(1)

Tá tábhacht ar leith ag baint le hárachas i gcoinne dliteanas sibhialta i ndáil le húsáid mótarfheithiclí (“mótarárachas”) do shaoránaigh na hEorpa, cibé acu is sealbhóirí polasaí iad nó daoine a d’fhéadfadh a bheith ina ndaoine díobhálaithe mar thoradh ar thionóisc. Is mórábhar cúraim do ghnóthais árachais é freisin mar gur deighleog shuntasach den mhargadh árachais “neamhshaoil” san Aontas é. Chomh maith leis sin, bíonn tionchar suntasach ag mótarárachas ar shaorghluaiseacht daoine, earraí agus feithiclí agus, dá bhrí sin, ar an margadh inmheánach. Dá bhrí sin, ba cheart é a bheith ina phríomhchuspóir ag gníomhaíocht an Aontais i réimse na seirbhísí airgeadais an margadh inmheánach sa réimse sin a dhaingniú agus a chomhdhlúthú.

(2)

In 2017, rinne an Coimisiún meastóireacht ar fheidhmiú Threoir 2009/103/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (3), lena n-áirítear a héifeachtúlacht, éifeachtacht agus comhsheasmhacht le beartais eile de chuid an Aontais. Ba é conclúid na meastóireachta go bhfeidhmíonn Treoir 2009/103/CE go maith ar an iomlán, agus ní gá í a leasú maidir le tromlach na ngnéithe. Mar sin féin, aithníodh ceithre réimse a mbeadh leasuithe spriocdhírithe iomchuí ina leith: cúiteamh do dhaoine díobhálaithe mar thoradh ar thionóiscí i gcás ina bhfuil an gnóthas árachais lena mbaineann dócmhainneach, íosmhéideanna cumhdaigh árachais éigeantacha, seiceálacha árachais a dhéanann na Ballstáit ar fheithiclí, agus an úsáid a bhaineann gnóthas árachais nua as ráitis faoi stair na n-éileamh de chuid sealbhóirí polasaí. I dteannta na gceithre réimse sin, sainaithníodh na réimsí seo a leanas, eadhon feithiclí seolta, tionóiscí lena mbaineann leantóir arna tharraingt ag feithicil, uirlisí neamhspleácha comparáide praghsanna mótarárachais, agus ionaid faisnéise agus faisnéis do dhaoine díobhálaithe, mar réimsí a mbeadh leasuithe spriocdhírithe iomchuí ina leith. Thairis sin, ba cheart soiléireacht Threoir 2009/103/CE a fheabhsú tríd an téarma “duine díobhálaithe” nó “duine a ndearnadh díobháil dó nó di” a chur in ionad an téarma “íospartach”, a úsáidtear sa Treoir sin mar chomhchiall le “duine díobhálaithe”, de réir mar is iomchuí, trí leasuithe iomchuí. Tá sé de chuspóir eisiach ag na leasuithe sin comhchuibhiú a dhéanamh ar an téarmaíocht a úsáidtear sa Treoir sin agus ní hionann iad agus athrú substainte.

(3)

Ó tháinig Treoir 2009/103/CE i bhfeidhm, tá go leor cineálacha nua feithiclí atá á gcumhachtú le mótar tagtha ar an margadh. Tá cuid acu á gcumhachtú le mótar leictreach amháin, agus tá cuid acu á gcumhachtú le trealamh cúnta. Ba cheart feithiclí den sórt sin a chur san áireamh agus an bhrí atá le “feithicil” á shainmhíniú. Ba cheart an sainmhíniú sin a bheith bunaithe ar shaintréithe ginearálta feithiclí den sórt sin, go háirithe a n-uasluas dearaidh agus a nglanmheáchain, agus ba cheart go bhforálfaí leis nach gcumhdaítear ach feithiclí a thiomáintear le cumhacht mheicniúil amháin. Ba cheart feidhm a bheith ag an sainmhíniú sin go neamhspleách ar an líon rothaí atá ag an bhfeithicil. Níor cheart cathaoireacha rothaí atá beartaithe lena n-úsáid ag daoine atá faoi mhíchumas fisiceach a chur san áireamh sa sainmhíniú.

(4)

Ba cheart feithiclí leictreacha éadroma nach dtagann faoin sainmhíniú ar “fheithicil” a eisiamh ó raon feidhme Threoir 2009/103/CE. Níor cheart, áfach, go gcuirfeadh aon ní sa Treoir sin bac ar Bhallstáit, faoina ndlí náisiúnta, mótarárachas a éileamh, faoi réir coinníollacha a leagfaidh siad síos, i ndáil le haon mhótarthrealamh a úsáidtear ar thalamh nach dtagann faoin sainmhíniú ar “fheithicil” a leagtar síos sa Treoir sin, agus nach gceanglaítear, dá bhrí sin, leis an Treoir sin árachas den sórt sin a fháil ina leith. Níor cheart ach oiread go gcuirfeadh an Treoir sin bac ar na Ballstáit foráil a dhéanamh, ina ndlíthe náisiúnta, d’íospartaigh tionóiscí a tharlaíonn mar thoradh ar threalamh mótair eile rochtain a bheith acu ar chomhlacht cúitimh an Bhallstáit mar a chinntear i gCaibidil 4. Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann a chinneadh freisin, i gcás ina ndéantar díobháil ar dhaoine a bhfuil cónaí orthu ina gcríoch i dtionóisc arb é mótarthrealamh eile den sórt sin is cúis léi i mBallstát eile nach n-éilíonn mótarárachas don mhótarthrealamh sin, go mbeidh rochtain ag na cónaitheoirí sin ar an gcomhlacht cúitimh mar a chinntear i gCaibidil 4 sa Bhallstát ina bhfuil siad ina gcónaí. Ba cheart an deis a bheith ag comhlachtaí cúitimh na mBallstát comhaontú frithpháirteach a dhéanamh faoi na bealaí ina gcomhoibreoidh siad i gcás den sórt sin.

