/* COM/2010/0632 końcowy */ KOMUNIKAT KOMISJI Roczne sprawozdanie na temat działalności Unii Europejskiej w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technologicznego w 2009 r.

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 5.11.2010

KOM(2010) 632 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI

Roczne sprawozdanie na temat działalności Unii Europejskiej w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technologicznego w 2009 r.

KOMUNIKAT KOMISJI

Roczne sprawozdanie na temat działalności Unii Europejskiej w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technologicznego w 2009 r.

1. KONTEKST ROCZNEGO SPRAWOZDANIA NA TEMAT DZIAłAń W DZIEDZINIE BADAń NAUKOWYCH I ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO

Roczne sprawozdanie na temat działań Unii Europejskiej w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technologicznego zostało przygotowane zgodnie z art. 190[1] Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Pewne informacje dotyczące działań podjętych w ramach Traktatu Euratom zostały uwzględnione w sprawozdaniu, chociaż formalnie nie są one objęte jego zakresem.

2. SZERSZY KONTEKST W 2009 R.

Zgodnie z Traktatem z Lizbony, polityka w zakresie badań naukowych należy do kompetencji, które Unia dzieli z państwami członkowskimi. W traktacie jednoznacznie zaznaczono, iż europejska przestrzeń badawcza (EPB) stała się narzędziem, dzięki któremu Unia realizuje cele w dziedzinie badań naukowych. Przyjęto nowe postanowienie w sprawie środków prawnych mających na celu dokonanie postępu w realizacji EPB.

W wytycznych politycznych dla nowej Komisji[2] przewodniczący Barroso zawarł swoją wizję priorytetów dla przyszłej unijnej polityki badań naukowych: osiągnięcie doskonałości w badaniach podstawowych, więcej stosowanych badań i prac rozwojowych ukierunkowanych na zaspokojenie potrzeb przemysłu, zwiększenie rozmiarów programów wymiany oraz skupienie się na rozprzestrzenianiu potencjału badawczo-rozwojowego w regionach. Przewodniczący wezwał do zbudowania Europy ambicji i wartości, w której podstawą wszelkich działań są jej obywatele.

W Europie trwał nadal kryzys gospodarczy. PKB UE-27 spadł w roku 2009 o 4,2 %. Rządy europejskie odpowiedziały na ten spadek zwiększeniem wydatków publicznych poprzez pakiety ratunkowe oraz bodźce fiskalne. Te krótkoterminowe środki były często równoważone długookresowymi inwestycjami w badania i innowacje, zgodnie z podejściem popartym w Europejskim planie naprawy gospodarczej[3].

Badanie[4] dotyczące wpływu kryzysu gospodarczego na inwestycje w zakresie badań i rozwoju wykazało, że państwa członkowskie z wysokimi lub średnimi nakładami na badania i rozwój utrzymywały lub zwiększały środki budżetowe przeznaczone na ten cel w 2009 r., podczas gdy państwa członkowskie z małymi lub średnimi wydatkami na ten cel były zmuszone zmniejszyć swoje nakłady. Wiązało się to z ryzykiem pogłębienia różnic w zakresie badań i innowacji między państwami członkowskimi Unii.

Jeżeli chodzi o prywatne inwestycje w zakresie badań i rozwoju, dowody wskazują, że kryzys zmniejszył przepływ środków pieniężnych w niemal wszystkich sektorach działalności, redukując wewnętrzne zasoby finansowe przeznaczane na badania i rozwój szczególnie w przypadku MŚP działających w dziedzinie technologii zaawansowanych[5]. Utrudniony dostęp do zewnętrznych, prywatnych źródeł finansowania zaostrzył negatywny wpływ kryzysu. Jednak inaczej niż w przypadku poprzednich spadków koniunktury, duże firmy utrzymały stały poziom inwestycji w badania i rozwój, chociaż skupiły się na ogół na swoich priorytetach.

Efektem kryzysu jest również większa świadomość faktu, że polityka w zakresie badań naukowych i innowacji musi zostać ściślej powiązana z dążeniami społeczeństwa. W deklaracji z Lund, przyjętej podczas konferencji szwedzkiej prezydencji „Nowe światy, nowe rozwiązania”, wezwano do skupienia się w europejskich badaniach naukowych na wielkich wyzwaniach naszych czasów.

3. OSIąGNIęCIA POLITYKI W DZIEDZINIE EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI BADAWCZEJ (EPB)

3.1. Zarządzanie EPB

Celem procesu lublańskiego jest usunięcie mankamentów i niewydolności europejskiego systemu badawczego wynikających z rozdrobnienia, braku spójności i koordynacji oraz ograniczeń w swobodnym przepływie wiedzy. Proces został zapoczątkowany w 2008 r.[6], a jego pierwszym etapem było podpisanie umowy w sprawie długoterminowej wizji polityki w dziedzinie EPB[7]. Równocześnie zapoczątkowano pięć inicjatyw EPB.

