκλήσεις για το κοινωνικοοικονομικό μας μοντέλο. Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με τη μακροβιότητα και την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης χρόνιων ασθενειών μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά, καθώς και στα συστήματα υγείας. Λόγω αυτού αυξάνεται επίσης ο κίνδυνος να εμφανιστούν ανισότητες μεταξύ των γενεών.

Οι ανισότητες και η μείωση της κοινωνικής κινητικότητας θέτουν σε κίνδυνο την συνολική οικονομική μας ανάπτυξη 29 και την κοινωνική συνοχή. Η ΕΕ γενικά έχει σημειώσει καλή πρόοδο σε ό, τι αφορά την αντιμετώπιση της ανισότητας των εισοδημάτων αλλά δεν είχε το ίδιο καλά αποτελέσματα όσον αφορά την ισότητα των ευκαιριών. Οι ανισότητες των ευκαιριών μπορούν να εμποδίσουν τμήματα του πληθυσμού να ενταχθούν στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, γεγονός που θέτει τροχοπέδη στις προοπτικές ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για τη δημόσια στήριξη της μετάβασης στη βιωσιμότητα. Ο εντεινόμενος πειρασμός του απομονωτισμού και εθνικισμού μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι πάρα πολλοί Ευρωπαίοι δεν αισθάνονται καλά προστατευμένοι σε έναν κόσμο ο οποίος τους φαίνεται όλο και πιο άδικος. Ωστόσο, είναι σαφές ότι κανένα κράτος μέλος δεν είναι από μόνο του αρκετά μεγάλο ή ισχυρό για να αντιμετωπίσει τις διακρατικές προκλήσεις, αλλά μόνο αν είμαστε ενωμένοι στην ΕΕ μπορούμε να προσφέρουμε προστασία.

Οι ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα συνιστούν λόγο βαθιάς ανησυχίας επίσης. Δεδομένου ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην αύξηση του πληθυσμού και στο βιοτικό επίπεδο παγκοσμίως, και ότι η θερμοκρασία στον πλανήτη αυξάνεται συνεχώς και τα οικοσυστήματα εξαφανίζονται, είναι αναπόφευκτο να ενταθεί το φαινόμενο της αναγκαστικής εκτόπισης και μετανάστευσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι, έως το 2050, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος 30 . Πρόκειται για ένα σαφές παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο πολλά διαφορετικά και πολύπλοκα ζητήματα είναι αλληλένδετα και αλληλεξαρτώμενα, τα οποία απαιτούν ως εκ τούτου συνολική αντιμετώπιση. Δεν υπάρχει μαγική συνταγή ή εύκολη λύση για καμία από αυτές τις μεγάλες και σοβαρές προκλήσεις.

Ο εκσυγχρονισμός του οικονομικού μοντέλου μας, η επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε και η ένταση και προώθηση μιας ισχυρής πολυμερούς συνεργασίας βασισμένης σε κανόνες αποτελούν δύσκολο εγχείρημα. Ωστόσο, τα ζητήματα αυτά αποτελούν τα αναγκαία στοιχεία ώστε να εξασφαλιστεί η κοινωνική σταθερότητα, να δοθεί η δυνατότητα στις οικονομίες μας να ευδοκιμήσουν και να βελτιωθεί η υγεία μας. Οι ελεύθερες κοινωνίες μας απαιτούν οικονομικό δυναμισμό, συνεχείς επενδύσεις στις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και στην εκπαίδευση. Για ένα καλύτερο μέλλον για όλους, θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη μορφή της βιώσιμης ανάπτυξης, με βάση την παραδοχή ότι οι φυσικές οριακές συνθήκες του 21ου αιώνα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες του προηγούμενου αιώνα. Χαιρετίζουμε την πρόκληση αυτή.

Οι ΣΒΑ είναι εξ ορισμού παγκόσμιοι στόχοι, που πρέπει να υλοποιηθούν σε όλα τα μέρη του κόσμου, και οφείλουμε να τους αντιμετωπίσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Πρέπει να εργαστούμε έχοντας κατά νου μια διεθνή προοπτική, δίνοντας το παράδειγμα, προωθώντας τον καθορισμό παγκόσμιων προτύπων, και παρακινώντας χώρες, βιομηχανίες και πολίτες να συμμετάσχουν σ’ αυτήν την προσπάθεια. Ως η μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο, η μεγαλύτερη εμπορική και επενδυτική δύναμη και ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας, η ΕΕ μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην επιτυχία της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Η ΕΕ έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή πολλές από τις πλέον σύγχρονες πολιτικές στον κόσμο για την προώθηση της βιωσιμότητας. Πρέπει να συνεχίσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά ο ρυθμός πρέπει να ενταθεί ώστε να εξασφαλιστεί μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αναθέσουμε την ευθύνη στις επόμενες γενιές, ενώ το χρονικό μας περιθώριο στενεύει ακόμη περισσότερο. Οι αποφάσεις που θα λάβουμε ή δεν θα λάβουμε τα επόμενα χρόνια θα καθορίσουν το αν μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτές τις τάσεις.

3Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030

Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει ότι αναβαθμίζουμε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων παρέχοντας στους πολίτες πραγματικές επιλογές, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον και διαδίδοντας γνώσεις και καλύτερη ενημέρωση. Όλα αυτά θα πρέπει να μας οδηγήσουν σε μια κατάσταση όπου θα επικρατεί «Ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας» 31 μέσω ευφυέστερης χρήσης των πόρων και μιας σύγχρονης οικονομίας που εξυπηρετούν την υγεία και την ευμάρεια των πολιτών μας.

Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να συνεχίσουμε την πορεία που έχουμε χαράξει εμείς οι ίδιοι: μετάβαση σε οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, κλιματικά ουδέτερη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και βασισμένη στη βιοποικιλότητα, σε πλήρη συμμόρφωση με την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και τους 17 ΣΒΑ. Η μετάβαση αυτή πρέπει να ωφελήσει όλους και να μην αφήσει κανέναν πίσω, εξασφαλίζοντας ισότητα χωρίς αποκλεισμούς. Η οικονομική μας ανάπτυξη πρέπει να εξαρτάται λιγότερο από μη ανανεώσιμους πόρους, ούτως ώστε να μεγιστοποιηθεί η χρήση των ανανεώσιμων πόρων και των υπηρεσιών οικοσυστήματος με βιώσιμη διαχείριση.

Η ΕΕ έχει ήδη δρομολογήσει τη μετάβαση αυτή. Μεταξύ του 2000 και του 2015, η απασχόληση αυξήθηκε με ταχύτερο ρυθμό στον τομέα του περιβάλλοντος από ό, τι στην οικονομία συνολικά 32 . Οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εξελίσσονται σε καίριο εμπορικό προϊόν, με την ΕΕ να επωφελείται από σημαντικό θετικό εμπορικό ισοζύγιο. Κατά την περίοδο 2012-2015, οι εξαγωγές της ΕΕ σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας ανήλθαν σε ποσό ύψους 71 δις EUR, που υπερβαίνει τις εισαγωγές κατά 11 δισ. EUR. Η ΕΕ αποδεικνύει ήδη ότι είναι δυνατόν να αναπτύσσεται η οικονομία και ταυτόχρονα να μειώνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Η ΕΕ μπορεί να θεσπίσει τα πρότυπα για τον υπόλοιπο κόσμο αν αναλάβει ηγετικό ρόλο στην υλοποίηση των ΣΒΑ και τη μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία, μεταξύ άλλων μέσω έξυπνων επενδύσεων στην καινοτομία και σε βασικές τεχνολογίες ευρείας εφαρμογής. Η ΕΕ θα είναι έτσι η πρώτη που θα καρπωθεί τα οφέλη της μετάβασης. Θα έχει επίσης το ισχυρότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην παγκόσμια αγορά του αύριο. Το γεγονός αυτό θα συμβάλει στην οικοδόμηση ισχυρότερων κρατών μελών σε μια ισχυρότερη Ένωση, βοηθώντας τους ανθρώπους να επιτύχουν τους στόχους τους σε ένα πλαίσιο ελευθερίας και ευημερίας, υλοποιώντας έτσι το όραμα της Ευρώπης.

Η πράσινη ανάπτυξη θα βελτιώσει τη γενικότερη κατάσταση της οικονομίας 33 προς όφελος τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών. Εκτιμάται ότι η επίτευξη των ΣΒΑ στους τομείς των τροφίμων, της γεωργίας, της ενέργειας, των υλικών, των πόλεων και της υγείας και ευημερίας μπορεί να δημιουργήσει πάνω από 10 τρισ. EUR σε ευκαιρίες της αγοράς. 34 Η φιλοδοξία της ΕΕ να καταστήσει εφικτή μια αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και κλιματικά ουδέτερη οικονομία θα αποδείξει ότι η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία μπορεί να συμβαδίζει με την αύξηση της ευημερίας. Για να επιτύχουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της οφείλουν να πρωτοστατήσουν στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και των σύγχρονων υποδομών. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνουμε την εμφάνιση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, να μειώσουμε τα εμπόδια στην ενιαία αγορά και να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες, όπως την τεχνητή νοημοσύνη. Σημαντικοί οριζόντιοι παράγοντες διευκόλυνσης, όπως έρευνα και καινοτομία, χρηματοδότηση, τιμολόγηση και φορολογία, υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά και νέα επιχειρηματικά μοντέλα και εκπαίδευση, θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα εφόσον είναι προσανατολισμένοι προς την καινοτόμο πράσινη, χωρίς αποκλεισμούς και κοινωνικά δίκαιη οικονομική μετάβαση. 

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε στους ανθρώπους και στα διάφορα συστήματα που υποστηρίζουν την κοινωνία μας. Οι μεμονωμένες, αποσπασματικές προσεγγίσεις έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές. Πρέπει να διαμορφώσουμε συνολικές και ολοκληρωμένες στρατηγικές. Για παράδειγμα, τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο με περιβαλλοντικές πολιτικές εάν οι οικονομικές πολιτικές εξακολουθούν να προωθούν τα ορυκτά καύσιμα, την αναποτελεσματική χρήση των πόρων ή τη μη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση. Ομοίως, οι κοινωνικές πολιτικές δεν είναι τέτοιες ώστε να μπορούν να συνοδέψουν την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και να στηρίξουν το εργατικό δυναμικό που έχει επηρεαστεί από τη μετάβαση σε χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα· ισχυρές πολιτικές στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και η έρευνα και ανάπτυξη θα είναι επίσης καίριας σημασίας για να δημιουργηθεί η αναγκαία ανθεκτικότητα στις κοινωνίες μας. 

Απαιτείται η ανάληψη δράσης σε όλα τα επίπεδα. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες θα πρέπει να συμβάλουν ενεργά. Οι πόλεις, οι κοινότητες και οι αγροτικές περιοχές θα πρέπει να καταστούν κινητήριες δυνάμεις αλλαγής. Οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινότητα της έρευνας και της γνώσης θα πρέπει να εργαστούν ομαδικά. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να συνεργαστούν με τους διεθνείς εταίρους. Εάν θέλουμε να επιτύχουμε, πρέπει να κινηθούμε προς την ίδια κατεύθυνση σε όλα τα επίπεδα.

3.1Θεμέλια πολιτικής για ένα βιώσιμο μέλλον

Είναι, συνεπώς, υψίστης σημασίας όλοι οι παράγοντες στην ΕΕ να καταστήσουν προτεραιότητα τη μετάβαση προς την βιωσιμότητα. Θα πρέπει να αναπτύξουν περαιτέρω τις οριζόντιες ατζέντες πολιτικής που έχουν εγκριθεί σε επίπεδο ΕΕ κατά τα τελευταία έτη. Σημαντικά τμήματα των πολιτικών της ΕΕ είναι ήδη προσανατολισμένα προς την επίτευξη των ΣΒΑ, αλλά πρέπει ακόμη να εφαρμοστούν στην πράξη κατά ολοκληρωμένο τρόπο από τα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, το κόστος της μη εφαρμογής της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ εκτιμάται σε περίπου 50 δισ. EUR ετησίως σε δαπάνες υγείας και σε άμεσες δαπάνες για το περιβάλλον. Η επίτευξη πλήρους συμμόρφωσης με τους περιβαλλοντικούς κανόνες της ΕΕ όχι μόνο θα αποφέρει τεράστια οφέλη για το περιβάλλον και την υγεία μας αλλά και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας. 35  

Στο ίδιο πνεύμα, δεν πρόκειται μόνο για την επιτάχυνση και την κλιμάκωση βιώσιμων λύσεων, αλλά και για την οικοδόμηση γεφυρών και την αύξηση της συνοχής μεταξύ των διαφόρων θεματολογίων σε όλα τα επίπεδα. Η συνοχή της πολιτικής αποτελεί καθοριστική προϋπόθεση για να διασφαλιστεί ότι μπορούμε να υλοποιήσουμε τους ΣΒΑ και να εξασφαλίσουμε μακροπρόθεσμη, πράσινη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη για την ΕΕ.

Παράλληλα με την ισχυρή βάση τεκμηρίωσης για τις βασικές προκλήσεις όσον αφορά τη βιωσιμότητα και τις δυνατότητες της ΕΕ, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στην παραγωγή και κατανάλωση στους τομείς των υλικών και προϊόντων, των τροφίμων, της ενέργειας, της κινητικότητας και του δομημένου περιβάλλοντος 36 , λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών επιπτώσεων των αλλαγών σε αυτούς τους τομείς. Στην περίπτωση αυτή, οι αλλαγές όσον αφορά τη βιωσιμότητα είναι περισσότερο αναγκαίες και δυνητικά ιδιαίτερα επωφελείς για την οικονομία της ΕΕ, την κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον, με σημαντικές θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι τομείς αυτοί δεν λειτουργούν μεμονωμένα, αλλά είναι στενά αλληλένδετοι και αλληλοενισχυόμενοι.

3.1.1Από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία 

Η αύξηση της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας των διαφόρων υλικών και προϊόντων έχουν απλουστεύσει τη ζωή μας και έχουν συμβάλει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής στην ΕΕ. Ωστόσο, ο καταναλωτικός πολιτισμός μας έχει οδηγήσει σε υπερβολική άντληση πόρων και σε αυξανόμενες πιέσεις επί του φυσικού κεφαλαίου και του κλίματος 37 .

Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η οικονομία μας μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται με βιώσιμο τρόπο και να βελτιώσουμε το βιοτικό επίπεδο που ζητούν οι πολίτες. Αυτό θα απαιτήσει νέο σχεδιασμό υλικών και προϊόντων, ώστε να είμαστε κατάλληλα εξοπλισμένοι για επαναχρησιμοποίηση, επισκευή και ανακύκλωση σε συνεχώς αυξανόμενη έκταση. Αυτό με τη σειρά του όχι μόνο θα περιορίσει τα απόβλητα, αλλά και θα μειώσει την ανάγκη για νέους πόρους που πρέπει να αντληθούν με μεγάλο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Όταν ένα προϊόν φθάνει στο τέλος του κύκλου ζωής του, είτε πρόκειται για ένα παντελόνι τζην, ένα έξυπνο τηλέφωνο (smartphone), ένα δοχείο τροφίμων ή ένα έπιπλο, μια αληθινά κυκλική οικονομία διασφαλίζει ότι διατηρείται το μεγαλύτερο μέρος της υλικής αξίας του, ώστε αυτά που προηγουμένως θεωρούνταν απόβλητα να μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για την κατασκευή νέων προϊόντων.

Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της κυκλικής βιοοικονομίας, είναι μια τεράστια ευκαιρία για να δημιουργηθούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε βιώσιμη βάση. Η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε όλους τους τομείς και τις βιομηχανίες θα ωφελήσει την Ευρώπη περιβαλλοντικά και κοινωνικά και επιπλέον έχει τη δυνατότητα να παραγάγει καθαρό οικονομικό όφελος ύψους 1,8 τρισ. EUR έως το 2030 38 , να αποφέρει περισσότερες από 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στην ΕΕ έως το 2030 39 , και να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου 40 . Δεδομένου ότι τα προϊόντα της ΕΕ εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους πόρους άλλων μερών του κόσμου, η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία θα βοηθήσει επίσης την ΕΕ να μειώσει τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο και να αυξήσει τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.

