Καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 – προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ μέσω του ποινικού δικαίου

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

• Η δημιουργία ενός ισχυρότερου και πιο εναρμονισμένου συστήματος, με ελάχιστους κοινούς κανόνες, για την καταπολέμηση του εγκλήματος που θίγει τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
• Καλύτερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και των χρημάτων των φορολογουμένων της ΕΕ.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Πεδίο εφαρμογής

Η οδηγία καλύπτει τα ακόλουθα:

• απάτη και άλλα ποινικά αδικήματα, όπως διαφθορά, υπεξαίρεση ή νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τα οποία θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ – δηλαδή τον προϋπολογισμό της ΕΕ, τους προϋπολογισμούς των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ που έχουν θεσπιστεί με τις Συνθήκες, ή τους προϋπολογισμούς που διαχειρίζονται και εποπτεύουν άμεσα ή έμμεσα τα εν λόγω όργανα και οι οργανισμοί·
• σοβαρά αδικήματα κατά του κοινού συστήματος φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), όπως είναι η αλυσιδωτή απάτη ΦΠΑ* δηλαδή τα αδικήματα θεωρούνται σοβαρά όταν συνδέονται με την επικράτεια δύο ή περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ και αφορούν συνολική ζημία τουλάχιστον 10 000 000 ευρώ.

Επιπλέον, θεσπίζει κοινούς κανόνες για τις κυρώσεις και τις προθεσμίες παραγραφής σχετικά με τα ποινικά αδικήματα που καλύπτει η παρούσα οδηγία.

Ορισμοί

Καθένα από τα παρακάτω αδικήματα ορίζεται σε επίπεδο ΕΕ:

• απάτη η οποία διαπράττεται εκ προθέσεως όσον αφορά τις δαπάνες που σχετίζονται με τη σύναψη συμβάσεων και τις δαπάνες που δεν σχετίζονται με τη σύναψη συμβάσεων, καθώς και όσον αφορά τα έσοδα που προκύπτουν από τους ιδίους πόρους ΦΠΑ και άλλα έσοδα·
• νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες όπως ορίζεται στην οδηγία (EE) 2015/849 (βλέπε σύνοψη)·
• παθητική και ενεργητική δωροδοκία, όταν τελούνται εκ προθέσεως·
• υπεξαίρεση, όταν τελείται εκ προθέσεως.

Η οδηγία ορίζει τους «δημόσιους λειτουργούς» – υπαλλήλους της ΕΕ και εθνικούς δημόσιους υπαλλήλους (μεταξύ άλλων και σε κράτη μέλη) – και ο ορισμός αυτός είναι σχετικός με τον ορισμό της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της δωροδοκίας και της υπεξαίρεσης.

Τα ποινικά αδικήματα όπως ορίζονται στην οδηγία εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, ενός ανεξάρτητου οργάνου της ΕΕ που θα έχει την εξουσία να διεξάγει έρευνες και να ασκεί διώξεις για τέτοια εγκλήματα, καθώς και να τα παραπέμπει ενώπιον της δικαιοσύνης πριν από τα αρμόδια εθνικά δικαστήρια.

Κοινή προσέγγιση

Σε όλα τα κράτη μέλη (εκτός της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου*):

• αυτά τα αδικήματα θα τιμωρούνται ως ποινικά αδικήματα, όπως και η απόπειρα, η υποκίνηση, η υποβοήθηση και η συνέργεια στη διάπραξή τους·
• τα νομικά πρόσωπα* θα πρέπει να υπέχουν ευθύνη για οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα διαπράχθηκε προς όφελός τους – συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας για την ποινική δίωξη των προσώπων που είναι οι δράστες ή που φέρουν αποκλειστική ευθύνη.

Κυρώσεις

Η οδηγία προβλέπει τις ελάχιστες «αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές» ποινικές κυρώσεις.

Αυτές περιλαμβάνουν μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τεσσάρων ετών:

• όταν η οικονομική ζημία στον προϋπολογισμό της ΕΕ υπερβαίνει το όριο των 100 000 ευρώ·
• σε περιπτώσεις σοβαρών αδικημάτων κατά του κοινού συστήματος ΦΠΑ·
• σε άλλες σοβαρές περιστάσεις που ορίζονται από το εθνικό δίκαιο.

Εάν ένα ποινικό αδίκημα αφορά ζημίες που δεν υπερβαίνουν το ποσό των 10 000 ευρώ, τα κράτη μέλη ενδέχεται να επιβάλουν κυρώσεις οι οποίες δεν είναι ποινικής φύσης.

