Ochrona różnorodności biologicznej przed inwazyjnymi gatunkami obcymi

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) nr 1143/2014 w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Ustanowiono w nim przepisy mające na celu zapobieganie niepożądanemu oddziaływaniu na różnorodność biologiczną i powiązane usługi ekosystemowe spowodowanemu przez wprowadzanie i rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków obcych (IGO)* w Unii Europejskiej (UE). Inwazyjne gatunki obce mogą mieć także znaczne niepożądane oddziaływanie na zdrowie ludzkie i gospodarkę.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Wykaz inwazyjnych gatunków obcych

• 13 lipca 2016 r. Komisja Europejska przyjęła pierwszy „wykaz inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii”. Wszedł on w życie 3 sierpnia 2016 r. Trzy kolejne aktualizacje wykazu weszły w życie odpowiednio 2 sierpnia 2017 r., 15 sierpnia 2019 r. i 2 sierpnia 2022 r. Wykaz ten jest opracowywany w oparciu o naukowe oceny ryzyka, regularnie aktualizowany i poddawany przeglądowi nie rzadziej niż co sześć lat. Najnowszy wykaz pochodzi z roku 2022.
• Zamierzone wprowadzanie do UE gatunków wyszczególnionych w wykazie jest zakazane. Nie wolno ich również przetrzymywać, hodować, przywozić do UE, wywozić z UE ani przemieszczać w granicach UE, sprzedawać ani uwalniać do środowiska.

Zezwolenia

• Państwa członkowskie UE mogą wydawać zezwolenia na prowadzenie badań naukowych, ochronę ex situ oraz wykorzystywanie do celów medycznych gatunków wymienionych w wykazie IGO. W przypadku wszelkich innych zastosowań państwa członkowskie zamierzające udzielić zezwolenia muszą najpierw zwrócić się do Komisji o upoważnienie.
• Takie IGO muszą być przetrzymywane i badane w obiektach izolowanych i przemieszczane w warunkach uniemożliwiających ich ucieczkę.

Krajowe plany działania

W terminie trzech lat od przyjęcia wykazu państwa członkowskie ustanawiają i wdrażają plany działania w celu rozwiązania kwestii głównych dróg przenoszenia IGO na swoich terytoriach. Ma to na celu zapobieganie niezamierzonemu wprowadzaniu IGO wymienionych w wykazie oraz ich rozprzestrzenianiu się na terytoriach państw członkowskich.

Inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla regionu oraz rodzime inwazyjne gatunki obce

Inwazyjne gatunki obce mogą pochodzić z jednego regionu UE i stwarzać problemy w innym regionie UE. W takim przypadku Komisja może, na wniosek zainteresowanych państw członkowskich, odegrać pewną rolę w zapewnieniu między nimi współpracy w celu zaradzenia problemowi.

Systemy nadzoru

W terminie 18 miesięcy od przyjęcia wykazu IGO państwa członkowskie ustanawiają systemy nadzoru służące do gromadzenia i rejestrowania danych dotyczących występowania w środowisku IGO.

Kontrole urzędowe

Państwa członkowskie miały ustanowić, do 2 stycznia 2016 r., w pełni funkcjonujące struktury prowadzenia kontroli urzędowych niezbędnych do zapobiegania zamierzonemu wprowadzaniu do UE IGO wymienionych w wykazie. Kontrole urzędowe dotyczą kategorii towarów objętych kodami nomenklatury scalonej, do których odniesienie znajduje się w wykazie Unii.

Wczesne wykrywanie i szybka eliminacja nowych inwazyjnych gatunków obcych

Po każdej nowej obserwacji (pierwsza obserwacja lub pierwsza obserwacja po wyeliminowaniu) w państwie członkowskim lub na części jego terytorium IGO ujętego w wykazie należy dokonać jego szybkiej eliminacji. Można jej dokonać środkami letalnymi lub nieletalnymi.