Η οικονομία της ΕΕ βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να επωφεληθεί από τη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία, καθιστώντας τα κυκλικά προϊόντα ένα από τα εμβληματικά της σήματα και δημιουργώντας έτσι ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Ωστόσο, για να διατηρηθεί το πλεονέκτημα αυτό χρειάζεται να εντείνουμε τις προσπάθειές μας. Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία που ενέκρινε η Επιτροπή Juncker το 2015 καθορίζει μέτρα που θα οδηγήσουν την οικονομία της ΕΕ προς μια κυκλική πορεία και θα βοηθήσουν την Ένωση να αποκτήσει παγκόσμια ηγετική θέση στη μετάβαση αυτή. Περιλαμβάνει μέτρα για την αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής, εστιάζοντας στη σχεδίαση των προϊόντων (ανθεκτικότητα, δυνατότητα επισκευής, επαναχρησιμοποίηση και δυνατότητα ανακύκλωσης), στη διαχείριση των αποβλήτων (πρόληψη δημιουργίας, ανακύκλωση υλικών, ανάκτηση ενέργειας και αποφυγή της υγειονομικής ταφής) και στην αύξηση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών. Σχεδόν όλα τα στοιχεία του σχεδίου δράσης έχουν ήδη υλοποιηθεί, αλλά θα πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα για να δημιουργηθεί μια πλήρως κυκλική ευρωπαϊκή οικονομία.

Η ανανεωμένη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοοικονομία, που παρουσιάστηκε το 2018, συμπληρώνει το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, βελτιώνοντας και επεκτείνοντας τη βιώσιμη χρήση των ανανεώσιμων πόρων και δίνοντας τη δυνατότητα ανανεώσιμες πρώτες ύλες και βιομηχανικά υποπροϊόντα να μετατρέπονται σε προϊόντα βιολογικής προέλευσης, όπως καύσιμα, χημικά προϊόντα, σύνθετα υλικά, έπιπλα και λιπάσματα.

Είναι τώρα απαραίτητο αυτές οι πολιτικές που έχουν εκπονηθεί να μετατραπούν σε απτή πραγματικότητα και να συνεχίσουν να έχουν προτεραιότητα νέες δράσεις σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης της ΕΕ. Για παράδειγμα, ο φιλόδοξος εκσυγχρονισμός των κανόνων της ΕΕ για τα απόβλητα θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή από τα κράτη μέλη. Οι εκτιμήσεις του κύκλου ζωής των προϊόντων θα πρέπει να καταστούν ο κανόνας και το πλαίσιο οικολογικού σχεδιασμού — που δημιουργήθηκε για την αύξηση της απόδοσης προϊόντων ως προς τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και πόρων — θα πρέπει να διευρυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι εργασίες που άρχισαν για τις χημικές ουσίες, το μη τοξικό περιβάλλον, την οικολογική επισήμανση και την οικολογική καινοτομία, τις κρίσιμες πρώτες ύλες και τα λιπάσματα πρέπει να επιταχυνθούν. Η τόνωση της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών πρέπει να εξακολουθήσει να έχει υψηλή προτεραιότητα. Η επιτυχής εργασία για μια κυκλική οικονομία πλαστικών υλών θα πρέπει να παραμείνει βασικός τομέας εστίασης, ενώ επιπλέον κλάδοι έντασης πόρων και ρύπανσης, όπως των τροφίμων, των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των ηλεκτρονικών ειδών, θα πρέπει να στηριχθούν και να ενθαρρυνθούν να καταστούν κυκλικοί. Οι τομείς της βιοοικονομίας πρέπει να επεκταθούν και να ενισχυθούν και παράλληλα να προστατευθούν τα οικοσυστήματά μας και να αποφευχθεί η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Στην πορεία, θα πρέπει να καταστήσουμε την κυκλική οικονομία τη ραχοκοκαλιά της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ, καθιστώντας δυνατή την κυκλικότητα σε νέους τομείς και κλάδους, παρέχοντας τη δυνατότητα στους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές επιλογές και εντείνοντας τις προσπάθειες του δημόσιου τομέα μέσω βιώσιμων δημόσιων προμηθειών. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή, και ο χείμαρρος της δημόσιας υποστήριξης στη στρατηγική της ΕΕ για τα πλαστικά δείχνει ότι υπάρχει αυξανόμενη κατανόηση για τη συνέχιση αυτής της πορείας.

3.1.2Βιωσιμότητα από το χωράφι έως το ράφι 

Ο γεωργικός τομέας και οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών. Ο τομέας της γεωργίας και των τροφίμων καθιστά την ΕΕ έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τροφίμων, εγγυάται την επισιτιστική ασφάλεια και παρέχει εκατομμύρια θέσεις εργασίας για τους Ευρωπαίους. Οι γεωργοί της ΕΕ είναι επίσης οι κύριοι προστάτες του φυσικού περιβάλλοντος, αφού φροντίζουν για τους φυσικούς πόρους του 48 % της γης στην ΕΕ, ενώ οι δασοκόμοι φροντίζουν ένα επιπλέον 40 %. Οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ φιλοξενούν καινοτόμους τομείς όπως η βιοοικονομία. Επιπλέον, οι αγροτικές περιοχές μας αποτελούν σημαντικές βάσεις αναψυχής και τουρισμού. Εντούτοις, όσο οι μέσες θερμοκρασίες εξακολουθούν να αυξάνονται και το φυσικό περιβάλλον να υποβαθμίζεται, το μεγαλύτερο πλήγμα δέχονται οι γεωργοί και οι δασοκόμοι.

Η γεωργία της ΕΕ έχει σημειώσει ουσιαστική πρόοδο στο μέτωπο του κλίματος και του περιβάλλοντος, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 20 % και τα επίπεδα των νιτρικών αλάτων στους ποταμούς κατά 17,7 % από το 1990. Ωστόσο, οι προκλήσεις που προσδιορίστηκαν εξακολουθούν να υφίστανται. Εάν θέλουμε να εκσυγχρονίσουμε την οικονομία μας, να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας και να βελτιώσουμε την ποιότητα των τροφίμων μας, οι ανισορροπίες στην αλυσίδα της διατροφής μας πρέπει να διορθωθούν, από τη γεωργία και την αλιεία έως τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, τη μεταφορά, τη διανομή και την κατανάλωση.

Οι ΣΒΑ προσφέρουν την κατεύθυνση για το μέλλον. Εκτιμάται ότι ένα παγκόσμιο σύστημα τροφίμων και γεωργίας που θα συνάδει με τους ΣΒΑ θα μπορούσε να δημιουργήσει νέα οικονομική αξία άνω του 1,8 τρισ. EUR έως το 2030 43 . Θα μπορούσε να προσφέρει θρεπτικά τρόφιμα σε προσιτές τιμές για έναν αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό, να παραγάγει υψηλότερα εισοδήματα, να συμβάλει στην αποκατάσταση των δασών, των πόρων γλυκέων υδάτων και των οικοσυστημάτων, και να είναι πολύ πιο ανθεκτικό έναντι του κλιματικού κινδύνου 44 . Οι βιώσιμες πρακτικές στους τομείς της γεωργίας και της παραγωγής τροφίμων αναμένεται να δημιουργήσουν περισσότερες από 200 εκατομμύρια θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2050 45 .

Εν προκειμένω επίσης η δημόσια ζήτηση εξελίσσεται. Οι πολίτες εκτιμούν ολοένα και περισσότερο την αξία των τροφίμων που παράγονται με ευρύτερα οφέλη για την κοινωνία, όπως είναι τα βιολογικά προϊόντα, τα προϊόντα με γεωγραφικές ενδείξεις, τα συστήματα τοπικής παραγωγής τροφίμων με χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα, καθώς και τις καινοτόμες λύσεις χαμηλών εκπομπών για τα τρόφιμα. Η βιολογική γεωργία, με έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος και την καλή διαβίωση των ζώων, σημειώνει σταθερή αύξηση σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ από το 2005 και αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται 46 .

Ως ο κορυφαίος εξαγωγέας και εισαγωγέας γεωργικών προϊόντων διατροφής παγκοσμίως 47 , η ΕΕ βρίσκεται σε καλή θέση για να καρπωθεί τα οφέλη αυτής της οικονομικής ευκαιρίας και να καταστεί παγκόσμια πρωτοπόρος στον τομέα των βιώσιμων τροφίμων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί. Χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που συνεπάγεται γνήσια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, μεταποιούμε, καταναλώνουμε και διανέμουμε τρόφιμα, με την επιτάχυνση της μετάβασης προς ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων βασιζόμενο στις αρχές της κυκλικής οικονομίας και με την ανάδειξη της παραγωγής καινοτόμων, υγιεινών, φιλικών προς το περιβάλλον και την καλή διαβίωση των ζώων, ασφαλών και θρεπτικών τροφίμων σε ένα από τα βασικά ευρωπαϊκά εμπορικά σήματα.

Η Επιτροπή έχει προτείνει μια εκσυγχρονισμένη Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), στην οποία τα εθνικά σχέδια των κρατών μελών θα πρέπει να αντανακλούν τις ισχυρές αρχές βιωσιμότητας που έχουν ενσωματωθεί στους στόχους της ΚΓΠ. Η Κοινή Αλιευτική Πολιτική έχει οδηγήσει σε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση της βιωσιμότητας της ευρωπαϊκής αλιείας. Ωστόσο, η ορθή εφαρμογή της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης διαχείρισης όλων των ιχθυαποθεμάτων και της ανάπτυξης βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας, εξακολουθεί να έχει ουσιαστική σημασία.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να επιβληθεί πιο συνετή χρήση των αντιμικροβιακών παραγόντων, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος αύξησης της μικροβιακής αντοχής τόσο στα ζώα όσο και στους ανθρώπους 49 , να εφαρμοστεί το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων, να αυξηθεί η εστίαση στα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων, να διασφαλιστεί η βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων και να μετατραπούν τα βιολογικά απόβλητα, τα υπολείμματα και τα απορρίμματα σε πολύτιμους πόρους. Η επίτευξη διαφάνειας των αλυσίδων αξίας και η παροχή κινήτρων στους μεν παραγωγούς και τα σούπερ μάρκετ, ώστε να προσφέρουν, στους δε καταναλωτές, ώστε να επιλέγουν βιώσιμα τρόφιμα και υγιεινή διατροφή, θα μπορούσαν να ενθαρρυνθούν μέσω κατάλληλων και καινοτόμων μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης των καταναλωτών για την προσφορά πραγματικών, οικονομικά προσιτών και υγιεινών επιλογών. Η μετάβαση σε πιο βιώσιμη κατανάλωση προϊόντων ζωικής προέλευσης θα απέφερε επιπλέον σημαντικά οφέλη για την υγεία των καταναλωτών και θα επηρέαζε θετικά το φυσικό περιβάλλον 50 .

3.1.3Ενέργεια, πολιτική κτιρίων και κινητικότητα ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις

Η καθαρή ενέργεια είναι καίριας σημασίας για ένα βιώσιμο μέλλον. Χρειάζεται να παράγουμε, να αποθηκεύουμε και να καταναλώνουμε ενέργεια με βιώσιμο τρόπο, για να μειώσουμε τις επιπτώσεις μας στο περιβάλλον και να προστατεύσουμε την υγεία των Ευρωπαίων πολιτών.

Η ΕΕ είναι ήδη μία από τις αποδοτικότερες από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών οικονομίες παγκοσμίως. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές είναι αναπόσπαστο μέρος του ενεργειακού μείγματος της Ευρώπης και περισσότερο από το ήμισυ του εφοδιασμού της ΕΕ με ηλεκτρική ενέργεια είναι κλιματικά ουδέτερο. Τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής επισήμανσης, έχουν μειώσει την κατανάλωση ενέργειας κατά τα τελευταία έτη 51 .Όταν αγοράζουν συσκευές, οι καταναλωτές επιλέγουν όλο και περισσότερο την ενεργειακά αποδοτική επιλογή. Υπάρχουν σχεδόν 1,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης στην Ευρώπη. 

Με την Ενεργειακή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή ένα από τα πιο ολοκληρωμένα παγκόσμια πλαίσια πολιτικής για την ενεργειακή μετάβαση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, συνδυάζοντας πολιτικές για το κλίμα, την ενέργεια, τις μεταφορές, την έρευνα και άλλες πολιτικές. Στο πλαίσιο του κανονισμού για την Ενεργειακή Ένωση, οι στόχοι σε επίπεδο ΕΕ για την επίτευξη μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τουλάχιστον 32 % επί της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης τουλάχιστον κατά 32,5 % το 2030 θα μας επιτρέψουν να υπερκαλύψουμε τη δέσμευσή μας στο πλαίσιο της συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Μετά το 2030 χρειάζεται να γίνουν περισσότερα για να ανταποκριθούμε στο γράμμα και στο πνεύμα της συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, αξιοποιώντας πλήρως το οικονομικό δυναμικό της ενεργειακής μετάβασης. Η ΕΕ μπορεί να μειώσει σημαντικά τη δαπανηρή εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα, να μειώσει τον λογαριασμό εισαγωγών ορυκτών καυσίμων που ανέρχεται περίπου σε 260 δισ. EUR, να αυξήσει την ενεργειακή της αυτονομία και να συμβάλει στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης αγοράς ενέργειας. Είναι ουσιαστικής σημασίας να συνεχίσουμε την ενοποίηση της αγοράς ενέργειας με την κατασκευή των ελλειπουσών διασυνδέσεων και τη διευκόλυνση του διασυνοριακού εμπορίου ενέργειας. Η μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας μπορεί επίσης να υποστηριχθεί από την ωκεάνια ενέργεια και τη υπεράκτια αιολική ενέργεια. Ως ηγέτης σε αυτόν τον τομέα, η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να επωφελείται από το πλεονέκτημα του πρωτοπόρου.

Δεδομένου ότι τα κτίρια ευθύνονται σήμερα για το 40 % περίπου της κατανάλωσης ενέργειας, είναι ανάγκη να προωθηθεί η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων μέσω ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού. Η προσπάθεια αυτή έχει ήδη αρχίσει. Για παράδειγμα, οι οικολογικές βιομηχανίες οι οποίες συνδέονται ιδίως με την ανακαίνιση των κτιρίων αντιπροσωπεύουν περισσότερες από 3.4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Η μείωση της ενεργειακής ζήτησης των κτιρίων απαιτεί αυξημένη χρήση αποδοτικής και καθαρής ηλεκτρικής θέρμανσης, αλλά και πιο έξυπνα κτίρια και συσκευές και βελτιωμένα υλικά για τη μόνωση, σε πλήρη συμφωνία με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, βελτιώνοντας τη μόνωση και τον εξαερισμό των κατοικιών μας και, με τον τρόπο αυτό, καθιστώντας τις καλύτερους τόπους διαβίωσης, ενώ απαλλάσσει το κτιριακό απόθεμά μας από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050. Οι δράσεις αυτές θα οδηγήσουν σε φθηνότερο κόστος διαβίωσης και, ως εκ τούτου, αφήνουν περισσότερα χρήματα διαθέσιμα στο πορτοφόλι μας. Πρέπει, ωστόσο, να εξευρεθούν τρόποι και μέσα, για να βοηθηθούν οι πολίτες εν πρώτοις να πραγματοποιήσουν τη μετάβαση αυτή.

