(1)

Verordening (EU) nr. 231/2014 van het Europees Parlement en de Raad (4) is op 31 december 2020 verstreken. Opdat het externe optreden van de Unie effectief blijft, moet voor de periode tussen 2021 en 2027 een kader voor de planning en uitvoering van de externe bijstand in stand worden gehouden.

(2)

Het instrument voor pretoetredingssteun is erop gericht de begunstigden voor te bereiden op het toekomstige lidmaatschap van de Unie en hun toetredingsproces te ondersteunen. Het is daarom van essentieel belang dat er voor de periode 2021-2027 een specifiek instrument voor pretoetredingssteun voor de in bijlage I vermelde begunstigden (IPA III) bestaat ter ondersteuning van de uitbreiding, waarvan de doelstellingen en de werking stroken met en een aanvulling vormen op de algemene doelstellingen van het externe optreden van de Unie, zoals vastgelegd in artikel 21 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), met inbegrip van de eerbiediging van de grondrechten en -beginselen en de bescherming en bevordering van de mensenrechten, de democratie en de rechtsstaat. Het instrument moet ook een aanvulling vormen op het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa als wereldspeler (NDICI), dat is ingesteld bij Verordening (EU) 2021/947 van het Europees Parlement en de Raad (5).

(3)

In artikel 49 VEU is bepaald dat elke Europese staat die de waarden van eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de rechten van de mens, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren, eerbiedigt en zich ertoe verbindt die waarden uit te dragen, kan verzoeken lid te worden van de Unie. Dit zijn de gemeenschappelijke waarden van lidstaten in een samenleving die wordt gekenmerkt door pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

(4)

Een Europese staat die het lidmaatschap van de Unie heeft aangevraagd, kan alleen lid worden van de Unie als vaststaat dat hij volledig voldoet aan de toetredingscriteria die de Europese Raad van Kopenhagen in juni 1993 heeft vastgesteld (de “criteria van Kopenhagen”) en op voorwaarde dat de Unie het vermogen heeft het nieuwe lid op te nemen. De criteria van Kopenhagen hebben betrekking op stabiele instellingen die de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden, het bestaan van een functionerende markteconomie, de capaciteit om de concurrentiedruk en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd te kunnen bieden, garanderen en op het vermogen om niet alleen de rechten maar ook de plichten die uit de Verdragen voortvloeien, op zich te nemen, zoals het nastreven van de doelstellingen van een politieke, economische en monetaire unie.

(5)

Het uitbreidingsbeleid van de Unie is een strategische investering in vrede, veiligheid, stabiliteit en welvaart in Europa, en brengt de Unie in een betere positie om mondiale uitdagingen het hoofd te bieden. Dit beleid leidt ook tot grotere economische en handelsmogelijkheden, tot wederzijds voordeel van de Unie en de kandidaat-lidstaten, en zorgt tegelijkertijd voor een geleidelijke transformatie van de begunstigden. Het vooruitzicht van het lidmaatschap van de Unie is een krachtige motor voor veranderingsprocessen en leidt tot positieve democratische, politieke, economische en maatschappelijke veranderingen.

(6)

Het uitbreidingsproces is gebaseerd op vaste criteria en eerlijke en consistente voorwaarden. Elke begunstigde wordt op de eigen verdiensten beoordeeld. Door de balans van de vorderingen op te maken en tekortkomingen in kaart te brengen, worden de in bijlage I vermelde begunstigden aangespoord tot en begeleid bij de noodzakelijke ingrijpende hervormingen. Om het uitbreidingsperspectief tot een realiteit te maken, blijft de solide gehechtheid aan “eerst de basis” van essentieel belang. De “eerst de basis”-benadering koppelt de rechtsstaat en grondrechten aan de andere twee cruciale elementen van het toetredingsproces: economische governance — sterkere nadruk op economische ontwikkeling en een beter concurrentievermogen — en versterking van de democratische instellingen en hervorming van het openbaar bestuur. Elk van de drie fundamenten is van cruciaal belang voor de hervormingsprocessen in de in bijlage I vermelde begunstigden, en is gericht op belangrijke zorgpunten van de bevolking. Vooruitgang richting toetreding hangt af van de vraag of de verzoekende staat de waarden van de Unie eerbiedigt en van zijn vermogen om de hervormingen tot stand te brengen en door te voeren die nodig zijn om zijn politieke, institutionele, juridische, administratieve en economische systemen af te stemmen op de regels, de normen, het beleid en de praktijken van de Unie.

(7)

Goede nabuurschapsbetrekkingen en regionale samenwerking zijn essentiële onderdelen van het uitbreidingsproces die tevens uiterst belangrijk zijn voor de veiligheid en de stabiliteit van de Unie in haar geheel. De definitieve, inclusieve en bindende beslechting van bilaterale geschillen is eveneens belangrijk.

