52005DC0525

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 20.10.2005

COM(2005) 525 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ευρωπαϊκές αξίες και παγκοσμιοποίηση Εισήγηση της Επιτροπής στη σύνοδο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Εισαγωγή 3

2. Ενότητα και ποικιλία κατά το σχεδιασμό των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών 4

3. Ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης – Οι σημερινές επιδόσεις, οι προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος 5

3.1. Οι σημερινές πολιτικές δεν εξασφάλισαν κοινωνική δικαιοσύνη για όλους 6

3.2. Παγκοσμιοποίηση 7

3.3. Η γήρανση του πληθυσμού 10

4. Αντιμετώπιση της πρόκλησης 12

4.1. Ποιος πρέπει να κάνει τι; Ο ρόλος της Ευρώπης 13

4.2. Ιδέες για αλλαγές 15

4.2.1. Σε επίπεδο ΕΕ 15

4.2.2. Σε εθνικό επίπεδο 16

4.2.3. Η νέα εταιρική σχέση της ΕΕ και των κρατών μελών 17

5. Συμπέρασμα 18

Εισαγωγή

Η Ευρώπη οφείλει να μεταρρυθμίσει και να εκσυγχρονίσει τις πολιτικές της και να διατηρήσει τις αξίες της. Ο εκσυγχρονισμός είναι απαραίτητος, ώστε η Ευρώπη να εξακολουθήσει να παρουσιάζει τα κατά παράδοση υψηλά επίπεδα ευημερίας, κοινωνικής συνοχής, περιβαλλοντικής προστασίας και ποιότητας ζωής.

Σήμερα, η Ευρώπη του δυναμισμού, της καινοτομίας και της ανοικτής νοοτροπίας, της κινητής τηλεφωνίας ή του διαδικτύου, συνυπάρχει με την Ευρώπη των 19 εκατομμυρίων ανέργων, της παιδικής φτώχειας και της οικονομικής στασιμότητας, όπου πάρα πολλοί δεν έχουν καμία πρόσβαση στις ευκαιρίες και στην ευημερία. Πρόκειται για μία δυσάρεστη κατάσταση με δύο όψεις, η οποία υπονομεύει τα πολλά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της μετά από μισό αιώνα ειρήνης και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου.

Επί πολλές δεκαετίες μετά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι υφιστάμενες δομές απέφεραν αποτελέσματα τα οποία ικανοποιούσαν τις προσδοκίες της τότε Κοινότητας. Η κατάσταση όμως δεν είναι πλέον η ίδια.

Η ανάπτυξη επιβραδύνεται, η διαρθρωτική ανεργία παραμένει σε υψηλά επίπεδα, οι ανισότητες πολλαπλασιάζονται. Αν δεν κατορθώσουμε να αλλάξουμε, οι δυνάμεις του παγκόσμιου ανταγωνισμού, οι επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών και η γήρανση του πληθυσμού μας θα αυξήσουν το χάσμα μεταξύ αυτών των δύο πραγματικοτήτων της Ευρώπης καθώς και μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου. Η οικονομική μας επιτυχία και η δημοσιονομική βιωσιμότητα των κοινωνικών μας συστημάτων – συντάξεων, κοινωνικής πρόνοιας, υγειονομικής περίθαλψης – διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο.

Δεν πρόκειται απλώς για οικονομικό θέμα ή για θέμα που άπτεται των δημόσιων οικονομικών. Πρόκειται κυρίως για θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης. Πρόκειται για την Ευρώπη στην οποία θέλουμε να ζήσουν τα παιδιά μας και για τον τρόπο με τον οποίο θα χρηματοδοτήσουμε αυτό το στόχο.

Η κατάσταση δεν μπορεί να παραμείνει ως έχει. Με την ανάπτυξη και την ενασχόληση περισσότερων Ευρωπαίων με παραγωγικότερα επαγγέλματα μπορούμε να επιτύχουμε αποτελέσματα τα οποία να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και στις αξίες των Ευρωπαίων. Αναλαμβάνοντας δράση στους τομείς που έχουν μεγαλύτερη σημασία, μπορούμε να προωθήσουμε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η ανάπτυξη και η απασχόληση αποτελούν πράγματι ευρωπαϊκές προτεραιότητες.

Η ανάγκη για αλλαγή είναι ευρέως αναγνωρισμένη. Απόδειξη αποτελεί για παράδειγμα η μεταρρυθμιστική διαδικασία η οποία ξεκίνησε στη Λισσαβώνα τον Μάρτιο του 2000. Η ανάλυση αυτή όμως δεν έχει μετατραπεί πλήρως σε πράξη. Η Ευρώπη δεν μπορεί να περιμένει άλλο. Αυτό που διαφέρει σήμερα σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια είναι η συνειδητοποίηση του επείγοντος χαρακτήρα της κατάστασης[1]. Έχει ενταθεί ο παγκόσμιος ανταγωνισμός ειδικά με την Ασία. Οι πρωτοποριακές γνώσεις δεν περιορίζονται πλέον στην Ευρώπη ή στη Βόρεια Αμερική. Από τα πανεπιστήμια της Ινδίας αποφοιτούν κάθε χρόνο πάνω από διακόσιες πενήντα χιλιάδες μηχανικοί. Οι δαπάνες για την έρευνα στην Ινδία προβλέπεται να φθάσουν τις ανάλογες επενδύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι το 2010.

Το ευχάριστο είναι ότι δεν ξεκινάμε από την αρχή. Σε πολλά κράτη μέλη έχουν αρχίσει ήδη σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Αυτές βασίζονται στη σταθερότητα που προσφέρει το ευρώ και η οικονομική και νομισματική ένωση. Όλοι έχουν δεσμευθεί να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις και μάλιστα με ταχύτερο ρυθμό. Επιπλέον υπάρχει η νέα στρατηγική της Λισσαβώνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται φέτος. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε πολύ ευνοϊκή θέση και μπορεί να βοηθήσει αυτή τη μεταρρύθμιση. Η οικονομική και νομισματική ένωση και το ευρώ συμβάλλουν στη σταθερότητα και στο χαμηλό πληθωρισμό. Η Ευρώπη μπορεί να χρησιμοποιήσει τώρα το πλεονέκτημά της, ως η μεγαλύτερη εμπορική δύναμη στον κόσμο, ώστε να βρεθούν φιλόδοξες και ισορροπημένες λύσεις στα διεθνή προβλήματα, όπως είναι το πρόβλημα της αλλαγής του κλίματος και το πρόβλημα του εμπορίου. Η χρηματοδότηση και τα προγράμματα της ΕΕ μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τις εθνικές δράσεις, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο σημαντική την ανάγκη για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις μελλοντικές δημοσιονομικές προοπτικές πριν από το τέλος του έτους. Οι εξωτερικές μας πολιτικές, είτε πρόκειται για την πολιτική της διεύρυνσης είτε για την πολιτική ανάπτυξης, μπορούν να συμβάλουν στην εξάπλωση της ευημερίας και της ασφάλειας πέραν των σημερινών συνόρων της Ευρώπης.

