29.10.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 318/127

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού (Ευρατόμ) του Συμβουλίου με τον οποίο καθορίζονται οι κανόνες συμμετοχής επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων στις δράσεις που αναλαμβάνονται βάσει του έβδομου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας και οι κανόνες διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων (2012-2013)»

[COM(2011) 71 τελικό — 2011/0045 (NLE)]

«Πρόταση για απόφαση του Συμβουλίου για το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) (2012-2013)»

[COM(2011) 72 τελικό — 2011/0046 (NLE)]

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα, προς εκτέλεση με έμμεσες δράσεις, με το οποίο υλοποιείται το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης (2012-2013) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ)»

[COM(2011) 73 τελικό — 2011/0043 (NLE)]

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα, προς εκτέλεση με άμεσες δράσεις από το Κοινό Κέντρο Ερευνών, με το οποίο υλοποιείται το πρόγραμμα πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης (2012-2013) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας»

[COM(2011) 74 τελικό — 2011/0044 (NLE)]

2011/C 318/21

Εισηγητής: ο κ. Gerd WOLF

Στις 22 Μαρτίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της ΣΛΕΕ, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για τα ακόλουθα θέματα:

«Πρόταση κανονισμού (Ευρατόμ) του Συμβουλίου με τον οποίο καθορίζονται οι κανόνες συμμετοχής επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων στις δράσεις που αναλαμβάνονται βάσει του έβδομου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας και οι κανόνες διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων (2012-2013)» COM(2011) 71 τελικό — 2011/0045 (NLE)

«Πρόταση για απόφαση του Συμβουλίου για το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) (2012-2013)» COM(2011) 72 τελικό — 2011/0046 (NLE)

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα, προς εκτέλεση με έμμεσες δράσεις, με το οποίο υλοποιείται το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης (2012-2013) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ)» COM(2011) 73 τελικό — 2011/0043 (NLE)

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα, προς εκτέλεση με άμεσες δράσεις από το Κοινό Κέντρο Ερευνών, με το οποίο υλοποιείται το πρόγραμμα πλαίσιο δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης (2012-2013) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας» COM(2011) 74 τελικό — 2011/0044 (NLE)

Το τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 23 Ιουνίου 2011.

Κατά την 473η σύνοδο ολομέλειας, της 13ης και 14ης Ιουλίου 2011 (συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 92 ψήφους υπέρ και 5 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Το ατύχημα των αντιδραστήρων πυρηνικής σχάσης στην Φουκουσίμα που προκλήθηκε από το τσουνάμι και οι συνέπειές του δείχνει πόσο πολύ ευάλωτοι είναι οι αντιδραστήρες αυτού του είδους στην περίπτωση που το εφεδρικό σύστημα ψύξης πάψει να λειτουργεί. Το ζήτημα της περαιτέρω χρήσης αυτής της τεχνολογίας οδήγησε ήδη στη λήψη αποφάσεων για την ενεργειακή πολιτική στα κράτη μέλη και στην έναρξη συζήτησης σε επίπεδο ΕΕ. Καθίσταται δε αναγκαία η επαναξιολόγηση των στόχων του υπό συζήτηση προγράμματος πλαισίου Ε&Α Ευρατόμ (περίοδος 2012-2013). Τα σχόλια που ακολουθούν βασίζονται σε αυτήν την διαπίστωση.

1.2   Για μία πλειάδα λόγων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να διατηρηθεί και να βελτιωθεί το επίπεδο των διαθέσιμων γνώσεων σε ό,τι αφορά τη χρήση και τις συνέπειες της πυρηνικής τεχνολογίας. Το πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α Ευρατόμ, αποφέρει συνεπώς σημαντική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία μέσω της συντονιστικής του λειτουργίας, του συνδυασμού πόρων και της ένωσης κοινών προσπαθειών.