(8)

De Europese kernwaarden omarmen en er zich op vastleggen is een keuze, en is essentieel voor alle partners die tot de Unie willen toetreden. De partners moeten bijgevolg hun verantwoordelijkheid nemen voor, en ten volle hechten aan, de Europese waarden, alsmede de handhaving van een op regels en waarden gebaseerde wereldorde voorstaan en het zich krachtig blijven inzetten voor de noodzakelijke hervormingen in het belang van hun bevolking. Hiermee wordt ook bedoeld dat zij zich geleidelijk conformeren aan het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de Unie, met name wat betreft vraagstukken waarbij belangrijke gemeenschappelijke belangen in het geding zijn, zoals beperkende maatregelen en de aanpak van desinformatie en andere hybride dreigingen.

(9)

De Commissie heeft in haar mededeling van 6 februari 2018 getiteld “Een geloofwaardig vooruitzicht op toetreding en een grotere EU-betrokkenheid bij de Westelijke Balkan” het duidelijke, op verdiensten gebaseerde vooruitzicht op het lidmaatschap van de Unie voor de Westelijke Balkan benadrukt. Op 5 februari 2020 heeft de Commissie een herziene methode voor het toetredingsproces gepresenteerd in haar mededeling getiteld “Bevordering van het toetredingsproces — Een geloofwaardig EU-perspectief voor de Westelijke Balkan”, die door de Raad werd goedgekeurd. De Commissie heeft ook een economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan gepresenteerd voor het herstel daarvan op langere termijn na de COVID-19-crisis.

(10)

De Unie en haar lidstaten hebben in de Verklaring van Sofia van 17 mei 2018 en de Verklaring van Zagreb van 6 mei 2020 bevestigd dat zij het Europese perspectief van de Westelijke Balkan ondubbelzinnig steunen, en zich op alle niveaus inzetten om de politieke, economische en sociale transformatie van de regio te ondersteunen. In de Verklaring van Zagreb hebben de Unie en haar lidstaten opnieuw uiting gegeven aan hun krachtige solidariteit met de partners van de Westelijke Balkan, in het bijzonder in de context van de COVID-19-crisis.

(11)

De Europese Raad heeft de status van kandidaat-lidstaat toegekend aan de Republiek Albanië, IJsland, Montenegro, de Republiek Noord-Macedonië, de Republiek Servië en de Republiek Turkije. Hij bevestigde het Europese perspectief van de Westelijke Balkan op basis van het stabilisatie- en associatieproces; dat proces blijft het gemeenschappelijke kader voor de betrekkingen met de Westelijke Balkan. Onverminderd de standpunten over de status of eventuele toekomstige beslissingen die de Europese Raad of de Raad moeten nemen, kunnen gebieden die een dergelijk Europees perspectief genieten, maar waaraan niet de status van kandidaat-lidstaat is toegekend, uitsluitend voor de doelstellingen van deze verordening worden beschouwd als potentiële kandidaat. In maart 2015 heeft de regering van IJsland aan de Unie gevraagd het land niet langer als kandidaat-lidstaat te beschouwen, zonder echter de toetredingsaanvraag van IJsland officieel in te trekken.

(12)

Steun dient tevens te worden verleend uit hoofde van de overeenkomsten die de Unie heeft gesloten met de in bijlage I vermelde begunstigden. De steun uit hoofde van deze verordening moet er voornamelijk op toegespitst zijn de in bijlage I vermelde begunstigden te helpen hun democratische instellingen en de rechtsstaat te versterken, hun justitiële stelsel en openbaar bestuur te hervormen, de grondrechten te eerbiedigen, met inbegrip van de rechten van personen die tot een minderheid behoren, en gendergelijkheid, verdraagzaamheid, sociale inclusie en bestrijding van discriminatie, onder meer met betrekking tot personen in kwetsbare situaties, kinderen of personen met een beperking, te bevorderen. De steun moet ook de ontwikkeling van een sociale markteconomie in overeenstemming met de belangrijkste beginselen en rechten van de Europese pijler van sociale rechten bevorderen, die op 17 november 2017 plechtig is geproclameerd en ondertekend door het Europees Parlement, de Raad en de Commissie (6). De steun mag niet naar acties gaan die bijdragen aan enige vorm van segregatie of sociale uitsluiting.