Άλλη βασική κινητήρια δύναμη για τη μετάβαση προς ένα μέλλον καθαρό, αποδοτικό ως προς τη χρήση των πόρων και με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα είναι ο τομέας της κινητικότητας, από την αστική κινητικότητα έως τα διευρωπαϊκά δίκτυα, τις οδικές μεταφορές, καθώς και τη ναυτιλία και τις αεροπορικές μεταφορές. Οι υπηρεσίες μεταφορών και κινητικότητας απασχολούν περίπου 11 εκατομμύρια άτομα, και η ζήτηση για κινητικότητα σήμερα είναι υψηλή. Ωστόσο, οι μεταφορές προκαλούν σήμερα ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβο, κυκλοφοριακή συμφόρηση και τροχαία ατυχήματα. Ο τομέας αντιπροσωπεύει ήδη περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη και το αποτύπωμα των εκπομπών του αυξάνεται. Το σχέδιο δράσης για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών, που παρουσιάστηκε από την Επιτροπή το 2016, και οι προτάσεις για την «Ευρώπη σε κίνηση» που ακολούθησαν, προβλέπουν πολυάριθμα μέτρα για την ενίσχυση της βιωσιμότητας του συστήματος μεταφορών μας. Οι δράσεις αυτές αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στο να δοθεί μήνυμα στις εταιρείες της ΕΕ να επενδύσουν σε καθαρές μεταφορές. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στην ανάπτυξη. Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε καθαρές και οικονομικά προσιτές εναλλακτικές λύσεις, με στόχο να έχουμε μόνο οχήματα μηδενικών εκπομπών στο οδικό δίκτυο της ΕΕ και να γίνει βέλτιστη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών που συμβάλλουν στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων. Ομοίως, τα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης της ΕΕ συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών, για παράδειγμα στον τομέα της αεροπορίας και των οδικών μεταφορών.

Οι πόλεις βρίσκονται στην πρωτοπορία της μετάβασης στη βιώσιμη κινητικότητα. Μέσω του βιώσιμου πολεοδομικού σχεδιασμού, της ενσωμάτωσης του χωροταξικού σχεδιασμού και της αντιμετώπισης των αιτημάτων κινητικότητας και υποδομών, οι πόλεις έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Οι αστικές περιοχές πρέπει επίσης να βοηθηθούν στην ψηφιοποίηση, την αυτοματοποίηση και άλλες καινοτόμες λύσεις και θα πρέπει να επιδιώξουν ενεργητικά και κοινόχρηστα μεταφορικά μέσα, από περισσότερο περπάτημα και χρήση ποδηλάτου έως υπηρεσίες κοινής χρήσης αυτοκινήτων και συνεπιβατισμό.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να εξεταστούν ο σχεδιασμός και το τέλος του κύκλου ζωής των οχημάτων, καθώς και οι υποδομές μεταφορών, ώστε να διασφαλιστεί ότι αξιοποιούνται στον μέγιστο βαθμό οι ευκαιρίες που προσφέρει η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία. Τα οχήματα που έχουν φθάσει στο τέλος του κύκλου ζωής τους εξακολουθούν να περιέχουν πολλά πολύτιμα υλικά. Το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους επιβάλλει στους παραγωγούς να σχεδιάζουν και να κατασκευάζουν νέα οχήματα χωρίς επικίνδυνες ουσίες και κατά τρόπο που διευκολύνει την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των υλικών ενός παλαιού οχήματος για την κατασκευή νέων προϊόντων.

Μπορούν και πρέπει να γίνουν περισσότερα, αρχίζοντας από τη χρήση ανακυκλωμένου περιεχομένου στα οχήματα και τις υποδομές μεταφορών και φθάνοντας σε πιο αποτελεσματική ανακύκλωση. Για παράδειγμα, η αύξηση των ποσοστών συλλογής και ανακύκλωσης των συσσωρευτών ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην ΕΕ θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτηση από εισαγόμενα υλικά και να βοηθήσει στη διατήρηση της αξίας των ανακτηθέντων υλικών στην οικονομία της ΕΕ. Πρόσθετα κίνητρα, τόσο κανονιστικής όσο και οικονομικής φύσης, θα είναι σημαντικά για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητες της κυκλικής οικονομίας στον τομέα των μεταφορών.

3.1.4Εξασφάλιση μιας κοινωνικά δίκαιης μετάβασης 

Η αλληλεγγύη και η ευημερία αποτελούν αρετές αυτές καθαυτές αλλά και συνιστούν τον ίδιο τον ιστό των ελεύθερων και δημοκρατικών κοινωνιών μας. Η μετάβαση σε μια οικολογικά βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα μπορεί να είναι επιτυχής μόνο εάν, ταυτόχρονα, δεν αποκλείει κανέναν. Η αλλαγή προς τη βιωσιμότητα επομένως σημαίνει επίσης προώθηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και της ευημερίας για όλους και, με τη σειρά της, συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή στα κράτη μέλη και σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η μετάβαση προς τη βιωσιμότητα μπορεί να έχει ισχυρές θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις στην κοινωνική ευημερία. Πέραν του ότι αποτελεί το θεμέλιο για τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, μπορεί να έχει επίσης αξιοσημείωτα οφέλη για την υγεία. Αναγνωρίζεται ευρέως ότι η καλή υγεία συνδέεται στενά με την κατάσταση του φυσικού μας περιβάλλοντος. Εν προκειμένω, οι επιβλαβείς επιπτώσεις της ρύπανσης της ατμόσφαιρας και των υδάτων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων μπορούν να παρέχουν υψηλής ποιότητας θρεπτική τροφή για όλους τους πολίτες.

Η δημιουργία συνεργειών και ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας μας συνεπάγεται επίσης ορισμένες φορές δυσχερείς συμβιβασμούς. Αν και κατά τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, παραδοσιακές θέσεις εργασίας ενδέχεται να εξαφανιστούν ή να μετασχηματιστούν, μεταξύ άλλων μέσω της ψηφιοποίησης και του αυτοματισμού, δημιουργώντας προσωρινές τριβές στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά την αγορά εργασίας, για παράδειγμα, είναι επί του παρόντος ασαφές ποιες θα είναι οι ακριβείς επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης.

Παρά το γεγονός ότι πολλά νοικοκυριά αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα, υπάρχει αυξανόμενη κατανόηση του κοινού ότι χρειάζεται να αλλάξουμε τους τρόπους παραγωγής και κατανάλωσής μας. Ωστόσο, όχι μόνο οι εν λόγω προκλήσεις μπορούν να πλήξουν τη μεσαία και χαμηλότερη εισοδηματική τάξη σχετικά σκληρότερα, αλλά το κόστος για την αναβάθμιση των κατοικιών τους, των αυτοκινήτων τους ή των δεξιοτήτων τους, για παράδειγμα, μπορεί επίσης να προκαλέσει μεγαλύτερη επιβάρυνση σε αυτούς.

Η μετάβαση αυτή έχει συνέπειες για όσους απασχολούνται στις πληττόμενες επιχειρήσεις και ορισμένες φορές για ολόκληρες περιφέρειες. Θεμελιώδης αρχή για να καταστεί δυνατή η μετάβαση είναι να μην αφεθεί κανείς στο περιθώριο. Απλούστατα δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε με επιτυχία τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα εις βάρος ομάδων ανθρώπων, κοινοτήτων, τομέων ή περιφερειών. Όλα τα μέλη της κοινωνίας μας θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες να συμβάλουν σε ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον και να επωφεληθούν από τη μετάβαση. Ειδικότερα, πρέπει να δώσουμε τη δυνατότητα στις γυναίκες να εισέλθουν στην αγορά εργασίας και να επιδιώξουν την οικονομική ανεξαρτησία.

Για να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα να τεθεί η κοινωνία μας σε βιώσιμη πορεία, πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι πολιτικές μας βοηθούν όλους τους Ευρωπαίους να πραγματοποιήσουν αυτή την αλλαγή, μεταξύ άλλων εξοπλίζοντάς τους με τις απαραίτητες δεξιότητες. Η Επιτροπή δρομολόγησε, για παράδειγμα, την πρωτοβουλία «περιφέρειες με ανθρακωρυχεία σε μεταβατικό στάδιο», η οποία συμβάλλει στην κατάρτιση στρατηγικών και έργων για τον βιώσιμο κοινωνικό, οικονομικό και τεχνολογικό μετασχηματισμό σε ορισμένες περιφέρειες της ΕΕ, και η οποία θα επεκταθεί σε περιφέρειες υψηλής έντασης άνθρακα. Παρόμοιες πρώιμες πρωτοβουλίες που προβλέπουν τις προκλήσεις της μετάβασης πρέπει να ενισχυθούν και να πολλαπλασιαστούν σε άλλους τομείς, όπου είναι αναγκαίος ο μετασχηματισμός. Ένα παράδειγμα θα μπορούσαν να αποτελέσουν η αυτοκινητοβιομηχανία και ορισμένοι κλάδοι τροφίμων.

Η εξασφάλιση μιας κοινωνικά δίκαιης και ισότιμης μετάβασης χωρίς αποκλεισμούς θα είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για τη δημόσια αποδοχή των βημάτων που απαιτούνται και για να αποβεί η μετάβαση επιτυχής για όλους. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη και δικαιότερη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, με παράλληλη εστίαση της προσοχής μας στην ποιότητα των θέσεων εργασίας και στις συνθήκες εργασίας. Συνεπάγεται επίσης σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.

Στο πλαίσιο αυτό, η εύτακτη, νόμιμη και υπό καλή διαχείριση μετανάστευση μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για την ευρωπαϊκή οικονομία, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της δημογραφικής αλλαγής, τόσο στις χώρες καταγωγής όσο και στις χώρες προορισμού των μεταναστών. Η ένταξη και η πλήρης συμμετοχή στις κοινωνίες — πολιτιστική, κοινωνική ή οικονομική — όλων των μεταναστών που διαμένουν δικαίως και νομίμως στην ΕΕ αποτελεί κοινή ευθύνη και είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής 52 .

Η μετάβαση προς τη βιωσιμότητα απαιτεί επίσης επενδύσεις σε αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων ποιοτικών υπηρεσιών, όπως η εκπαίδευση, η κατάρτιση, η διά βίου μάθηση, η παιδική φροντίδα, η εξωσχολική φροντίδα, η υγειονομική περίθαλψη και η μακροχρόνια φροντίδα. Αυτό είναι ουσιώδες για την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους και για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης. Τα συστήματα υγείας, ειδικότερα, πρέπει να εξελιχθούν, ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμα και οικονομικά προσιτά για όλους, μεταξύ άλλων δε να βελτιώσουν την πρόσβαση στα φάρμακα, να θέσουν τον ασθενή στο επίκεντρο, και να εστιάζονται στην προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των ασθενειών. Θα πρέπει επίσης να διαθέτουν περισσότερο και καλύτερο σχεδιασμό και προβλέψεις όσον αφορά το εργατικό δυναμικό του τομέα της υγείας και ευρύτερη χρήση των οικονομικά αποδοτικών ψηφιακών τεχνολογιών 53 .

Επομένως, οι κοινωνικές επενδύσεις πρέπει να παραμείνουν μεταξύ των κορυφαίων προτεραιοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών της. Το έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την κοινωνική Ευρώπη 54 αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς και διερευνά λεπτομερώς τις επιλογές για την προσαρμογή των κοινωνικών μας μοντέλων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Το κύριο πλαίσιο για να προχωρήσει η ΕΕ είναι ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως διακηρύχθηκε από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ τον Νοέμβριο του 2017. Σκοπός του πυλώνα είναι να κατευθύνει μια ανανεωμένη διαδικασία βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης. Καθορίζει τις βασικές αρχές και τα δικαιώματα στον τομέα της απασχόλησης και τον κοινωνικό τομέα. Η προσοχή μας πρέπει τώρα να συγκεντρωθεί στην υλοποίηση του πυλώνα. Καθώς προχωρούμε, θα πρέπει επίσης να εξασφαλίσουμε ότι η εφαρμογή του πυλώνα θα βοηθήσει να εφοδιαστούν τα άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες για τις κατάλληλες θέσεις απασχόλησης που είναι προσανατολισμένες προς την πράσινη οικονομική μετάβαση.

Η μετάβαση προς τη βιωσιμότητα πρέπει επίσης να εξακολουθήσει να επικουρεί τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να αναπτυχθούν και προς τα άνω και συγκλίνοντας μεταξύ τους, αποφεύγοντας παράλληλα την ευρύτερη περιφερειακή αδικία και τις ανισότητες στην ΕΕ εντός και μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών.

Ενώ το 75 % του εδάφους της ΕΕ ανήκει σε αγροτικές περιοχές, στις αστικές περιοχές κατοικούν άνω των δύο τρίτων του πληθυσμού της ΕΕ. Αυτές παράγουν έως και το 85 % του ΑΕΠ της ΕΕ, αντιπροσωπεύουν περίπου το 60-80 % της κατανάλωσης ενέργειας και από κοινού αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως η κυκλοφοριακή συμφόρηση ,η έλλειψη επαρκούς στέγασης, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η υποβάθμιση των υποδομών 55 . Η εφαρμογή και εξέλιξη του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να έχει προτεραιότητα και θα πρέπει να ενταθούν οι συνέργειες με τις διάφορες πολιτικές υπέρ της αειφορίας και με άλλα μέσα.

Οι αγροτικές περιοχές είναι επίσης οι κύριοι προμηθευτές των τροφίμων, της ενέργειας και των υλικών που καταναλώνουμε και είναι, ως εκ τούτου, κρίσιμης σημασίας για τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα. Ένα παράδειγμα είναι η βιοοικονομία, στην οποία μπορεί να υπάρξει σημαντική συμβολή για την απαλλαγή της οικονομίας μας από τις ανθρακούχες εκπομπές, με παράλληλη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης στην ύπαιθρο. Ο βιώσιμος τουρισμός και τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων είναι επίσης καλά παραδείγματα των οικονομικών ευκαιριών στις αγροτικές περιοχές, που αφορούν την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.

Τα μέτρα της ΕΕ, όπως η πολιτική συνοχής και οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης, καθώς και η δράση της ΕΕ για τα έξυπνα χωριά, μόνα τους δεν θα αρκούν και όλοι οι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών και των περιφερειακών, θα πρέπει να κάνουν ό,τι τους αναλογεί για να επιταχυνθεί η μετάβαση προς τη βιωσιμότητα και να εφαρμοστούν οι κατάλληλες κανονιστικές και άλλες προσεγγίσεις που ενισχύουν τις αγροτικές περιοχές και διασφαλίζουν ίσες συνθήκες διαβίωσης.

3.2Οριζόντιοι παράγοντες διευκόλυνσης για τη μετάβαση στη βιωσιμότητα

3.2.1Εκπαίδευση, επιστήμες, τεχνολογία, έρευνα, καινοτομία και ψηφιοποίηση 

Η εκπαίδευση, οι επιστήμες, η τεχνολογία, η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη βιώσιμης οικονομίας της ΕΕ που ανταποκρίνεται στους ΣΒΑ 56 . Πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, διεύρυνσης των γνώσεών μας και βελτίωσης των δεξιοτήτων μας. Θα πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στους τομείς αυτούς και να τους προσανατολίσουμε στους ΣΒΑ.

Η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η δια βίου μάθηση είναι απαραίτητες για να δημιουργηθεί πνεύμα βιωσιμότητας. Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης μέχρι το 2025, με σκοπό να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και του πολιτισμού ως κινητήριων δυνάμεων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Η εκπαίδευση αποτελεί αφ’ εαυτής αρετή αλλά και ανεκτίμητο μέσο για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Η βελτίωση της ίσης πρόσβασης σε ποιοτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς και σε κατάρτιση σε όλα τα στάδια της ζωής, από την προσχολική ηλικία έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την εκπαίδευση των ενηλίκων, πρέπει επομένως να αποτελέσει κύρια προτεραιότητα. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να υιοθετήσουν τους ΣΒΑ ως γνώμονα για τις δραστηριότητές τους και να υποστηριχθούν ώστε να καταστούν χώροι στους οποίους οι δεξιότητες για βιωσιμότητα όχι μόνο διδάσκονται αλλά και εφαρμόζονται ενεργά στην πράξη. Θα πρέπει επίσης να επιδιωχθούν η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός των εκπαιδευτικών συστημάτων, από την κατασκευή πράσινων σχολείων και εγκαταστάσεων έως την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων για την ψηφιακή οικονομία.

