Nieuczciwe praktyki handlowe

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2005/29/WE dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa 2005/29/WE:
- definiuje nieuczciwe praktyki handlowe stosowane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów, których stosowanie jest zakazane w Unii Europejskiej (UE);
- odnosi się do działania przedsiębiorcy lub jego zaniechania bezpośrednio związanych z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu* do konsumentów*, chroniąc tym samym interesy gospodarcze konsumentów przed, w trakcie i po przeprowadzeniu transakcji handlowej;
- zapewnia taki sam poziom ochrony wszystkim konsumentom, bez względu na miejsce zakupu lub sprzedaży na terenie UE.
Dyrektywa (UE) 2019/2161 zmienia dyrektywę 2005/29/WE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, uwzględniając nowe zmiany na rynku, w szczególności marketing internetowy.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:
- wykazuje sprzeczność z wymogami staranności zawodowej*; oraz
- może wpływać na zniekształcenie zachowań zakupowych przeciętnego konsumenta.
Niektórzy konsumenci korzystają z wyższego poziomu ochrony z powodu swej wyjątkowej podatności na daną praktykę lub produkt, wieku (dzieci i osoby starsze), łatwowierności lub niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej.
W dyrektywie 2005/29/WE wyróżniono dwie kategorie praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe, jeżeli powodują one, że przeciętni konsumenci podejmują decyzje o zakupie, których by w przeciwnym przypadku nie podjęli: praktyki handlowe wprowadzające w błąd (poprzez działanie lub zaniechanie) oraz agresywne praktyki handlowe.
Ponadto załącznik I do dyrektywy 2005/29/WE zawiera wykaz praktyk, które są zakazane w każdych okolicznościach („czarna lista”).

Praktyki handlowe wprowadzające w błąd

Działania wprowadzające w błąd

Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli zawiera ona fałszywe informacje i w związku z tym jest niezgodna z prawdą, nawet jeżeli informacje te są zgodne z rzeczywistością, ale mogą wprowadzić przeciętnego konsumenta w błąd i skłonić go tym samym do podjęcia decyzji o zakupie, której inaczej by nie podjął. Przykłady takich działań obejmują fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje dotyczące:

istnienia lub rodzaju produktu;
głównych cech produktu (dostępność, korzyści, ryzyka, skład, pochodzenie geograficzne, spodziewane rezultaty jego zastosowania itp.);
zakresu obowiązków przedsiębiorcy (zawartych w kodeksach postępowania, do których przestrzegania się zobowiązał);
ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej;
niezbędnej usługi lub naprawy.

W dyrektywie zmieniającej (UE) 2019/2161 wprowadzono szczegółową zasadę odnoszącą się do wprowadzania towarów na rynek jako identycznych z towarami wprowadzonymi na rynki w innych państwach członkowskich, w przypadku gdy towary te znacząco różnią się składem (często określane mianem towarów o „podwójnej jakości”).

Zaniechania wprowadzające w błąd

Zaniechania mają miejsce wówczas, gdy istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia świadomej decyzji o zakupie są pominięte lub przedstawione w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem i tym samym mogą powodować podjęcie przez konsumenta decyzji o zakupie, której inaczej by nie podjął.
Dyrektywa 2005/29/WE zawiera ogólny wykaz informacji, które należy uznać za istotne, takich jak cena oraz główne cechy produktu. Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 zawiera dodatkowe wymagania dotyczące sprzedaży przez internet, takie jak zobowiązanie internetowych platform handlowych* do informowania konsumentów o głównych kryteriach decydujących o plasowaniu* ofert przedstawianych w wyniku wyszukiwania oraz obowiązek informowania o tym, czy i w jaki sposób sprawdza się wiarygodność opinii konsumenckich.

Agresywne praktyki handlowe

Konsumenci powinni mieć swobodę podejmowania decyzji o zakupie. Praktyki uznaje się za agresywne, jeżeli posługując się nękaniem, przymusem lub bezprawnym naciskiem*, w istotny sposób ograniczają swobodę wyboru przeciętnych konsumentów i skłaniają ich do podjęcia decyzji o zakupie, których inaczej by nie podjęli.
Aby stwierdzić, czy dane praktyki mają charakter agresywny, należy wziąć pod uwagę szereg elementów. Są to między innymi:
- charakter, miejsce i czas trwania praktyk;
- potencjalne użycie gróźb lub obraźliwych sformułowań bądź sposobów zachowania;
- wykorzystanie przez przedsiębiorcę szczególnej okoliczności o tak dużej wadze (np. śmierć lub poważna choroba), że może ona ograniczyć zdolność oceny konsumenta i zostać wykorzystana w celu wpłynięcia na decyzję dotyczącą produktu;
- wszelkie niewspółmierne warunki pozaumowne narzucone konsumentowi, który chciałby wykonać swoje prawa wynikające z umowy (np. prawo do wypowiedzenia lub zmiany umowy).
Załącznik I do dyrektywy 2005/29/WE zawiera wykaz 35 praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach.