(5)

I mbreithiúnais ó Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh le déanaí, eadhon ina breithiúnais i gcásanna Vnuk (4), Rodrigues de Andrade (5) agus Torreiro (6), shoiléirigh an Chúirt Bhreithiúnais ciall an choincheapa “úsáid feithiclí”. Shoiléirigh an Chúirt Bhreithiúnais go háirithe go bhfuil mótarfheithiclí ceaptha lena n-úsáid mar mhodh taistil de ghnáth, beag beann ar thréithe na bhfeithiclí sin, agus go gcumhdaítear faoi úsáid na bhfeithiclí sin aon úsáid feithicle atá comhsheasmhach lena gnáthfheidhmiú mar mhodh taistil, beag beann ar an tír-raon ar a n-úsáidtear an mhótarfheithicil agus ar cé acu an bhfuil sí ina stad nó ag gluaiseacht. Níl feidhm ag Treoir 2009/103/CE más rud é, tráth na tionóisce, gurb í “úsáid seachas mar mhodh iompair” gnáthfheidhm feithicle den sórt sin. D’fhéadfadh an cás a bheith amhlaidh mura n-úsáidtear an fheithicil de réir Airteagal 3, an chéad mhír, den Treoir sin, toisc gurb í an ghnáthfheidhm atá aici, mar shampla, “úsáid mar fhoinse cumhachta tionsclaíche nó talmhaíochta”. Ar mhaithe le deimhneacht dhlíthiúil, is iomchuí léiriú a thabhairt ar an gcásdlí sin i dTreoir 2009/103/CE trí shainmhíniú ar “úsáid feithicle” a thabhairt isteach.

(6)

Tá roinnt mótarfheithiclí níos lú agus dá bhrí sin, is lú is dóichí go ndéanfaidís díobháil shuntasach phearsanta nó damáiste suntasach do mhaoin ná mótarfheithiclí eile. Bheadh sé díréireach agus ní bheadh sé in ann seasamh i bhfad na haimsire iad a áireamh i raon feidhme Threoir 2009/103/CE. Dá gcuirfí san áireamh iad, bhainfí an bonn de ghlacadh le feithiclí nua, amhail rothair leictreacha, nach dtiomáintear le cumhacht mheicniúil amháin, agus dhíspreagfaí nuálaíocht. Thairis sin, níl dóthain fianaise ann go bhféadfadh feithiclí níos lú den sórt sin a bheith ina gcúis le tionóiscí a mbeadh daoine díobhálaithe mar thoradh orthu ar an scála céanna le feithiclí eile amhail gluaisteáin nó trucailí. I gcomhréir le prionsabail na coimhdeachta agus na comhréireachta, níor cheart go gcumhdódh ceanglais ar leibhéal an Aontais, dá bhrí sin, ach na feithiclí sin a shainmhínítear amhlaidh i dTreoir 2009/103/CE.

(7)

Mar phrionsabal, le mótarárachas, ba cheart go gcumhdófaí tionóiscí i ngach áit sna Ballstáit. Mar sin féin, tá forálacha ag Ballstáit áirithe lena rialaítear feithiclí a úsáidtear go heisiach i limistéir shonracha a bhfuil rochtain theoranta orthu. Ba cheart go bhféadfadh na Ballstáit sin maoluithe teoranta a dhéanamh ar Airteagal 3 de Threoir 2009/103/CE i ndáil le limistéir shrianta nár cheart do dhaoine neamhúdaraithe dul isteach iontu, amhail limistéir a bhaineann go sonrach le suíomh agus limistéir ina bhfuil trealamh ag calafoirt agus ag aerfoirt. Aon Bhallstát a chinneann maoluithe den sórt sin a dhéanamh, ba cheart dó bearta iomchuí a dhéanamh freisin chun a áirithiú go n-íocfar cúiteamh i leith aon chaillteanais nó díobhála arb iad feithicil den sórt sin is cúis leo.

(8)

Ba cheart freisin go bhféadfadh Ballstát gan mótarárachas éigeantach a éileamh d’fheithiclí nach gceadaítear a úsáid ar bhóithre poiblí i gcomhréir lena dhlí náisiúnta. Mar sin féin, ba cheart do na Ballstáit sin bearta iomchuí a ghlacadh chun a áirithiú go n-íocfar cúiteamh i leith aon chaillteanais nó díobhála arb iad feithicil den sórt sin is cúis leo, ach amháin i gcás ina gcinneann an Ballstát freisin maolú ar Airteagal 10 de Threoir 2009/103/CE i ndáil le cúiteamh i leith damáiste de dheasca feithiclí den sórt sin i limistéir nach bhfuil rochtain ag an bpobal orthu de bharr sriain dhlíthiúil nó fhisiciúil ar rochtain ar na limistéir sin, mar a shainmhínítear lena dhlíthe náisiúnta. Ba cheart feidhm a bheith ag maolú den sórt sin ar Airteagal 10 maidir le feithiclí ar chinn Ballstát maolú ar an oibleagáid árachais ina leith toisc nach gceadaítear na feithiclí sin a úsáid ar bhóithre poiblí i gcomhréir lena dhlí náisiúnta, fiú más rud é go bhféadfadh an oibleagáid árachais do na feithiclí sin tairbhe a bhaint as maolú eile freisin, dá bhforáiltear in Airteagal 5 de Threoir 2009/103/CE.