Η βελτίωση των δεξιοτήτων ΤΠΕ και των βασικών ψηφιακών ικανοτήτων, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ψηφιακή εκπαίδευση 57 , και η εστίαση στην τεχνητή νοημοσύνη 58 θα πρέπει να συγκαταλέγονται στις προτεραιότητες για να σημειωθεί πρόοδος. Η αξιοποίηση του δυναμικού του ψηφιακού μετασχηματισμού για την επίτευξη των ΣΒΑ αποτελεί σαφή προτεραιότητα. Η ΕΕ είναι απόλυτα προσηλωμένη στην ανάπτυξη ικανοτήτων και εμπειρογνωμοσύνης στις βασικές ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η συνδεσιμότητα, το διαδίκτυο των πραγμάτων, η κυβερνοασφάλεια, η αλυσίδα συστοιχιών ή η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων, και παράλληλα αποδίδει προσοχή στις δυνητικές αρνητικές εξωτερικότητες των ψηφιακών υποδομών.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας τομέας στον οποίο η ΕΕ υστερεί έναντι της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών 59 . Η ΕΕ πρέπει να καλύψει ταχέως την υστέρησή της για να αποκομίσει τα οικονομικά οφέλη και, ταυτόχρονα, να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση της αναγκαίας νέας δεοντολογίας που θα πρέπει να συνοδεύει αυτή τη νέα τεχνολογία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ μπορεί να συντελέσει στο να εξασφαλιστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποφέρει καθαρό όφελος για τη ζωή και την εργασία των πολιτών. Χάρη στην ικανότητά της στιγμιαίας επεξεργασίας μεγάλου όγκου δεδομένων, η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα σε πολλούς τομείς, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια, η γεωργία, η εκπαίδευση και η προστασία του περιβάλλοντος. Παραδείγματος χάριν, στον γεωργικό τομέα, οι ερευνητές χρησιμοποιούν επί του παρόντος την τεχνητή νοημοσύνη και τα μαζικά δεδομένα για την πρόβλεψη της απόδοσης των καλλιεργειών αρκετούς μήνες πριν από τη συγκομιδή, κάτι που μπορεί να βοηθήσει τους γεωργούς να αυξήσουν την παραγωγικότητα, να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις φύτευσης και, εν τέλει, να ενισχύσουν την επισιτιστική ασφάλεια 60 .

Η έρευνα και η καινοτομία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως καταλύτες αλλαγής. Αποτελούν εργαλείο για την ανάλυση των επιπτώσεων της αλλαγής και μέσο διασφάλισης του ότι κάθε μετάβαση οδηγεί σε αύξηση της ευημερίας μας. Μας επιτρέπουν επίσης να εξοικονομήσουμε χρήματα. Η μεγαλύτερη επένδυση στην καινοτομία και στην τεχνολογική ανάπτυξη σήμερα θα μας βοηθήσει σε βάθος χρόνου να μειώσουμε το κόστος επίτευξης των μακροπρόθεσμων στόχων πολιτικής μας, όπως οι στόχοι στον τομέα του κλίματος και του περιβάλλοντος. Η Ευρώπη διαθέτει τα μυαλά, τις δεξιότητες και την έμφυτη δημιουργικότητα. Στηριζόμενη στα δυνατά σημεία της μεγάλης της κοινότητας ερευνητών και δημιουργών καινοτομίας, η ΕΕ βρίσκεται σε ισχυρή θέση για να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εφαρμογή ρηξικέλευθων λύσεων για πράσινη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, οι οποίες είναι δυνατόν να εφαρμοστούν στην ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ωστόσο, προκειμένου να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν τις δαπάνες τους για την έρευνα. Η ΕΕ συμφώνησε ότι έως το 2020 τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να επενδύουν το 3 % του ΑΕΠ τους στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία, ωστόσο ο στόχος αυτός πόρρω απέχει από την επίτευξή του.

Στο επίπεδο της ΕΕ, τα προγράμματα-πλαίσια για την έρευνα και την καινοτομία λειτουργούν ως καταλύτες για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη και βιώσιμες επενδύσεις. Προκειμένου να επιταχυνθεί η μετάβαση στη βιωσιμότητα, η χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας πρέπει να συμπληρωθεί με στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά τις επενδύσεις, για να επιτραπεί στις καινοτόμες λύσεις να φτάσουν στην αγορά, καθώς οι λύσεις αυτές συχνά απαιτούν επενδύσεις έντασης κεφαλαίου και υψηλού κινδύνου. Δημιουργήθηκαν μέσα όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων με σκοπό να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων αυτού του τύπου επενδύσεων και, ως εκ τούτου, να αυξηθεί η ελκυστικότητά τους για τους ενδιαφερομένους του ιδιωτικού τομέα. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας που προτάθηκε πρόσφατα μπορεί να βοηθήσει εν προκειμένω, με την παροχή στήριξης στους δημιουργούς καινοτομίας υψηλού επιπέδου, τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τις μικρές επιχειρήσεις και τους ερευνητές για την υλοποίηση καινοτόμων έργων υψηλού κινδύνου, την επέκταση των δραστηριοτήτων τους σε διεθνές επίπεδο και τη γόνιμη ανταλλαγή ιδεών.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα μπορούσαν να επικεντρωθούν, αφενός, στη χρηματοδότηση ρηξικέλευθων και ανατρεπτικών τεχνολογιών καθώς και καινοτόμων επιχειρήσεων που έχουν το δυναμικό να αποκτήσουν ηγετική θέση στην ενωσιακή και την παγκόσμια αγορά στον τομέα της μετάβασης στη βιωσιμότητα, και, αφετέρου, στην αποτελεσματική και έγκαιρη υιοθέτηση αυτών των καινοτομιών. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε βιώσιμα και καινοτόμα συστήματα γεωργίας και τροφίμων, στις καθαρές τεχνολογίες, στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων, σε οικοσυστημικές λύσεις και σε αποδοτικά ως προς τη χρήση των πόρων προϊόντα και μεθόδους παραγωγής. Επιπλέον, απαιτείται ένα υποστηρικτικό ρυθμιστικό πλαίσιο προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματική υιοθέτηση της καινοτομίας προς όφελος της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει επίσης να προωθήσουν ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ ερευνητών και επιχειρήσεων. Για την υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι σημαντικό η ΕΕ να διαθέτει κόμβους και φυτώρια έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας, ώστε οι ερευνητές και οι επιχειρήσεις να μπορούν να συναντώνται, να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές και να τονώνουν την καινοτομία. Ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις ενδέχεται να έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν εσωτερικά τις δραστηριότητές τους, αυτό συχνά δεν ισχύει για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η δημιουργία ισχυρότερων και αμεσότερων δεσμών με την ερευνητική κοινότητα θα μπορούσε ενδεχομένως να γεφυρώσει αυτό το κενό.

3.2.2Χρηματοοικονομικά, τιμολόγηση, φορολογία και ανταγωνισμός

Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, το κόστος της απραξίας είναι τεράστιο. Ταυτόχρονα, η μετάβαση στη βιωσιμότητα συνεπάγεται σημαντικές επενδύσεις βραχυπρόθεσμα και ριζική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εκτιμάται ότι για την επίτευξη των ΣΒΑ απαιτούνται περίπου 4,5 έως 6 τρισ. EUR σε παγκόσμια κλίμακα 61 . Για να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το 2030 που συμφωνήθηκαν στο Παρίσι, μεταξύ των οποίων είναι η μείωση κατά 40 % των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, χρειάζονται πρόσθετες επενδύσεις ύψους περίπου 180 δισ. EUR. Απαιτείται καλύτερος και εξυπνότερος προσανατολισμός των δημόσιων πόρων στην επιδίωξη των ΣΒΑ, αλλά η κάλυψη των αναγκών μας δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί εάν ο ιδιωτικός τομέας δεν στραφεί επίσης προς τη βιωσιμότητα. Η κινητοποίηση πόρων για τη χρηματοδότηση της μετάβασης πρέπει να συμβαδίζει με τη σταδιακή κατάργηση της χρηματοδότησης έργων που λειτουργούν εις βάρος του στόχου της πράσινης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης.

Το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη στοχεύει στην κινητοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης για το δημόσιο συμφέρον. Το χρηματοδοτικό του σκέλος, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, που εγκαινιάστηκε το 2015, έχει κινητοποιήσει μέχρι στιγμής 370 δισ. EUR συνολικών επενδύσεων σε βασικούς τομείς που είναι αναγκαίοι για τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας. Στους ανωτέρω τομείς περιλαμβάνονται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, η έρευνα, η ανάπτυξη και η καινοτομία, καθώς και κοινωνικές υποδομές, όπως η κοινωνική ή οικονομικά προσιτή στέγαση. Για το προσεχές δημοσιονομικό πλαίσιο από το 2021 έως το 2027, η Επιτροπή πρότεινε να διπλασιαστούν οι δημοσιονομικοί πόροι για τον κοινωνικό τομέα, μεταξύ άλλων και για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, και να χρηματοδοτηθούν μόνο βιώσιμες υποδομές. Ο Όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων είναι ήδη ο μεγαλύτερος πολυμερής πάροχος χρηματοδότησης παγκοσμίως για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, καθώς διαθέτει τουλάχιστον το 25 % των επενδύσεών του στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή.

Με βάση τις συστάσεις ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, η Επιτροπή παρουσίασε επίσης έναν χάρτη πορείας για την ενίσχυση του ρόλου των χρηματοοικονομικών στην επίτευξη μιας οικονομίας που λειτουργεί εύρυθμα και επιτυγχάνει επίσης τους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους της. Το σχέδιο δράσης για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά 62 και οι νομοθετικές προτάσεις που ακολούθησαν θα βοηθήσουν τους επενδυτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες επενδυτικές αποφάσεις, με βάση σαφή κριτήρια για το τι αποτελεί βιώσιμη επένδυση. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να διευκολυνθεί η επιτάχυνση και η κλιμάκωση μεγαλύτερων επενδύσεων σε βιώσιμα έργα στην ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς και να δοθούν κίνητρα στους επενδυτές να αποφεύγουν τις μη βιώσιμες επενδύσεις.

Είναι αναγκαία η περαιτέρω εστίαση στη σύνδεση των βιώσιμων χρηματοοικονομικών με την πραγματική οικονομία, ούτως ώστε η αυξημένη ζήτηση βιώσιμων προϊόντων και υπηρεσιών από τους επενδυτές να συνοδεύεται από αυξημένη προσφορά. Η αποτελεσματική τιμολόγηση των εξωτερικοτήτων θα έχει εν προκειμένω καίρια σημασία. Επιπλέον, θα πρέπει να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για να ενημερωθούν οι Ευρωπαίοι πολίτες σχετικά με το χρηματοοικονομικό σύστημα, ώστε να γνωρίζουν καλύτερα την εταιρική δραστηριότητα που χρηματοδοτούν και πώς να ζητήσουν από τους διαχειριστές κεφαλαίων να λογοδοτήσουν, εάν η διαχείριση των χρημάτων τους δεν γίνεται με βιώσιμο τρόπο.

Για να διαφυλαχθεί η χρηματοοικονομική ικανότητα των δημόσιων αρχών να επενδύουν στη μετάβαση στη βιωσιμότητα, είναι επίσης απαραίτητη η δράση για την επίτευξη βιώσιμης δημοσιονομικής μεταρρύθμισης σε όλα τα επίπεδα. Θα πρέπει να ενισχυθεί η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εταιρικής φοροαποφυγής. Απαιτείται διεθνική συνεργασία για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των φορολογικών παραδείσων που υπονομεύουν τη φορολογική βάση τόσο της ΕΕ όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών.

Ειδικότερα, τα φορολογικά συστήματα και η τιμολόγηση στην ΕΕ θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα κατά τρόπο ώστε να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος, να αντιμετωπίζουν τα κύρια κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα και να πυροδοτήσουν αλλαγές συμπεριφοράς σε ολόκληρη την οικονομία. Ο βιώσιμος ανταγωνισμός εξαρτάται από τιμές που αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος παραγωγής και χρήσης, με την εσωτερικοποίηση των εξωτερικοτήτων 63 .

Οι ρυθμιστικές αρχές, τα ηγετικά στελέχη επιχειρήσεων και η κοινωνία των πολιτών χρειάζεται να εργαστούν από κοινού για να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σύμφωνα με τους ΣΒΑ και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη που θα επιτρέψει στα βιώσιμα προϊόντα και υπηρεσίες να καταστούν τα πλέον οικονομικά προσιτά.

Προς τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να επέλθουν αλλαγές στα φορολογικά συστήματα, ώστε τα κράτη μέλη να μειώσουν τους φόρους επί της εργασίας και να αυξήσουν τους φόρους επί του κεφαλαίου, της ρύπανσης, των υποτιμολογημένων πόρων και άλλων περιβαλλοντικών εξωτερικοτήτων 64 . Οι αρχές «ο χρήστης πληρώνει» και «ο ρυπαίνων πληρώνει» πρέπει να εφαρμοστούν για να προληφθεί και να διορθωθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, και να αποφευχθεί η μετακύλιση του βάρους στους φορολογουμένους. Επί του παρόντος τα φορολογικά έσοδα από την εργασία παραμένουν οκτώ φορές υψηλότερα από τα έσοδα που προκύπτουν από τους περιβαλλοντικούς φόρους στην ΕΕ και, με την πάροδο των ετών, περιορισμένος μόνον αριθμός κρατών μελών της ΕΕ έχει μειώσει το μερίδιο φορολόγησης της εργασίας και έχει αυξήσει το μερίδιο των περιβαλλοντικών φόρων.

Πρέπει επίσης να εξασφαλίσουμε ότι η μετάβαση είναι κοινωνικά δίκαιη, ότι το κόστος της μετάβασης κατανέμεται ισότιμα μεταξύ των φορολογουμένων και ότι ο καθένας καταβάλλει το μερίδιο που του αναλογεί. Η απαιτούμενη μετατόπιση των φόρων και η κατάργηση των αντιπαραγωγικών οικονομικών κινήτρων, όπως οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις και να πλήξουν περισσότερο τους φτωχούς. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επομένως να αξιοποιήσουν όλα τα σχετικά μέσα μόχλευσης. Για παράδειγμα, πέραν των ενεργητικών μέτρων της αγοράς εργασίας και μέτρων στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, πρέπει να μεριμνήσουν ώστε η αλλαγή να συμβαδίζει με μέτρα που καθιστούν τα φορολογικά συστήματα και το μείγμα φόρων πιο προοδευτικά και λαμβάνουν υπόψη τις πλέον ευάλωτες ομάδες 65 .

Στη συνέχεια, η εναρμόνιση της φορολογίας των αρνητικών κοινωνικών και περιβαλλοντικών εξωτερικοτήτων στην ενιαία αγορά της ΕΕ θα έχει επίσης καίρια σημασία για να δοθεί η δυνατότητα στην ΕΕ να στραφεί προς μια πιο αποδοτική και βιώσιμη οικονομία και να διασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις 66 . Για παράδειγμα, το σημερινό νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τη φορολόγηση της ενέργειας εξακολουθεί να έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους της ΕΕ για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή 67 , γεγονός που έχει αρνητικές συνέπειες στους συμφωνημένους στόχους πολιτικής. Η εγκατάλειψη της ψηφοφορίας με ομοφωνία στο Συμβούλιο, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Προς μια πιο αποτελεσματική και πιο δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων στη φορολογική πολιτική της ΕΕ» 68 θα αποτελέσει σημαντική προϋπόθεση αλλαγής.