(13)

Aangezien goede nabuurschapsbetrekkingen en regionale samenwerking essentiële onderdelen van het uitbreidingsproces zijn, moet de steun ook onverminderd bijdragen aan de inspanningen van de in bijlage I vermelde begunstigden om regionale, macroregionale en grensoverschrijdende samenwerking en territoriale ontwikkeling te bevorderen, onder meer via de uitvoering van macroregionale Uniestrategieën. Die programma’s moeten verder bijdragen aan de hoge zichtbaarheid van de steun in de Unie en in de in bijlage I vermelde begunstigden. De steun uit hoofde van deze verordening moet ook een impuls geven aan de economische en sociale ontwikkeling en de economische governance van de begunstigden, de economische integratie in de interne markt van de Unie bevorderen, met inbegrip van douanesamenwerking, bijdragen tot open en eerlijke handel ten behoeve van slimme, duurzame en inclusieve groei, onder meer met beleid op het gebied van regionale ontwikkeling en cohesie, landbouw en plattelandsontwikkeling alsmede sociaal en werkgelegenheidsbeleid, inclusief arbeidsmobiliteit, ontwikkeling van de digitale economie en de digitale samenleving en stimulansen voor onderzoek en innovatie, ook in het kader van het vlaggenschipinitiatief “Digitale Agenda voor de Westelijke Balkan” van 2018.

(14)

Maatregelen uit hoofde van IPA III moeten verzoening, vredesopbouw en conflictpreventie ondersteunen door middel van bemiddeling, vertrouwenwekkende maatregelen en processen ter bevordering van gerechtigheid, waarheidsvinding, herstel en waarborgen ter voorkoming van herhaling.

(15)

Steun uit hoofde van deze verordening moet worden gebruikt om de gezondheidsbeveiliging en paraatheid voor volksgezondheidscrises te versterken, alsmede om, in aanvulling op andere instrumenten van de Unie, de grote economische schok als gevolg van de COVID-19-pandemie op te vangen en de ernstige sociaal-economische gevolgen ervan te beperken door middelen vrij te maken om het economisch herstel van de regio te bespoedigen.

(16)

Bijzondere aandacht moet uitgaan naar het creëren van meer kansen voor jongeren, waaronder jonge werkenden, waarbij erop moet worden toegezien dat deze mogelijkheden bijdragen tot de sociaal-economische ontwikkeling van de in bijlage I vermelde begunstigden. De steun in het kader van deze verordening moet ook braindrain voorkomen.

(17)

De inspanningen van de Unie ter ondersteuning van de vooruitgang van de hervormingen in de in bijlage I vermelde begunstigden via financiering uit hoofde van IPA III moeten door die begunstigden en door de Unie goed kenbaar worden gemaakt. De Unie moet in dat verband communicatie- en campagne-inspanningen opvoeren om de financiering uit hoofde van IPA III zichtbaar te maken.

(18)

De Unie moet, op basis van de ervaringen van de lidstaten, de transitie van de in bijlage I vermelde begunstigden naar de toetreding ondersteunen. Dergelijke samenwerking moet met name gericht zijn op het delen van de ervaringen die de lidstaten tijdens hun eigen hervormingsprocessen hebben opgedaan.

(19)

Het versterken van de rechtsstaat, waaronder de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, de bestrijding van corruptie, witwassen en georganiseerde criminaliteit, en transparantie, goed bestuur op alle niveaus en hervorming van het openbaar bestuur, onder meer op het gebied van overheidsopdrachten, mededinging en staatssteun, blijven belangrijke uitdagingen die voor de begunstigden van wezenlijk belang zijn om dichter bij de Unie te komen en zich voor te bereiden op het volledig nakomen van de verplichtingen van het lidmaatschap van de Unie. Gezien het langetermijnkarakter van de hervormingen op die gebieden en de noodzaak om een staat van dienst op te bouwen, moet de financiële steun uit hoofde van deze verordening gebruikt worden om die kwesties zo spoedig mogelijk aan te pakken.

(20)

Volgens het beginsel van de participatieve democratie moet de Commissie bij alle in bijlage I vermelde begunstigden de versterking van de parlementaire capaciteiten, het parlementair toezicht, democratische procedures en eerlijke vertegenwoordiging aanmoedigen.

(21)

Betere strategische en operationele samenwerking op het gebied van veiligheid tussen de Unie en de in bijlage I vermelde begunstigden is van cruciaal belang voor een doeltreffende en doelmatige aanpak van dreigingen op het gebied van veiligheid, georganiseerde criminaliteit en terrorisme.

(22)

Samenwerking op het gebied van migratie op internationaal en regionaal niveau, onder meer door het verder consolideren van de grens- en migratiebeheercapaciteiten, het waarborgen van toegang tot internationale bescherming, het delen van relevante informatie, het aanscherpen van de grenscontroles en het opdrijven van de inspanningen om irreguliere migratie aan te pakken, het aanpakken van gedwongen ontheemding en het bestrijden van mensenhandel en mensensmokkel, is een belangrijk aspect van de samenwerking tussen de Unie en de in bijlage I vermelde begunstigden.

(23)

Opdat de bevolking de waarden van de Unie en de voordelen en verplichtingen van een eventueel lidmaatschap van de Unie zou accepteren en begrijpen, en om tegelijk desinformatie te bestrijden, moet de communicatiecapaciteit van de in bijlage I vermelde begunstigden worden verbeterd.

