Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων: βασικός κανονισμός

Ο κανονισμός αυτός συντονίζει τις εθνικές νομοθεσίες κοινωνικής ασφάλισης, προκειμένου να προστατεύονται τα ασφαλιστικά δικαιώματα των προσώπων που διακινούνται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΠΡΑΞΗ

Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71 του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 1971 περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στους μισθωτούς και στις οικογένειές τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας [Βλέπε πράξεις τροποποίησης].

ΣΥΝΟΨΗ

Ο παρών κανονισμός συνοδεύεται από τον κανονισμό εφαρμογής (ΕΟΚ) αριθ. 574/72 που εκθέτει αναλυτικά την πρακτική του εφαρμογή (αρμόδιες εθνικές αρχές, διοικητικές διατυπώσεις κ.ά.).

Προσωπικό πεδίο εφαρμογής

Ο κανονισμός εφαρμόζεται στους εργαζομένους (μισθωτούς και μη μισθωτούς) που έχουν την ιθαγένεια κράτους μέλους ή τρίτης χώρας, καθώς και στους απάτριδες/πρόσφυγες, οι οποίοι κατοικούν στην επικράτεια κράτους μέλους και υπόκεινται στη νομοθεσία ενός ή περισσοτέρων κρατών μελών, καθώς και στα μέλη των οικογενειών τους και τους επιζώντες τους. Εφαρμόζεται εξάλλου στους επιζώντες των εν λόγω εργαζομένων ανεξάρτητα από την ιθαγένεια των τελευταίων αυτών, καθώς και στους δημόσιους υπαλλήλους και στο προσωπικό που εξομοιώνεται με αυτούς τους εργαζομένους σύμφωνα με την εφαρμοστέα νομοθεσία.

Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται επίσης στα άτομα που παρακολουθούν σπουδές ή επαγγελματική κατάρτιση και στα μέλη των οικογενειών τους.

Ισότητα μεταχείρισης

Τα πρόσωπα που κατοικούν στην επικράτεια ενός κράτους μέλους, στα οποία εφαρμόζεται ο κανονισμός, υπόκεινται στις υποχρεώσεις και απολαύουν των ευεργετημάτων που απορρέουν από τη νομοθεσία οιουδήποτε κράτους μέλους υπό τις ίδιες προϋποθέσεις με τους πολίτες του εν λόγω κράτους.

Πεδίο εφαρμογής καθ’ ύλην

Ο κανονισμός καλύπτει όλες τις νομοθεσίες με αντικείμενο τους κλάδους της κοινωνικής ασφάλισης που αφορούν τις παροχές ασθένειας και μητρότητας, αναπηρίας, γήρατος, επιζώντων, εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, και ανεργίας, καθώς και τις οικογενειακές παροχές και τα επιδόματα λόγω θανάτου. Εφαρμόζεται στα γενικά και τα ειδικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, με ή χωρίς συνεισφορά, καθώς και τα συστήματα σχετικά με τις υποχρεώσεις του εργοδότη ή του εφοπλιστή. Δεν έχει εφαρμογή στην κοινωνική και ιατρική πρόνοια, ούτε στα συστήματα παροχών υπέρ των θυμάτων πολέμου.

Αρση των ρητρών κατοικίας

Οι παροχές αναπηρίας, γήρατος ή επιζώντων σε χρήμα, οι συντάξεις εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας και τα επιδόματα θανάτου που αποκτώνται δυνάμει της νομοθεσίας ενός ή περισσότερων κρατών μελών δεν δύνανται να υποστούν καμία μείωση, τροποποίηση, αναστολή, κατάργηση, κατάσχεση εκ του λόγου ότι ο δικαιούχος κατοικεί στην επικράτεια άλλου κράτους μέλους.

Οι ρήτρες μείωσης, αναστολής ή κατάργησης που προβλέπονται από τη νομοθεσία κράτους μέλους σε περίπτωση σώρευσης μιας παροχής με άλλες παροχές κοινωνικής ασφάλισης ή με άλλα εισοδήματα εφαρμόζονται σε βάρος του δικαιούχου, ακόμη και εάν πρόκειται περί παροχών κεκτημένων δυνάμει της νομοθεσίας άλλου κράτους μέλους ή περί εισοδημάτων που αποκτήθηκαν στην επικράτεια άλλου κράτους μέλους. Ωστόσο, ο κανόνας αυτός δεν έχει εφαρμογή, όταν ο ενδιαφερόμενος λαμβάνει ίδιας φύσεως παροχές αναπηρίας, γήρατος, θανάτου (συντάξεις) ή επαγγελματικής ασθένειας οι οποίες εκκαθαρίζονται από τους φορείς δύο ή περισσότερων κρατών μελών, σύμφωνα με τις κοινοτικές διατάξεις.

Καθορισμός της εφαρμοστέας νομοθεσίας

Ο εργαζόμενος υπόκειται στη νομοθεσία ενός μόνο κράτους μέλους.

Γενικοί κανόνες:

• ο εργαζόμενος που απασχολείται στην επικράτεια ενός κράτους μέλους υπόκειται στη νομοθεσία του κράτους αυτού·
• ο εργαζόμενος που απασχολείται σε πλοίο υπό σημαία ενός κράτους μέλους υπόκειται στη νομοθεσία του κράτους αυτού·
• οι δημόσιοι υπάλληλοι υπόκεινται στη νομοθεσία του κράτους μέλους, στο οποίο ανήκει η υπηρεσία που τους απασχολεί·
• ο εργαζόμενος που καλείται ή ανακαλείται για την εκτέλεση στρατιωτικής θητείας ή πολιτικής υπηρεσίας σε ένα κράτος μέλος διατηρεί την ιδιότητα του εργαζομένου και υπόκειται στη νομοθεσία του κράτους αυτού·
• τα πρόσωπα μετά το τέλος του ενεργού βίου τους υπόκεινται στη νομοθεσία του κράτους στην επικράτεια του οποίου κατοικούν.