Όσον αφορά τα νομικά πρόσωπα, η οδηγία προβλέπει διάφορα άλλα είδη κυρώσεων πέρα από χρηματικές ποινές (ποινικής και μη ποινικής φύσης).

Η τέλεση των προαναφερθέντων αδικημάτων στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης όπως ορίζεται στην απόφαση-πλαίσιο 2008/841/ΔΕΥ (βλέπε σύνοψη) συνιστά επιβαρυντική περίσταση (η αξιόποινη πράξη θα θεωρηθεί σοβαρότερη).

Αυτές οι κυρώσεις δεν αποκλείουν τα εξής:

• τη δυνατότητα επιβολής αυστηρότερων ποινών στην εθνική νομοθεσία·
• την άσκηση πειθαρχικών εξουσιών κατά δημόσιων λειτουργών από τις αρμόδιες αρχές.

Η οδηγία αναφέρεται επίσης στα παρακάτω:

• στη δέσμευση και τη δήμευση των οργάνων τέλεσης των ποινικών αδικημάτων που θίγουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ·
• στη θεμελίωση δικαιοδοσίας για αυτά τα αδικήματα·
• Στις ελάχιστες προθεσμίες παραγραφής που επιτρέπουν διερευνήσεις και διώξεις και την επιβολή των ποινών μετά από καταδίκη για τη διάπραξη αυτών των αδικημάτων.

Συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ

• Τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, o Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) πρέπει να συνεργαστούν για την καταπολέμηση των ποινικών αδικημάτων που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία. Η OLAF – και όπου απαιτείται ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης – παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια με σκοπό τη διευκόλυνση του συντονισμού των ερευνών που διεξάγουν τα κράτη μέλη.
• Εάν το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και οι ελεγκτές στους οποίους έχει ανατεθεί ο έλεγχος των προϋπολογισμών των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ ή άλλων προϋπολογισμών τους οποίους διαχειρίζονται και ελέγχουν τα θεσμικά όργανα διαπιστώσουν ο,τιδήποτε που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ποινικό αδίκημα δυνάμει της παρούσας οδηγίας, πρέπει να ενημερώσουν την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, την OLAF και τις άλλες αρμόδιες αρχές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα εθνικά όργανα ελέγχου πράττουν το ίδιο.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ;

Η οδηγία έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως την 6η Ιουλίου 2019.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το άρθρο 325 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποχρεώνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να πατάσσουν την απάτη και κάθε παράνομη δραστηριότητα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ με μέτρα τα οποία λειτουργούν αποτρεπτικά.

Η διαχείριση πάνω από του 90 % του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται σε εθνικό επίπεδο. Η ζημία στον προϋπολογισμό της ΕΕ η οποία απορρέει από εγκληματικές και άλλες παράνομες δραστηριότητες ανέρχεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως και προκαλεί σοβαρή ανησυχία. Το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση η οποία περιλάμβανε προτάσεις για τη βελτίωση της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ (βλέπε IP/11/644).

Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:

• Πολιτικές για την πρόληψη και την αποτροπή της απάτης (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης)
• Πρόληψη της απάτης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
• Η Επιτροπή εντείνει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ — δελτίο τύπου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία (EE) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2017, σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης (ΕΕ L 198 της 28.7.2017, σ. 29–41).

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2017, σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης (COM/2021/536 final).

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 1-388).

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1939 του Συμβουλίου, της 12ης Οκτωβρίου 2017, σχετικά με την εφαρμογή ενισχυμένης συνεργασίας για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (««Ευρωπαϊκή Εισαγγελία»») (ΕΕ L 283 της 31.10.2017, σ. 1–71).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1939 του Συμβουλίου έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

Οδηγία (ΕΕ) 2015/849 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2015, σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, και την κατάργηση της οδηγίας 2005/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της οδηγίας 2006/70/ΕΚ της Επιτροπής (ΕΕ L 141 της 5.6.2015, σ. 73–117).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2014/42/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ L 127 της 29.4.2014, σ. 39–50).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μέσα του ποινικού δικαίου και με διοικητικές έρευνες — Μια ολοκληρωμένη πολιτική για τη διασφάλιση των χρημάτων των φορολογουμένων [COM(2011) 293 final της 26.5.2011].

Απόφαση-πλαίσιο 2008/841/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 2008, για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος (ΕΕ L 300 της 11.11.2008, σ. 42–45).

Οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1–118).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 1995, σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕ L 312 της 23.12.1995, σ. 1-4).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Σύμβαση η οποία καταρτίστηκε βάσει του άρθρου Κ.3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕ C 316 της 27.11.1995, σ. 49–57).

τελευταία ενημέρωση 14.02.2022