Δεν μπορούν να δοθούν επιμέρους λύσεις. Καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της αυτές τις προκλήσεις. Αν δράσουμε από κοινού σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, μπορούμε να δώσουμε ένα μέλλον στην Ευρώπη. Μπορούμε να έχουμε μία δυνατή φωνή και να προβάλουμε το ευρωπαϊκό όραμα και τις ευρωπαϊκές αξίες στους εταίρους μας σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ενότητα και ποικιλία κατά το σχεδιασμό των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών

Οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες αποτελούν το υπόβαθρο των κοινωνικών μας μοντέλων. Συνιστούν τα θεμέλια της ιδιαίτερης ευρωπαϊκής διάστασης των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αναπτύξει τη δική τους προσέγγιση με βάση την ιστορία τους και τις επιλογές των λαών τους. Καθένα από αυτά έχει συνδυάσει κοινά στοιχεία, όπως είναι οι δημόσιες συντάξεις, η υγεία και η μακροχρόνια περίθαλψη, η κοινωνική προστασία, η εκπαίδευση, η ρύθμιση της αγοράς εργασίας και η ανακατανομή του εισοδήματος μέσω των φορολογικών πολιτικών. Τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τον σχεδιασμό και την παροχή αυτών των διαφόρων υπηρεσιών.

Οι διαφορές εντός της ΕΕ είναι σημαντικές. Για παράδειγμα η Λιθουανία, η Λετονία και η Ιρλανδία διαθέτουν το 14 έως 15% του ΑΕΠ για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βέλγιο το 27% και η Γαλλία και η Σουηδία το 30%. Το ύψος των δημόσιων συντάξεων βάσει αυτών των συστημάτων παρουσιάζει εξαιρετικές διακυμάνσεις στην ΕΕ· κυμαίνεται μεταξύ του 31 και 37% του μέσου εισοδήματος στην Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βέλγιο, ενώ υπερβαίνει το 70% στην Αυστρία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, την Πορτογαλία και την Ισπανία.

Η παρούσα έκθεση δεν προσπαθεί να προτείνει συγκεκριμένα “μοντέλα”, αλλά μάλλον αναγνωρίζει (i) ότι καμία χώρα δεν έχει καταλήξει σε λύσεις για όλα τα προβλήματα και (ii) ότι κάθε σύστημα παρουσιάζει σαφή ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά στα οποία θα πρέπει να βασιστούμε:

- Πρώτον, οι εθνικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές βασίζονται σε κοινές αξίες , όπως είναι η αλληλεγγύη και η συνοχή, οι ίσες ευκαιρίες και η καταπολέμηση κάθε είδους διακρίσεων, οι κατάλληλες συνθήκες ασφάλειας και υγιεινής στον τόπο εργασίας, η καθολική πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, η ποιότητα ζωής και η ποιότητα εργασίας, η αειφόρος ανάπτυξη και η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Οι αξίες αυτές αποτελούν ευρωπαϊκή επιλογή υπέρ της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς . Αντανακλώνται στις συνθήκες της ΕΕ, στις δράσεις και τη νομοθεσία της καθώς και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

- Δεύτερον, οι Ευρωπαίοι πολίτες προσδοκούν περισσότερα από το κράτος από ό,τι οι πολίτες των χωρών της Ασίας και της Αμερικής. Ο δημόσιος τομέας έχει την τάση να διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο, είτε μέσω των ρυθμίσεων είτε μέσω των δημοσίων δαπανών, στην οργάνωση και τη χρηματοδότηση των εθνικών συστημάτων . Επιπλέον, όλα τα κράτη μέλη έχουν συμβάλει σημαντικά στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών γενικού ενδιαφέροντος , οι οποίες αποτελούν ένα από τα βασικά στοιχεία της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Κατά μέσο όρο τα 25 κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν το 27% του ΑΕΠ για δημόσιες δαπάνες στον τομέα της κοινωνικής προστασίας, έναντι του 15% των Ηνωμένων Πολιτειών και του 17% της Ιαπωνίας.

- Τρίτον, η ισχυρή “Ευρωπαϊκή διάσταση” ενισχύει τα εθνικά συστήματα . Σε αντίθεση με άλλες περιοχές του κόσμου, τα εθνικά συστήματα στην Ευρώπη ενισχύονται από πολιτικές ευρωπαϊκού επιπέδου (αξίζει να σημειωθούν η σταθερότητα που εξασφαλίζεται από τη μακροοικονομική πολιτική, ο δυναμισμός που δημιουργείται από την εσωτερική αγορά και το κοινωνικό πρόγραμμα και η συνοχή που προωθούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ).

- Τέταρτον, υπάρχει μεγάλη παράδοση όσον αφορά τον κοινωνικό διάλογο και τη συνεργασία ανάμεσα στις κυβερνήσεις, το βιομηχανικό τομέα και τα συνδικάτα – αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, όσον αφορά τους τρόπους εφαρμογής τους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η παράδοση αυτή αντανακλάται στις συνθήκες της ΕΕ καθώς και, για παράδειγμα, στις τακτικές τριμερείς κοινωνικές συνόδους κορυφής.

Αρκούν όμως αυτές οι ενέργειες για να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες προκλήσεις;

Ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης – Οι σημερινές επιδόσεις, οι προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος

Οι σημερινές πολιτικές βρίσκονται αντιμέτωπες με τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών, της γήρανσης του πληθυσμού και της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα ζούμε περισσότερο και έχουμε καλύτερη υγεία, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί ευκαιρίες τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις. Η γήρανση όμως απειλεί τη δημοσιονομική βιωσιμότητα των σημερινών συστημάτων ενώ η παγκοσμιοποίηση την ανταγωνιστική μας ικανότητα. Είναι έτοιμη για αλλαγές η Ευρώπη;

Οι σημερινές πολιτικές δεν εξασφάλισαν κοινωνική δικαιοσύνη για όλους

Ακόμη και χωρίς τις νέες προκλήσεις, τα πενιχρά οικονομικά αποτελέσματα δυσκολεύουν ήδη σήμερα τις προσπάθειες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των πολιτών.

- Είναι απαράδεκτο να υπάρχουν 19 εκατομμύρια άνεργοι . Τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης σε συνδυασμό με τα εξαιρετικά υψηλά και σταθερά επίπεδα ανεργίας σε πολλά κράτη μέλη αποτελούν το σημαντικότερο κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Οι νέοι, οι γυναίκες, οι μετανάστες και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι (από 55 έως 64 ετών) είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο – το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών, για παράδειγμα, είναι κατά μέσο όρο 13% χαμηλότερο από αυτό των ανδρών. Παρά τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των καθεστώτων πρόωρης συνταξιοδότησης, το 2003 μόνο το 40,2% των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων (από 55 έως 64 ετών) εξακολουθούσε να εργάζεται. Το ανάλογο ποσοστό ήταν 60% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 62% στην Ιαπωνία.