1.3   Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά τα ακόλουθα:

—	την εστίαση της έρευνας στο χώρο της τεχνολογίας αντιδραστήρων σχάσης στα ακόλουθα ζητήματα: βελτίωση της ασφάλειας των αντιδραστήρων, μείωση και διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων, έλεγχος των σχάσιμων υλικών και ακτινοπροστασία·

—	τη διασφάλιση και επέκταση της τεχνογνωσίας σε θέματα που αφορούν ατυχήματα που δεν οφείλονται στο σχεδιασμό και τα επικείμενα «τεστ αντοχής» για τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις·

—

να συνεχιστούν με αμείωτη ένταση οι ερευνητικές εργασίες για την παραγωγή ενέργειας από πυρηνική σύντηξη, με δεδομένα τα δυνητικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η τεχνολογία αυτή από άποψη ασφάλειας και γενικότερα, και μάλιστα με κεντρικό ρόλο για το πρόγραμμα ITER που αποτελεί προϊόν διεθνούς συνεργασίας. Η βάση του προγράμματος πυρηνικής σύντηξης είναι οι «συμπράξεις»·

—	να θεσπιστούν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά μέτρα, ώστε να εξασφαλιστεί η επάρκεια υψηλά καταρτισμένων επαγγελματιών στους ενδιαφερόμενους κλάδους, αλλά και η διδασκαλία βασικών γνώσεων στα σχολεία σχετικά με την πυρηνική ακτινοβολία, τους κινδύνους της και την μέτρησή της

1.4   Παρότι η ΕΟΚΕ, βάσει των εγγράφων που έχει στη διάθεσή της, έχει την εντύπωση ότι οι προτάσεις και τα σχέδια της Επιτροπής ικανοποιούν ήδη σε μεγάλο βαθμό τις προηγούμενες συστάσεις της, προτείνει να επανεξετάσει η Επιτροπή, με βάση νέα στοιχεία, αν ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός είναι επαρκής και αν υπάρχουν επιμέρους θέματα που απαιτούν ενίσχυση.

1.5   Έχοντας υπόψη τις υπόλοιπες συστάσεις της, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α Ευρατόμ και τα μέσα αυτού ως ουσιώδες στοιχείο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

2.   Η ανακοίνωση της Επιτροπής

2.1   Η ανακοίνωση της Επιτροπής αποτελείται από τέσσερα διαφορετικά έγγραφα, τα οποία περιλαμβάνουν προτάσεις για έναν κανονισμό και για μία απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα Ευρατόμ για τα έτη 2012–2013. Το γεγονός ότι για το εν λόγω χρονικό διάστημα απαιτούνται νέες αποφάσεις και κανονισμοί οφείλεται στη διαφορετική διάρκεια αφενός του 7ου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την επίδειξη (2007–2013) και αφετέρου του 7ου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) για δραστηριότητες έρευνας και εκπαίδευσης (2007–2011). Συνεπώς θα πρέπει τώρα να γεφυρωθούν δύο χρόνια διαφορετικού ρυθμού.

2.2   Τα τέσσερα έγγραφα που παρουσίασε η Επιτροπή αφορούν όλες τις σχετικές αναγκαίες πτυχές, ήτοι:

—	τους κανόνες για τη συμμετοχή·

—	το πρόγραμμα πλαίσιο·

—	το ειδικό πρόγραμμα – έμμεσες δραστηριότητες·

—	το ειδικό πρόγραμμα – άμεσες δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών·

Τα εν λόγω τέσσερα έγγραφα αποτελούνται από 120 σελίδες (συμπεριλαμβανομένων των παραρτημάτων), και επομένως δεν είναι δυνατό να αποδοθεί το περιεχόμενό τους στην παρούσα γνωμοδότηση ούτε καν περιληπτικά και επίσης δεν είναι δυνατόν να σχολιασθούν όλες οι πτυχές τους.

2.3   Το θέμα που συζητείται είναι οι ερευνητικές εργασίες που πρέπει να υποστηρίξει η ΕΕ στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης (έμφαση στον ITER), της πυρηνικής σχάσης και της ακτινοπροστασίας. Η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο να μπορούν οι εν λόγω ερευνητικές εργασίες να στηριχθούν κατά τη διάρκεια της προσεχούς διετούς περιόδου με εύλογο τρόπο, στις δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν επιτυχώς κατά τα έτη 2007–2011, καθώς και να τις εξελίξουν.