(9)

I mBallstáit áirithe, tá forálacha ann maidir le húsáid feithiclí mar mhodh lena ndéantar díobháil phearsanta nó damáiste do mhaoin d’aon turas. I gcás inarb infheidhme, maidir leis na cionta is tromchúisí, ba cheart cead a bheith ag na Ballstáit leanúint dá gcleachtas dlí damáiste den sórt sin a eisiamh ó mhótarárachas éigeantach nó méid an chúitimh árachais a íoctar leis na daoine díobhálaithe a éileamh ar ais ó na daoine ba chúis leis an díobháil sin nó an damáiste sin. Mar sin féin, ionas nach ndéanfar an chosaint a thugtar le Treoir 2009/103/CE a laghdú, níor cheart cleachtais dlí den sórt sin a cheadú ach amháin má áirithíonn Ballstát i gcásanna den sórt sin go ndéantar na daoine díobhálaithe a chúiteamh as an damáiste sin ar bhealach atá chomh gar agus is féidir don chaoi a gcúiteofaí iad faoi Threoir 2009/103/CE. Ach amháin má tá foráil déanta ag an mBallstát do shásra nó ráthaíocht um chúiteamh den sórt sin chun cúiteamh a áirithiú do dhaoine díobhálaithe as damáiste den sórt sin ar bhealach atá chomh gar agus is féidir don chaoi a gcúiteofaí iad faoi Threoir 2009/103/CE, ba cheart damáiste den sórt sin a chumhdach i gcomhréir leis an Treoir sin.

(10)

Níor cheart do na Ballstáit Treoir 2009/103/CE a chur i bhfeidhm maidir le húsáid feithiclí in imeachtaí agus i ngníomhaíochtaí mótarspóirt, lena n-áirítear rásaí agus comórtais, chomh maith le hoiliúint, tástáil agus taispeántais lena n-áirítear iad siúd a bhaineann le luas, iontaofacht nó scileanna, a cheadaítear i gcomhréir lena ndlí náisiúnta. Ba cheart gníomhaíochtaí díolmhaithe den sórt sin a dhéanamh i limistéar atá srianta agus sainithe ar bhealach a áiritheoidh nach bhfuil an gnáththrácht, daoine den phobal agus aon pháirtithe nach mbaineann leis an ngníomhaíocht in ann an bealach atá á úsáid a roinnt go hiarbhír nó go féideartha. Áirítear ar ghníomhaíochtaí den sórt sin de ghnáth gníomhaíochtaí atá ar rianta nó ar bhealaí mótarspóirt ainmnithe agus na limistéir gharchomharsanachta, amhail limistéir slándála, limistéir stoptha sloic agus garáistí, áiteanna ina bhfuil an baol tionóisce i bhfad níos airde i gcomparáid le gnáthbhóithre agus nár cheart do dhaoine neamhúdaraithe dul isteach iontu.

(11)

Níor cheart feidhm a bheith ag díolúine den sórt sin maidir le himeachtaí agus gníomhaíochtaí mótarspóirt ach amháin i gcás ina n-áirithíonn an Ballstát go bhfuil polasaí árachais nó ráthaíochta eile tógtha amach ag eagraí an imeachta nó na gníomhaíochta, nó ag aon pháirtí eile, lena gcumhdaítear an damáiste d’aon tríú páirtí, lena n-áirítear lucht féachana agus daoine eile ar an láthair, ach ní gá go mbeadh an damáiste do thiománaithe rannpháirteacha agus dá bhfeithiclí cumhdaithe. Ach amháin má thógann na heagraithe nó páirtithe eile árachas nó polasaí ráthaíochta eile amach, mar choinníoll leis an díolúine sin, ba cheart an damáiste a bheith cumhdaithe, ach amháin, b’fhéidir, i gcás damáiste do na tiománaithe rannpháirteacha agus dá bhfeithiclí, i gcomhréir le Treoir 2009/103/CE.

(12)

Ionas nach laghdófar an chosaint a thugtar le Treoir 2009/103/CE, ba cheart do na Ballstáit a áirithiú, sna himeachtaí agus gníomhaíochtaí mótarspóirt a cheadaítear i gcomhréir lena ndlí náisiúnta agus atá incháilithe don díolúine sin, go ndéantar na daoine díobhálaithe a chúiteamh as damáiste den sórt sin ar bhealach atá chomh gar agus is féidir don chaoi a gcúiteofaí iad faoi Threoir 2009/103/CE.

(13)

Nuair atá feithiclí á monarú agus á n-iompar, níl feidhmeanna iompair acu agus ní mheastar iad a bheith in úsáid de réir bhrí Airteagal 3, an chéad mhír, de Threoir 2009/103/CE. Mar sin féin, má roghnaíonn Ballstát gan an ceanglas mótarárachas a bheith acu i ndáil le feithiclí den sórt sin a chur i bhfeidhm de bhun Airteagal 28(1) de Threoir 2009/103/CE, ba cheart árachas dliteanais ghnóthais a bheith ann chun an damáiste a d’fhéadfadh na feithiclí sin a bheith ina gcúis leis a chumhdach.

(14)

Faoi láthair, le dlíthe náisiúnta go leor Ballstát, déantar nasc idir an oibleagáid árachais agus úsáid feithicle de réir bhrí Airteagal 3, an chéad mhír, de Threoir 2009/103/CE. I mBallstáit den sórt sin, ní cheadaítear feithicil a úsáid ach amháin nuair atá an fheithicil cláraithe. Sonraítear i ndlíthe na mBallstát sin go bhfuil an fheithicil le cumhdach ag mótarárachas le linn chlárú agus úsáid ghníomhach na feithicle de réir bhrí Airteagal 3, an chéad mhír, de Threoir 2009/103/CE. Dá bhrí sin, ní éilíonn na Ballstáit sin cumhdach árachais d’úsáid feithiclí atá díchláraithe go buan nó go sealadach toisc go bhfuil siad, mar shampla, i músaem, go bhfuil athchóiriú á dhéanamh orthu nó nár úsáideadh iad ar feadh tréimhse fhada ama ar chúis eile, amhail úsáid shéasúrach. Ní mór do na Ballstáit sin bearta iomchuí a dhéanamh chun a áirithiú go n-íocfar cúiteamh i gcomhréir leis an gcúiteamh atá ar fáil faoi Threoir 2009/103/CE i leith aon chaillteanais nó díobhála a tharlaíonn ina gcríoch agus ar chríoch Bhallstát eile ag feithiclí mar a shainmhínítear iad sa Treoir sin agus a úsáidtear de réir bhrí Airteagal 3, an chéad mhír, den Treoir sin.

