Zasady dotyczące przekraczania granic UE

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Rozporządzenie (UE) 2016/399 ustanawiające kodeks graniczny Schengen

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Niniejsze rozporządzenie, znane również pod nazwą „kodeks graniczny Schengen”, ustanawia m.in. zasady dotyczące:

• przekraczania granic zewnętrznych UE, oraz
• braku kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Kodeks ustanawia zasady regulujące:

• odprawę osób na granicach zewnętrznych,
• warunki wjazdu,
• warunki tymczasowego przywrócenia kontroli granicznych na niektórych granicach w strefie Schengen (strefie otwartych granic składającej się z 22 krajów UE oraz Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii) w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Do kogo ma ono zastosowanie?

„Kodeks graniczny Schengen” ustanawia zasady odnoszące się do wszystkich osób przekraczających zewnętrzne granice strefy Schengen. Bułgaria, Cypr, Chorwacja i Rumunia nie są jeszcze pełnoprawnymi członkami strefy Schengen, ale muszą przestrzegać zasad odnośnie do kontroli na granicach zewnętrznych.

Granice zewnętrzne

Podczas przekraczania granic zewnętrznych obywatele państw trzecich niekorzystających ze swoboda poruszania się zgodnie z prawem UE podlegają szczegółowej odprawie zgodnie z warunkami wjazdu do danego kraju, która obejmuje m.in. rutynowe przeglądanie informacji w odpowiednich bazach danych, takich jak System Informacyjny Schengen (SIS), oraz sprawdzanie w wizowym systemie informacyjnym (VIS), czy dana osoba jest objęta obowiązkiem wizowym.

W przypadku planowanego pobytu na terytorium kraju należącego do strefy Schengen nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym obywatele spoza UE:

• muszą posiadać ważny dokument podróży i wizę, jeśli jest wymagana;
• muszą uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu i udowodnić posiadanie wystarczających środków utrzymania;
• nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS; oraz
• nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego UE, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z krajów UE.

Odmowa wjazdu wobec obywatela państwa trzeciego (państwa spoza strefy Schengen lub państwa spoza UE), które nie korzysta ze swobody przemieszczania się zgodnie z prawem UE, może nastąpić wyłącznie w drodze decyzji wydanej przez krajowy organ do tego upoważniony, który określił dokładne przyczyny odmowy. Od takiej decyzji przysługuje odwołanie.

Granice wewnętrzne

Na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej (czyli w strefie Schengen nieobejmującej Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii) obywatel dowolnego kraju może przekroczyć dowolną granicę wewnętrzną bez konieczności przechodzenia odprawy granicznej. Jednak policja krajowa ma prawo przeprowadzić kontrole, w tym kontrole na granicy, zgodnie z określonymi zasadami i ograniczeniami.

Kraje należące do strefy bez wewnętrznej kontroli granicznej muszą usunąć wszelkie przeszkody, aby zapewnić płynny przepływ ruchu na drogach przechodzących przez przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności wszelkie ograniczenia prędkości nieoparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Tymczasowe przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej

Wewnętrzne kontrole graniczne mogą zostać, w drodze wyjątku, tymczasowo przywrócone na obszarze strefy Schengen, gdy:

• istnieje poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego: kontrole graniczne mogą zostać przywrócone przez zagrożone kraje strefy Schengen na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w przypadku możliwych do przewidzenia wydarzeń (takich jak ważne wydarzenia sportowe, konferencje itp.) i w przypadkach wydarzeń wymagających natychmiastowego działania na okres nie dłuższy niż 2 miesiące;
• mechanizm oceny Schengen* ujawni, że ogólne funkcjonowanie strefy Schengen jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych. W takich przypadkach Rada może zalecić, by jeden kraj UE lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na okres nie dłuższy niż 2 lata.

Ostatnie zmiany kodeksu granicznego Schengen

Rutynowe kontrole na granicach zewnętrznych na podstawie informacji z odpowiednich baz danych

W kwietniu 2017 r. na mocy rozporządzenia (UE) 2017/458 wprowadzono wymóg przeprowadzania na granicach zewnętrznych strefy Schengen rutynowych kontroli obywateli UE/EOG (Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego)/Szwajcarii na podstawie informacji z odpowiednich baz danych, przy zachowaniu już istniejących kontroli obywateli państw trzecich. Te nowe zasady zostały ustanowione w odpowiedzi na ataki terrorystyczne, których celem w ostatnich latach stało się wiele krajów UE, i mają one pomóc w szczególności w zwalczaniu zagrożeń związanych z podróżami urodzonych w UE bojowników terrorystycznych, którzy wyjeżdżają za granicę lub powracają do swojego kraju. Kontrola graniczna odbywa się na granicach zewnętrznych zarówno przy wjeździe, jak i wyjeździe. Odprawy dokonuje się na podstawie informacji z takich systemów jak SIS i baza danych Interpolu dotycząca zagubionych i zaginionych dokumentów podróży.