(24)

Het is nodig dat de Unie het voortouw neemt bij de transitie naar een gezonde planeet en een meer verbonden wereld. De Europese Green Deal, zoals uiteengezet in de mededeling van de Commissie van 11 december 2019, biedt een hernieuwde inzet en een nieuw strategisch kader om die mondiale doelstelling te verwezenlijken. De Unie moet haar invloed, expertise en financiële steun aanwenden om de in bijlage I vermelde begunstigden ertoe aan te zetten samen met haar voor verduurzaming te kiezen. Deze verordening moet derhalve de groene agenda promoten door milieubescherming te versterken, bij te dragen tot de mitigatie van klimaatverandering en meer klimaatbestendigheid, en vaart te zetten achter de overgang naar een koolstofarme economie.

(25)

De in bijlage I vermelde begunstigden moeten beter voorbereid zijn op wereldwijde uitdagingen zoals duurzame ontwikkeling en klimaatverandering, en zich aansluiten bij de inspanningen van de Unie om die problemen aan te pakken. Gelet op het belang van de strijd tegen de klimaatverandering, in overeenstemming met de toezeggingen van de Unie om de Overeenkomst van Parijs die is aangenomen in het kader van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (7) uit te voeren en de duurzameontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties te verwezenlijken, moet IPA III bijdragen aan het mainstreamen van klimaatacties in de beleidsdomeinen van de Unie en aan de realisering van de algemene doelstelling dat 30 % van de Uniebegroting aan klimaatdoelen wordt besteed alsmede aan de ambitie om in 2024 7,5 % en in 2026 en 2027 10 % van de begroting voor biodiversiteitsuitgaven te bestemmen, daarbij rekening houdend met de bestaande overlappingen tussen klimaat- en biodiversiteitsdoelen. Bij de acties in het kader van IPA III zal naar verwachting 18 % van het totale budget van IPA III bijdragen aan de klimaatdoelen, met de bedoeling om dit percentage te verhogen tot 20 % in 2027. De relevante acties moeten worden vastgesteld tijdens de voorbereiding en uitvoering van IPA III, en de totale bijdrage uit IPA III moet worden geëvalueerd en getoetst.

(26)

Acties in het kader van IPA III moeten de uitvoering ondersteunen van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties die in september 2015 is goedgekeurd, als een universele agenda waaraan de Unie en haar lidstaten zich volledig hebben gecommitteerd en die alle in bijlage I vermelde begunstigden hebben onderschreven. Naast acties waarbij het klimaat een van de voornaamste doelstellingen is, moeten de acties in het kader van IPA III — om die doelen te verwezenlijken — waar mogelijk doelen inzake milieuduurzaamheid en klimaatverandering in alle sectoren mainstreamen, met bijzondere aandacht voor milieubescherming en het aanpakken van grensoverschrijdende verontreiniging, en moeten deze acties ernaar streven groene groei te integreren in nationale en lokale strategieën, met inbegrip van de bevordering van duurzaamheidscriteria in overheidsopdrachten. Acties in het kader van IPA III moeten in overeenstemming zijn met het beginsel van “niet schaden” en voor zover mogelijk voldoen aan de taxonomie van de Unie, met name om de duurzaamheid van de investeringen in de Westelijke Balkan en Turkije te waarborgen.

(27)

Bij de uitvoering van deze verordening moet worden uitgegaan van de beginselen van gendergelijkheid en de versterking van de positie van vrouwen en meisjes, en moet worden gestreefd naar de bescherming en bevordering van vrouwen- en meisjesrechten overeenkomstig de genderactieplannen van de Unie en de desbetreffende conclusies van de Raad en internationale verdragen, met inbegrip van de conclusies van de Raad over vrouwen, vrede en veiligheid van 10 december 2018. Het bevorderen van gendergelijkheid en het versterken van de positie van vrouwen en meisjes in het externe optreden van de Unie en het opvoeren van de inspanningen om de in de EU-genderactieplannen vermelde minimumprestatienormen te halen, moeten leiden tot een genderbewuste en transformatieve benadering in de samenwerking tussen de Unie en de in bijlage I vermelde begunstigden. Gendergelijkheid moet in alle stadia van de uitvoering van deze verordening worden weerspiegeld en geïntegreerd.

(28)

In deze verordening worden de financiële middelen voor de gehele looptijd van IPA III vastgesteld die in het kader van de jaarlijkse begrotingsprocedure voor het Europees Parlement en de Raad het voornaamste referentiebedrag moeten vormen in de zin van punt 18 van het Interinstitutioneel Akkoord van 16 december 2020 tussen het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie betreffende de begrotingsdiscipline, de samenwerking in begrotingszaken en een goed financieel beheer, alsmede de nieuwe eigen middelen, met inbegrip van een routekaart voor de invoering van nieuwe eigen middelen (8).