Γραφική παράσταση 1: Διάρκεια ανεργίας σε 19 χώρες του ΟΟΣΑ (2003) [pic] |

Ταχύτερη επανένταξη στην αγορά εργασίας - Βραδύτερη επανένταξη στην αγορά εργασίας

Πηγή : ΟΟΣΑ (2004). Στατιστικά στοιχεία για το εργατικό δυναμικό 1983-2003

- Οι αδυναμίες στον τομέα της εκπαίδευσης, της έρευνας, της καινοτομίας και της παραγωγικότητας δημιουργούν προβλήματα στις αγορές εργασίας και επηρεάζουν αρνητικά τα οικονομικά αποτελέσματα ορισμένων κρατών μελών. Το ανθρώπινο δυναμικό δεν διαθέτει την ειδίκευση που χρειάζονται οι επιχειρήσεις. Οι γνώσεις και η τεχνολογία έχουν σημασία· αν και αυξήθηκαν οι αριθμοί των πτυχιούχων στον τομέα των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών, ελάχιστοι από αυτούς επιλέγουν να ακολουθήσουν επιστημονικές σταδιοδρομίες και αυτοί που το πράττουν μετακινούνται συχνά προς τις ΗΠΑ για το σκοπό αυτό. Τα δύο τρίτα της διαφοράς του βιοτικού επιπέδου μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ προκύπτουν από τη χαμηλή παραγωγικότητα της Ευρώπης. Στην Κίνα οι επενδύσεις στον τομέα της έρευνας αυξάνονται κατά 20% ετησίως.

- Tα εμπόδια για την είσοδο στην αγορά εργασίας και την έξοδο από αυτή είναι εξαιρετικά υψηλά. Οι ρυθμίσεις που διέπουν τις αγορές εργασίας καθώς και οι κοινωνικοί θεσμοί πρέπει να παρέχουν σε αυτούς που βρίσκονται εκτός της αγοράς εργασίας και σε αυτούς που εργάζονται για πρώτη φορά περισσότερες ευκαιρίες για εξεύρεση καλύτερων και ασφαλέστερων θέσεων εργασίας.

- Tο χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς της ΕΕ είναι σημαντικό, τόσο εντός των επιμέρους κρατών μελών όσο και μεταξύ τους. Πάνω από το 25% των πολιτών της ΕΕ κατοικούν σε περιοχές, όπου η παραγωγή είναι μικρότερη από το 75% της μέσης παραγωγής στην ΕΕ. Για το σύνολο της Ευρώπης, το χάσμα μεταξύ του πλουσιότερου 1/5 και του φτωχότερου 1/5 του πληθυσμού συνεχώς μεγαλώνει. Ένα στα πέντε παιδιά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας, ο οποίος είναι μεγαλύτερος για τα παιδιά ανύπανδρων γυναικών και άνεργων γονέων.

Παγκοσμιοποίηση

Η παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο. Η ταχύτητα όμως με την οποία εξαπλώνεται σήμερα είναι τεράστια. Οι επιπτώσεις από την εμφάνιση νέων οικονομικών γιγάντων όπως η Κίνα, η Ινδία καθώς και άλλα κράτη, γίνονται καθημερινά αισθητές. Από την άλλη πλευρά, δεν μειώνεται το χάσμα μεταξύ της ΕΕ και των Ηνωμένων Πολιτειών.

- Το παγκόσμιο εμπόριο αυξανόταν κατά περισσότερο του 8% ετησίως επί μία δεκαετία από το 1992 και μετά, ενώ κατά το ίδιο διάστημα εμφανίστηκαν νέοι οικονομικοί γίγαντες. Πριν από είκοσι χρόνια μόλις το 10% των μεταποιημένων προϊόντων προερχόταν από τις αναπτυσσόμενες χώρες και από τις ανερχόμενες οικονομίες. Μέχρι το 2020 μόνο η Κίνα με την Ινδία θα μπορούσαν να παράγουν το 50% των προϊόντων αυτών. Το μερίδιο της Κίνας και της Ινδίας στις παγκόσμιες εμπορευματικές συναλλαγές αυξήθηκε. Από συγκεκριμένα στοιχεία προκύπτει ότι το 2004 το μερίδιο της Κίνας στις παγκόσμιες εμπορευματικές συναλλαγές υπερέβη το αντίστοιχο μερίδιο της Ιαπωνίας.

Γραφική παράσταση 2: Μερίδια παγκόσμιων εμπορευματικών συναλλαγών (εκτός από τις συναλλαγές στο εσωτερικό της ΕΕ των 25)

[pic] | 1995 2004 EΕ-25 (εκτός εσωτερ) 19,1% 18,5% ΗΠΑ 16,5% 17,1% Ιαπωνία 9,5% 7,4% Κίνα 3,4% 8,4% Ινδία 0,8% 1,2% |

Πηγή : Βάση στατιστικών δεδομένων του ΠΟΕ και ΔΝΤ (DOTS).

- Η Κίνα και η Ινδία προσελκύουν επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και έχουν διαμορφώσει σε σύντομο διάστημα την εικόνα οικονομιών “χαμηλού κόστους, χαμηλής αξίας”. Ενώ η Κίνα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη δύναμη των εξαγωγών της σε μεταποιημένα προϊόντα που αποτελούν την κύρια κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη, η επιτυχία της Ινδίας εκδηλώνεται περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών. Και στις δύο περιπτώσεις, ο σημαντικός τομέας των εξαγωγών περιλαμβάνει όλο και περισσότερο προϊόντα τεχνολογίας, όπως φαίνεται από το μερίδιο σε εμπορεύματα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας της Κίνας και της Ινδίας στο σύνολο των εξαγωγών τους

Γραφική παράσταση 3: Μερίδιο εξαγωγών Γραφική παράσταση 4: Μερίδιο εξαγωγών υψηλής τεχνολογίας υπηρεσιών σχετικών με ΤΠΕ

(% των εξαγωγών μεταποιημένων προϊόντων της χώρας) (% των εξαγωγών εμπορικών υπηρεσιών της χώρας)

[pic] | [pic] |

Κίνα ▬ ▪ ▪ ▬ Ινδία ▪ ▪ ▪ ▪ Κόσμος ▬▬▬ | Κίνα ▬ ▪ ▪ ▬ Ινδία ▪ ▪ ▪ ▪ Κόσμος▬▬ |

Πηγή : Δείκτες παγκόσμιας ανάπτυξης της Παγκόσμιας Τράπεζας

Σημείωση: Οι εξαγωγές εμπορικών υπηρεσιών ΤΠΕ περιλαμβάνουν υπηρεσίες στους τομείς των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των πληροφοριών, της επικοινωνίας και υπηρεσίες εκτός των τομέων των μεταφορών, των ταξιδιών, των ασφαλίσεων και του χρηματοπιστωτικού τομέα.

- Το χάσμα μεταξύ των επιδόσεων ΕΕ-ΗΠΑ δεν έχει μειωθεί. Αυτό δεν αφορά μόνο το βιοτικό επίπεδο, την ανάπτυξη και την απασχόληση αλλά και άλλους βασικούς τομείς – όπως τις επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και τεχνολογίας καθώς και των νέων τεχνολογιών, τον αριθμό των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και το ποσοστό του πληθυσμού με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Ευρώπη σημειώνει επίσης καθυστέρηση, όσον αφορά την εφαρμογή νέων τεχνολογιών σημαντικών για τη βελτίωση της παραγωγικότητας.