(15)

Faoi láthair, maidir le roinnt Ballstát nach ndéanann nasc idir an oibleagáid chun árachú i gcoinne dliteanas sibhialta i ndáil le húsáid mótarfheithicle agus clárú feithicle, roghnaíonn siad gan mótarárachas éigeantach a éileamh d’fheithiclí a tarraingíodh siar óna n-úsáid go foirmiúil i gcomhréir lena ndlí náisiúnta. Áirítear ar shamplaí de tharraingt siar fhoirmiúil ó úsáid den sórt sin fógra a chur chuig an údarás inniúil nó chuig páirtithe ainmnithe eile a bhfuil feidhm an údaráis inniúil á comhlíonadh acu nó trí bhearta fisiceacha infhíoraithe eile a dhéanamh. Ní mór do na Ballstáit sin bearta iomchuí a dhéanamh chun a áirithiú go n-íocfar cúiteamh i gcomhréir leis an gcúiteamh atá ar fáil faoi Threoir 2009/103/CE i leith aon chaillteanais nó díobhála a dhéanfaidh feithiclí den sórt sin ar a gcríoch agus ar chríoch na mBallstát eile.

(16)

Faoi láthair, tá Ballstáit le staonadh ó sheiceálacha árachais a dhéanamh ar fheithiclí atá bunaithe de ghnáth ar chríoch Ballstáit eile ná ar fheithiclí atá bunaithe de ghnáth ar chríoch tríú tír atá ag teacht isteach ar a gcríoch ó chríoch Ballstáit eile. Le forbairtí teicneolaíochta nua, amhail teicneolaíocht lena gceadaítear aitheanta uimhirphlátaí uathoibríoch, beifear in ann árachas feithiclí a sheiceáil gan iad a stopadh agus, dá réir sin, gan cur isteach ar shaorghluaiseacht daoine. Is iomchuí, dá bhrí sin, na seiceálacha sin maidir le hárachas feithiclí a cheadú, ach ar choinníoll go bhfuil siad neamh-idirdhealaitheach, riachtanach agus comhréireach, gur cuid de chóras ginearálta seiceálacha sa chríoch náisiúnta iad, ar sheiceálacha iad sin a dhéantar freisin i ndáil le feithiclí atá bunaithe de ghnáth ar chríoch an Bhallstáit a dhéanann na seiceálacha, agus nach gá an fheithicil a stopadh.

(17)

Maidir leis na Ballstáit sin a chinneann córas a chur ar bun lena bpróiseáiltear sonraí pearsanta a d’fhéadfadh a bheith roinnte le Ballstáit eile ina dhiaidh sin, amhail sonraí ó theicneolaíocht aitheanta uimhirphlátaí, ní mór dóibh reachtaíocht a rith lenar féidir sonraí pearsanta a phróiseáil chun an tiomáint neamhárachaithe a chomhrac agus, san am céanna, ní mór dóibh bearta iomchuí a bhunú chun cearta, saoirsí agus leasanna dlisteanacha ábhar sonraí a choimirciú. Tá feidhm ag forálacha Rialachán (AE) 2016/679 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7) maidir le sonraí pearsanta a phróiseáil chun an tiomáint neamhárachaithe a chomhrac. I reachtaíocht na mBallstát, ba cheart go háirithe an chríoch shonrach a shonrú, tagairt don bhunús dlí ábhartha, na ceanglais slándála ábhartha a chomhlíonadh agus na prionsabail maidir le riachtanas, comhréireacht agus “teorannú de réir cuspóra” a urramú, agus tréimhse coinneála sonraí chomhréireach a leagan síos. Lena chois sin, ba cheart na prionsabail maidir le “cosaint sonraí pearsanta trí dhearadh” agus “cosaint sonraí pearsanta mar réamhshocrú” a chur i bhfeidhm i ngach córas próiseála sonraí a fhorbrófar agus a úsáidfear laistigh de chreat reachtaíochta na mBallstát.

(18)

I gcomhréir leis na prionsabail sin, níor cheart go gcoimeádfadh Ballstáit sonraí pearsanta a phróiseáiltear go heisiach chun críche seiceáil árachais a láimhseáil ar feadh tréimhse níos faide ná an tréimhse a theastaíonn lena fhíorú cé acu atá nó nach bhfuil cumhdach árachais bhailí ag feithicil. Nuair a fhaightear go bhfuil feithicil cumhdaithe, ba cheart na sonraí ar fad a bhaineann leis an bhfíorú sin a scriosadh. I gcás nach bhfuil córas fíoraithe in ann a chinneadh an bhfuil feithicil árachaithe, níor cheart na sonraí sin a choimeád ach ar feadh tréimhse teoranta, nach faide ná líon na laethanta is gá chun a chinneadh an ann don chumhdach árachais. Maidir leis na feithiclí ar ina leith a fuarthas nach bhfuil siad cumhdaithe ag polasaí árachais bhailí, tá sé réasúnach a éileamh go gcoimeádfaí sonraí den chineál sin go dtí go mbeidh aon phróisis riaracháin nó bhreithiúnacha curtha i gcrích agus go dtí go mbeidh an fheithicil cumhdaithe ag polasaí árachais bhailí.