Επιπλέον, ο ανταγωνισμός αποτελεί σημαντικό μέρος του συνολικού μείγματος πολιτικής και της μετάβασης στη βιωσιμότητα. Η πολιτική ανταγωνισμού συμβάλλει στην «οικονομική δημοκρατία» και στην ισότητα. Παρέχει τη δυνατότητα για προσιτές τιμές, ποιότητα και επιλογή, και περιορίζει την κατεστημένη οικονομική ισχύ της οποίας η διατήρηση δεν στηρίζεται στην εγγενή αξία της. Από τα στοιχεία 69  προκύπτει ότι η πολιτική ανταγωνισμού ευνοεί σχετικά τα φτωχότερα νοικοκυριά έναντι των πλουσιότερων, οδηγεί σε αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων και προάγει την καινοτομία, ιδίως στις τεχνολογίες αιχμής.

3.2.3Υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, εταιρική κοινωνική ευθύνη και νέα επιχειρηματικά μοντέλα 

Οι επιχειρήσεις έχουν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο όσον αφορά τη μετάβαση στη βιωσιμότητα. Τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εταιρειών που έχουν θέσει την περιβαλλοντική και κοινωνική ευθύνη στον πυρήνα της εταιρικής τους αποστολής, τόσο αυτοβούλως όσο και κατόπιν παρότρυνσης των δημοσίων αρχών. Όλο και περισσότερες εταιρείες βλέπουν τους ΣΒΑ ως ένα αναπόσπαστο μέρος της ανταγωνιστικότητάς τους και της αναπτυξιακής τους στρατηγικής. Έχουν κατανοήσει ότι η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της διατηρησιμότητας των κερδών και της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, στην εξασφάλιση νέων ευκαιριών στην αγορά, καθώς και στη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας για τους μετόχους.

Δεδομένης της αυξανόμενης πολυπλοκότητας και της παγκοσμιοποίησης των αλυσίδων εφοδιασμού, η προώθηση της εφαρμογής υψηλών προτύπων βιωσιμότητας και σε τρίτες χώρες έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι επιχειρηματικές πρακτικές, τα μοντέλα κατανάλωσης και παραγωγής από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές της ΕΕ δεν θα πρέπει να συμβάλλουν έμμεσα σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος σε άλλα μέρη του κόσμου.

Κατά την τελευταία διετία, η ΕΕ έχει ενισχύσει τα δικαιώματα των μετόχων 71 και των επενδυτών 72 βοηθώντας τους να κατανοήσουν τόσο τις χρηματοοικονομικές όσο και τις μη χρηματοοικονομικές πτυχές των επιδόσεων των επιχειρήσεων και παρέχοντάς τους μεγαλύτερη δυνατότητα να απαιτούν απ’ αυτές να λογοδοτούν. Η ΕΕ έχει επίσης θεσπίσει νέα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια στη νομοθεσία της για τις δημόσιες συμβάσεις με σκοπό να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να αναπτύξουν υπεύθυνα από κοινωνική άποψη προϊόντα και υπηρεσίες. Η ΕΕ εξέδωσε τον κανονισμό για τα ορυκτά από περιοχές συγκρούσεων 73  με σκοπό να διασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις της ΕΕ εισάγουν ορισμένα ορυκτά και μέταλλα μόνο από υπεύθυνες πηγές, οι οποίες δεν χρησιμοποιούν τα κέρδη για τη χρηματοδότηση ένοπλων συγκρούσεων. Στο πλαίσιο αυτό, επίσης σημαντικό είναι το σχέδιο δράσης για βιώσιμα χρηματοοικονομικά, δεδομένου ότι συνδέει το σύστημα χρηματοδότησης με περισσότερο βιώσιμα έργα. 74

Ωστόσο, υπάρχουν σαφώς περιθώρια βελτίωσης σε όλα τα επίπεδα. Σε επίπεδο ΕΕ, οι προσπάθειες εξεύρεσης κατάλληλων μέτρων και συγκεκριμένων τρόπων για την προώθηση μιας περισσότερο βιώσιμης συμπεριφοράς των επιχειρήσεων μπορούν να αποφέρουν περαιτέρω αποτελέσματα και να ενισχύσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των επιχειρήσεων της ΕΕ στον τομέα αυτόν. Θα πρέπει να μελετήσουμε διάφορες μορφές πρόσθετων κινήτρων που θα παροτρύνουν τις επιχειρήσεις να ενσωματώσουν τους ΣΒΑ στις δραστηριότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της διερεύνησης του δυναμικού των νέων τεχνολογιών και της κυκλικής οικονομίας. Τόσο στην εσωτερική όσο και την εξωτερική της δράση, η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να προωθεί την εφαρμογή των διεθνώς συμφωνημένων κατευθυντηρίων γραμμών και αρχών για υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, όπως οι κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό έχει επίσης σημασία για την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε διεθνές επίπεδο.

Όσον αφορά το μέλλον, η συνεργατική οικονομία – όπου οι καταναλωτές μπορούν να συναλλάσσονται μεταξύ τους άμεσα – μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργία πιο βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων, αν προωθηθεί και αναπτυχθεί με υπεύθυνο τρόπο. Ωστόσο σήμερα, το συνονθύλευμα διαφορετικών κανονιστικών ρυθμίσεων σε ολόκληρη την ΕΕ δημιουργεί αβεβαιότητα για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις, τους νέους παρόχους υπηρεσιών και τους καταναλωτές, και εμποδίζει την ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας στην ΕΕ, καθώς και των νέων και καινοτόμων υπηρεσιών που συνδέονται με αυτήν.

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα – που αποβλέπει στην επίλυση προβλημάτων σε επίπεδο κοινότητας – μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στην αντιμετώπιση προκλήσεων βιωσιμότητας με παράλληλη ενίσχυση της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο, της κοινής ευημερίας και της κοινωνικής ένταξης. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις τείνουν σήμερα να συγκεντρώνονται σε εξειδικευμένες αγορές – ειδικότερα σε τοπικό επίπεδο, – και δυσκολεύονται να επεκταθούν στην ΕΕ. Η χρηματοδότηση εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, και για τον λόγο αυτόν η ΕΕ διαθέτει περισσότερα κονδύλια για τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Όπως και με τη συνεργατική οικονομία, το πολύπλοκο κανονιστικό πλαίσιο ή η απουσία κανονιστικού πλαισίου και οι περιορισμοί σε τοπικό επίπεδο μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το ειδικό νομικό πλαίσιο που θεσπίστηκε το 2014, αναγνώρισε τις ιδιομορφίες του τομέα και έδωσε νέα ώθηση στις εν λόγω επιχειρήσεις.

3.2.4Ανοικτό και βασιζόμενο σε κανόνες εμπόριο

Το ανοικτό και βασιζόμενο σε κανόνες εμπόριο είναι ένα από τα καλύτερα μέσα για την αύξηση της ευημερίας μας και της ευημερίας των εταίρων μας, την ανύψωση του βιοτικού μας επιπέδου, καθώς και για τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας και των δημοκρατιών μας. Αν θέλουμε να ευοδωθούν οι προσπάθειές μας για την επίτευξη μιας βιώσιμης Ευρώπης σε έναν βιώσιμο κόσμο, έχει σημασία να βασιστούμε στα πολυμερή θεσμικά μας όργανα και στις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες για τη διαμόρφωση παγκόσμιων προτύπων.

Τάσεις προστατευτισμού και προσεγγίσεις του τύπου «πρώτα η χώρα μας» αποτελούν συχνά αιτία συγκρούσεων. Επιπλέον, αποτελούν σημαντικά εμπόδια στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου πλανήτη, στόχο για την επίτευξη του οποίου απαιτείται διεθνής συνεργασία. Συμφέρον της ΕΕ, και μάλιστα ζωτικής σημασίας, είναι για πολλούς λόγους η σθεναρή στήριξη και ενίσχυση του πολυμερούς συστήματος.

Στο πλαίσιο της μετάβασης στη βιωσιμότητα πρέπει να συνεργαστούμε ακόμη πιο στενά με εταίρους που συμμερίζονται τις απόψεις μας και να διαπραγματευθούμε προοδευτικούς νέους κανόνες που θα λαμβάνουν υπόψη την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Η εν λόγω Ατζέντα αναγνωρίζει τον καίριο ρόλο του βασιζόμενου σε κανόνες πολυμερούς συστήματος εμπορικών συναλλαγών, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) στο επίκεντρό του, στην επίτευξη των ΣΒΑ. Ως εκ τούτου, οι εποικοδομητικές προσπάθειες που καταβάλλει η ΕΕ για τον εκσυγχρονισμό του ΠΟΕ είναι καίριας σημασίας.

Εκεί που σημερινές δυνάμεις υπαναχωρούν σε διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, παρουσιάζονται ευκαιρίες για την ΕΕ. Αυτή η Ένωση, με την πλέον αναπτυγμένη εσωτερική αγορά στον κόσμο και σχεδόν μισό δισεκατομμύριο καταναλωτές, μπορεί να κάνει ένα βήμα μπροστά κάθε φορά που οι άλλοι κάνουν ένα βήμα πίσω, και το έχει κάνει. Επιπλέον, θέτει το εμπόριο σε μια νέα και πιο βιώσιμη βάση. Όλες οι νέες εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ περιλαμβάνουν πλέον ένα κεφάλαιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη που προασπίζει και προάγει τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα. Η συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης που υπεγράφη με την Ιαπωνία τον Ιούλιο 2018 είναι η πρώτη συμφωνία που βασίζεται στις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Τον Σεπτέμβριο 2018, η ΕΕ και ο Καναδάς συμφώνησαν να συνεργαστούν για το εμπόριο και την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο της Συνολικής Οικονομικής και Εμπορικής Συμφωνίας (CETA). Η ΕΕ διαπραγματεύεται διατάξεις που σχετίζονται με το φύλο στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της συμφωνίας σύνδεσης με τη Χιλή.

Η Επιτροπή πρότεινε 15 σημεία για την ενίσχυση της εφαρμογής και της επιβολής των κεφαλαίων για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ. 76 Στο πλαίσιο αυτό δίνεται έμφαση στην ενίσχυση της συνεργασίας με διάφορους παράγοντες, στην αποτελεσματικότερη επιβολή, συμπεριλαμβανομένης της αποφασιστικότερης χρήσης των κεφαλαίων περί βιωσιμότητας του υφιστάμενου μηχανισμού επίλυσης διαφορών, καθώς και στη βελτίωση της επικοινωνίας και της διαφάνειας.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών της για τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών, η ΕΕ χορηγεί μονομερείς εμπορικές προτιμήσεις στο πλαίσιο του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων. Οι προτιμήσεις αυτές εξαρτώνται από τη συμμόρφωση των δικαιούχων χωρών με την εφαρμογή των βασικών διεθνών συμβάσεων και συμφωνιών σχετικά με τα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, την προστασία του περιβάλλοντος και τη χρηστή διακυβέρνηση και, ως εκ τούτου, παρέχουν στις αναπτυσσόμενες χώρες ένα κίνητρο να διαμορφώσουν τα δικά τους μοντέλα οικονομικής ανάπτυξη σε βιώσιμη βάση. Σε περίπτωση σοβαρών και συστηματικών παραβιάσεων των αρχών των συμβάσεων αυτών, η Επιτροπή μπορεί να αναστείλει προσωρινά τις προτιμήσεις.

3.2.5Διακυβέρνηση και διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών σε όλα τα επίπεδα 

Η πραγματική αλλαγή της βιωσιμότητας προς όφελος όλων των Ευρωπαίων με την επίτευξη των ΣΒΑ απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και οι εταίροι της πρέπει να λάβουν υπόψη τη διασύνδεση των διαφόρων προκλήσεων βιωσιμότητας και των ευκαιριών, και να στηρίξουν τη συνοχή μεταξύ των διαφόρων πεδίων πολιτικής, τομέων και επιπέδων λήψης αποφάσεων.

Ο σεβασμός του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελούν την ίδια μας την υπόσταση. Πρόκειται για αδιαπραγμάτευτες αρχές και αξίες, όπως ορίζεται στις Συνθήκες της ΕΕ, οι οποίες αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομούμε. Οι εν λόγω αρχές και αξίες αποτελούν επίσης αναπόσπαστο μέρος της Ατζέντας 2030 και των ΣΒΑ. Το ίδιο ισχύει και για τις αρχές της ειρήνης, της δικαιοσύνης και των ισχυρών θεσμών, στις οποίες η ΕΕ είναι σταθερά προσηλωμένη. Οι εν λόγω αρχές και κοινές αξίες δεν εφαρμόζονται από μόνες τους και η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και όλοι οι Ευρωπαίοι οφείλουν να μεριμνούν για την προάσπιση, τη διαφύλαξη και την ενίσχυσή τους. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή. Η σύμπραξη αυτή πρέπει να διατηρηθεί και να ενισχυθεί, ώστε να διασφαλιστεί τόσο η αποτελεσματική διακυβέρνηση όσο και η πολιτική συνοχής.

Πέραν αυτών των βασικών αρχών, η συνοχή της πολιτικής σε όλους τους τομείς είναι ουσιώδους σημασίας και βασίζεται στον σχεδιασμό, σε τεκμηριωμένες πολιτικές, στην αποφυγή των αποκλεισμών, στην αποτελεσματικότητα, στον σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, καθώς και στη μέτρηση και παρακολούθηση. Η βελτίωση της νομοθεσίας και η καλύτερη διακυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα έχουν επίσης ζωτική σημασία στο πλαίσιο αυτό. Για όλες τις επιλογές πολιτικής απαιτούνται διεξοδικές εκτιμήσεις επιπτώσεων, και οι συμβιβασμοί μεταξύ των στόχων της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής πρέπει να ελαχιστοποιηθούν και να αμβλυνθούν. Με αποτελεσματικό και διαρθρωτικό τρόπο θα πρέπει επίσης να πληρωθούν τα κενά εφαρμογής, που υπονομεύουν τη βιώσιμη πολιτική συνοχή.

Οι ΣΒΑ έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι αδιαίρετοι, και οι περισσότεροι απ’ αυτούς καλύπτουν αρκετούς τομείς πολιτικής. Ως εκ τούτου, η καλύτερη συνεργασία μεταξύ διοικήσεων πρέπει να συνοδεύεται από μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής. Η διαχείριση των τροφίμων, της ενέργειας και των υδατικών συνδέονται στενά μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει, παραδείγματος χάρη, και για τις μεταφορές, την ποιότητα του αέρα και την υγεία. Μια προσέγγιση βάσει αιτιώδους συνδέσμου απαιτεί πολυτομεακά προγράμματα σε όλα τα επίπεδα, τα οποία λαμβάνουν υπόψη τη διασύνδεση των ΣΒΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ακολουθήσει αυτήν την προσέγγιση, υιοθετώντας μια μέθοδο εργασίας που καταργεί τα στεγανά μεταξύ Επιτρόπων και του λοιπού προσωπικού της Επιτροπής.

Η συνοχή της πολιτικής δεν αφορά μόνο το εσωτερικό επίπεδο, αλλά και τις επιπτώσεις των εσωτερικών πολιτικών στην εξωτερική διάσταση, και αντιστρόφως. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι δεν θα εξαχθεί το οικολογικό μας αποτύπωμα και ότι δεν θα συμβάλουμε στη δημιουργία φτώχειας, ανισοτήτων και αστάθειας σε άλλα μέρη του κόσμου. Ως Ευρωπαίοι, γνωρίζουμε σαφώς ότι οι αρνητικές επιπτώσεις αλλού, θα λειτουργήσουν με τη σειρά τους ως «μπούμερανγκ» για τη δική μας οικονομία και κοινωνία, για παράδειγμα, επιτείνοντας τα αίτια της μετανάστευσης. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί για τη συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής, η οποία εξασφαλίζει ότι ο αντίκτυπος των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ στις αναπτυσσόμενες χώρες λαμβάνεται συστηματικά υπόψη. Η σχετική παρακολούθηση έχει ενσωματωθεί στη γενική δράση της Επιτροπής για την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών. 77  

Οι επιτυχημένες πολιτικές πρέπει να θέτουν σαφείς και μετρήσιμους στόχους, ώστε να μπορεί να παρακολουθείται η πρόοδος, και να δημοσιοποιούνται τα αποτελέσματα. Ένα επόμενο βήμα σε επίπεδο ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει η επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τους εν λόγω στόχους και η δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να δημοσιεύσει το παρόν έγγραφο προβληματισμού με σκοπό να προετοιμάσει το έδαφος για μια συνολική στρατηγική υλοποίησης, το 2019, της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει το εγχείρημα αυτό.