- Οι χρηματαγορές άνοιξαν τον δρόμο προς την παγκοσμιοποίηση. Το εμπόριο και οι επενδύσεις εξελίσσονται ταυτόχρονα και τονώνουν την ενοποίηση των χρηματαγορών. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν από το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1985, σε περισσότερο από το 15% το 1990. Η Κίνα, όπου μέχρι το 1990 πραγματοποιήθηκαν ελάχιστες άμεσες ξένες επενδύσεις, περίπου το 1,4% των ΑΞΕ, γνώρισε μεγάλη επενδυτική δραστηριότητα στον τομέα των ΑΞΕ το 2003 ακολουθούμενη από τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα άλλο δείγμα αυτής της διεθνοποίησης αποτελεί το γεγονός ότι οι 100 μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες στον κόσμο απασχολούν το 50% περίπου του προσωπικού τους εκτός της χώρας καταγωγής τους.

- Η τεχνολογία και το άνοιγμα των αγορών τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμια κλίμακα συνέβαλαν σ’αυτή την ταχεία ανάπτυξη. Η αύξηση του εμπορίου σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους των επικοινωνιών και των μεταφορών επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προμηθεύονται ευκολότερα αγαθά και υπηρεσίες σε άλλα μέρη του κόσμου – γεγονός που ωφελεί μεν τους Ευρωπαίους εξαγωγείς αλλά δημιουργεί νέες ανταγωνιστικές πιέσεις. Η επανάσταση που επέφερε η ευρεία κλίμακα στον τομέα των επικοινωνιών (καθώς και οι γλωσσικές και τεχνολογικές δεξιότητες που διαθέτουν ορισμένες χώρες όπως π.χ. η Ινδία), επέτρεψε την εμπορευματοποίηση μεγάλου φάσματος υπηρεσιών – ενθαρρύνοντας τις επιχειρήσεις της ΕΕ να αναθέσουν σε τρίτους μεγάλο φάσμα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους, προσελκύοντας ταυτόχρονα πρόσθετες εμπορικές συναλλαγές και επενδύσεις στην ΕΕ.

- Οι έντονες διαφορές όσον αφορά το κόστος εργασίας αποτελούν σημαντικό παράγοντα της επιτυχίας νέων οικονομικών φορέων. Αυτές οι έντονες διαφορές αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό εξαιρετικά ποικίλα επίπεδα παραγωγικότητας εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα αντέξει στον ανταγωνισμό βασιζόμενη μόνο στο κόστος, αλλά θα πρέπει να αυξήσει την παραγωγικότητα και την ποιότητα εκμεταλλευόμενη περισσότερο τα τεχνολογικά της πλεονεκτήματα και την ικανότητά της να προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται περισσότερο στη γνώση.

Γραφική παράσταση 5: Σύνολο κόστους εργασίας (2002)

[pic] |

- Η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας αυξάνεται ενώ ο ανεφοδιασμός περιορίζεται. Οι τιμές πετρελαίου και αερίου αυξήθηκαν δύο φορές σε σχέση με το επίπεδό τους πριν από μια πενταετία. Η ανάπτυξη στην Κίνα και την Ινδία εκτίναξε στα ύψη τη χρήση ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε και η κατανάλωση στις ΗΠΑ. Μέσα σε είκοσι πέντε έτη η ΕΕ εισάγει το 90% περίπου των αναγκών της σε πετρέλαιο και αέριο. Ο συνδυασμός υψηλών τιμών και εξάρτησης από το εξωτερικό κινδυνεύει να προκαλέσει περαιτέρω επιβράδυνση των προοπτικών για μελλοντική ανάπτυξη.

Υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την παγκοσμιοποίηση και στη συμπεριφορά μας. To γεγονός αυτό αποτελεί πηγή ανησυχίας, ιδίως στις χώρες της ΕΕ με μεγάλη ανεργία, η δημιουργία όμως και η απώλεια των περισσότερων θέσεων απασχόλησης συντελείται εντός των ορίων των εθνικών οικονομιών και δεν οφείλεται στη μετατόπιση της παραγωγής σε άλλες περιοχές του κόσμου. Πρέπει να έχουμε κατά νουν ότι η παγκοσμιοποίηση κατευθύνεται από μια κατ’εξοχήν ανθρώπινη επιθυμία, δηλαδή την επιθυμία δισεκατομμυρίων ανθρώπων για καλύτερη ζωή των ίδιων και των οικογενειών τους.

Η παγκοσμιοποίηση καθοδηγείται από όλους εμάς, με τις επιλογές που κάνουμε και τις ευκαιρίες που μας προσφέρει η επαφή με νέα πράγματα . Παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει ότι εάν κάποιοι γίνονται πλουσιότεροι, εμείς πρέπει να γίνουμε φτωχότεροι. Η ευημερία αποτελεί δυναμική έννοια. Η παγκοσμιοποίηση είναι η ευκαιρία για αύξηση του μεγέθους της παγκόσμιας πίτας, έτσι ώστε κάθε ένας να πάρει ένα κομμάτι.

Από την άλλη πλευρά η ανησυχία για την παγκοσμιοποίηση είναι πραγματική και πρέπει να αντιμετωπιστεί και να μην αγνοηθεί. Η παγκοσμιοποίηση υπογραμμίζει τις υφιστάμενες αδυναμίες. Επιβεβαιώνει την ανάγκη για εύρυθμες αγορές και συνοδευτικές πολιτικές που θα μετριάζουν τις αρνητικές συνέπειες των παγκόσμιων ανταγωνιστικών πιέσεων. Επισημαίνει επίσης την ανάγκη για διαρθρωτικές αλλαγές, ώστε να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα παραμείνει ένας ελκυστικός τόπος για επενδύσεις, ειδικότερα στον τομέα της έρευνας και των καινοτομιών στους τομείς των προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, όπου υπερτερούν οι επιχειρήσεις μας.

Η γήρανση του πληθυσμού

Εάν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, ο πληθυσμός της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι μικρότερος και πιο γερασμένος το 2050 και αυτό θα οφείλεται εν μέρει στο χαμηλό ποσοστό γεννήσεων. Ταυτόχρονα η αύξηση του μέσου όρου ζωής θα συνεχιστεί. Μέχρι το 2050 ο μέσος όρος ζωής θα έχει ανέλθει στα 81 χρόνια για τους άντρες και στα 86 για τις γυναίκες. Παρά το γεγονός ότι η μετανάστευση προς την Ένωση έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια, δεν επαρκεί για να λύσει μακροπρόθεσμα το πρόβλημα των μειούμενων ποσοστών γεννήσεων και της γήρανσης του πληθυσμού μας.

- Οι Ευρωπαίοι θα ζουν περισσότερο. Το 2050 ενδέχεται να υπάρχουν 48 εκατομμύρια λιγότεροι άνθρωποι στις ηλικίες από 15 έως 64 ετών και 58 εκατομμύρια περισσότεροι στην ηλικία άνω των 65 ετών. Κατά τις επόμενες δεκαετίες η αναλογία μεταξύ των ατόμων που θα βρίσκονται σε εργάσιμη ηλικία και των ηλικιωμένων ατόμων στην Ευρώπη θα έχει μεταβληθεί από το 4 προς 1 που ήταν το 2004 στο 2 προς 1. Τα ποσοστά γονιμότητας στα περισσότερα κράτη μέλη μειώνονται και αν δεν υπάρξουν πολιτικές υπέρ της οικογένειας φαίνεται ότι μια αναστροφή αυτής της τάσης θα είναι μάλλον αργή.