(19)

Le Treoir 2009/103/CE, leagtar síos faoi láthair dátaí tagartha éagsúla le haghaidh athríomh tréimhsiúil a dhéanamh ar na híosmhéideanna cumhdaigh i mBallstáit éagsúla, as a n-eascraíonn íosmhéideanna cumhdaigh éagsúla, ag brath ar an mBallstát. Chun íoschosaint chomhionann do dhaoine díobhálaithe ar fud an Aontais a áirithiú, ba cheart na híosmhéideanna sin a chomhchuibhiú, agus clásal athbhreithnithe aonfhoirmeach a thabhairt isteach, agus an t-innéacs comhchuibhithe praghsanna do thomhaltóirí arna fhoilsiú ag Eurostat á úsáid mar thagarmharc, mar aon le rialacha nós imeachta lena rialaítear athbhreithniú den sórt sin agus lena leagtar amach tráthchlár aonfhoirmeach.

(20)

Chun cosaint éifeachtach agus éifeachtúil a thabhairt do dhaoine a ndearnadh díobháil dóibh mar thoradh ar thionóiscí tráchta, ní mór do na daoine díobhálaithe sin a bheith i dteideal cúiteamh a éileamh ina mBallstáit chónaithe agus freagairt a fháil laistigh de thréimhse réasúnta ama. Ceanglaítear leis freisin, i gcás ina bhfuil údar lena n-éilimh, go n-íoctar i gcónaí leis na daoine díobhálaithe sin na méideanna atá dlite as a ndíobhálacha pearsanta nó as aon damáiste dá maoin, is cuma má tá gnóthas árachais an pháirtí faoi dhliteanas sócmhainneach. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit comhlacht a chur ar bun nó a údarú chun an cúiteamh tosaigh a sholáthar do dhaoine díobhálacha a chónaíonn laistigh dá gcríoch, agus ag a mbeidh an ceart an cúiteamh sin a aiséileamh ón gcomhlacht atá curtha ar bun nó údaraithe chun na críche céanna sin i mBallstát baile an ghnóthais árachais dhócmhainnigh a d’eisigh an polasaí d’fheithicil an pháirtí faoi dhliteanas. I gcás ina bhfuil socrú cúitimh ag Ballstát cheana, ba cheart go mbeadh an Ballstát in ann cead a thabhairt leanúint leis.

(21)

D’fhéadfadh gnóthas árachais éirí dócmhainneach ar bhealaí éagsúla, mar shampla, tar éis é a bheith dearbhaithe ina fhéimheach, tar éis dó mainneachtain a oibleagáidí a chomhlíonadh nuair a thréig sé a údarú ina Bhallstát baile nó tar éis dó a bheith faoi réir beart cúlghairme nó faoi réir cinnidh lena gcuirtear toirmeasc ar a ghníomhaíocht. Nuair a dhéantar ordú nó nuair a ghlactar cinneadh tús a chur leis na himeachtaí féimheachta nó foirceanta, ba cheart an t-ordú nó an cinneadh sin a phoibliú. Ba cheart don chomhlacht atá curtha ar bun nó údaraithe chun daoine díobhálaithe a chúiteamh i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais i mBallstát baile an ghnóthais árachais an t-ordú nó an cinneadh sin a chur in iúl do chomhlachtaí den sórt sin i ngach Ballstát eile.

(22)

Ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go mbeidh an comhlacht arna chur ar bun nó arna údarú chun daoine díobhálaithe a chúiteamh i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais sa Bhallstát a bhfuil cónaí ar an duine díobhálaithe, ar a chríoch inniúil ag gach céim den nós imeachta chun faisnéis a iarraidh ó chomhlachtaí, údaráis agus geallsealbhóirí ábhartha eile san Aontas, chun iad a chur ar an eolas agus bheith curtha ar an eolas acu agus chun dul i gcomhar leo. Ba cheart gur leor an fhaisnéis sin le go mbeidh an faighteoir in ann ar a laghad tuiscint ghinearálta a fháil ar an gcás. Tá an fhaisnéis sin tábhachtach chun a áirithiú go mbeidh an comhlacht a dhéanann an duine díobhálaithe a chúiteamh in ann, sula ndéantar an cúiteamh a íoc, a fháil amach, ina aonar nó in éineacht leis na páirtithe ábhartha uile de bhun na reachtaíochta náisiúnta, ar chúitigh an gnóthas árachais an t-éilitheoir cheana i ndáil lena éileamh nó lena héileamh. Féadfar fiú an t-éileamh a thíolactar don chomhlacht sin a aistriú chuig an ngnóthas árachais lena ghrinnscrúdú breise nó le haghaidh cinnidh, i gcás ina n-éilítear amhlaidh leis an dlí nós imeachta náisiúnta. Ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go n-iarrfaidh an comhlacht faisnéis níos mionsonraithe faoi éilimh shonracha agus go bhfaighidh sé an fhaisnéis sin.

(23)

Ba cheart an córas aisíocaíochta a bheith gan dochar don dlí is infheidhme maidir le leibhéil chumhdaigh na ndaoine díobhálaithe. Ba cheart feidhm a bheith ag na prionsabail chéanna maidir le héilimh beag beann ar cibé an bhfuil an gnóthas árachais sócmhainneach nó dócmhainneach. Ba cheart do chomhlacht Bhallstát baile an ghnóthais árachais a d’eisigh polasaí an pháirtí faoi dhliteanas an íocaíocht a dhéanamh le comhlacht an Bhallstáit ina bhfuil cónaí ar an duine díobhálaithe laistigh de thréimhse réasúnach ama tar éis do chomhlacht Bhallstát baile an ghnóthais árachais éileamh ar athchúiteamh a fháil maidir le híocaíocht a rinne comhlacht Bhallstát cónaithe an duine díobhálaithe leis an duine díobhálaithe.