2.4   Οι σχετικές προβλεπόμενες συνολικές ενισχύσεις ανέρχονται σε περίπου 2 560 εκατ. EUR, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος αντιστοιχεί στο πρόγραμμα σύντηξης με τον ITER.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Φουκουσίμα – Νέα κατάσταση

Τα προαναφερθέντα έγγραφα της Επιτροπής συντάχθηκαν πριν από τα γεγονότα στη Φουκουσίμα. Δεδομένων των επιπτώσεων που είχε το τσουνάμι στους αντιδραστήρες πυρηνικής σχάσης που υπήρχαν εκεί, των βλαβών που προκλήθηκαν και του αντικτύπου στον πληθυσμό και στο περιβάλλον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να εξεταστούν οι στόχοι του υπό συζήτηση προγράμματος πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ και υπό το πρίσμα αυτό, να αξιολογηθούν εκ νέου, ώστε να προσαρμοστεί ενδεχομένως ο προσανατολισμός τους. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η παρούσα γνωμοδότηση, που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην έρευνα και στην ανάπτυξη, δεν περιορίζεται στην ευθυγράμμιση μεταξύ του προγράμματος πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ και του γενικού 7ου προγράμματος πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης.

3.1.1   Παρόλο που η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι πρόωρο να συναχθούν γενικά συμπεράσματα ενεργειακής πολιτικής, σέβεται την προληπτική απόφαση ορισμένων κρατών μελών να πάψουν στο μέλλον να χρησιμοποιούν την πυρηνική σχάση για την παραγωγή ενέργειας. Επίσης, χαιρετίζει το γεγονός ότι το θέμα της Φουκουσίμα συζητείται και σε επίπεδο ΕΕ (1) και συμπεριλήφθηκε στην ημερήσια διάταξη της ενεργειακής πολιτικής. Σημειώνεται δε ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, κάθε κράτος μέλος είναι ελεύθερο να αποφασίσει κατ' ιδίαν ποιο ενεργειακό μείγμα προτιμά.

3.2   Το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ

Το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ, που εξυπηρετεί κυρίως την ενεργειακή έρευνα, συμπληρώνει την ενεργειακή έρευνα που περιλαμβάνεται στο γενικό πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης (2), η οποία επικεντρώνεται στην έρευνα και στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων μη πυρηνικών τεχνικών για την παραγωγή ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Με τον τρόπο αυτόν ερευνώνται και αξιολογούνται εντός της ΕΕ όλες οι χρήσιμες τεχνικές για ένα βιώσιμο ενεργειακό μείγμα καθώς και τα χαρακτηριστικά τους.

3.3   Ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

Για μία πλειάδα λόγων (βλ. κατωτέρω) η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το επίπεδο γνώσεων σχετικά με τις πυρηνικές τεχνικές, τη χρήση τους και τις επιπτώσεις τους θα πρέπει να αυξηθεί. Το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ αποφέρει συνεπώς σημαντική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία μέσω της συντονιστικής του λειτουργίας, του συνδυασμού πόρων και της ένωσης κοινών προσπαθειών. Λαμβάνοντας υπόψη τις κατωτέρω συστάσεις της, η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ και τα μέσα του ως βασικό στοιχείο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (3).

3.4   Προτεραιότητα στην έρευνα για την ασφάλεια και στην διατήρηση του επιπέδου γνώσης

Ανεξαρτήτως των περαιτέρω αποφάσεων του κάθε κράτους μέλους και της ΕΕ για τη μελλοντική χρήση της τεχνικής της πυρηνικής σχάσης για την παραγωγή ενέργειας, η ΕΟΚΕ, δεδομένων:

1)	των πιθανών διασυνοριακών επιπτώσεων των ατυχημάτων,

2)	της παγκόσμιας μετακίνησης ειδικών και τεχνολογιών,

3)	των εγκαταστάσεων που υφίστανται ήδη και των ραδιενεργών αποβλήτων τους,

4)	της ύπαρξης πυρηνικών όπλων, καθώς και των εγκαταστάσεων παραγωγής και των πολύ σημαντικών πολιτικών κινδύνων που συνδέονται με αυτά

θεωρεί ότι είναι απολύτως αναγκαίο να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στην περαιτέρω ανάπτυξη και διατήρηση των γνώσεων που διαθέτουμε στην ΕΕ όσον αφορά ζητήματα ασφαλείας και τις σχετικές τεχνολογίες. Η εγκατάλειψη της επιδίωξης πλήρους γνώσης θα αποτελούσε επικίνδυνη πολιτική στρουθοκαμηλισμού. Για τον λόγο αυτόν και για να αποφευχθεί η απώλεια της γνώσης σχετικά με αυτές τις τεχνικές και τις επιπτώσεις τους από τη συλλογική μνήμη, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να προωθηθεί με συστηματικό και αδιάλειπτο τρόπο η επάρκεια και η κατάρτιση του απαραίτητου νέου επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού.