Środki zaradcze wobec inwazyjnych gatunków obcych rozprzestrzenionych na szeroką skalę

• W terminie 18 miesięcy od umieszczenia gatunku w wykazie państwa członkowskie wprowadzają środki zaradcze wobec IGO, które rozprzestrzeniły się już na szeroką skalę na ich terytoriach, aby zminimalizować niepożądane oddziaływanie.
• Te środki, które mogą być letalne lub nieletalne, są proporcjonalne do ich oddziaływania na środowisko oraz dostosowane do konkretnych warunków panujących w państwie członkowskim.

Renaturyzacja uszkodzonych ekosystemów

Państwa członkowskie podejmują środki, aby wesprzeć rewitalizację ekosystemu, który został zdegradowany, uszkodzony lub zniszczony przez IGO wymienione w wykazie.

Środki przejściowe

• Właściciele „zwierząt domowych” będących IGO mogą je zatrzymać, pod warunkiem, że:
  • zostały one nabyte przed sporządzeniem wykazu;
  • podjęto wszystkie właściwe środki w celu uniemożliwienia im rozmnażania lub ucieczki.
• W pierwszym roku po umieszczeniu gatunku w wykazie przedsiębiorstwa lub inne podmioty handlowe mogą w dalszym ciągu sprzedawać ten gatunek do momentu wyczerpania zapasów. W drugim roku po umieszczeniu gatunku w wykazie może on jednak jedynie zostać sprzedany lub przekazany ośrodkowi dysponującemu zezwoleniem lub humanitarnie wyeliminowany. Tego rodzaju transakcje są dopuszczalne pod warunkiem podjęcia wszelkich stosownych kroków w celu zapewnienia, że gatunek nie jest w stanie uciec ani się rozmnożyć.

Akty wykonawcze i delegowane

W rozporządzeniu (UE) nr 1143/2014 przyznano Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów wykonawczych i delegowanych.

• Rozporządzenie delegowane (UE) 2018/968 uzupełnia rozporządzenie (UE) nr 1143/2014 w odniesieniu do ocen ryzyka związanych z IGO. W sposób szczegółowy określa ono metodykę stosowaną w ocenach ryzyka, z uwzględnieniem odnośnych norm krajowych i międzynarodowych, oraz potrzeby nadania priorytetu działaniom skierowanym przeciwko IGO mającym lub mogącym mieć znaczne niepożądane oddziaływanie na różnorodność biologiczną lub powiązane usługi ekosystemowe, jak również na zdrowie ludzkie lub na gospodarkę, gdy takie niepożądane oddziaływanie uznaje się za czynnik obciążający.
• Komisja przyjęła, oprócz aktów wykonawczych aktualizujących wykazy IGO, jeszcze dwa inne akty wykonawcze:
  • rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/145 w sprawie formatu dokumentu służącego za dowód udzielenia zezwolenia przez państwa członkowskie, umożliwiającego ośrodkom prowadzenie niektórych działań dotyczących IGO wymienionych w wykazie;
  • rozporządzenie wykonawcze (UE) 2017/1454 określające techniczne wzory sprawozdań składanych przez państwa członkowskie.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od 1 stycznia 2015 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Inwazyjne gatunki obce (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych (Dz.U. L 317 z 4.11.2014, s. 35–55).

Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 1143/2014 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/968 z dnia 30 kwietnia 2018 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 w odniesieniu do ocen ryzyka związanych z inwazyjnymi gatunkami obcymi (Dz.U. L 174 z 10.7.2018, s. 5–11).

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/1454 z dnia 10 sierpnia 2017 r. określające techniczne wzory sprawozdań składanych przez państwa członkowskie zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 (Dz.U. L 208 z 11.8.2017, s. 15–27).

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1141 z dnia 13 lipca 2016 r. przyjmujące wykaz inwazyjnych gatunków obcych uznanych za stwarzające zagrożenie dla Unii zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 (Dz.U. L 189 z 14.7.2016, s 4–8).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/145 z dnia 4 lutego 2016 r. przyjmujące format dokumentu służącego za dowód udzielenia zezwolenia przez właściwe organy państw członkowskich, umożliwiającego ośrodkom prowadzenie niektórych działań dotyczących inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 (Dz.U. L 30 z 5.2.2016, s. 1–6).

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2022