(24)

Ag brath ar na céimeanna éagsúla de láimhseáil éileamh, maidir le híocaíochtaí a dhéantar leis na daoine díobhálaithe agus próisis aisíocaíochta i gcomhlachtaí éagsúla, d’fhéadfadh dliteanais a bheith gan íoc idir comhlachtaí arna gcur ar bun nó arna n-údarú chun daoine díobhálaithe a chúiteamh i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais. Ba cheart an ceart seachaíochta a aistriú ón gcomhlacht a d’íoc cúiteamh le comhlacht an Bhallstáit eile an chéad uair de réir mar a théann aisíoc na gcomhlachtaí ar aghaidh. Dá bhrí sin, maidir leis an gcomhlacht, sa mhéid gur thug an comhlacht cúiteamh i leith an chaillteanais nó na díobhála a tharla agus nár aisíocadh é go fóill, a sheachú chuig cearta an duine díobhálaithe in aghaidh an duine ba chúis leis an tionóisc, nó in aghaidh a ghnóthais árachais nó a gnóthais árachais. Mar sin féin, níor cheart an comhlacht sin a sheachú chuig cearta an duine díobhálaithe i gcoinne an tsealbhóra polasaí nó in aghaidh duine árachaithe eile ba chúis leis an tionóisc a mhéid a bheadh dliteanas an tsealbhóra polasaí nó an duine árachaithe cumhdaithe ag an ngnóthas árachais dócmhainneach i gcomhréir leis an dlí náisiúnta is infheidhme. Ba cheart é a bheith d’oibleagáid ar gach Ballstát an tseachaíocht seo dá bhforáiltear ag aon Bhallstát eile a aithint.

(25)

Chun cosaint éifeachtúil agus éifeachtach a áirithiú do dhaoine díobhálaithe i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais, ní mór do na Ballstáit socruithe iomchuí a dhéanamh chun a áirithiú go mbeidh na cistí is gá chun daoine díobhálaithe a chúiteamh ar fáil nuair a bheidh íocaíochtaí cúitimh dlite. I gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta, ba cheart do na Ballstáit baile na socruithe sin a chinneadh ar an leibhéal náisiúnta. Ba cheart na socruithe sin, áfach, a bheith i gcomhréir le dlí an Aontais agus go háirithe leis na prionsabail sin amhail lex specialis agus lex posterior. Ionas nach gcuirfear ualach díréireach gan údar ar árachóirí, má éilíonn Ballstát ranníocaíochtaí airgeadais ó ghnóthais árachais, níor cheart na ranníocaíochtaí sin a bhailiú ach ó ghnóthais árachais arna n-údarú ag an mBallstát sin. Ba cheart go mbeadh sé sin gan dochar do chistiú aon fheidhmeanna eile a d’fhéadfaí a thabhairt do chomhlacht arna chur ar bun nó arna údarú chun daoine díobhálaithe a chúiteamh i gcás dhócmhainneacht gnóthais árachais.

(26)

Chun a áirithiú go ndéanfar na ceanglais dá bhforáiltear sa Treoir seo maidir le cúiteamh do dhaoine díobhálaithe i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais a chur chun feidhme go héifeachtach, ba cheart do na comhlachtaí ar cuireadh an cúram sin orthu a ndícheall a dhéanamh chun comhaontú a thabhairt i gcrích maidir lena bhfeidhmeanna agus lena n-oibleagáidí agus leis na nósanna imeachta le haghaidh aisíocaíochta. Mura dtagtar ar chomhaontú den sórt sin laistigh de 24 mhí ón dáta a dtiocfaidh an Treoir seo i bhfeidhm, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) a tharmligean chuig an gCoimisiún i dtaca le cúraimí agus oibleagáidí nós imeachta na gcomhlachtaí sin a shonrú a mhéid a bhaineann le haisíocaíocht.

(27)

I gcás dócmhainneacht gnóthais árachais, ba cheart daoine díobhálaithe a bheith i dteideal cúiteamh a éileamh ó chomhlacht ina mBallstát cónaithe, lena n-áirítear i gcás iad a bheith díobhálaithe mar thoradh ar thionóiscí a tharla i mBallstát seachas a mBallstát cónaithe. Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann an fheidhm chun daoine díobhálaithe den sórt sin a chúiteamh a shannadh do chomhlacht nua nó do chomhlacht atá ann cheana, lena n-áirítear don chomhlacht cúitimh arna chur ar bun nó arna fhormheas faoi Airteagal 24 de Threoir 2009/103/CE. I gcás dócmhainneacht gnóthais árachais, ba cheart na Ballstáit a bheith in ann freisin cúraimí cúitimh maidir le daoine díobhálaithe mar thoradh ar thionóiscí a tharla ina mBallstát cónaithe agus daoine díobhálaithe mar thoradh ar thionóiscí a tharla i mBallstáit seachas a mBallstát cónaithe a shannadh do chomhlacht amháin. I gcás daoine a ndearnadh díobháil dóibh i mBallstáit seachas a mBallstát cónaithe, tá sé tábhachtach freisin malartú faisnéise agus comhar leis na comhlachtaí cúitimh arna mbunú nó arna bhformheas faoi Airteagal 24 de Threoir 2009/103/CE a áirithiú i ngach Ballstát agus le hionadaithe éilimh.