3.5   Πυρηνική σχάση

Όσον αφορά την τεχνική της πυρηνικής σχάσης, η ΕΟΚΕ τονίζει ιδίως τα σημαντικά σημεία που σχετίζονται με την ασφάλεια:

—	ακτινοπροστασία, ακτινολογική ιατρική καθώς και προληπτικά ιατρικά και τεχνικά μέσα·

—	αυξημένη ασφάλεια και περιορισμός των αποβλήτων των σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας πυρηνικής σχάσης (4)·

—	διαχείριση (τελική απόθεση) ραδιενεργών αποβλήτων με μακρά διάρκεια ζωής·

—	παραγωγή και χειρισμός σχάσιμου υλικού (πυρηνικού καυσίμου)·

—	μέτρα πρόληψης κατά της κλοπής και της παράνομης χρήσης σχάσιμου ή/και άλλου ραδιενεργού υλικού·

—	ατυχήματα εκτός βασικού σχεδιασμού των υφιστάμενων εγκαταστάσεων και συνέπειες των επικείμενων και απαραίτητων «τεστ αντοχής» (5)·

3.6   Ελεγχόμενη πυρηνική σύντηξη

Το πρόγραμμα σύντηξης υποστηρίχθηκε εξ αρχής (6) ιδίως λόγω των σημαντικών πλεονεκτημάτων της τεχνικής αυτής όσον αφορά την ασφάλεια (εξαιρετικά περιορισμένο φορτίο πυρηνικού καυσίμου, απουσία εφεδρικής ψύξης, αλυσιδωτής αντίδρασης, προϊόντων σχάσης και ακτινιδών) καθώς και λόγω των σημαντικών λοιπών πλεονεκτημάτων της. Η πρόοδος που επιτεύχθηκε κατέστησε δυνατή την κατασκευή εγκατάστασης (ITER) με αξιοσημείωτη απόδοση σύντηξης (500 MW). Μολονότι, σύμφωνα με το υφιστάμενο επίπεδο γνώσης και χρηματοδότησης, οι αντιδραστήρες σύντηξης θα μπορέσουν να συμβάλουν στην παραγωγή ενέργειας μόλις κατά το δεύτερο μισό του τρέχοντος αιώνα και παρόλο που απαιτούνται ακόμη σημαντικότερες προσπάθειες στην έρευνα και ανάπτυξη μέχρι να δημιουργηθεί με τον τρόπο αυτόν μία αξιοποιήσιμη ενεργειακή πηγή, η ελεγχόμενη πυρηνική σύντηξη αποτελεί τη μοναδική γνωστή ενεργειακή επιλογή με παγκοσμίως διαθέσιμες και πρακτικά απεριόριστες δυνατότητες που δεν χρησιμοποιείται ήδη σήμερα με οποιονδήποτε τρόπο (7). Η ΕΟΚΕ συνιστά συνεπώς να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο εν λόγω πρόγραμμα. Σύμφωνα με πληθώρα συγκλινουσών εκτιμήσεων, τα θέματα της παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας και του παγκοσμίως επαρκούς και διατηρήσιμου ενεργειακού εφοδιασμού που δεν βλάπτει το κλίμα θα καταστούν ακόμη πιο φλέγοντα κατά τη διάρκεια του τρέχοντος αιώνα. Για τον λόγο αυτόν καθίσταται επειγόντως αναγκαία μία περαιτέρω πηγή ενέργειας που δεν βλάπτει το κλίμα, όπως είναι η πυρηνική σύντηξη.