Για την υλοποίηση των ΣΒΑ απαιτείται επίσης αποτελεσματική συνεργασία σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Οι συστάσεις που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας: ενίσχυση του ρόλου τους στη διαδικασία χάραξης των πολιτικών της ΕΕ» της 23ης Οκτωβρίου 2018 (COM (2018) 703 final), η οποία ακολούθησε τη δημιουργία της ειδικής ομάδας «Επικουρικότητα, αναλογικότητα και 'Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο'» παρέχει χάρτη πορείας για την επίτευξη του στόχου αυτού. 78 Η Επιτροπή και άλλα όργανα της ΕΕ θα μπορούσαν να διευκολύνουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ δήμων και περιφερειών, και να καθορίσουν τις παραμέτρους για μια διασυνοριακή εδαφική προσέγγιση για την επίτευξη των ΣΒΑ.

Η κοινωνία των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας και η ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει φυσικά να συμμετάσχουν στη συζήτηση και στα μέτρα εφαρμογής. Η πολυσυμμετοχική πλατφόρμα υψηλού επιπέδου για τους ΣΒΑ, η οποία συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2017, 79 αποτέλεσε θετικό εγχείρημα για τη συγκέντρωση ιδεών σε οριζόντιο επίπεδο. Η συνεισφορά της πλατφόρμας ήταν ανεκτίμητη για τις εργασίες της Επιτροπής και επισυνάπτεται στο παρόν έγγραφο προβληματισμού. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για βιώσιμα χρηματοοικονομικά αποτελεί ένα ακόμη θετικό παράδειγμα διατομεακής συνεργασίας που είχε θεμελιώδη σημασία για την προετοιμασία του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά.

Για τις σύνθετες προκλήσεις με ευρύ φάσμα ανταγωνιστικών συμφερόντων, θα μπορούσαν να προωθηθούν περαιτέρω οι πολυμερείς εταιρικές σχέσεις για να εξεταστεί η αλληλεξάρτηση των διαφόρων ΣΒΑ.

Αντιθέτως, η προσέγγιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης απαιτεί να είναι οι προσπάθειες της ΕΕ καλά διαρθρωμένες σε επίπεδο παγκόσμιας διακυβέρνησης. Κατά την υλοποίηση των ΣΒΑ έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολλές προκλήσεις που δεν γνωρίζουν σύνορα. Ως εκ τούτου, απαιτείται περισσότερο «εξωστρεφής» προσανατολισμός, σε στενή συνεργασία με τους εταίρους της ΕΕ από όλο τον κόσμο, σε όλα τα επίπεδα. Στα Ηνωμένα Έθνη, το πολιτικού φόρουμ υψηλού επιπέδου διαδραματίζει καίριο ρόλο, ιδίως στην παρακολούθηση της προόδου. Η ΕΕ, ως ένθερμος υποστηρικτής των πολυμερών σχέσεων, θα μπορούσε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη διασφάλιση της ορθής υποβολής εκθέσεων προόδου σχετικά με την επίτευξη των ΣΒΑ και της αυστηρής εφαρμογής και παρακολούθησης από όλους τους εταίρους.

4Η ΕΕ ως πρωτοπόρος στη βιώσιμη ανάπτυξη παγκοσμίως 

Η ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη είναι φυσικοί εταίροι στις προσπάθειες για τη διαμόρφωση ενός ασφαλέστερου και καλύτερου κόσμου για όλους. Δεν χρειαζόμαστε άλλα τείχη, αλλά παγκόσμιους κανόνες που θα τηρούνται από όλους. Το σύστημα που βασίζεται σε κανόνες αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για τη βιωσιμότητα της οικονομίας και της κοινωνίας μας. Μόνο η πολυμερής διπλωματία μπορεί να οδηγήσει στην επίλυση των διεθνών προβλημάτων. Η συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας αναγνωρίζει τη σημασία που έχουν οι ΣΒΑ ως οριζόντια προτεραιότητα, και απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της στις σχέσεις τους με τον υπόλοιπο κόσμο.

Η αναζωπύρωση βίαιων συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο, ιδίως κατά την τελευταία πενταετία, μας υπενθύμισε εκ νέου ότι η ειρήνη και η ασφάλεια της ΕΕ εξαρτάται επίσης από την ικανότητά της να συμβάλει στην οικοδόμηση και τη διατήρηση της ειρήνης και σε άλλα μέρη του κόσμου. Η εμπειρία της ΕΕ στην εδραίωση της ειρήνης στο εσωτερικό της εξασφαλίζει δύναμη επιρροής και αξιοπιστία ως παγκόσμιου παράγοντα για τη βιώσιμη ειρήνη και ευημερία.

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να συνεχίσει τις προσπάθειες για την εξεύρεση κοινών βιώσιμων λύσεων για παγκόσμια προβλήματα διότι, εάν οι άλλοι ακολουθούν αντίθετες πολιτικές, οι πολιτικές μας θα έχουν περιορισμένο αντίκτυπο στον πλανήτη. Βοηθώντας και ενθαρρύνοντας τους άλλους να ακολουθήσουν τις δράσεις μας, η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην επικράτηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, ώστε όλοι να ανταγωνίζονται με τους ίδιους όρους. Επιπλέον, η υιοθέτηση λύσεων της ΕΕ στο εξωτερικό, οδηγεί στη δημιουργία περισσότερων θέσεων απασχόλησης και σε υψηλότερους ρυθμούς βιώσιμης ανάπτυξης, όχι μόνο στις χώρες εταίρους, αλλά και εντός της ίδιας της ΕΕ.

Τέλος, για την όσο το δυνατόν πιο επιτυχημένη μετάβαση στην πράσινη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία, πρέπει να συνεργαστούμε με τους παγκόσμιους εταίρους μας και να τους πείσουμε ότι ένα παγκόσμιο υπόδειγμα αειφόρου οικονομικής ανάπτυξης που θα βασίζεται στις θεμελιώδεις αξίες και αρχές μας είναι ο καλύτερος τρόπος για την επίτευξη ευημερίας για όλους και για έναν πιο βιώσιμο κόσμο. Επομένως, οι προσπάθειες που καταβάλλονται στο εσωτερικό της ΕΕ για τους ΣΒΑ και η εξωτερική προβολή τους αποτελούν δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και επίσης σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω της εξωτερικής της δράσης.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αποτελούν τον μεγαλύτερο χορηγό αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας στον κόσμο. Η ΕΕ δεσμεύεται συλλογικά να αυξήσει τη συνεισφορά της στην επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια στο 0,7 % τουλάχιστον του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ ετησίως. Μέσω της συνεργασίας με 150 χώρες εταίρους σε όλο τον κόσμο, η αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ αποτελεί ένα μέσο για να βγουν οι άνθρωποι από τη φτώχεια και να διασφαλιστεί η αξιοπρέπεια και η ισότητα, αλλά και για τη δημιουργία ειρηνικών, δίκαιων και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνιών. Η παρατεινόμενη φύση των κρίσεων καλεί την ΕΕ να συνεχίσει τις συντονισμένες προσπάθειες για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών αναγκών και την καταπολέμηση των βαθύτερων αιτίων της φτώχειας, του εκτοπισμού, της ευπάθειας και της αστάθειας.

Η νέα Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την Ανάπτυξη κατευθύνει ρητά τη δράση της ΕΕ στην υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών, με πρωταρχικό στόχο την εξάλειψη της φτώχειας. Ένα από τα βασικά της πλεονεκτήματα είναι ότι πρόκειται για κοινή δέσμευση της ΕΕ και όλων των κρατών μελών να συνεργαστούν στενότερα, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση του κοινού προγραμματισμού και τον αποτελεσματικότερο συντονισμό επιτόπου. Ο νέος αυτός προσανατολισμός θα βελτιωθεί περαιτέρω με τον μελλοντικό μηχανισμό εξωτερικής χρηματοδότησης της ΕΕ, σκοπός του οποίου είναι να στηρίξει την υλοποίηση των ΣΒΑ.

Θα συνεχίσουμε την ενεργό συνεργασία μας με τις χώρες εταίρους μέσω διαλόγων πολιτικής, με βάση τους ΣΒΑ, η οποία θα συνοδεύεται από τη χρηματοδοτική μας βοήθεια και αναπτυξιακή συνεργασία. Η νέα εταιρική σχέση της ΕΕ με τις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, η οποία θα διαδεχθεί την τρέχουσα συμφωνία του Κοτονού, αναμένεται ότι θα συμβάλει στη βελτίωση της ευημερίας μέσω της εκπλήρωσης των ΣΒΑ. Στο πλαίσιο αυτό, η δημιουργία ισχυρής εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με την Αφρική, επί ίσοις όροις, θα έχει ιδιαίτερη σημασία για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Μια ευημερούσα, από οικονομική και πολιτική άποψη, αφρικανική ήπειρος, με βελτιωμένες προοπτικές ανάπτυξης, τοπική απασχόληση, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και αμοιβαία επωφελείς εμπορικές σχέσεις με την Ευρώπη, είναι αδιαμφισβήτητα προς το συμφέρον της ΕΕ. Παράλληλα, η συνεργασία της ΕΕ με πιο προηγμένες αναπτυσσόμενες χώρες σε ευρύ φάσμα τομέων μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη.

Η πλήρης συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και η προώθηση περισσότερο βιώσιμων επενδύσεων και πέρα από τα σύνορα της ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα. Το Ευρωπαϊκό Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο έχει δημιουργήσει ένα νέο πρότυπο όσον αφορά τη χρήση δημόσιας χρηματοδότησης για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων με σκοπό τη βιώσιμη ανάπτυξη σε χώρες εταίρους – αρχής γενομένης από την Αφρική και τις γειτονικές χώρες της ΕΕ. 80 Η νέα συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας, που ξεκίνησε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2018, προσφέρει τεράστιες δυνατότητες όσον αφορά τη διεξαγωγή βιώσιμων επενδύσεων, με την προοπτική δημιουργίας έως και 10 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Αφρική μόνο κατά την επόμενη πενταετία.

Δεδομένου ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικότερα, αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης σε επαρκή χρηματοδότηση όσον αφορά τις ανάγκες τους για βιώσιμες υποδομές και ενεργειακή απόδοση, ο παγκόσμιος χαρακτήρας των χρηματοοικονομικών αγορών θα μπορούσε να προσφέρει μεγάλες δυνατότητες στήριξης όλων των χωρών για τη μεταβατική τους πορεία, συνδέοντας τις τοπικές ανάγκες με τις παγκόσμιες πηγές χρηματοδότησης. Η ευθυγράμμιση βιώσιμων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών και μέσων μεταξύ των δικαιοδοσιών θα εξασφαλίσει συμβατές αγορές για βιώσιμες επενδύσεις σε διασυνοριακό επίπεδο, την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και την αποφυγή του κατακερματισμού. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλιστούν νέες σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις και τον χρηματοπιστωτικό τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ΕΕ σκοπεύει να βρίσκεται στο προσκήνιο του συντονισμού των διεθνών προσπαθειών για την οικοδόμηση ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα στηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Για να ενισχυθεί η συνεργασία και να αξιοποιηθούν οι συνέργειες, θα ήταν σκόπιμο να δημιουργηθεί ένα διεθνές δίκτυο δικαιοδοσιών τόσο από τις αναπτυγμένες όσο και από τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν δεσμευθεί για την προώθηση της βιώσιμης χρηματοδότησης. Μια συνεκτική διεθνής στρατηγική και αρχιτεκτονική, για τη μόχλευση των προσπαθειών οργανισμών, όπως ο Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, θα συμβάλει στην κλιμάκωση της βιώσιμης χρηματοδότησης και της κινητοποίησης των διεθνών επενδυτών προς βιώσιμες επενδύσεις σε όλο τον κόσμο. Νέες χρηματοοικονομικές τεχνολογίες και καινοτόμες λύσεις χρηματοδότησης προσφέρουν επιπλέον σημαντικές ευκαιρίες για τη σύνδεση των παγκόσμιων επενδυτών με βιώσιμα έργα.

Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνιστούν όλο και περισσότερο μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια και χωρίς αποφασιστική δράση θα αποτελέσουν ακόμη μεγαλύτερη πηγή κινδύνου σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής εκτόπισης και μετανάστευσης. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο, μεταξύ άλλων και όσον αφορά την αυστηρή εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα και τη συνέχιση των διεθνών προσπαθειών για την απαλλαγή του τομέα των μεταφορών από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να αναλάβει πρωτοβουλίες για δεσμευτικές διεθνείς συμφωνίες στους τομείς της κυκλικής οικονομίας, της χρήσης των πόρων και της βιοποικιλότητας.

Η πρωτοπορία στην πράσινη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική μετάβαση, σε συνδυασμό με έντονη ώθηση για διεθνείς κανόνες, θα μας επιτρέψει να θέσουμε τα πρότυπα για τον κόσμο και θα μας εξασφαλίσει ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην παγκόσμια αγορά.

5Σενάρια για το μέλλον

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί πλήρως ως προς την επίτευξη των στόχων και την υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Εν όψει του νέου πενταετούς κύκλου πολιτικής, είναι καιρός να συμφωνήσουμε πώς θα ανταποκριθούμε στη συλλογική μας δέσμευση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να αποφασίσουν σχετικά με τις δομές, τα εργαλεία και τις πολιτικές που θα αναπτύξουν για την υλοποίηση και την επίτευξη των ΣΒΑ, καθώς και να συνδράμουν και να καθοδηγήσουν τους εταίρους μας. Υπάρχουν διάφορες ιδέες σχετικά με τον καλύτερο τρόπο επίτευξης του στόχου αυτού. Κάθε θεσμικό όργανο, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή, αναλαμβάνει τις δικές του ευθύνες σύμφωνα με τις Συνθήκες και τις διεθνείς υποχρεώσεις μας.

Τον Οκτώβριο του 2018, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να δημοσιεύσει ένα έγγραφο προβληματισμού που θα προετοιμάσει το έδαφος για μια συνολική στρατηγική υλοποίησης το 2019.

Το παρόν έγγραφο προβληματισμού προτείνει τρία διαφορετικά σενάρια με βάση την καθοδήγηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να ηγηθεί της συζήτησης σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο υλοποίησης των ΣΒΑ και την πιο αποτελεσματική κατανομή των ρόλων. Ο παρών προβληματισμός στοχεύει να συμβάλει στη συζήτηση μεταξύ των πολιτών, των ενδιαφερομένων, των κυβερνήσεων και των θεσμικών οργάνων κατά τους προσεχείς μήνες, με σκοπό να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την προετοιμασία του στρατηγικού θεματολογίου 2019-2024 της ΕΕ και τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του επόμενου Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα τρία σενάρια βασίζονται στην κοινή παραδοχή ότι τα κράτη μέλη, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών της ΕΕ αναγνωρίζουν ευρέως ότι είναι απαραίτητη η ανάληψη περισσότερων δεσμεύσεων προκειμένου η ΕΕ και ο κόσμος να εξασφαλίσουν ένα βιώσιμο μέλλον και να υλοποιήσουν τους ΣΒΑ έως το 2030 και πέραν αυτού, προς όφελος μιας σύγχρονης οικονομίας, του καθαρού περιβάλλοντος και της ευημερίας των πολιτών μας, διασφαλίζοντας παράλληλα έναν κατοικήσιμο πλανήτη.