(29)

De Commissie en de lidstaten moeten zorgen voor de naleving, samenhang, consistentie en complementariteit van hun steun, met name door regelmatig overleg te plegen en frequent informatie uit te wisselen in de verschillende fasen van de steuncyclus, ook op lokaal niveau. De noodzakelijke maatregelen moeten worden genomen om de coördinatie en de complementariteit met andere donoren te verbeteren, onder meer door regelmatig overleg. De Commissie moet ervoor zorgen dat de relevante belanghebbenden in de in bijlage I vermelde begunstigden, met inbegrip van maatschappelijke organisaties en lokale en regionale overheden, naargelang het geval, terdege worden geraadpleegd en op tijd toegang hebben tot relevante informatie, zodat zij een zinvolle rol kunnen spelen bij de opzet en uitvoering van programma’s en de daarmee samenhangende monitoringprocessen. De rol van maatschappelijke organisaties moet worden versterkt in het kader van programma’s die via overheidsinstanties worden uitgevoerd, als wanneer die organisaties direct begunstigde zijn van steun van de Unie. Evenzo moeten met de door de Unie verleende hulp ook mensenrechtenverdedigers worden ondersteund.

(30)

De prioritering van de acties ter verwezenlijking van de doelstellingen op de betrokken beleidsterreinen die uit hoofde van deze verordening worden ondersteund, moet door de Commissie worden vastgelegd in een programmeringskader voor de duur van het meerjarig financieel kader voor de periode 2021-2027 (“IPA-programmeringskader”). Het IPA-programmeringskader moet worden vastgesteld in partnerschap met de in bijlage I vermelde begunstigden, conform het algemene beleidskader en de algemene beleidsbeginselen alsmede met de in deze verordening vastgestelde algemene en specifieke doelstellingen, waarbij naar behoren rekening moet worden gehouden met de nationale strategieën ter zake. In het IPA-programmeringskader moet worden bepaald op welke gebieden bijstand moet worden verleend, met een indicatieve toewijzing voor elk steungebied, inclusief een schatting van de klimaatgerelateerde uitgaven.

(31)

Het is in het algemeen belang van de Unie en de in bijlage I vermelde begunstigden dat de inspanningen van deze begunstigden om hervormingen in hun politieke, juridische en economische systemen door te voeren met het oog op het lidmaatschap van de Unie, worden ondersteund. De steun moet zowel op een prestatiebenadering als op het beginsel van eerlijke verdeling worden gebaseerd, opdat alle in bijlage I vermelde begunstigden vooruitgang kunnen boeken. De steun moet gericht zijn op en aangepast zijn aan hun specifieke situatie, rekening houdend met eventuele verdere inspanningen die nodig zijn om de doelstellingen van deze verordening te verwezenlijken. De behoeften en capaciteiten van de in bijlage I vermelde begunstigden moeten in aanmerking worden genomen volgens het beginsel van eerlijke verdeling, zulks ter voorkoming van een disproportioneel lage steun in vergelijking met andere begunstigden. De steun in het kader van deze verordening moet worden gedifferentieerd in omvang en intensiteit naargelang de prestaties van de in bijlage I vermelde begunstigden, meer bepaald naargelang hun inzet en vorderingen bij het doorvoeren van hervormingen, met name op het gebied van de rechtsstaat en de grondrechten, de democratische instellingen en de hervorming van het openbaar bestuur, alsmede op het gebied van economische ontwikkeling en concurrentievermogen.

(32)

Indien de toepasselijke indicatoren een significante achteruitgang of een aanhoudend uitblijven van vorderingen bij een in bijlage I vermelde begunstigde uitwijzen op de gebieden die onder de “eerst de basis”-benadering vallen, moeten de reikwijdte en de intensiteit van de steun dienovereenkomstig worden bijgesteld, onverminderd de bevoegdheden van de Raad om beperkende maatregelen vast te stellen na een besluit over de gedeeltelijke of gehele onderbreking of beperking van de economische en financiële betrekkingen met een of meer derde landen overeenkomstig artikel 215 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en onverminderd de bevoegdheid van de Commissie om betalingen of de uitvoering van financieringsovereenkomsten op te schorten overeenkomstig Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 van het Europees Parlement en de Raad (9) (het “Financieel Reglement”). Er moet terdege rekening worden gehouden met de eerbiediging door de begunstigden van de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties en het internationaal recht.

(33)

De Commissie moet de uitvoering van het IPA-programmeringskader jaarlijks beoordelen en beschrijven hoe de prestatiebenadering en het beginsel van eerlijke verdeling zijn toegepast. In die beoordeling moet ook een stand van zaken worden verstrekt over het financieringsniveau voor elke doelstelling en voor elke in bijlage I vermelde begunstigde. De beoordeling moet het bij deze verordening ingestelde comité ook voldoende informatie verstrekken om de Commissie te ondersteunen.