3.7   Σχετικά με τις θεματικές προτάσεις της Επιτροπής – πλήρης στήριξη

Όσον αφορά τις παρατηρήσεις του σημείου 3.1, είναι ικανοποιητικό το γεγονός ότι οι συστάσεις που διατυπώνει η ΕΟΚΕ στην παρούσα γνωμοδότησή της περιλαμβάνονται ήδη εκτενώς στις θεματικές προτάσεις της Επιτροπής, οι οποίες υποστηρίζονται συνεπώς πλήρως από την ΕΟΚΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ, βάσει των στοιχείων που διαθέτει, δεν είναι σε θέση – και δεν θεωρεί ότι είναι ο ρόλος της – να κρίνει εάν ο εξοπλισμός, το προσωπικό και οι πόροι ανταποκρίνονται σε κάθε περίπτωση στους στόχους που έχουν τεθεί. Συνεπώς, συνιστά στην Επιτροπή να προβεί, μέσω των ομάδων εμπειρογνωμόνων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, σε νέα σχετική αξιολόγηση στο πλαίσιο των μεμονωμένων θεμάτων του προγράμματος και να διαθέσει επιπρόσθετα μέσα όπου αυτό απαιτείται.

3.8   Περαιτέρω μελέτες σχετικά με ζητήματα ασφάλειας και κινδύνου

Δεδομένου ότι τα ζητήματα ασφάλειας και κινδύνου δεν αφορούν μόνο το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ, η ΕΟΚΕ συνιστά, λαμβανομένων υπόψη και των πρόσφατων φυσικών καταστροφών, να πραγματοποιηθούν έρευνες για τα αντίστοιχα ζητήματα ασφάλειας και κινδύνου σε συνδυασμό με την ενεργειακή έρευνα του γενικού 7ου προγράμματος πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης και σε συνεργασία με άλλους διεθνείς εταίρους. Αυτές οι έρευνες θα πρέπει να αφορούν μεταξύ άλλων τις εξής πτυχές:

—

τεχνικούς κινδύνους των διαφόρων σημαντικών ενεργειακών τεχνικών όπως είναι π.χ. η πυρηνική σχάση, η δέσμευση και αποθήκευση CO2, η αποθήκευση ύδατος και πιεσμένου αέρα, οι τεχνικές που αφορούν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η προώθηση, μεταφορά και επεξεργασία ορυκτής ενέργειας, η αποθήκευση υδρογόνου και το υδρογόνο ως ενεργειακή πηγή, ιδίως για κινητές εφαρμογές κλπ.·

—	τους κινδύνους για το περιβάλλον λόγω των στόχων μείωσης του CO2  (8) που δεν επιτυγχάνονται και της εντονότερης αλλαγής του κλίματος που συνεπάγεται η εν λόγω αποτυχία·

—	τους κοινωνικούς και πολιτικούς κινδύνους, καθώς και του δυνητικού κινδύνου πολέμου (α) λόγω σοβαρής παγκόσμιας έλλειψης ενέργειας και των έκτακτων καταστάσεων που θα προκαλούσε αυτή, καθώς και (β) λόγω μίας ενδεχομένως επικίνδυνης αλλαγής του κλίματος (9).

3.9   Εκπαίδευση του πληθυσμού

Επιπροσθέτως η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό, πέραν της απαραίτητης κατάρτισης (βλ. σημείο 3.4) ειδικών όπως είναι οι φυσικοί, οι χημικοί και οι μηχανικοί, να εξοικειώνονται όλοι οι πολίτες στα σχολεία και στα περαιτέρω εκπαιδευτικά ιδρύματα ήδη από νεαρή ηλικία με τη μέτρηση της ακτινοβολίας και την αξιολόγηση αφενός φυσικών ή αποδεκτών και αφετέρου επικίνδυνων δόσεων ακτινοβολίας. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί μία επαρκής και απαραίτητη αντικειμενική αξιολόγηση πυρηνικών καταστάσεων κινδύνου, ιδίως σε περίπτωση κρίσης, όπου ο πανικός πρέπει να αποφευχθεί και απαιτείται ψύχραιμη και στοχευμένη δράση.