- Η μείωση του εργατικού δυναμικού θα επιβραδύνει την ανάπτυξη. Από το 2015 και μετά η μείωση του εργατικού δυναμικού θα αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη της Ένωσης επιφέροντας μείωση αυτής από 2 έως 2,5%, που είναι σήμερα, στο 1,25% μέχρι το 2040. Οι επιπτώσεις θα γίνουν ακόμη πιο αισθητές στα δέκα νέα κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ.

- Αυτοί οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης θα σημειωθούν τη στιγμή ακριβώς που το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού θα φθάσει το υψηλότερο σημείο. Εάν διατηρηθούν οι σημερινές πολιτικές, προβλέπεται ότι οι δαπάνες για συντάξεις, για υγειονομική περίθαλψη και για μακροχρόνια φροντίδα των ηλικιωμένων θα αυξηθούν από 4 έως 8% του ΑΕΠ κατά τις επόμενες δεκαετίες. Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ ενδέχεται να παρατηρηθούν μεγαλύτερες αυξήσεις. Περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στη ζώνη ευρώ, αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους όσον αφορά τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών τους. Για ολόκληρη την ΕΕ το γεγονός αυτό σημαίνει αβάστακτες αυξήσεις του δημόσιου χρέους ή απαράδεκτες αυξήσεις της φορολογίας ή/και περικοπές των παρεχόμενων υπηρεσιών ή οφελών.

Γραφική παράσταση 6: Επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού στους ενδεχόμενους δείκτες ανάπτυξης |

[pic] |

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή |

Τα κράτη μέλη και τα όργανα της ΕΕ έχουν λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού. Σε εθνικό επίπεδο, πολλά κράτη μέλη έχουν ξεκινήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων και των καθεστώτων πρόωρης συνταξιοδότησης. Σε επίπεδο ΕΕ οι μακροοικονομικές πολιτικές συμβάλλουν στη σταθερότητα και στη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και μπορούν να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν καλύτερα την αύξηση των δαπανών στο μέλλον. Η πραγματοποίηση των συμφωνημένων μεταρρυθμίσεων (στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας) αναμένεται ότι θα βελτιώσει τις μακροπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις, ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει και μία σημαντική δημόσια συζήτηση όσον αφορά τις σωστές πολιτικές που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι κυβερνήσεις και οι κοινωνικοί εταίροι για την παράταση του “επαγγελματικού βίου” και για την καλύτερη εναρμόνιση της επαγγελματικής με την ιδιωτική ζωή.

Αντιμετώπιση της πρόκλησης

Πριν εξετάσουμε πώς θα αντιμετωπίσουμε τις προαναφερόμενες προκλήσεις, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο εάν υπάρξει αμοιβαία στήριξη μεταξύ βελτιωμένων οικονομικών επιδόσεων και αποτελεσματικών κοινωνικών συστημάτων. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αυτής της αμοιβαίας ενίσχυσης:

- Η γήρανση του πληθυσμού. Χρειαζόμαστε περισσότερους ανθρώπους που θα εργάζονται παραγωγικά και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Για να γίνεται όμως αυτό θα πρέπει να παρέχεται η κατάλληλη ειδίκευση, ώστε να αξιοποιούνται πλήρως οι νέες τεχνολογίες. Δεν αρκεί να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας, αλλά πρέπει να έχουμε και τους ανθρώπους που θα είναι σε θέση να τις επανδρώσουν . Αυτό ισχύει κυρίως για άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν χωρίς τη δυνατότητα φύλαξης παιδιών, αλλά σημαίνει επίσης ότι θα πρέπει να αναθεωρηθούν φορολογικά συστήματα και συστήματα κοινωνικών παροχών, έτσι ώστε να συμφέρει τους ανθρώπους να εργάζονται.

- Παγκοσμιοποίηση και αλλαγή. Οι επιχειρήσεις μας ωφελούνται από πιο ανοικτές αγορές και από τεχνολογική καινοτομία, τόσο εντός όσο και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα πρέπει όμως επίσης να βοηθήσουμε και τα άτομα με σωστές πολιτικές για υποστήριξη αυτών των οποίων χάνονται οι εργασίες για σύντομη εξεύρεση νέας θέσης απασχόλησης. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για ανθρώπους που δεν τελείωσαν το σχολείο και χρειάζεται να αποκτήσουν μία νέα ειδίκευση όταν είναι πλέον ενήλικες.

- Κινητικότητα. Στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης με ένα πληθυσμό που γερνάει θα είναι σημαντική η αύξηση της κινητικότητας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τόσο εντός των επιμέρους κρατών μελών όσο και μεταξύ των κρατών μελών), ώστε οι άνθρωποι να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν εργασία, να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να τις χρησιμοποιήσουν. Το ίδιο ισχύει και για τους εργαζόμενους εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα πρέπει δηλαδή να εξαλειφθούν τα εμπόδια στις ευκαιρίες. Θα χρειαστεί όμως να ληφθούν συνοδευτικά μέτρα για την εξάλειψη των διακρίσεων και για την προώθηση της ένταξης στην κοινωνία.

Σε τελευταία ανάλυση για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία αυτή τη νέα πρόκληση, θα πρέπει οι άνθρωποι να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην εργασία και τα κοινωνικά συστήματα να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στους ανθρώπους. Αυτό θα συμβεί όταν η οικονομική μεταρρύθμιση συνοδευτεί από τον εκσυγχρονισμό των κοινωνικών συστημάτων.

Η μακρόχρονη βιωσιμότητα των κοινωνικών μας συστημάτων

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας και 23ης Μαρτίου 2005 ζήτησε από την Επιτροπή "να διερευνήσει τρόπους για την εξασφάλιση της βιώσιμης χρηματοδότησης του κοινωνικού μας μοντέλου".

Τα κράτη μέλη χρηματοδοτούν τα κοινωνικά συστήματα μέσω των διάφορων συνδυασμών των άμεσων φόρων, των έμμεσων φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Η επιλογή των περισσότερων πτυχών της φορολογικής πολιτικής για τον καθορισμό φορολογικών συντελεστών αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών. Πώς μπορούν όμως τα κράτη μέλη να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες;

Θα μπορούσαν να αυξήσουν τους φόρους. Λαμβανομένου όμως υπόψη του μεγέθους των δημοσιονομικών προκλήσεων που θα αντιμετωπίσουν τα εθνικά συστήματα, είναι σαφές ότι η αύξηση αυτή δεν αποτελεί πάντοτε βιώσιμη λύση για το μέλλον και η παγκοσμιοποίηση ενδέχεται να μην επιτρέψει στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τους φορολογικούς συντελεστές όπως αυτά θέλουν. Ο περιορισμός των δαπανών θα μπορούσε να αποτελεί μία άλλη λύση, σε κάποιες περιπτώσεις όμως θα μπορούσε να υπονομεύσει τη δέσμευσή μας για επενδύσεις στη γνώση, τα δίκτυα και τους ανθρώπους.