(34)

De Commissie moet voorzien in duidelijke toezichts- en evaluatiemechanismen om voor een effectieve verantwoordingsplicht en transparantie te zorgen bij de uitvoering van de begroting van de Unie, en om te zorgen voor een doeltreffende beoordeling van de vooruitgang inzake de doelstellingen van deze verordening. Indien mogelijk en relevant, moeten de resultaten van het externe optreden van de Unie worden gemonitord en geëvalueerd op basis van vooraf gedefinieerde, transparante, landspecifieke en meetbare indicatoren die zijn afgestemd op de kenmerken en doelstellingen van IPA III.

(35)

De overgang van het direct beheer van de pretoetredingsmiddelen door de Commissie naar indirect beheer door de begunstigden moet geleidelijk verlopen en worden afgestemd op de capaciteit van elk van hen, met inachtneming van de beginselen van goed bestuur. De Commissie moet de nodige toezichtsmaatregelen nemen ter bescherming van de financiële belangen van de Unie, en zij moet deze overgang indien nodig kunnen omkeren. De steun moet gebruik blijven maken van de structuren en instrumenten die hun waarde in het pretoetredingsproces al bewezen hebben.

(36)

De Unie moet ervoor zorgen dat de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk worden gebruikt, zodat haar externe optreden optimaal effect sorteert. Dat moet worden bereikt door middel van samenhang, consistentie en complementariteit met de externe financieringsinstrumenten van de Unie en door middel van synergieën met andere beleidslijnen en programma’s van de Unie, zoals Horizon Europa — het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, dat is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/695 van het Europees Parlement en de Raad (10), Erasmus+, dat is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/817 van het Europees Parlement en de Raad (11), het programma Creatief Europa, dat is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/818 van het Europees Parlement en de Raad (12), de Europese Green Deal, het Fonds voor een rechtvaardige transitie, dat is vastgesteld bij Verordening 2021/1056 van het Europees Parlement en de Raad (13) en de Connecting Europe Facility, die is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/1153 van het Europees Parlement en de Raad (14), in voorkomend geval met inbegrip van samenhang en complementariteit met de macrofinanciële bijstand.

(37)

Met het oog op een maximaal effect van gecombineerde steunmaatregelen ten behoeve van een gemeenschappelijk doel moet in het kader van IPA III kunnen worden bijgedragen aan acties in het kader van andere programma’s, mits de bijdragen niet dezelfde kosten dekken.

(38)

De Uniefinanciering in het kader van IPA III moet worden ingezet voor het financieren van maatregelen in het kader van de internationale dimensie van Erasmus+, die moeten worden uitgevoerd overeenkomstig Verordening (EU) 2021/817.

(39)

De horizontale financiële regels die het Europees Parlement en de Raad op grond van artikel 322 VWEU hebben vastgesteld, zijn op deze verordening van toepassing. Deze regels zijn neergelegd in het Financieel Reglement en bepalen met name de procedure voor het opstellen en uitvoeren van de begroting door middel van subsidies, prijzen, aanbestedingen en indirect beheer, en voorzien in controles op de verantwoordelijkheid van financiële actoren. De op grond van artikel 322 VWEU vastgestelde regels omvatten tevens een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting.

(40)

Aangezien de eerbiediging van de democratie, de mensenrechten en de rechtsstaat essentieel is voor een goed financieel beheer en doeltreffende Uniefinanciering als bedoeld in het Financieel Reglement, kan steun worden geschorst als de democratie, de mensenrechten of de rechtsstaat erop achteruitgaan door toedoen van een in bijlage I vermelde begunstigde.

(41)

De financieringsvormen en uitvoeringswijzen in het kader van deze verordening moeten worden gekozen op basis van hun vermogen om de specifieke doelstellingen van de acties te verwezenlijken en resultaten te boeken, waarbij met name rekening moet worden gehouden met de kosten van controles, administratieve lasten en het verwachte risico van niet-naleving. Daarbij moet het gebruik van vaste bedragen, financiering volgens een vast percentage en eenheidskosten worden overwogen, alsmede niet aan kosten gekoppelde financiering als bedoeld in artikel 125, lid 1, van het Financieel Reglement.

(42)

De Unie moet voor de uitvoering van zijn extern optreden gemeenschappelijke regels blijven toepassen. De regels en procedures voor de uitvoering van de instrumenten van de Unie voor het financieren van het externe optreden zijn vastgelegd in Verordening (EU) 2021/947. Er moeten nadere bepalingen worden vastgesteld om specifieke situaties aan te pakken, met name in het geval van grensoverschrijdende samenwerking en betreffende de beleidsgebieden landbouw en plattelandsontwikkeling.