3.10   Αμφισβητήσιμο επίπεδο χρηματοδότησης

Παρόλο που η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί ότι είναι σε θέση να προβεί σε ποσοτική αξιολόγηση του συγκεκριμένου θέματος, αμφιβάλει, όσον αφορά την προαναφερθείσα νέα βάση αξιολόγησης, (βλ. επίσης σημείο 3.7) εάν το παρόν επίπεδο χρηματοδότησης επαρκεί για το εξεταζόμενο χρονικό διάστημα ώστε να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα που τίθενται με τη δέουσα έμφαση και σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΟΚΕ για το σχέδιο SET (10) και για τον οδικό χάρτη 2050 (11). Για τον λόγο αυτόν συνιστά, υπό τον όρο ότι οι δημοσιονομικοί πόροι θα έχουν καθοριστεί οριστικά έως το 2013, τουλάχιστον για τη νέα περίοδο χρηματοδότησης μετά το 2013 (i) να προσδιοριστούν οι ανάγκες έρευνας σύμφωνα με το ερώτημα ποιες ευρύτερες επιπτώσεις θα είχε η έλλειψη ενέργειας και η αποτυχία των στόχων μείωσης του CO2 για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και μετέπειτα και (ii) να διατεθούν αντίστοιχοι επαρκείς πόροι. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει εκ νέου ότι το χρηματοδοτικό ποσοστό για την ενεργειακή έρευνα στα προγράμματα πλαίσια Ε&Α δεν αντιστοιχεί πλέον εδώ και χρόνια στη θεμελιώδη σημασία που έχουν για την κοινωνία η ενέργεια και τα συνδεδεμένα κλιματικά ζητήματα

3.11   Απόψεις σχετικά με το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο

Με βάση τις παρατηρήσεις που διατύπωσε στο σημείο 3.7, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι κατά το τρέχον διετές χρονικό διάστημα, το προτεινόμενο πρόγραμμα, θα πρέπει να βασιστεί στις επιτυχείς δραστηριότητες των ετών 2007-2011 και ότι θα πρέπει να τις συνεχίσει δεόντως. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι σε πολλές γνωμοδοτήσεις έχει υπογραμμίσει τη σημασία της επαρκούς συνέχειας στη χρηματοδότηση για την επιτυχία της έρευνας. Αντίστοιχα, παραπέμπει και στις γνωμοδοτήσεις της τόσο για το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο Ευρατόμ για δράσεις έρευνας και εκπαίδευσης (2007-2011), όσο και για τα σχετικά ειδικά προγράμματα και τους κανόνες συμμετοχής και επαναλαμβάνει τις συστάσεις που διατυπώνονται στις εν λόγω γνωμοδοτήσεις, όπως συμπληρώνονται με τις απόψεις που εκτίθενται στην παρούσα γνωμοδότηση. Η εν λόγω παραπομπή είναι ακόμα σημαντικότερη διότι η παρούσα γνωμοδότηση δεν μπορεί, για προφανείς λόγους, να εξετάσει όλες τις δηλώσεις που περιλαμβάνονται στις προτάσεις της Επιτροπής.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Επίλυση του προβλήματος των αποβλήτων και της τελικής απόθεσης

Λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της για την πυρηνική ενέργεια, το ενεργειακό σύστημα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών έως το 2050 και το ζήτημα της τελικής απόθεσης (12) η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου ότι είναι πολύ σημαντικές όλες οι προσπάθειες που καταβάλλονται για τον περιορισμό της ποσότητας και της διάρκειας ζωής των επικίνδυνων αποβλήτων. Αποφασιστικό βήμα προόδου θα πραγματοποιούνταν εάν πραγματικά επιτευχθεί ο περιορισμός της διάρκειας ζωής των ραδιενεργών αποβλήτων μέσω αποτελεσματικής μεταστοιχείωσης από μία «γεωλογική χρονική κλίμακα» προς μία «ιστορική χρονική κλίμακα». Με τον τρόπο αυτόν θα προέκυπτε μία εντελώς νέα προσέγγιση για την επίλυση ή τον μετριασμό του προβλήματος αποβλήτων και τελικής απόθεσης. Για τον λόγο αυτόν πρέπει να υποστηριχθούν με κάθε τρόπο όλες οι δυνατότητες προκειμένου να μελετηθεί το θέμα αυτό από επιστημονική και τεχνική άποψη και να οδηγηθεί σε επιτυχία.

4.2   Μείωση κινδύνων για σοβαρό/ μέγιστο προβλεπόμενο πυρηνικό ατύχημα

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, δεν υπάρχει ποτέ απόλυτη ασφάλεια για τεχνικές εγκαταστάσεις που έχουν κατασκευαστεί από ανθρώπους. Ωστόσο ένας πιθανός στόχος ανάπτυξης στο απώτερο μέλλον θα ήταν να κατασκευάζονται και να λειτουργούν μόνο εγκαταστάσεις, οι οποίες να είναι ασφαλείς έναντι ατυχημάτων που προκαλούνται από εσωτερικά αίτια και να μπορούν να πληγούν μόνο εξαιτίας εξαιρετικά σπάνιων εξωτερικών γεγονότων (π.χ. πτώση αστεροειδούς), τα οποία θα προκαλούσαν βλάβες τέτοιας έκτασης που η ίδια η βλάβη ή καταστροφή των εγκαταστάσεων δεν θα επιδείνωνε σημαντικά τις επιβλαβείς συνέπειες.