Συμφωνούν επίσης ότι, μολονότι η βιωσιμότητα καθιστά απαραίτητη την ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα, εν τέλει μπορούμε να επιτύχουμε τους στόχους μας μόνο μέσω μιας παγκόσμιας προσέγγισης. Επιπλέον, για να συνεχίσει η ΕΕ να ευδοκιμεί ως ευημερούσα ήπειρος, είναι απαραίτητη η στήριξη σημαντικού τμήματος του αναπτυσσόμενου κόσμου, ώστε να καλυφθεί η διαφορά σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Στο ίδιο πνεύμα, η στήριξη της οικονομικής προόδου των αναπτυσσομένων χωρών προς την επίτευξη των ΣΒΑ συνεισφέρει, συν τοις άλλοις, στη διασφάλιση ευρέος φάσματος στρατηγικών συμφερόντων της ΕΕ, όπως, για παράδειγμα, η μείωση της παράνομης μετανάστευσης. Οι ΣΒΑ, όπως υπογράφηκαν από 193 κράτη, παρέχουν το καλύτερο και το πιο σύγχρονο παγκόσμιο και ολοκληρωμένο πλαίσιο ως βάση για το έργο μας.

Ο διάλογος που διεξάγεται επί του παρόντος σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφορά το τι πρέπει να γίνει και πώς. Τα τρία σενάρια παρουσιάζουν διαφορετικές απαντήσεις, αλλά έχουν ως αφετηρία την ιδέα ότι η ΕΕ διαθέτει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ώστε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο παγκοσμίως και να κάνει την πρώτη κίνηση με επιτυχία. Τα σενάρια αυτά δεν είναι περιοριστικά ούτε δεσμευτικά. Στόχος τους είναι να προτείνουν διαφορετικές ιδέες και να ενθαρρύνουν τον διάλογο και τον προβληματισμό. Το τελικό αποτέλεσμα θα προκύψει πιθανώς από τον συνδυασμό ορισμένων στοιχείων από κάθε σενάριο.

Σενάριο 1: Μια συνολική στρατηγική της ΕΕ για τους ΣΒΑ που θα διέπει τις δράσεις της ΕΕ και των κρατών μελών της

Ένα βήμα για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι να αναγνωρισθούν, στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο, οι διεθνώς συμφωνηθέντες ΣΒΑ ως στόχοι συνολικής στρατηγικής πολιτικής για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Μια τέτοια προσέγγιση είναι σύμφωνη με τη σύσταση της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας υψηλού επιπέδου για τους ΣΒΑ.

Στο πλαίσιο του σεναρίου αυτού, η Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και οι ΣΒΑ θα αποτελέσουν την πυξίδα και τον χάρτη μας, καθορίζοντας επομένως το στρατηγικό πλαίσιο για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.

Θα επιδιώκεται η ανάληψη και ο αποτελεσματικός συντονισμός στρατηγικής δράσης από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών και τοπικών αρχών. Θα ενθαρρύνεται κοινή προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, σε στενή συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους. Η προσέγγιση αυτή θα περιλαμβάνει μια ισχυρή συνιστώσα ενίσχυσης της διεθνούς δράσης για τη βιωσιμότητα στις σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες.

Συνεπάγεται επίσης τη δημιουργία μιας «ευρωπαϊκής διαδικασίας για τον συντονισμό της πολιτικής για τους ΣΒΑ» με σκοπό την τακτική αξιολόγηση και παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την υλοποίησή τους, που θα αντικατοπτρίζει τον εγκάρσιο χαρακτήρα και τη διασύνδεση των ΣΒΑ, μεταξύ άλλων στην εσωτερική διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η επιλογή στην πράξη

üΚαθορίζονται ειδικοί στόχοι υλοποίησης των ΣΒΑ σε επίπεδο ΕΕ και εφαρμόζεται μια συνολική στρατηγική της ΕΕ για τους ΣΒΑ από την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. üΑναπτύσσονται ολοκληρωμένες στρατηγικές για τους ΣΒΑ σε εθνικό επίπεδο. üΠροτείνονται από την Επιτροπή και εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγκεκριμένα και χρονικά δεσμευτικά επιδιωκόμενα αποτελέσματα για το 2030. üΗ αρχή «προτεραιότητα στη βιωσιμότητα» ενσωματώνεται στα θεματολόγια για τη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ και των κρατών μελών της. üΔημιουργείται μηχανισμός για την υποβολή εκθέσεων και την παρακολούθηση των ΣΒΑ σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών και εξασφαλίζεται ο συντονισμός του, για παράδειγμα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. üΕνισχύεται η συμβολή της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για τους ΣΒΑ με ειδικό ρόλο όσον αφορά την παρακολούθηση της εφαρμογής των ΣΒΑ. üΗ ΕΕ ενισχύει περαιτέρω την εξωτερική της δράση για τη βιωσιμότητα και κατευθύνει όλες τις δράσεις εξωτερικής πολιτικής προς την υλοποίηση των ΣΒΑ.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

+Δημιουργία ενός ισχυρού κοινού θετικού οράματος για το βιώσιμο μέλλον της Ευρώπης σε ολόκληρη την ΕΕ. +Ενίσχυση της πολιτικής δέσμευσης και βελτίωση του συντονισμού σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης εντός της ΕΕ και, δεδομένου του διασυνοριακού χαρακτήρα των προκλήσεων που διαπιστώνονται στην ΕΕ, περισσότερες πιθανότητες επίτευξης των στόχων της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και της πράσινης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης για την ΕΕ. +Αποστολή ισχυρού μηνύματος, σε διεθνές επίπεδο, ότι η ΕΕ είναι πλήρως προσηλωμένη στις διεθνείς υποχρεώσεις της, στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και στην επίτευξη των ΣΒΑ, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. +Σαφής, διαφανής επικοινωνία και συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους. -Κίνδυνος έλλειψης επαρκούς προσαρμογής της προσέγγισης στις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις των επιμέρους κρατών μελών, δεδομένου ότι το στρατηγικό πλαίσιο δεν μπορεί να λάβει υπόψη όλες τις διαφορές. -Δεδομένου ότι είναι πολύπλοκο να συμφωνηθούν επιδιωκόμενα αποτελέσματα για ολόκληρη την ΕΕ στο σύνολο των διαφορετικών τομέων των ΣΒΑ, κίνδυνος να αφιερωθεί πολύς χρόνος στην ανάπτυξη στρατηγικής, αντί να σημειωθεί πρόοδος σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής σε όλα τα επίπεδα που θα είχαν πραγματικό αντίκτυπο.

Σενάριο 2: Συνεχής ενσωμάτωση των ΣΒΑ σε όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ από την Επιτροπή, χωρίς την απαίτηση για ανάληψη δράσης από τα κράτη μέλη

Στο πλαίσιο αυτού του σεναρίου, οι ΣΒΑ θα συνεχίσουν να αποτελούν πηγή έμπνευσης για τη λήψη των πολιτικών μας αποφάσεων σε σχέση με τη διαμόρφωση πολιτικής της ΕΕ, καθώς και να κατευθύνουν τη χάραξη της αναπτυξιακής στρατηγικής για την περίοδο μετά το 2020, χωρίς να δεσμεύουν τα κράτη μέλη της ΕΕ ως προς τη συλλογική επίτευξη των δεσμεύσεων της ΕΕ σχετικά με τους ΣΒΑ.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το σενάριο αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ένα μέλος του Σώματος των Επιτρόπων θα αναλάβει ευρείες αρμοδιότητες για θέματα «βιωσιμότητας». Ο συγκεκριμένος Επίτροπος θα συνεχίσει να συνεργάζεται με άλλους Επιτρόπους στο πλαίσιο ειδικής ομάδας έργου με τη συμμετοχή όλων των Επιτρόπων. Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή της πολιτικής, θα επιδιώκεται στενή συνεργασία με άλλες ομάδες έργου Επιτρόπων.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να επιδιώκει τεκμηριωμένη και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασία λήψης αποφάσεων μέσω του θεματολογίου της για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Μέσω της καλύτερης ενσωμάτωσης των ΣΒΑ στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, σύμφωνα με την αναπτυξιακή στρατηγική για την περίοδο μετά το 2020, ενισχύεται η συνοχή της πολιτικής της ΕΕ και διασφαλίζεται ότι η ΕΕ σημειώνει πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ.

Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή θα επιτρέπει στα κράτη μέλη και τις περιφερειακές και τοπικές αρχές περισσότερη ελευθερία σε σχέση με το κατά πόσον και με ποιον τρόπο θα προσαρμόσουν τις προσπάθειές τους ώστε να επιτυγχάνουν με συνέπεια τους ΣΒΑ.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η επιλογή στην πράξη

üΧάραξη της στρατηγικής ανάπτυξης για την περίοδο μετά το 2020 με βάση τους ΣΒΑ, εστιάζοντας σε τομείς με τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, όπως η κυκλική οικονομία, η έρευνα και η καινοτομία, η απασχόληση και η κοινωνική ένταξη, το κλίμα και η ενέργεια, τα συστήματα τροφίμων, η γεωργία, η χρήση της γης και η πολιτική συνοχής. üΕνσωμάτωση των ΣΒΑ μέσω πολιτικών και δράσεων της ΕΕ, καθώς και μέσω του θεματολογίου για τη βελτίωση της νομοθεσίας, με τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε να εντάσσονται στο συγκεκριμένο πλαίσιο συντρεχουσών αρμοδιοτήτων της ΕΕ με τα κράτη μέλη. üΠαροχή, μέσω του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ), μέρους της επιπρόσθετης χρηματοδότησης που είναι απαραίτητη για την υλοποίηση της προσέγγισης ενσωμάτωσης της βιωσιμότητας· δέσμευση των κρατών μελών να πράξουν το ίδιο. üΣυμπερίληψη των ΣΒΑ και των σχετικών στόχων της ΕΕ στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, εφόσον είναι συναφείς με την αναπτυξιακή στρατηγική για την περίοδο μετά το 2020. üΕάν και εφόσον εκσυγχρονιστούν οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ και γίνουν διαπραγματεύσεις για μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες, ενίσχυση, κατά περίπτωση, των κεφαλαίων του εμπορίου και της βιωσιμότητας και αποτελεσματική εφαρμογή τους. üΠαρακολούθηση της υλοποίησης των ΣΒΑ από την ΕΕ, μέσω της ανάλυσης Eurostat για την πρόοδο επίτευξης των ΣΒΑ, η οποία θα εξακολουθήσει να εκπονείται. Κατάρτιση ετήσιων εθνικών εκθέσεων παρακολούθησης από τα κράτη μέλη. üΔιατήρηση της κύριας ευθύνης των κρατών μελών για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ, με συμπληρωματική υποβολή εκθέσεων της ΕΕ για την πρόοδο επίτευξης των ΣΒΑ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε διεθνές επίπεδο, στο πολιτικό φόρουμ υψηλού επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

+Δεδομένου ότι οι πιο κρίσιμοι τομείς για την ΕΕ ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ είναι σε γενικές γραμμές σαφείς, η ΕΕ μπορεί να επικεντρωθεί στον καθορισμό στρατηγικών προτεραιοτήτων και στην επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων στους τομείς με τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για την ΕΕ. +Η λήψη αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ είναι ταχύτερη και οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τις στρατηγικές προτεραιότητες πιο συναινετικές. +Η ΕΕ παραμένει υπέρμαχος της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και των ΣΒΑ σε παγκόσμιο επίπεδο. -Η διασφάλιση της συνοχής της πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη μεταξύ των διαφόρων πολιτικών της ΕΕ και μεταξύ της ΕΕ και των εθνικών πολιτικών θα είναι δυσκολότερη. -Υπάρχει κίνδυνος να μην ολοκληρωθεί η επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της συνολικά, καθώς και να μην είναι δυνατή η επιβολή ανάληψης δράσης στα κράτη μέλη. -Μεμονωμένες δράσεις των κρατών μελών σε ορισμένους βασικούς τομείς, αντί για ισχυρότερη συντονισμένη δράση σε επίπεδο ΕΕ, θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ενιαία αγορά και την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. -Υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί χάσμα μεταξύ της πολιτικής δέσμευσης της ΕΕ σχετικά με τους ΣΒΑ και του πραγματικού αποτελέσματός της.

Σενάριο 3: Ενισχυμένη εστίαση στην εξωτερική δράση με παράλληλη εδραίωση των σημερινών φιλοδοξιών για τη βιωσιμότητα σε επίπεδο ΕΕ

Στο πλαίσιο των ΣΒΑ, θα δοθεί προτεραιότητα στην εξωτερική δράση. Δεδομένου ότι η ΕΕ είναι ήδη πρωτοπόρος σε πολλές πτυχές που αφορούν τους ΣΒΑ, θα μπορούσε να επικεντρωθεί περισσότερο στην ενίσχυση της προσπάθειας του υπόλοιπου κόσμου να καλύψει τη διαφορά, επιδιώκοντας παράλληλα βελτιώσεις σε επίπεδο ΕΕ.

Η κοινωνική μας οικονομία της αγοράς αποτελεί πλέον σήμα κατατεθέν της ΕΕ και έχει επιτρέψει στις οικονομίες των κρατών μελών να παράγουν πλούτο και ευημερία για όλους, χάρη σε ισχυρά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας. Η ΕΕ διαθέτει ήδη ορισμένα από τα αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα στον κόσμο, και οι επιχειρήσεις μας έχουν το προβάδισμα σε σύγκριση με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές τους. Η ΕΕ θεωρείται επίσης ως προπύργιο της ελευθερίας και της δημοκρατίας, με σταθερούς θεσμούς, που βασίζονται στο κράτος δικαίου, και δυναμική κοινωνία των πολιτών. Επομένως, η ΕΕ θα μπορούσε να αποφασίσει να προωθήσει συστηματικότερα τα ισχύοντα περιβαλλοντικά και κοινωνικά της πρότυπα, καθώς και τα πρότυπα διακυβέρνησης, μέσω πολυμερών διαπραγματεύσεων και εμπορικών συμφωνιών.

Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να εντείνει τη συνεργασία της με βασικούς διεθνείς οργανισμούς και φόρουμ, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, η G20, καθώς και τα εποπτικά όργανα πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών, με σκοπό την προώθηση της βασιζόμενης σε αξίες ατζέντας εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.

Η στάση της ΕΕ υπέρ της στήριξης της πολυμέρειας – με πυρήνα της τον ΟΗΕ – και των διαφανών και αξιόπιστων διεθνών σχέσεων θα παραμείνει προτεραιότητα.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η επιλογή στην πράξη

üΗ ενσωμάτωση των ΣΒΑ στις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ συνεχίζεται, αναγνωρίζονται οι διαφορετικές ανάγκες και τα διαφορετικά συμφέροντα των εταίρων, ενώ οι εσωτερικές προσαρμογές είναι πιο περιορισμένες. üΗ ΕΕ προβαίνει σε τακτική και λεπτομερή υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση της προόδου επίτευξης των ΣΒΑ στον τομέα της εξωτερικής δράσης της ΕΕ, σε διεθνές επίπεδο, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. üΕάν και εφόσον εκσυγχρονιστούν οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ και γίνουν διαπραγματεύσεις για μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες, ενίσχυση, κατά περίπτωση, των κεφαλαίων του εμπορίου και της βιωσιμότητας και αποτελεσματική εφαρμογή τους. üΕνισχύεται η εφαρμογή της συνολικής στρατηγικής για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, καθώς και της νέας ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη. üΗ ενισχυμένη ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας, η διαστημική πολιτική, η πολιτική ασφάλειας και η πολιτική μετανάστευσης προωθούνται ως πολιτικές υποστήριξης της ενισχυμένης ατζέντας εξωτερικής πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη. üΕνισχύονται νέες μορφές βιώσιμης χρηματοδότησης και ανάπτυξης, όπως το Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

+Η ΕΕ συγκεντρώνει τους πόρους της στις χώρες ή περιφέρειες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, ενώ παράλληλα επιδιώκει την προσαρμογή των πολιτικών της ΕΕ μέσω της ενσωμάτωσης των ΣΒΑ, χωρίς ειδικό στρατηγικό πλαίσιο. +Η εξωτερική δράση της ΕΕ συνάδει με τους στόχους προώθησης της βιωσιμότητας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών ελευθεριών σε παγκόσμιο επίπεδο. -Η προσέγγιση αυτή ενέχει τον κίνδυνο να πληγεί η πολιτική αξιοπιστία και ο ηγετικός ρόλος της ΕΕ ως προς την Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και τους ΣΒΑ, τόσο εντός της ΕΕ όσο και παγκοσμίως, σε μια περίοδο κατά την οποία η πολυμέρεια απειλείται. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών, την οποία η ΕΕ προώθησε ενεργά, είναι η οικουμενικότητά της. -Η ΕΕ δεν εκμεταλλεύεται τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός θετικού οράματος για το μέλλον της Ευρώπης, με επίκεντρο την βιωσιμότητα. -Η ΕΕ δεν αξιοποιεί το πλεονέκτημα της πρώτης κίνησης για τον καθορισμό προτύπων βιωσιμότητας της ΕΕ, ώστε να ακολουθήσουν οι υπόλοιπες χώρες το παράδειγμά της, διακινδυνεύοντας να αποκομίσουν άλλοι τα οφέλη από τη βιώσιμη ανάπτυξη στην παγκόσμια αγορά. -Υπάρχει κίνδυνος η εδραίωση της υφιστάμενης πολιτικής προσέγγισης της ΕΕ για τους ΣΒΑ να μην ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες προσδοκίες και φιλοδοξίες των πολιτών.