(28)

Tá na Ballstáit in ann níos mó ná comhlacht cúitimh amháin a chur ar bun nó a údarú faoi Threoir 2009/103/CE, rud a d’fhéadfadh é a dhéanamh níos deacra do dhaoine díobhálaithe an comhlacht ar cheart dóibh a n-éilimh a chur isteach chuige a shainaithint. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit a chuireann ar bun nó a údaraíonn níos mó ná comhlacht cúitimh amháin a áirithiú go mbeidh rochtain ag daoine díobhálaithe ar fhaisnéis bhunriachtanach maidir leis na bealaí féideartha chun cúiteamh a éileamh ar bhealach a chuirfidh ar a gcumas an comhlacht ar cheart dóibh a n-éilimh a chur isteach chuige a shainaithint go héasca.

(29)

I gcás feithicle seolta, ba cheart go bhféadfadh an duine atá freagrach as cumhdach dliteanais tríú páirtí rogha a dhéanamh maidir le polasaí árachais a ghlacadh sa Bhallstát ina bhfuil an fheithicil cláraithe nó, ar feadh thréimhse 30 lá ón dáta a nglacfaidh an ceannaitheoir leis an seachadadh, sa Bhallstát cinn scríbe, fiú murar cláraíodh an fheithicil go foirmiúil sa Bhallstát cinn scríbe. Ba cheart go mbeadh lárionad faisnéise an Bhallstáit ina bhfuil an fheithicil cláraithe agus, i gcás nach ionann iad, an Bhallstáit is ceann scríbe, chomh maith le lárionad faisnéise aon Bhallstáit ábhartha eile, amhail an Ballstát inar tharla tionóisc ar a chríoch, nó ina bhfuil cónaí ar dhuine díobhálaithe, comhoibriú lena chéile chun a áirithiú go mbeidh an fhaisnéis is gá maidir leis an bhfeithicil seolta atá acu i gcomhréir le hAirteagal 23 de Threoir 2009/103/CE ar fáil.

(30)

I gcás tionóiscí a bhaineann le leantóirí ar eisíodh árachas dliteanais tríú páirtí ar leithligh ón bhfeithicil tarraingthe ina leith, ba cheart go mbeadh an duine díobhálaithe in ann an t-éileamh a thabhairt i gcoinne árachóir an leantóra, i gcás ina bhforáiltear amhlaidh sa dlí náisiúnta. Arna iarraidh sin, ba cheart go mbeadh an duine díobhálaithe in ann faisnéis a fháil ó árachóir an leantóra maidir le céannacht árachóir na feithicle tarraingthe nó i gcás nach bhfuil árachóir an leantóra in ann árachóir na feithicle tarraingthe a shainaithint, in ainneoin iarrachtaí réasúnta a dhéanamh, faisnéis maidir leis an sásra cúitimh dá bhforáiltear in Airteagal 10 de Threoir 2009/103/CE.

(31)

Chun aithint stair na n-éileamh a éascú agus polasaí árachais nua á thabhairt i gcrích, ba cheart go mbeadh sé indéanta stair na n-éileamh roimhe sin de chuid sealbhóirí polasaí a fhíordheimhniú go héasca agus iad ag iarraidh conarthaí árachais nua a chur i gcrích le gnóthais árachais. Chun fíorú agus fíordheimhniú na ráiteas faoi stair na n-éileamh a éascú, tá sé tábhachtach go mbeidh a n-ábhar agus a bhformáid mar an gcéanna i ngach Ballstát. Sa bhreis air sin, maidir le gnóthais árachais a chuireann ráitis faoi stair na n-éileamh san áireamh chun préimheanna mótarárachais a chinneadh, níor cheart dóibh idirdhealú a dhéanamh ar bhonn náisiúntachta ná ar bhonn an Bhallstáit inár chónaigh an sealbhóir polasaí roimhe sin amháin. Thairis sin, ba cheart go gcaithfeadh gnóthais árachais le ráiteas faoi stair na n-éileamh ó Bhallstát eile mar ráiteas atá comhionann le ráiteas intíre faoi stair na n-éileamh agus ba cheart go ndéanfaidís aon lascainí a bheadh ar fáil do chliant baile atá comhionann seachas sin a chur i bhfeidhm maidir le cliant ó Bhallstát eile, lena n-áirítear na lascainí sin a éilítear le reachtaíocht náisiúnta an Bhallstáit, amhail lascainí bonus-malus. Ba cheart é a bheith de shaoirse ag Ballstáit reachtaíocht náisiúnta a ghlacadh maidir leis na córais bonus-malus, ós rud é gur de chineál náisiúnta iad na córais sin, agus gan aon ghné thrasteorann, agus, dá bhrí sin, faoi phrionsabal na coimhdeachta, ba cheart gur faoi na Ballstáit a bheadh sé i gcónaí cinntí a dhéanamh ina leith. Chun a chur ar chumas na mBallstát a fhíorú an gcaitheann gnóthais árachais le ráitis faoi stair na n-éileamh agus conas a chaitheann siad leo, ba cheart do ghnóthais árachais forléargas ginearálta ar a bpolasaithe a fhoilsiú i ndáil le húsáid stair na n-éileamh agus préimheanna á ríomh acu. Gan dochar do Threoir (AE) 2016/943 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8), ní cheanglaítear ar ghnóthais árachais faisnéis atá íogair ó thaobh na tráchtála de a fhoilsiú, amhail mionsonraí faoi rialacha maidir le taraifí.

(32)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú maidir le cur chun feidhme Threoir 2009/103/CE, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún i dtaca le formáid agus ábhar an ráitis faoi stair na n-éileamh. Ba cheart na cumhachtaí cur chun feidhme sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (9).