(43)

Externe acties worden vaak uitgevoerd in een zeer instabiele context die een snelle en voortdurende aanpassing vereist aan de veranderende behoeften van de Uniepartners en aan de mondiale uitdagingen op het gebied van bijvoorbeeld de mensenrechten, democratie en behoorlijk bestuur, veiligheid en stabiliteit, klimaatverandering en milieu, irreguliere migratie en gedwongen ontheemding, en de dieperliggende oorzaken ervan. Om het beginsel van voorspelbaarheid te verzoenen met de noodzaak om snel te reageren op nieuwe behoeften moet bijgevolg de financiële uitvoering van de programma’s worden aangepast. Opdat de Unie beter kan reageren op onvoorziene behoeften en zonder af te wijken van het beginsel van jaarlijkse vaststelling van de begroting van de Unie, moet in deze verordening de flexibiliteit behouden blijven die in het kader van het Financieel Reglement voor andere beleidsterreinen wordt geboden, namelijk overdracht en herbestemming van vastgelegde middelen, met inachtneming van de doelstellingen van deze verordening. Dit zal ervoor zorgen dat de middelen van de Unie efficiënt worden benut, zowel voor de burgers van de Unie als voor de in bijlage I vermelde begunstigden, en zo veel mogelijk middelen van de Unie ter beschikking komen voor het externe optreden van de Unie.

(44)

Het nieuwe Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling+ (EFDO+) dat is ingesteld bij Verordening (EU) 2021/947 en voortbouwt op zijn voorganger, moet een geïntegreerd financieringspakket vormen dat wereldwijd, onder andere aan de in bijlage I vermelde begunstigden, financieringscapaciteit biedt in de vorm van subsidies, begrotingsgaranties en andere financiële instrumenten. Het Investeringskader voor de Westelijke Balkan (WBIF) moet zorgen voor de governance van de EFDO+-activiteiten die uit hoofde van deze verordening met betrekking tot de Westelijke Balkan worden uitgevoerd. In de stuurgroep van het WBIF zitten de in bijlage I vermelde begunstigden uit de Westelijke Balkan, de lidstaten die bijdragen aan het gemeenschappelijke fonds voor de Westelijke Balkan, de betreffende financiële instellingen en de betreffende regionale organisaties, al naargelang het geval. De specifieke strategische raad voor de EFDO+-verrichtingen met betrekking tot de Westelijke Balkan moet even inclusief blijven.

(45)

De bij Verordening (EU) 2021/947 ingestelde garantie voor extern optreden ondersteunt de EFDO+-verrichtingen, en IPA III dient om tegemoet te komen aan de voorzieningsbehoeften in verband met de verrichtingen die ten goede komen aan de in bijlage I vermelde begunstigden, met inbegrip van de voorzieningen en verplichtingen die voortvloeien uit de leningen voor macrofinanciële bijstand.

(46)

Het is van belang ervoor te zorgen dat de programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking worden toegepast in overeenstemming met het kader dat door de programma’s voor extern optreden en Verordening (EU) 2021/1059 van het Europees Parlement en de Raad (15) tot stand is gekomen. Er moeten bij deze verordening specifieke bepalingen inzake medefinanciering worden vastgesteld.

(47)

De in deze verordening bedoelde jaarlijkse of meerjarige actieplannen en maatregelen zijn werkprogramma’s in de zin van het Financieel Reglement. Jaarlijkse of meerjarige actieplannen bestaan uit een reeks maatregelen, samengevoegd tot één document.

(48)

Overeenkomstig het Financieel Reglement, Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad (16) en Verordeningen (EG, Euratom) nr. 2988/95 (17), (Euratom, EG) nr. 2185/96 (18) en (EU) 2017/1939 (19) van de Raad moeten de financiële belangen van de Unie worden beschermd door middel van evenredige maatregelen, onder meer maatregelen met betrekking tot preventie, opsporing, correctie en onderzoek van onregelmatigheden, waaronder fraude, met betrekking tot de terugvordering van verloren gegane, ten onrechte betaalde of onjuist bestede financiële middelen en, waar passend, met betrekking tot het opleggen van administratieve sancties. Met name heeft het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) overeenkomstig Verordeningen (Euratom, EG) nr. 2185/96 en (EU, Euratom) nr. 883/2013 de bevoegdheid administratieve onderzoeken uit te voeren, met inbegrip van controles en verificaties ter plaatse, om vast te stellen of er sprake is van fraude, corruptie of andere onwettige activiteiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad. Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1939 bevoegd tot onderzoek en vervolging van strafbare feiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad als bepaald in Richtlijn (EU) 2017/1371 van het Europees Parlement en de Raad (20). Personen of entiteiten die middelen van de Unie ontvangen, moeten overeenkomstig het Financieel Reglement volledig meewerken aan de bescherming van de financiële belangen van de Unie, de nodige rechten en toegang verlenen aan de Commissie, OLAF, de Rekenkamer en, ten aanzien van de lidstaten die deelnemen aan nauwere samenwerking op grond van Verordening (EU) 2017/1939, het EOM, en ervoor zorgen dat derden die betrokken zijn bij de uitvoering van financiële middelen van de Unie gelijkwaardige rechten verlenen. De in bijlage I vermelde begunstigden dienen onregelmatigheden, met inbegrip van fraude, waarover een eerste administratief of gerechtelijk proces-verbaal is opgesteld, onverwijld aan de Commissie te melden en haar op de hoogte te houden van het verloop van de administratieve en gerechtelijke procedures. Teneinde de werkwijze aan te passen aan de goede praktijken in de lidstaten dienen dergelijke meldingen te worden verricht met door de Commissie ingestelde elektronische middelen die gebruikmaken van het Irregularity Management System.