Όποιος συνδυασμός λύσεων και αν επιλεγεί, θα πρέπει να μελετηθούν λεπτομερώς οι τρόποι βελτίωσης της λειτουργίας των ισχυόντων φορολογικών συστημάτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Μια πιο συντονισμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ και η αποτελεσματικότερη διοικητική συνεργασία ανάμεσα στα κράτη μέλη θα μπορούσαν να βελτιώσουν σημαντικά την απόδοση των φορολογικών συστημάτων. Κατ’αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να βοηθηθεί η διατήρηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και των “κινητών” περιουσιακών στοιχείων (κεφαλαίων, επιχειρήσεων) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να αποφευχθεί ταυτόχρονα ο κίνδυνος να συγκεντρωθούν οι φόροι σε πόρους με λιγότερη κινητικότητα, όπως η εργασία. Τα κράτη μέλη έχουν ήδη αρχίσει να συνεργάζονται για την καθιέρωση μιας συμπαγούς ενιαίας βάσης φορολόγησης των επιχειρήσεων,απλούστερους και ομοιόμορφους φορολογικούς κανόνες για τις διασυνοριακές δραστηριότητες, καθώς και ένα καλύτερο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών.

Ο συνδυασμός των φόρων που επιλέγουν τα κράτη μέλη μπορεί επίσης να επηρεάσει τη βιώσιμη χρηματοδότηση των κοινωνικών μας συστημάτων. Από το 1970 έως το 1999, αυξήθηκε η πραγματική φορολόγηση της εργασίας, ενώ η φορολόγηση του κεφαλαίου και της κατανάλωσης έμεινε σταθερή στο σύνολό της. Η βαριά φορολόγηση της εργασίας φαίνεται να αποτελεί αντικίνητρο για τη δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας, ειδικά θέσεων εργασίας που απαιτούν χαμηλή ειδίκευση. Η διεύρυνση όμως της φορολογικής βάσης μέσω της αύξησης του αριθμού των εργαζομένων εξακολουθεί να αποτελεί για τις κυβερνήσεις τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο αύξησης των εσόδων χωρίς παράλληλη αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Η μείωση της φορολογίας της εργασίας και η αύξηση της φορολογίας της κατανάλωσης και της ρύπανσης θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής, στην αύξηση των επιπέδων απασχόλησης.

Ποιος πρέπει να κάνει τι; Ο ρόλος της Ευρώπης

Σήμερα υπάρχει μια λιγότερο ή περισσότερο σαφής διάκριση των αρμοδιοτήτων. Τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τη διαμόρφωση και τη λειτουργία των κοινωνικών τους συστημάτων. Η Ένωση είναι γενικά αρμόδια για την εσωτερική αγορά, αλλά και για να συμβάλει στην επίτευξη ευρύτερων στόχων από την απασχόληση και τη συνοχή έως την έρευνα και την καινοτομία, πολιτικές που επηρεάζουν την επιτυχία των εθνικών συστημάτων. Οι οικονομικές πολιτικές και το κράτος πρόνοιας δεν μπορούν να υπάρξουν χωριστά το ένα από το άλλο, δεν χρειάζεται όμως να λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις στο ίδιο επίπεδο.

Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη δυνατότητα που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ενισχύσει τη διαδικασία εκσυγχρονισμού .

Κατά το σχεδιασμό της αντιμετώπισης της παγκοσμιοποίησης τα κράτη μέλη έχουν τα ελάχιστα αποτελέσματα όταν ενεργούν μεμονωμένα. Όταν όμως οι 25 χώρες της Ευρώπης που μοιράζονται τις ίδιες αξίες και διαθέτουν ισχυρά θεσμικά όργανα, ενεργούν από κοινού έχουν πραγματικές πιθανότητες να διαμορφώσουν πολιτική αντιμετώπισης της παγκοσμιοποίησης σε τομείς όπως το εμπόριο, οι διεθνείς κανόνες εργασίας ή η αντιμετώπιση των παγκόσμιων απειλών όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια. Η Ευρώπη έχει να προσφέρει πολλά, μεταξύ άλλων, το μεγαλύτερο παγκόσμιο εμπορικό συνασπισμό, το σπουδαιότερο χορηγό βοήθειας που προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα στον κόσμο και τον πρωτοπόρο οδηγό στην εξεύρεση πολυμερών λύσεων σε περιβαλλοντικά και άλλα προβλήματα αειφόρου ανάπτυξης. Καμία άλλη χώρα ή περιοχή δεν έχει αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα.

Η Ένωση εξασφαλίζει ένα σημαντικό ενδιάμεσο επίπεδο μεταξύ της εθνικής δράσης και των διεθνών κανόνων. Αποτελεί επιτυχές παράδειγμα «παγκοσμιοποίησης» σε περιφερειακή κλίμακα. Προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για αποτελεσματικές ρυθμίσεις και αλληλεγγύη στο πλαίσιο του οποίου τα οφέλη της περιφερειακής ολοκλήρωσης παρέχουν καλύτερες ευκαιρίες για αποκόμιση οφελών από την παγκοσμιοποίηση. Η ενιαία αγορά της Ευρώπης που απευθύνεται σε 450 εκατομμύρια ανθρώπους παρέχει νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη, θέσεις απασχόλησης και επενδύσεις, και διαμορφώνει συνοδευτικές πολιτικές για να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να εξομαλύνουν τις επιπτώσεις της αλλαγής.

Η διεύρυνση ενισχύει την αποτελεσματικότητα της δράσης σε διεθνές επίπεδο καθώς και την καλύτερη ενότητα στο σύνολο της Ένωσης. Έχει βοηθήσει σημαντικά τις οικονομίες των χωρών προσχώρησης και έχει προσφέρει νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη, επενδύσεις και απασχόληση.

Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει ένα μοναδικό σύνολο εργαλείων.

- Νομοθεσία , που ενθαρρύνει τις οικονομικές αλλαγές, καθιστώντας για παράδειγμα πραγματικότητα την ενιαία αγορά, και διασφαλίζει τη θέσπιση προτύπων που θα τη συνοδεύουν και θα διασφαλίζουν τις αξίες μας και την ποιότητα της ζωής μας.

- Εκτελεστικές εξουσίες , που επιτρέπουν στην ΕΕ να κάνει αισθητή την παρουσία της στις τρέχουσες εμπορικές διαπραγματεύσεις κατά τρόπο που κανένα κράτος μέλος δεν θα μπορούσε να επιτύχει αν ενεργούσε μεμονωμένα και εξουσίες επιβολής του νόμου και δικαστικό σύστημα που απαιτούνται για να διασφαλίζεται ότι οι νομοθετικοί μας στόχοι καθίστανται πραγματικότητα προς όφελος όλων των Ευρωπαίων.

- Εξουσίες για τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις που βελτιώνονται συνεχώς ως αποτέλεσμα των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων που πραγματοποίησε η εν ενεργεία Επιτροπή, εξασφαλίζουν επίπεδο δραστηριοποίησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, μικρών και μεγάλων, που προωθούν τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, την ενίσχυση της καινοτομίας και της ανάπτυξης και την εξασφάλιση πολλαπλών επιλογών για τους καταναλωτές στον τομέα των αγαθών και των υπηρεσιών σε λογικές τιμές.

- Προϋπολογισμό , σημαντικό για τη στήριξη της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ευρώπης, της ευρωπαϊκής ΤΠ, των δικτύων ενέργειας και μεταφορών, της εκπαίδευσης και της έρευνας καθώς και καινοτόμων βιομηχανικών σχεδίων όπως το δορυφορικό σύστημα GALILEO.