Praktyki zakazane w każdych okolicznościach („czarna lista”)

Dyrektywa 2005/29/WE zawiera wykaz praktyk handlowych, które są zakazane w każdych okolicznościach. W ramach dyrektywy zmieniającej (UE) 2019/2161 do wykazu dodano szereg dodatkowych praktyk zakazujących zamieszczania nieprawdziwych opinii konsumenckich, ukrytych reklam w wynikach wyszukiwania oraz odsprzedaży biletów, które przedsiębiorca nabył z wykorzystaniem środków automatycznych (tzw. „botów”).

Dochodzenie roszczeń i sankcje

Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 dodatkowo zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia konsumentom prawa do indywidualnego dochodzenia roszczeń (np. odszkodowania, obniżenia ceny itp.), jeżeli ucierpieli oni na skutek nieuczciwych praktyk handlowych.
Państwa członkowskie UE wprowadzają skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje, aby ukarać przedsiębiorców, którzy łamią przepisy krajowe dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych.
W dyrektywie zmieniającej (UE) 2019/2161 zawarto kryteria stosowane przy nakładaniu sankcji. Dyrektywa ta zobowiązuje państwa członkowskie do nałożenia grzywny w wysokości co najmniej 4 % rocznego obrotu przedsiębiorcy lub 2 mln EUR, w przypadku gdy informacje na temat rocznego obrotu nie zostały udostępnione organom krajowym kilku państw, które pracują wspólnie nad poważnymi naruszeniami transgranicznymi mającymi wpływ na konsumentów w kilku państwach członkowskich.

Wytyczne

W 2021 r. Komisja Europejska opublikowała zaktualizowane wytyczne w sprawie wdrażania i stosowania dyrektywy 2005/29/WE. Wyjaśniają one kluczowe koncepcje i zapisy oraz obrazują je przykładami zaczerpniętymi z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz sądów i urzędów krajowych, co ma na celu ułatwić organom krajowym egzekwowanie przepisów oraz zagwarantować większą pewność prawną przedsiębiorców. Wytyczne obejmują zmiany wprowadzone dyrektywą (UE) 2019/2161.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa 2005/29/WE miała zostać włączona do porządku prawnego państw członkowskich do 12 czerwca 2007 r. Państwa członkowskie musiały wdrożyć przepisy dyrektywy do 12 grudnia 2007 r.
Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 miała zostać włączona do porządku prawnego państw członkowskich do 28 listopada 2021 r. Państwa członkowskie muszą stosować przepisy dyrektywy od 28 maja 2022 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

Dyrektywa w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych (Komisja Europejska)
Zestawienie informacji – Nowy ład: Jakie korzyści uzyskam jako konsument? (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

Produkt. Każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe i treści cyfrowe.

Konsument. Każda osoba fizyczna, która w ramach praktyk handlowych objętych dyrektywą 2005/29/WE działa w celu niezwiązanym z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wolnym zawodem.

Staranność zawodowa. Standard dotyczący szczególnej wiedzy i staranności, których można w racjonalny sposób oczekiwać od przedsiębiorcy w jego relacjach z konsumentami, powiązany z uczciwymi praktykami rynkowymi lub ogólną zasadą dobrej wiary w zakresie jego działalności.

Internetowe platformy handlowe. Usługa korzystająca z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.

Plasowanie. Przyznawanie określonej widoczności produktom w formie, w jakiej to plasowanie zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane przez przedsiębiorcę, niezależnie od środków technologicznych wykorzystanych do takiego przedstawienia, zorganizowania lub przekazu.

Bezprawny nacisk. Wykorzystanie przewagi względem konsumenta w celu wywarcia na niego presji, także bez użycia siły fizycznej lub groźby jej użycia, w sposób znacznie ograniczający zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji.

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. L 149 z 11.6.2005, s. 22–39).

Kolejne zmiany dyrektywy 2005/29/WE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego – Nowy ład dla konsumentów (COM(2018) 183 final z 11.4.2018).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2394 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów i uchylające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 (Dz.U. L 345 z 27.12.2017, s. 1–26).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Zawiadomienie Komisji – Wytyczne dotyczące wykładni i stosowania dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dz.U. C 526 z 29.12.2021, s. 1–129).

Ostatnia aktualizacja: 28.05.2022

Top