4.3   Πρόγραμμα πυρηνικής σύντηξης

Δεδομένης της σημασίας που έχει η μελλοντική διαθεσιμότητα ενέργειας σύντηξης, η ΕΟΚΕ συνιστά:

—	να πραγματοποιηθούν με το απαιτούμενο εύρος και βάθος έρευνας οι προπαρασκευαστικές εργασίες ανάπτυξης ενός αντιδραστήρα επίδειξης (DEMO), ο οποίος σε συνέχεια του ITER θα επιδείξει για πρώτη φορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω πυρηνικής σύντηξης στο πλαίσιο ολοκληρωμένου συστήματος, και

—	κατά την φάση του σχεδιασμού να μελετηθούν, - παράλληλα με την αναγκαία επικέντρωση στην κατευθυντήρια γραμμή τύπου Tokamak, με σημαιοφόρο τον ITER -, και εναλλακτικές τεχνολογίες μαγνητικής συγκράτησης (ιδίως η τεχνολογία Stellarator).

Επιπλέον θα πρέπει να εξεταστούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα μπορούσε να δημιουργηθεί συντομότερα ο αντιδραστήρας επίδειξης (DEMO), καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω ένα αποδοτικό και αποτελεσματικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα σύντηξης, δεδομένων των εμπειριών που αποκτήθηκαν με την παγκόσμια διοργάνωση του προγράμματος ITER. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι εξελίξεις και τα αποτελέσματα του ITER μπορούν να επιτευχθούν και να αξιοποιηθούν από την Ευρώπη μόνο μέσω αποδοτικών υποδομών από εργαστήρια για την έρευνα σύντηξης, τα οποία να συνδέονται επαρκώς με τις σχετικές βιομηχανίες

4.4   Κανόνες συμμετοχής όσον αφορά την πυρηνική σχάση και την ακτινοπροστασία

Η ΕΟΚΕ δεν διαπιστώνει στο σημείο αυτό σημαντικές διαφορές με τους ισχύοντες σχετικούς κανόνες συμμετοχής στο πρόγραμμα 2007-2011. Με την έννοια αυτή παραπέμπει εκ νέου στη θετική γνωμοδότηση (13) που έχει ήδη υιοθετήσει για το θέμα αυτό και δεν έχει να προσθέσει κάτι στο σημείο αυτό.

4.5   Κανόνες συμμετοχής στο πρόγραμμα σύντηξης

Επί του παρόντος ισχύουν για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα σύντηξης ειδικά προσαρμοσμένοι κανόνες συμμετοχής, των οποίων επίκεντρο αποτελούν οι υφιστάμενες 26 συμβάσεις σύμπραξης με τα συμμετέχοντα ερευνητικά κέντρα ή τα αντίστοιχα κράτη μέλη, οι λεγόμενες «συμπράξεις». Επιπλέον προστίθεται και το πρόγραμμα Joint European Torus JET με τους ειδικούς κανόνες στήριξης που έχουν αναπτυχθεί για αυτό. Λόγω αυτών των επιτυχών υποδομών η ΕΕ μπόρεσε να επηρεάσει σημαντικά το διεθνές πρόγραμμα ITER και επικράτησε στο πλαίσιο του ανταγωνισμού για την τοποθεσία του.