W 2009 r. osiągnięto postęp na dwóch poziomach:

- w przypadku wszystkich pięciu szczegółowych konkretnych inicjatyw EPB wprowadzono w życie praktyczne ustalenia dotyczące ich realizacji (zob. sekcje 3.2 do 3.6);

- kluczowym elementem całościowego zarządzania EPB stało się przyjęcie rezolucji Rady w sprawie lepszego zarządzania EPB.[8].

W swojej rezolucji Rada uznała potrzebę wypracowania spójniejszej polityki na szczeblu europejskim i na poziomie państw członkowskich oraz ustanowienia środków stymulujących rozwój EPB na szczeblu politycznym. W rezolucji wezwano również do zmiany mandatu ERAC.[9]

W okresie od 2007 r. zorganizowano dwie ważne konferencje na temat EPB, które umożliwiły wymianę poglądów oraz konsultację z zainteresowanymi stronami odnośnie do rozwoju polityki w dziedzinie EPB. Drugą konferencję na temat EPB zorganizowano w Brukseli w październiku 2009 r.

3.2. Inicjatywa EPB na rzecz naukowców

Europejskie partnerstwo na rzecz naukowców[10] obejmuje cztery obszary działania: otwarta rekrutacja i przenoszenie grantów; zabezpieczenia społeczne i programy emerytalne; atrakcyjne warunki zatrudnienia i pracy; rozwój umiejętności i zdobywanie doświadczeń.

Grupa Sterująca ds. Zasobów Ludzkich i Mobilności (SGHRM) odgrywa wiodącą rolę w realizacji EPB. W 2009 r. SGHRM zajęła się większością aspektów działania EPB, skutkiem czego była owocna wymiana krajowych doświadczeń. Trzy grupy robocze przedstawiły konkretne wyniki w obszarach: otwartej rekrutacji i warunków pracy, szkoleń i umiejętności, monitorowania i wskaźników.

W ośmiu państwach przygotowano krajowe plany działania, natomiast inne są w trakcie ich przygotowywania lub włączania realizacji EPB w istniejące plany krajowe. Kwestia zabezpieczenia społecznego została opracowana przez grupę ekspertów. Prace nad studium wykonalności dotyczącym ogólnoeuropejskiego funduszu emerytalnego dobiegają również końca.

Prace na rzecz realizacji EPB, w tym prace dotyczące kwestii koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz dodatkowych programów emerytalnych[11] będą kontynuowane, pojawiły się jednak również nowe osie i punkty ciężkości działań:

- zainteresowanie nauką i karierą naukową większej liczby młodych mężczyzn i kobiet poprzez projekt przewodni „Mobilna młodzież” w ramach strategii „Europa 2020” oraz działania zapewniające kontynuację wybranej przez nich kariery zawodowej;

- wspieranie rozwoju kariery zawodowej naukowców poprzez realizację zasady równowagi życia zawodowego i prywatnego;

- stosowanie zasad elastyczności i pewności zatrudnienia w przypadku naukowców jako części strategii wyjścia z kryzysu zgodnie z projektem przewodnim „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia" w ramach strategii „Europa 2020”.

3.3. Inicjatywa EPB na rzecz wspólnego planowania

Wspólne planowanie jest procesem mającym na celu zmniejszenie rozdźwięku pomiędzy skalą wyzwań społecznych, która ma zasięg europejski bądź globalny, a dostępnymi instrumentami umożliwiającymi stawienie im czoła, które mają charakter narodowy bądź regionalny.

W 2009 r. odbyła się intensywna debata na temat metod wspólnego planowania, która pozwoliła na osiągnięcie z końcem 2009 r. znacznych postępów. Państwa członkowskie, w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Wspólnego Planowania (GPC), specjalnego składu Komitetu Europejskiej Przestrzeni Badań i Innowacji (ERAC), pracowały przy wsparciu Komisji nad zdefiniowaniem i przygotowaniem inicjatyw w zakresie wspólnego planowania, jak również nad opracowaniem dobrowolnych wytycznych dotyczących warunków ramowych w zakresie wspólnego planowania.

Określono cztery inicjatywy w zakresie wspólnego planowania:

- pilotażowa inicjatywa w zakresie wspólnego planowania rozpoczęła się projektem „Badania naukowe w dziedzinie chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera”;

- projekty: „Rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zmiana klimatu”, „Dziedzictwo kulturalne a zmiany globalne: nowe wyzwanie dla Europy” i „Zdrowie, żywność i profilaktyka chorób dietozależnych” wybrano do zrealizowania w 2010 r.

W 2010 r. zostanie prawdopodobnie określona ograniczona liczba nowych tematów inicjatyw w zakresie wspólnego planowania. Rozmowy na temat dobrowolnych wytycznych dotyczących warunków ramowych będą nadal prowadzone. Bilans postępów w zakresie wspólnego planowania będzie tematem konferencji zorganizowanej przez prezydencję belgijską.