(33)

Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann uirlisí a roghnú a chuireann ar chumas tomhaltóirí comparáid a dhéanamh idir praghsanna, taraifí agus cumhdach idir soláthraithe mótarárachais a chomhlíonann na coinníollacha a leagtar amach i dTreoir 2009/103/CE. Má dheimhnítear go cuí iad, d’fhéadfaí uirlisí den sórt sin a ainmniú mar “uirlisí neamhspleácha comparáide praghsanna mótarárachais”. Ba cheart Ballstáit a bheith in ann uirlisí poiblí comparáide praghsanna a bhunú freisin, agus iad á n-oibriú ag údarás poiblí.

(34)

Chun a áirithiú go láimhseálfar éilimh go rianúil nuair a cheanglaítear tuairisc ar thionóiscí faoin dlí náisiúnta lena n-áirithítear ceart an duine díobhálaithe cóip den tuairisc ar thionóisc a fháil ó na húdaráis inniúla, tá sé tábhachtach rochtain a bheith ag an duine díobhálaithe uirthi go tráthúil.

(35)

Chun a áirithiú nach ndéanfar íosmhéideanna cumhdaigh mótarárachais a chreimeadh le himeacht ama, ba cheart an chumhacht gníomhartha a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE a tharmligean chuig an gCoimisiún maidir leis na híosmhéideanna a oiriúnú chun léiriú a thabhairt ar na dálaí athraitheacha eacnamaíocha.

(36)

Ar ghlacadh gníomhartha tarmligthe faoi chumhachtuithe sa Treoir seo, tá sé tábhachtach, go háirithe, go rachadh an Coimisiún i mbun comhairliúcháin iomchuí le linn a chuid oibre ullmhúcháin, lena n-áirítear ar leibhéal na saineolaithe, agus go ndéanfaí na comhairliúcháin sin i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (10). Go sonrach, chun rannpháirtíocht chomhionann in ullmhú na ngníomhartha tarmligthe a áirithiú, faigheann Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na doiciméid uile ag an am céanna leis na saineolaithe sna Ballstáit, agus bíonn rochtain chórasach ag a gcuid saineolaithe ar chruinnithe ghrúpaí saineolaithe an Choimisiúin a bhíonn ag déileáil le hullmhú na ngníomhartha tarmligthe.

(37)

Mar chuid den mheastóireacht ar fheidhmiú Threoir 2009/103/CE, ba cheart don Choimisiún faireachán a dhéanamh ar chur i bhfeidhm na Treorach sin, agus na nithe seo a leanas á gcur san áireamh san am céanna: líon na ndaoine díobhálaithe, méid na n-éileamh nár íocadh fós de bharr moilleanna ar íocaíochtaí de thoradh cásanna dócmhainneachta trasteorann, leibhéal na n-íosmhéideanna cumhdaigh sna Ballstáit, méid na n-éileamh de bharr na tiomána neamhárachaithe a bhaineann le trácht trasteorann agus líon na ngearán maidir le ráitis faoi stair na n-éileamh.

(38)

Ina theannta sin, ba cheart don Choimisiún tuarascáil a ullmhú ina ndéanfar meastóireacht ar fheidhmiú na gcomhlachtaí cúitimh„ agus ar an gcomhar eatarthu agus ar a gcistiú, ar comhlachtaí iad arna gcur ar bun agus arna n-údarú chun daoine díobhálaithe a chúiteamh i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais. Más iomchuí, ba cheart togra reachtach a bheith ag gabháil leis an tuarascáil.

(39)

Chun a áirithiú go leanfaidh Treoir 2009/103/CE dá chuspóir a chomhlíonadh, arb ionann é agus daoine díobhálaithe féideartha a chosaint ar thionóiscí a bhfuil baint ag mótarfheithiclí leo, ba cheart don Choimisiún faireachán agus athbhreithniú a dhéanamh ar an Treoir sin i bhfianaise forbairtí teicneolaíocha, lena n-áirítear an méadú atá tagtha ar úsáid feithiclí uathrialaitheacha agus leath-uathrialaitheacha. Ba cheart dó anailís a dhéanamh freisin ar an úsáid a bhaineann gnóthais árachais as córais ina mbíonn tionchar ag ráitis stair na n-éileamh ó na sealbhóirí polasaithe ar phréimheanna. Ina theannta sin, ba cheart don Choimisiún measúnú a dhéanamh ar éifeachtacht na gcóras malartaithe faisnéise a úsáidtear chun críche seiceálacha trasteorann ar árachas.

(40)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí na Treorach seo, go háirithe i dtaca le cosaint íosta chomhionann a áirithiú do dhaoine díobhálaithe mar thoradh ar thionóiscí tráchta ar fud an Aontas, a gcosaint a áirithiú i gcás dócmhainneacht gnóthais árachais agus a áirithiú go gcaithfidh árachóirí go cothrom le ráitis faoi stair na n-éileamh le haghaidh sealbhóirí polasaí féideartha a thrasnaíonn teorainneacha inmheánacha an Aontais, a ghnóthú go leordhóthanach, agus de bharr a n-éifeachtaí, gur fearr is féidir iad a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta mar a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Treoir seo thar a bhfuil riachtanach chun na cuspóirí sin a bhaint amach.

(41)

I gcomhréir le Dearbhú Comhpháirteach Polaitiúil an 28 Meán Fómhair 2011 ó na Ballstáit agus ón gCoimisiún maidir le doiciméid mhíniúcháin (11), ghlac na Ballstáit mar chúram orthu féin, i gcásanna a bhfuil údar cuí leo, doiciméad amháin nó níos mó a chur leis an bhfógra maidir lena mbearta trasuite, ar doiciméid iad lena mínítear an gaol idir codanna de threoir agus páirteanna comhfhreagracha na n-ionstraimí náisiúnta trasuite. I ndáil leis an Treoir seo, measann an reachtóir go bhfuil údar cuí le doiciméid den chineál sin a tharchur.

(42)

Ba cheart, dá bhrí sin, Treoir 2009/103/CE a leasú dá réir,