- Έναν χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης , ο οποίος συμβάλλει στη δημιουργία των προϋποθέσεων για ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη, για παράδειγμα, μέσω της καλύτερης διαχείρισης της νόμιμης μετανάστευσης σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό των ευρωπαϊκών οικονομιών.

- Μέσα άσκησης εξωτερικής πολιτικής που ξεκινούν από τη διεύρυνση και την ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και φθάνουν μέχρι την αναπτυξιακή πολιτική που μας επιτρέπουν να προωθούμε την ανάπτυξη και να προβάλλουμε τις αξίες μας έξω από τα σύνορά μας. Τα οικονομικά οφέλη από τις πρόσφατες διευρύνσεις έχουν γίνει αισθητά τόσο στα νέα όσο και στα παλαιά κράτη μέλη.

- Εξουσίες επιτήρησης και συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης , που διασφαλίζουν ότι στο πλαίσιο των μακροοικονομικών πολιτικών όλα τα κράτη μέλη κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, ακόμη και αν οι ρυθμοί τους είναι διαφορετικοί.

- Διαδραματίζει, με την Επιτροπή στο επίκεντρο, ρόλο καταλύτη για νέες ιδέες και μεταρρυθμίσεις σε συνεργασία με τα κράτη μέλη για την ενθάρρυνση νέων προσεγγίσεων με στόχο την αλλαγή.

Ιδέες για αλλαγές

Τι μπορούμε λοιπόν να πράξουμε σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο; Ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας, της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας αποτελεί τόσο πρόκληση όσο και ανάγκη, αλλά το σημείο εκκίνησης της δράσης πρέπει να αποτελέσει η επιδίωξη μεγαλύτερης συνοχής και καλύτερου συντονισμού τόσο αυτών που λαμβάνουν τις αποφάσεις όσο και των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών. Όσον αφορά τις πολιτικές , είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η επιδίωξη μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και στην αγορά εργασίας συνίσταται στην επιδίωξη κοινωνικής δικαιοσύνης. Πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Όσον αφορά αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις , πολλές αποφάσεις λαμβάνονται και πρέπει να λαμβάνονται και να υλοποιούνται σε εθνικό ή περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ενώ άλλες αποφάσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της ΕΕ, στο πλαίσιο της εξουσίας που παραχωρείται από τις ευρωπαϊκές συνθήκες. Τα παρακάτω εστιάζουν στο τι χρειάζεται να γίνει και σε ποιο επίπεδο.

Σε επίπεδο ΕΕ

- Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών, των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Η εσωτερική αγορά προσδίδει μεγαλύτερο δυναμισμό και προσφέρει περισσότερες επιλογές στην ευρωπαϊκή οικονομία. Η σημερινή πρόκληση συνίσταται στην επέκταση των πολλών πλεονεκτημάτων της στον τομέα των υπηρεσιών, ώστε να υπάρξει μεγαλύτερος ανταγωνισμός και να συνεχιστεί η ισχυρή παράδοση της Ευρώπης όσον αφορά την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών γενικού ενδιαφέροντος σε λογικές τιμές. Θα πρέπει επίσης να επιτευχθεί πρόοδος και στον τομέα των κοινοτικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

- Εξασφάλιση περισσότερο ανοιχτών και δίκαιων αγορών στο εσωτερικό της ΕΕ μέσω της συνεχούς εφαρμογής των κανόνων για τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις.

- Ενθάρρυνση των επιχειρήσεων , μέσω του καθορισμού προϋποθέσεων ίδρυσης και επέκτασης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ιδίως των μικρών και μεσαίων.

- Βελτίωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος σε επίπεδο ΕΕ , καθώς και σε εθνικό επίπεδο, ώστε οι επιχειρήσεις και οι πολίτες να απαλλαγούν από τις περιττές δαπάνες και τη γραφειοκρατία, με εστίαση της νομοθεσίας της ΕΕ σε τομείς που αυτή μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική και να έχει προστιθέμενη αξία.

- Άνοιγμα των αγορών τρίτων χωρών στους Ευρωπαίους παραγωγούς , κυρίως μέσω της ολοκλήρωσης μιας φιλόδοξης και ισορροπημένης συμφωνίας στο πλαίσιο του Γύρου της Ντόχα. Οφείλουμε να προωθήσουμε το ελεύθερο και θεμιτό εμπόριο που θα αποφέρει οφέλη όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις φτωχότερες χώρες.

- Επίτευξη συμφωνίας για τις δημοσιονομικές προοπτικές μέχρι το τέλος του έτους , ώστε να διασφαλιστούν, για παράδειγμα, τα πολυετή προγράμματα για τη συνοχή, την αγροτική ανάπτυξη, την εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία, την κινητικότητα και την ασφάλεια, καθώς και συμφωνίας για τη δημιουργία ενός νέου ταμείου για την εξισορρόπηση της παγκοσμιοποίησης το οποίο μπορεί να συμπληρώσει τα διαρθρωτικά ταμεία και ειδικότερα το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο με την παροχή εναλλακτικής απάντησης, με επίκεντρο τον άνθρωπο, στα επείγοντα προβλήματα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση.

- Εξασφάλιση της ορθής λειτουργίας της ΟΝΕ που αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για τη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων απασχόλησης .

- Βελτίωση της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης και ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί, για παράδειγμα, με την ενίσχυση μέσων όπως οι ενιαίες κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη και την απασχόληση και με την ενίσχυση της αλληλεπίδρασής τους με αποτελεσματικότερο συντονισμό στον τομέα της κοινωνικής προστασίας σε επίπεδο ΕΕ. Στόχος μας πρέπει να είναι η καλύτερη παρακολούθηση της προόδου των κρατών μελών και η παροχή βοήθειας όπου χρειάζεται.

Σε εθνικό επίπεδο

- Εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών που έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

- Αύξηση του ποσοστού απασχόλησης και μείωση της ανεργίας , ιδίως μέσω δραστήριων πολιτικών σχετικά με την αγορά εργασίας και προώθησης της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας με στόχο την προστασία των ανθρώπων κυρίως και όχι των θέσεων απασχόλησης. Οφείλουμε να φροντίσουμε τόσο τον εργαζόμενο όσο και τη θέση εργασίας.

- Μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων υγειονομικής και μακροχρόνιας περίθαλψης με στόχο την ικανοποίηση των μεταβαλλόμενων αναγκών και την εξασφάλιση επαρκούς προστασίας και καθολικής πρόσβασης σε ποιοτική περίθαλψη και εξεύρεση νέων τρόπων κατανομής των κινδύνων και των ευθυνών ανάμεσα στα κράτη μέλη και στους πολίτες τους. Τα εθνικά συστήματα κοινωνικής προστασίας πρέπει να λάβουν υπόψη τους τις νέες πραγματικότητες, όπως τις μονογονεϊκές οικογένειες και τη διάλυση των σχέσεων. Θα πρέπει να προσφέρουν επίσης πολιτικές υπέρ της οικογένειας με στόχο την αντιμετώπιση των χαμηλών συντελεστών γεννήσεων στην ΕΕ και να παράσχουν φθηνές υπηρεσίες για τα παιδιά, ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες των γυναικών και των γονέων μονογονεϊκών οικογενειών να εισέλθουν και να παραμείνουν στην αγορά εργασίας.

- Εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για τους χαμηλόμισθους, για παράδειγμα: αύξηση του μισθού των χαμηλόμισθων και αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων ώστε να μπορούν να κερδίζουν περισσότερα. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος θα αναλάβει πιο ενεργό ρόλο για την προώθηση των δυνατοτήτων απασχόλησης και για τη μείωση της μακροπρόθεσμης ανεργίας και της ανεργίας των νέων.

Η νέα εταιρική σχέση της ΕΕ και των κρατών μελών

Είναι σαφές ότι ούτε η ΕΕ ούτε τα κράτη μέλη της μπορούν να προχωρήσουν σε αλλαγές μεμονωμένα. Διατυπώνονται στη συνέχεια πιο συγκεκριμένες προτάσεις για συντονισμό των εθνικών και υπερεθνικών προσπαθειών σε νέους τομείς δράσεις οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Η Επιτροπή προτίθεται να διερευνήσει την ανάπτυξη νέων εταιρικών σχέσεων που θα ενισχύσουν την ευρωπαϊκή δράση σε αυτούς τους τομείς. Οι προτάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:

- Δημιουργία περιβάλλοντος που ευνοεί την καινοτομία. Η γνώση, η έρευνα, η ανάπτυξη ικανοτήτων και η παιδεία θα αποτελέσουν το νόμισμα της επιτυχίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο των προσπαθειών για την παροχή βοήθειας στους ανθρώπους με στόχο την προσαρμογή τους σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οφείλουμε να εξετάσουμε τους τρόπους για την ανάπτυξη αποτελεσματικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων στο συγκεκριμένο τομέα, με βάση την επιτυχία και την εμπειρία που αποκτήσαμε από τα προγράμματα Airbus και Galileo. Αυτές οι προσπάθειες θα πρέπει να συνοδεύονται από υποστήριξη των εξαιρετικών επιδόσεων στα πανεπιστήμιά μας και από τη δημιουργία στενότερης σχέσης μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων .

- Διαμόρφωση μακροπρόθεσμης και συνεπούς ενεργειακής πολιτικής. Απαιτείται μια νέα προσέγγιση που θα αντιμετωπίζει το θέμα στο σύνολό του, από πλευράς τόσο χρήσης της ενέργειας όσο και ασφάλειας και ποικιλίας του ανεφοδιασμού και θα συνδέει την ενέργεια με άλλες πολιτικές όπως η έρευνα, η γεωργία και το περιβάλλον, για παράδειγμα, η βιοενέργεια. Αυτό αποτελεί ουσιώδες στοιχείο για τη διασφάλιση οικονομικής ανάπτυξης με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος.

- Διάθεση περισσότερων πόρων (τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών) στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απόκτηση δεξιοτήτων. Απαιτείται νέα προσέγγιση της «ασφάλειας» των θέσεων απασχόλησης με επίκεντρο την παροχή στους ανθρώπους των δεξιοτήτων που χρειάζονται για να εξακολουθούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους να προσαρμόζονται και όχι να προστατεύουν συγκεκριμένα επαγγέλματα.

- Προώθηση της ανανέωσης του κοινωνικού διαλόγου σε όλα τα επίπεδα. Ο εν λόγω διάλογος θα πρέπει να διαδραματίσει πλήρη ρόλο για την κινητοποίηση ευρείας στήριξης και κοινής κατανόησης των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε και των λύσεων που προτείνουμε. Λόγω της στενής σχέσης μεταξύ της δράσης σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συντονίζονται καλύτερα από ό,τι σε κάθε επίπεδο χωριστά.

- Στήριξη των προσπαθειών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών συνεπειών της οικονομικής αναδιάρθρωσης. Οι μεταρρυθμίσεις της εσωτερικής αγοράς, εκσυγχρονισμός των αγορών εργασίας και αναπροσαρμογή των κοινωνικών συστημάτων αποτελούν όλα τα αναγκαία στοιχεία για την επίτευξη της παγκοσμιοποίησης και τη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων απασχόλησης. Όλες οι πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ απαιτείται να ενισχύουν τις εθνικές προσπάθειες για αλλαγές και κινητοποίηση στήριξης μέσω, για παράδειγμα, του κοινωνικού διαλόγου.

- Αύξηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών , ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητα των φορολογικών συστημάτων που βοηθούν την εξασφάλιση της συγκέντρωσης μεγαλύτερου εισοδήματος, τη διευκόλυνση της ζωής των φορολογούμενων και τη βελτίωση των επιδόσεων της οικονομίας. Αυτό ισοδυναμεί με εκσυγχρονισμό και απλούστευση των υφισταμένων συστημάτων.

Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να αναληφθούν στο σύνολό τους με ταυτόχρονη διατήρηση υγιών μακροοικονομικών πολιτικών που εξασφαλίζουν σταθερότητα, υγιή δημόσια οικονομικά και χαμηλό πληθωρισμό. Τέτοιες πολιτικές δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για ανάπτυξη, θέσεις απασχόλησης και επενδύσεις. Με τη διατήρηση του πληθωρισμού υπό έλεγχο συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή και με τη μείωση του συνολικού επιπέδου δημοσίου χρέους σε εύθετο χρόνο, επιτρέπουν στα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν καλύτερα το μελλοντικό κόστος της γήρανσης του πληθυσμού.

Συμπέρασμα

Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό είναι σαφής. Όλα τα κράτη μέλη θα αντιμετωπίσουν αύξηση της ζήτησης για κοινωνικές υπηρεσίες καθώς και προβλήματα όσον αφορά τη χρηματοδότησή τους. Οφείλουμε να εκσυγχρονιστούμε, ώστε να εξασφαλίσουμε εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη υψηλού επιπέδου, ικανοποιητικές θέσεις απασχόλησης για όλους και καλές συντάξεις. Ο εκσυγχρονισμός θα δημιουργήσει την εμπιστοσύνη που χρειάζεται για να ωφεληθούμε τα μέγιστα από την παγκοσμιοποίηση. Η Ευρώπη πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο και η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι αυτό θα συμβεί. Θα αναλάβει την πρωτοβουλία, όχι μόνο στο πλαίσιο του «Σχεδίου Δ» για διάλογο με τους πολίτες, να εξηγήσει γιατί η Ευρώπη είναι η πλέον κατάλληλη, σε σχέση με το παρελθόν, για την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να εργαστεί από κοινού με τα κράτη μέλη και άλλους παράγοντες για να δημιουργήσει το χρονοδιάγραμμα που θα περιγράφει την πορεία προς την σύγχρονη Ευρώπη που θα εξασφαλίσει οικονομική ευημερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Ο εκσυγχρονισμός θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τις αξίες μας.

[1] Δουλειές, δουλειές, δουλειές. Δημιουργία περισσότερης απασχόλησης στην Ευρώπη, Ειδική Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για την Απασχόληση, Νοέμβριος 2003 και Αντιμετωπίζοντας την Πρόκληση, Ειδική Ομάδα Υψηλού Επιπέδου, Νοέμβριος 2004.