(1)

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Ban Ki-moon στη διάσκεψη κορυφής για την έγκριση του αναπτυξιακού θεματολογίου για την περίοδο μετά το 2015, Νέα Υόρκη, 25 Σεπτεμβρίου 2015, https://www.un.org/press/en/2015/sgsm17111.doc.htm , πρόσβαση 3 Δεκεμβρίου 2018.

(2)

 ΕΕ C 202 της 7.6.2016.

(3)

Η περιφέρεια μου, η Ευρώπη μου, το μέλλον μας: έβδομη έκθεση για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, 2017.

Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/reports/cohesion7/7cr.pdf .

(4)

World Happiness Report 2018, των John F. Helliwell, Richard Layard και Jeffrey D. Sachs.

(5)

Eurostat, Δείκτες ποιότητας ζωής: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Quality_of_life_indicators  

(6)

Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.youthforum.org/youth-progress-index .  

(7)

Το παράρτημα 3 του εγγράφου προβληματισμού παρουσιάζει λεπτομερέστερα τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της Επιτροπής Γιούνκερ, συμβάλλοντας στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και στη συμφωνία του Παρισιού.

(8)

COM(2018)773 final.

(9)

COM(2010)2020 final.

(10)

Έγγρ. EUCO 13/18 - Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (18 Οκτωβρίου 2018), Συμπεράσματα, III.12.

(11)

COM(2016)739 final.

(12)

Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης 2018, COM(2017) 690 final.

(13)

 Ευρωπαϊκές Οικονομικές Προβλέψεις, φθινόπωρο 2018 που δημοσιεύτηκε στις 8 Νοεμβρίου 2018. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/economy-finance/ip089_en_0.pdf .

(14)

 Global Footprint Network. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: https://www.footprintnetwork.org/our-work/ecological-footprint/ .

(15)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πίνακας αποτελεσμάτων πρώτων υλών το 2018.

(16)

WWF. 2018. Living Planet Report - 2018: Aiming Higher. Grooten, M. and Almond, R.E.A.(Eds). WWF, Gland, Switzerland.

(17)

Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (2017), «Food in a green light. A systems approach to sustainable food».

(18)

SWD(2016) 319 final.

(19)

 COM(2019)1.

(20)

Διεξοδική ανάλυση για την ανακοίνωση της Επιτροπής COM (2018) 773, τμήμα 5.6.2.3.

(21)

Dante Disparte, «If You Think Fighting Climate Change Will Be Expensive, Calculate the Cost of Letting It Happen», 12 June 2017, Harvard Business Review online. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: https://hbr.org/2017/06/if-you-think-fighting-climate-change-will-be-expensive-calculate-the-cost-of-letting-it-happen

(22)

Eurostat (2018), Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018.

(23)

  https://ec.europa.eu/food/safety/food_waste_en .  

(24)

Eurostat (2018), Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018.

(25)

Eurostat (2018), Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018.

(26)

Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), 2016, Antimicrobial resistance and our food systems: challenges and solutions. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: http://www.fao.org/3/a-i6106e.pdf  

(27)

Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (2017), Gender Equality Index 2017 – Measuring gender equality in the European Union 2005-2015, Δελτίο Τύπου 11 Οκτωβρίου 2017. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο:

https://eige.europa.eu/news-and-events/news/gender-equality-index-2017-progress-snails-pace  

(28)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έκθεση για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών στην ΕΕ 2018 («2018 Report on equality between women and men in the EU»).

(29)

ΟΟΣΑ(2015), In It Together: Why Less Inequality Benefits All, Εκδόσεις ΟΟΣΑ, Παρίσι.

(30)

Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, «Μετανάστευση, περιβάλλον και κλιματική αλλαγή: αξιολόγηση των στοιχείων», 2009.

(31)

Έβδομο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32013D1386 .

(32)

Eurostat, Environmental economy – statistics on employment and growth. Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/pdfscache/10420.pdf . Η περιβαλλοντική οικονομία περιλαμβάνει δύο μεγάλες ομάδες δραστηριοτήτων και/ή προϊόντων: «προστασία του περιβάλλοντος»: όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την πρόληψη, τη μείωση και την εξάλειψη της ρύπανσης, καθώς και με κάθε άλλη υποβάθμιση του περιβάλλοντος· «διαχείριση πόρων» — διαφύλαξη και διατήρηση του αποθέματος των φυσικών πόρων και, συνεπώς, διασφάλιση από την εξάντλησή τους.

(33)

S. Fankhauser, A. Bowen et al. «Who will win the green race? In search of environmental competitiveness and innovation», 2013.

(34)

Business and Sustainable Development Commission (Επιτροπή για τις επιχειρήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη), («Καλύτερες επιχειρήσεις καλύτερος κόσμος») (Better Business Better World, The report of the Business & Sustainable Development Commission»), Ιανουάριος 2017 (σ. 12).

(35)

Επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας 2017.

(36)

Μεταξύ άλλων: Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) «υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5 °C: ειδική έκθεση της IPCC σχετικά με τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και τις σχετικές παγκόσμιες πορείες των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της παγκόσμιας αντιμετώπισης της απειλής της κλιματικής αλλαγής, της βιώσιμης ανάπτυξης και των προσπαθειών για την εξάλειψη της φτώχειας», 2018· Sachs, J., Schmidt-Traub, G., Kroll, C., Lafortune, G., Fuller, G. (2018): SDG Index and Dashboards Report 2018. Νέα Υόρκη: Bertelsmann Stiftung και το Δίκτυο λύσεων βιώσιμης ανάπτυξης (SDSN)· Η Ευρώπη κινείται προς ένα βιώσιμο μέλλον, Εισήγηση της πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας σχετικά με την υλοποίηση των βιώσιμων στόχων στο έγγραφο προβληματισμού της ΕΕ, Οκτώβριος 2018.

(37)

Eurostat, Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018.

(38)

 «Growth within: A circular economy vision for a competitive Europe» (Ανάπτυξη εκ των έσω: ένα όραμα κυκλικής οικονομίας για μια ανταγωνιστική Ευρώπη), Ellen MacArthur Foundation και McKinsey Centre for Business and Environment, 2015.

(39)

Προς μια κυκλική οικονομία — Διαχείριση των αποβλήτων στην ΕΕ, 2017, Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

(40)

SITRA, The circular economy - a powerful force for climate mitigation (Κυκλική οικονομία — μια ισχυρή δύναμη για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής), 2018. Διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.sitra.fi/en/publications/circular-economy-powerful-force-climate-mitigation/ .  

(41)

COM/2018/028 final.

(42)

COM/2018/340 final.

(43)

Business and Sustainable Development Commission (Επιτροπή για τις επιχειρήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη), («Καλύτερες επιχειρήσεις καλύτερος κόσμος») (Better Business Better World, The report of the Business & Sustainable Development Commission»), Ιανουάριος 2017.

(44)

Business and Sustainable Development Commission (Επιτροπή για τις επιχειρήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη), («Καλύτερες επιχειρήσεις καλύτερος κόσμος») (Better Business Better World, The report of the Business & Sustainable Development Commission»), Ιανουάριος 2017.

(45)

Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), Πράσινες θέσεις εργασίας. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.fao.org/rural-employment/work-areas/green-jobs/en/

(46)

Eurostat, Η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση παρακολούθησης της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ – Έκδοση 2018.

(47)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Monitoring Agri-trade Policy (Παρακολούθηση της εμπορικής πολιτικής στον τομέα της γεωργίας), MAP 2018-1, «Agri-food trade in 2017: another record year for EU agri-food trade» (Εμπόριο γεωργικών προϊόντων διατροφής το 2017: άλλη μία χρονιά ρεκόρ για το εμπόριο γεωργικών προϊόντων διατροφής στην ΕΕ».

(48)

Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/commission/publications/natural-resources-and-environment .

(49)

Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/health/amr/sites/amr/files/amr_action_plan_2017_en.pdf .

(50)

Εις βάθος ανάλυση για την υποστήριξη της ανακοίνωσης της Επιτροπής COM (2018) 773 με τίτλο «Καθαρός πλανήτης για όλους - Ένα ευρωπαϊκό, στρατηγικό, μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία».

Η παραγωγή κρέατος έχει μια από τις μεγαλύτερες απαιτήσεις έκτασης ανά θερμίδα. Η μετάβαση και η μείωση της κατανάλωσης κρέατος θα απελευθερώσει πρόσθετες εκτάσεις γης.

(51)

 Η ενεργειακή απόδοση των ψυγείων έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία 10 έτη (το ίδιο ισχύει για τα πλυντήρια ρούχων, τα πλυντήρια πιάτων, τις τηλεοράσεις, για παράδειγμα). Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι καταναλωτές αγοράζουν πιο αποδοτικά προϊόντα. Τα δέκα κορυφαία βάσει δεδομένων της GFK. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: topten.eu  

(52)

COM(2016) 377.

(53)

Έως και το 9,6 % του ευρωπαϊκού ΑΕΠ διατέθηκε για υγειονομική περίθαλψη το 2017, και άρα η επιδίωξη αποτελεσματικότητας στις δαπάνες του τομέα της υγείας και η αντιμετώπιση της σπατάλης αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.

(54)

COM(2017)206, Έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, της 26ης Απριλίου 2017.

(55)

Στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, στόχος 11: Διαμόρφωση ασφαλών, ανθεκτικών και βιώσιμων πόλεων χωρίς αποκλεισμούς. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.un.org/sustainabledevelopment/cities/

(56)

The Role of Science, Technology and Innovation Policies to Foster the Implementation of the Sustainable Development Goals, Έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων «Συνέχεια των εργασιών μετά το Ρίο+20, ιδίως στον τομέα των ΣΒΑ».

(57)

COM(2018) 22 final.

(58)

Τον Νοέμβριο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε την υπηρεσία «AI Watch» με σκοπό την παρακολούθηση των εξελίξεων σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη στην ΕΕ και ανά τον κόσμο και την παροχή της απαραίτητης αναλυτικής βάσης για περαιτέρω δράση.

(59)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή «USA-China-EU plans for AI: where do we stand?» Ιανουάριος 2018. Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/dem/monitor/sites/default/files/DTM_AI%20USA-China-EU%20plans%20for%20AI%20v5.pdf .

(60)

 Jiaxuan You, Xiaocheng li, melvin low, David B. Lobell, Stefano Ermon, «Sustainability and Artificial Intelligence Lab, Combining Remote Sensing Data and Machine Learning to Predict Crop Yield». Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://sustain.stanford.edu/crop-yield-analysis , ημερομηνία πρόσβασης: 3 Δεκεμβρίου 2018.

(61)

Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη. Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: ht tp :// www . eurasia . undp . org / content / rbec / en / home / blog /2017/7/12/ What - kind - of - blender - do - we - need - to - finance - the - SDGs -. html

(62)

  https://ec.europa.eu/info/publications/180524-proposal-sustainable-finance_en .

(63)

Επιτροπή για τις επιχειρήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη, «Better Business Better World, The report of the Business & Sustainable Development Commission», Ιανουάριος 2017.

(64)

Επιτροπή για τις επιχειρήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη, «Better Business Better World, The report of the Business & Sustainable Development Commission», Ιανουάριος 2017.

(65)

Tax Policies in the European Union: 2018 Survey (Φορολογικές πολιτικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση: έρευνα του 2018). Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση:

https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/company-tax/tax-good-governance/european-semester/tax-policies-european-union-survey_en . Τον Δεκέμβριο του 2018 η Επιτροπή δρομολόγησε μελέτη σχετικά με τις μείζονες τάσεις (αλλαγή του κλίματος, ψηφιοποίηση, γήρανση του πληθυσμού κ.λπ.) και τον αντίκτυπό τους στις οικονομίες της ΕΕ, και ιδίως στη βιωσιμότητα των φορολογικών συστημάτων της ΕΕ.

(66)

COM(2019) 8 final.

(67)

COM(2019) 8 final.

(68)

COM(2019) 8 final.

(69)

Dierx, Adriaan, Ilzkovitz, Pataracchia, Ratto, Thum-Thysen και Varga (2017), «Does EU competition policy support inclusive growth?», Journal of Competition Law & Economics, τόμος 13, αριθ. 2· ενημερωτικό δελτίο του ΟΟΣΑ σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική ανταγωνισμού επηρεάζει τα μακροοικονομικά αποτελέσματα (Οκτώβριος 2014)· Fabienne Ilzkovitz και Adriaan Dierx, «Ex-post economic evaluation of competition policy enforcement: A review of the literature», ΓΔ Ανταγωνισμού, Ιούνιος 2015.

(70)

  http://ec.europa.eu/competition/state_aid/scoreboard/index_en.html

(71)

Οδηγία (ΕΕ) 2017/828 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 2017, για την τροποποίηση της οδηγίας

2007/36/ΕΚ όσον αφορά την ενθάρρυνση της μακροπρόθεσμης ενεργού συμμετοχής των μετόχων (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

(72)

Οδηγία 2014/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2014 , για την τροποποίηση της οδηγίας 2013/34/ΕΕ όσον αφορά τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών και πληροφοριών για την πολυμορφία από ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις και ομίλους (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ).

(73)

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/821 για τα ορυκτά από περιοχές συγκρούσεων.

(74)

  https://ec.europa.eu/info/publications/180524-proposal-sustainable-finance_en#investment . Μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της πρόσφατης προόδου της ΕΕ όσον αφορά την ΕΚΕ/ΥΕΣ, καθώς και τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα παρουσιαστεί στις αρχές του 2019 στο πλαίσιο των Ημερών Βιομηχανίας της ΕΕ.

(75)

Καμερούν, Ακτή του Ελεφαντοστού, Γκάνα, και οι χώρες ΣΟΕΣ της ΚΑΜΑ (Μποτσουάνα, Λεσόθο, Μοζαμβίκη, Ναμίμπια, Νότια Αφρική και Σουαζιλάνδη).

(76)

Ανεπίσημο έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής. Διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/february/tradoc_156618.pdf .

(77)

Η πρόοδος περιγράφεται στην έκθεση της ΕΕ του 2019 σχετικά με τη συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής, η οποία δημοσιεύεται μαζί με το παρόν έγγραφο προβληματισμού: Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (2019)20.

(78)

 COM(2018) 703 final. Διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/communication-principles-subsidiarity-proportionality-strengthening-role-policymaking_en.pdf και https://ec.europa.eu/commission/priorities/democratic-change/better-regulation/task-force-subsidiarity-proportionality-and-doing-less-more-efficiently_en.

(79)

Διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/info/strategy/international-strategies/global-topics/sustainable-development-goals/multi-stakeholder-platform-sdgs_en .  

(80)

Με τη μόχλευση πάνω από 37 δισ. EUR από τότε που ξεκίνησε, τον Σεπτέμβριο 2017, βρίσκεται σε σωστή πορεία για την επίτευξη του στόχου της μόχλευσης 44 δισ. EUR για το 2020, για επενδύσεις στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης μέχρι το 2020.