4.5.1   Συμβάσεις σύμπραξης

Η ταχεία και σταθερή πρόοδος του προγράμματος επιτεύχθηκε κυρίως χάρη στον κατάλληλο και προσαρμοσμένο στους στόχους ανάπτυξης σχεδιασμό των συμβάσεων σύμπραξης, οι οποίες λειτούργησαν ως καθοριστικός μοχλός για την χρηματοδοτική πολιτική και την πολιτική υποστήριξη των κρατών μελών. Με τον τρόπο αυτόν κατέστη δυνατή η δημιουργία του ITER, τον οποίο η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με έμφαση θεωρώντας τον το σημαντικότερο πρόγραμμα στην έως τώρα εξέλιξη της έρευνας σύντηξης. Λόγω της σημαντικής αύξησης του κόστους του προγράμματος ITER, τους λόγους της οποίας δεν μπορεί να συζητήσει στο σημείο αυτό η ΕΟΚΕ, τα υπόλοιπα μέρη του προγράμματος και ιδίως οι δραστηριότητες των συμβάσεων σύμπραξης υφίστανται σημαντικές πιέσεις για εξοικονόμηση πόρων. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ρητά να μην λάβει η εξοικονόμηση πόρων διαστάσεις που θα αναιρέσουν τα αποτελέσματα μόχλευσης των συμπράξεων και θα περιορίσουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος, την απαιτούμενη βάση γνώσεων και γενικώς την πολιτική υποστήριξη από τα κράτη μέλη. Τα στοιχεία αυτά είναι αναγκαία ώστε να οδηγηθεί ο ITER σε επιτυχία και να αποκομίσει η ευρωπαϊκή πλευρά τα προσδοκώμενα οφέλη. Οι συμπράξεις αποτελούν τη βάση και τα εργαστήρια ιδεών του προγράμματος σύντηξης, διότι σε αυτές προετοιμάζονται η λειτουργία και η αξιοποίηση του ITER, αναπτύσσονται και μελετώνται νέες ιδέες, σε αυτές καταρτίζεται η αναγκαία νέα γενιά επιστημόνων και μηχανικών και από αυτές προκύπτει η σύνδεση με τους πολίτες της ΕΕ.

4.6   Κοινό Κέντρο Ερευνών

Όσον αφορά το πρόγραμμα Ευρατόμ, το Κοινό Κέντρο Ερευνών, που στηρίζεται θεσμικά από την Επιτροπή πραγματοποιεί εργασίες για την επίτευξη ιδίως των εξής ερευνητικών στόχων: α) Διαχείριση πυρηνικών αποβλήτων, περιβαλλοντικές επιπτώσεις και βασικές γνώσεις· β) πυρηνική ασφάλεια και γ) πρόληψη κινδύνων στον τομέα των πυρηνικών. Οι δράσεις αυτές αντιστοιχούν, από θεματική άποψη, στις συστάσεις που διατυπώθηκαν αρχικά στην παρούσα γνωμοδότηση καθώς και στις συστάσεις που είχαν διατυπωθεί στη γνωμοδότηση για το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο (14) από την ΕΟΚΕ, η οποία κατά συνέπεια παρέχει την πλήρη στήριξή της.

---

(1)  Π.χ. στο European Nuclear Energy Forum (ENEF) http://ec.europa.eu/energy/nuclear/forum/forum_en.htm

(2)  Βλ. ΕΕ C 65, 17 Μαρτίου 2006, σελ. 9.

(3)  Βλ. ΕΕ C 44, 16 Φεβρουαρίου 2008, σ. 1.

(4)  Βλ. και το μνημόνιο της επιστημονικής ακαδημίας της Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας σχετικά με την ασφάλεια των πυρηνικών σταθμών μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα, 26 Μαΐου 2011.

(5)  Βλ. ανακοίνωση τύπου αριθ. 60/2011 της ΕΟΚΕ με ημερομηνία 30 Μαΐου 2011.

(6)  Βλ. ΕΕ C 302, 7 Δεκεμβρίου 2004, σ. 27.

(7)  Βλ. ΕΕ C 107, 6 Απριλίου 2011, σ. 37.

(8)  Βλ. http://www.iea.org/index_info.asp?id=1959 της 30ής Μαΐου 2011.

(9)  Βλ. υποσημείωση 5 καθώς και π.χ. research*eu results magazine – Αρ. 2 – Μάιος 2011, σελίδα 20.

(10)  Βλ. ΕΕ C 21, 21 Ιανουαρίου 2011, σ. 49.

(11)  Βλ. ΕΕ C 107, 6 Απριλίου 2011, σ. 37.

(12)  ΕΕ C 218, 23.7.2011, σελ. 135.

(13)  Βλ. ΕΕ C 309, 16 Δεκεμβρίου 2006, σ. 41

(14)  Βλ. ΕΕ C 185, 8 Αυγούστου 2006, σ. 10.

---