Προβλέπονται ειδικοί κανόνες και εξαιρέσεις.

Ειδικές διατάξεις για τις διάφορες κατηγορίες παροχών:

Σε σχέση με τις παροχές λόγω αναπηρίας, γήρατος και θανάτου (συντάξεις), οι ενδιαφερόμενοι λαμβάνουν, κατ’ αρχήν, το σύνολο των παροχών που είναι κεκτημένες στα διάφορα κράτη μέλη.

Εντός ορισμένων ορίων και υπό αυστηρές προϋποθέσεις, εργαζόμενος σε πλήρη ανεργία ο οποίος πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται από τη νομοθεσία ενός κράτους μέλους για να έχει δικαίωμα παροχών και ο οποίος μεταβαίνει σε άλλο κράτος μέλος προς αναζήτηση εργασίας διατηρεί το δικαίωμα στις παροχές αυτές.

Μισθωτός εργαζόμενος ο οποίος υπόκειται στη νομοθεσία ενός κράτους μέλους δικαιούται τις οικογενειακές παροχές, οι οποίες προβλέπονται από τη νομοθεσία του κράτους αυτού, για τα μέλη της οικογένειάς του που κατοικούν στην επικράτεια άλλου κράτους μέλους, σαν να κατοικούσαν εντός του κράτους κατοικίας του μισθωτού.

Σε σχέση με τις παροχές ασθένειας και μητρότητας ο κανονισμός παρέχει τη δυνατότητα στους ευρωπαίους πολίτες να λάβουν ιατρική περίθαλψη όταν κατοικούν σε κράτος μέλος άλλο από εκείνο στο οποίο είναι ασφαλισμένοι. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται, ωστόσο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και σύμφωνα με συγκεκριμένους όρους. Οι ευρωπαίοι πολίτες μπορούν να επωφεληθούν της δυνατότητας αυτής όταν διαμένουν στο εξωτερικό ή εάν επιθυμούν να νοσηλευθούν σε άλλο κράτος μέλος.

Διοικητική επιτροπή για την κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων

Η διοικητική επιτροπή για την κοινωνική ασφάλεια των διακινούμενων εργαζομένων, η λεγόμενη διοικητική επιτροπή ή CA.SS.TM αποτελείται από έναν κυβερνητικό εκπρόσωπο κάθε κράτους μέλους.

Είναι επιφορτισμένη με την επεξεργασία κάθε διοικητικού θέματος ή ερμηνείας που απορρέει από τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού, την προώθηση και την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης μέσω του εκσυγχρονισμού των διαδικασιών ανταλλαγής πληροφοριών.

Στο πλαίσιο αυτής της τελευταίας λειτουργίας η διοικητική επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή την ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθενείας.

Συμβουλευτική επιτροπή για την κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων

Η συμβουλευτική επιτροπή αποτελείται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων και από εκπροσώπους συνδικαλιστικών ενώσεων των εργαζομένων και των εργοδοτών. Αυτή διατυπώνει προς τη διοικητική επιτροπή γνώμες και προτάσεις ενόψει της ενδεχόμενης αναθεώρησης των κανονισμών.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΟΚ) ΑΡΙΘ. 1408/71

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004  του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2004 για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης [Επίσημη Εφημερίδα L 166 της 30.4.2004].

Για την απλούστευση και την αποσαφήνιση των κοινοτικών κανόνων σχετικά με το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 883/2004, ο οποίος αποτελεί το νέο σημείο αναφοράς στον τομέα του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών. Ο εν λόγω κανονισμός διευκολύνει σημαντικά τη ζωή των ευρωπαίων πολιτών που μπορούν ευκολότερα να ασκούν το δικαίωμά τους να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος ενισχύει τις υποχρεώσεις συνεργασίας μεταξύ των διοικήσεων σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης και καταργεί τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71 από την ημερομηνία κατά την οποία αρχίζει να ισχύει (η οποία έχει προβλεφθεί για το τέλος του 2009). Επιπλέον, τα παραρτήματα του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1408/71 τροποποιούνται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 592/2008 του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008, σχετικά με την εκτέλεση μέτρων, προκειμένου να ληφθεί υπόψη η εξέλιξη των εθνικών νομοθεσιών.

Ωστόσο, ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 1407/71 εξακολουθεί να ισχύει και τα νομικά αποτελέσματά του παραμένουν έγκυρα για τους σκοπούς των ακόλουθων πράξεων:

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004 καθιστά επίσης υποχρεωτική την ηλεκτρονική ανταλλαγή στοιχείων μεταξύ των διοικήσεων των κρατών μελών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του κανονισμού εφαρμογής του. Η γραμματεία της τεχνικής επιτροπής (που προβλέπεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1290/97, της 27ης Ιουνίου 1997, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71, προετοιμάζει αυτή την ηλεκτρονική ανταλλαγή βάσει μιας κοινής ευρωπαϊκής δομής που θα χρησιμοποιεί το πρότυπο XML (eXtended markup language).

See also

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναφερθείτε στον ηλεκτρονικό οδηγό [PDF] «Τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισής σας όταν μετακινείστε στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ενημέρωση 2004».

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 09.09.2008