(49)

De steun uit hoofde van deze verordening moet worden uitgevoerd op transparante, verantwoordingsplichtige en gedepolitiseerde wijze. De Commissie moet hier nauwlettend op toezien, ook op lokaal niveau.

(50)

Communicatie stimuleert het democratisch debat, versterkt de institutionele controle en het toezicht op de Uniefinanciering en draagt bij tot de geloofwaardigheid van de Unie. De Unie en de begunstigden van de Uniefinanciering moeten de acties van de Unie zichtbaarder te maken en moeten adequaat communiceren over de meerwaarde van de Uniesteun. In dat verband moeten, overeenkomstig het Financieel Reglement, overeenkomsten die met ontvangers van Uniefinanciering zijn gesloten, verplichtingen bevatten die de nodige zichtbaarheid verlenen, en moet de Commissie tijdig en gepast handelen wanneer die verplichtingen niet worden nagekomen.

(51)

Teneinde rekening te houden met eventuele wijzigingen in het uitbreidingsbeleidskader of met significante ontwikkelingen in de in bijlage I vermelde begunstigden, moet aan de Commissie de bevoegdheid worden overgedragen om overeenkomstig artikel 290 VWEU handelingen vast te stellen tot aanpassing en actualisering van de in de bijlagen II en III vermelde thematische steunprioriteiten en om een gedelegeerde handeling vast te stellen als aanvulling op deze verordening waarin bepaalde specifieke doelstellingen en thematische prioriteiten voor steun worden vastgelegd. Het is van bijzonder belang dat de Commissie bij haar voorbereidende werkzaamheden tot passende raadplegingen overgaat, onder meer op deskundigenniveau, en dat die raadplegingen gebeuren in overeenstemming met de beginselen die zijn vastgelegd in het Interinstitutioneel Akkoord van 13 april 2016 over beter wetgeven (21). Met name om te zorgen voor gelijke deelname aan de voorbereiding van gedelegeerde handelingen ontvangen het Europees Parlement en de Raad alle documenten op hetzelfde tijdstip als de deskundigen van de lidstaten, en hebben hun deskundigen systematisch toegang tot de vergaderingen van de deskundigengroepen van de Commissie die zich bezighouden met de voorbereiding van de gedelegeerde handelingen.

(52)

Om eenvormige voorwaarden te waarborgen voor de uitvoering van deze verordening, in het bijzonder wat betreft de specifieke voorwaarden en structuren voor indirect beheer met de in bijlage I vermelde begunstigden en de uitvoering van de steun voor plattelandsontwikkeling, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. Die bevoegdheden moeten worden uitgeoefend in overeenstemming met Verordening (EU) nr. 182/2011van het Europees Parlement en de Raad (22). Bij het vaststellen van de eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van deze verordening moet rekening worden gehouden met de lessen die zijn getrokken uit het beheer en de uitvoering van in het verleden verleende pretoetredingssteun. Die eenvormige voorwaarden moeten worden gewijzigd indien ontwikkelingen dat vergen.

(53)

Het bij deze verordening ingestelde comité moet ook bevoegd zijn voor rechtshandelingen en vastleggingen uit hoofde van Verordening (EG) nr. 1085/2006 van de Raad (23) en Verordening (EU) nr. 231/2014, alsook voor de uitvoering van artikel 3 van Verordening (EG) nr. 389/2006 van de Raad (24).

(54)

Daar de doelstellingen van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt maar beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 VEU neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om die doelstellingen te verwezenlijken.

(55)

Om ervoor te zorgen dat de steun voor het betrokken beleidsgebied ononderbroken doorloopt en de uitvoering van start kan gaan vanaf het begin van het meerjarig financieel kader 2021-2027, moet deze verordening met spoed in werking treden, en met terugwerkende kracht van toepassing zijn vanaf 1 januari 2021,