System wjazdu/wyjazdu

Rozporządzenie (UE) 2016/399 zostało zmienione na mocy rozporządzenia (UE) 2017/2225, aby uwzględnić treść przyjętego rozporządzenia (UE) 2017/2226 ustanawiającego centralny system (system wjazdu/wyjazdu — EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich na pobyt krótkoterminowy po jego wejściu w życie. Głównym celem rozporządzenia (UE) 2017/2225 jest zniesienie przy wjeździe i wyjeździe stemplowania dokumentów podróży i zastąpienie go elektronicznym wpisem dotyczącym wjazdu i wyjazdu dokonywanym bezpośrednio w EES. Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej dla osób podlegających rejestracji w EES zostały zharmonizowane. Kraje Schengen mogą również ustanowić krajowe programy ułatwień umożliwiające obywatelom państw trzecich, których poddano wstępnej weryfikacji, skorzystanie przy wjeździe ze zwolnień w zakresie niektórych aspektów odprawy granicznej. Rozporządzenie (UE) 2017/2225 zacznie obowiązywać dopiero z dniem wejścia w życie EES.

eu-LISA, agencja odpowiedzialna za zarządzanie operacyjne wielkoskalowymi systemami informatycznymi w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, jest odpowiedzialna za działanie już trzech unijnych systemów informatycznych niezbędnych do ochrony strefy Schengen i zarządzania granicami. Są to:

• system Eurodac (unijny system porównywania odcisków palców osób ubiegających się o azyl),
• SIS oraz
• VIS.

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/2226 eu-LISA otrzymuje dodatkowe zadanie polegające na opracowaniu EES i zapewnieniu odpowiedniego zarządzania tym systemem.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od dnia wtorek, 12 kwietnia 2016 r. Rozporządzenie (UE) 2016/399 kodyfikuje i zastępuje rozporządzenie (WE) nr 562/2006 (wraz z jego kolejnymi zmianami).

Kodeks graniczny Schengen, przyjęty 15 marca 2006 r. (rozporządzenie (WE) nr 562/2006), ma zastosowanie od 13 października 2006 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Przekraczanie granic (Komisja Europejska)
• Tymczasowe przywracanie kontroli granicznej (Komisja Europejska)
• Schengen, granice i wizy (Komisja Europejska).
• Komunikat Komisji Wytyczne dotyczące korzystania ze swobodnego przepływu pracowników podczas epidemii COVID-19
• Komunikat Komisji COVID-19 Wskazówki dotyczące wprowadzenia w życie tymczasowego ograniczenia innych niż niezbędne podróży do UE, uproszczenia zasad tranzytu do celów repatriacji obywateli Unii oraz skutków dla wspólnej polityki wizowej

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (tekst jednolity) (Dz.U. L 77 z 23.3.2016, s. 1–52)

Kolejne zmiany do rozporządzenia (UE) nr 2016/399 zostały włączone do dokumentu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1726 z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA), zmiany rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 i decyzji Rady 2007/533/WSiSW oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1077/2011 (Dz.U. L 295 z 21.11.2018, s. 99–137)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2225 z dnia 30 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie (UE) 2016/399 w zakresie korzystania z systemu wjazdu/wyjazdu (Dz.U. L 327 z 9.12.2017, s. 1–19)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 z dnia 30 listopada 2017 r. ustanawiające system wjazdu/wyjazdu (EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich i danych dotyczących odmowy wjazdu w odniesieniu do takich obywateli oraz określające warunki dostępu do EES na potrzeby ochrony porządku publicznego i zmieniające konwencję wykonawczą do układu z Schengen i rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i (UE) nr 1077/2011 (Dz.U. L 327 z 9.12.2017, s. 20–82)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 z dnia 14 września 2016 r. w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 i uchylające rozporządzenie (WE) nr 863/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady, rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 i decyzję Rady 2005/267/WE (Dz.U. L 251 z 16.9.2016, s. 1–76)

Rozporządzenie Rady (UE) nr 1053/2013 z dnia 7 października 2013 r. w sprawie ustanowienia mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz uchylenia decyzji komitetu wykonawczego z dnia 16 września 1998 r. dotyczącej utworzenia Stałego Komitetu ds. Oceny i Wprowadzania w Życie Dorobku Schengen (Dz.U. L 295 z 6.11.2013, s. 27–37)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 562/2006 z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiające wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz.U. L 105 z 13.4.2006, s. 1–32)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2020