3.4. Inicjatywa EPB na rzecz infrastruktur badawczych

W czerwcu 2009 r. Rada przyjęła rozporządzenie ustanawiające ramy prawne dla rozwoju ogólnoeuropejskich infrastruktur naukowo-badawczych[12]. Ramy dla konsorcjum na rzecz europejskiej infrastruktury badawczej (ERIC) zapewniają osobowość prawną uznawaną we wszystkich państwach członkowskich, jak również pewne korzyści przysługujące organizacjom międzynarodowym. Ramy prawne dla ERIC mogą znacznie skrócić czas potrzebny na stworzenie europejskich infrastruktur badawczych.

Komisja wprowadziła procedury wymagane dla realizacji ERIC. Wniosek o utworzenie ERIC wraz z proponowanym statutem musi zostać przesłany Komisji. Wniosek jest następnie oceniany w celu weryfikacji jego zgodności z wymogami rozporządzenia. Jeżeli ocena jest pozytywna, Komisja przyjmuje decyzję w sprawie utworzenia ERIC.

7PR wspiera fazę przygotowawczą 45 infrastruktur badawczych zdefiniowanych przez Europejskie Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI). Wiele projektów na liście ESFRI znajduje się na etapie zbierania zobowiązań od państw członkowskich oraz finalizowania przygotowywanych przez nie statutów ERIC. Powstanie pierwszego ERIC spodziewane jest w 2010 r.

3.5. Inicjatywa EPB na rzecz współpracy międzynarodowej

Otwarcie EPB na świat jest nadal głównym elementem działań Unii. W grudniu 2008 r. Rada ustanowiła strategiczne forum ds. międzynarodowej współpracy naukowo-technicznej (SFIC) w celu określenia podejścia europejskiego. Do tej pory w ramach forum koncentrowano się na wymianie informacji oraz rozwijaniu mechanizmów wspólnego ustanawiania priorytetów.

Do konkretnych osiągnięć forum należą m. in. rozwinięcie internetowego narzędzia zarządzania dokumentami zapewniającego dostęp do informacji krajowych i unijnych, bliska współpraca pomiędzy doradcami naukowymi UE a attache państw członkowskich w państwach trzecich, a także wspólny kalendarz wydarzeń pogłębiający wiedzę na temat kierunku obecnych prac. Powzięto kroki w kierunku wspólnych działań badawczych, które doprowadziły do zatwierdzenia pilotażowej inicjatywy współpracy naukowej z Indiami, dotyczącej problemów związanych z wodą oraz projektu pilotażowego z USA dotyczącego energii. Realizacja globalnej inicjatywy dotyczącej zdrowia zwierząt rozpocznie się w 2010 r.

3.6. Inicjatywa EPB na rzecz transferu wiedzy

W 2008 r. Komisja przyjęła zalecenie i kodeks praktyk w zakresie transferu wiedzy[13], zatwierdzony następnie rezolucją Rady. Grupa robocza ERAC ds. transferu wiedzy została ustanowiona w celu wspierania i monitorowania jego realizacji. Zebrała ona przegląd istniejących najlepszych praktyk i postępów krajowych w realizacji programu. Kilka państw przyjęło krajowe przepisy mające na celu poprawę transferu wiedzy bądź jest w trakcie ich opracowywania . Grupa robocza rozpoczęła prace nad wspólnymi wytycznymi dotyczącymi transferu wiedzy oraz zarządzania własnością intelektualną w ramach międzynarodowej współpracy badawczej, jak również nad wytycznymi dotyczącymi wskaźników transferu wiedzy. Komisja zorganizowała fora wymiany opinii w celu zaangażowania zainteresowanych stron. Drugie z nich odbyło się w maju 2009 r.

W 2010 r. grupa robocza przygotuje swoje pierwsze sprawozdanie roczne, a jesienią 2010 r. zorganizuje trzecie forum dla zainteresowanych stron dotyczące zagadnienia transferu wiedzy. Komisja planuje uruchomić pilotażowy program wspierania transferu wiedzy w dziedzinie gospodarki ekologicznej.

3.7. Uniwersytety: program modernizacji

Program modernizacji uniwersytetów wszedł w nową fazę w 2009 r. wraz z rozpoczęciem działań związanych z partnerskim uczeniem się (PLA). Celem PLA jest pogłębienie wzajemnego uczenia się w dziedzinach takich jak reforma instytucjonalna, szacowanie kosztów projektów badawczych, sposoby osiągania doskonałości na światowym poziomie oraz zatrudnianie i kariera młodych naukowców.

Grupa ekspertów ds. zróżnicowanych programów finansowania badań uniwersyteckich zgłosiła trudności spowodowane brakiem spójności między konkurującymi ze sobą programami finansowania, w szczególności w zakresie wymogów finansowych, rachunkowych i sprawozdawczych. Na konferencji w sprawie EPB podmioty finansujące badania oraz naukowcy wyrazili chęć zajęcia się tą kwestią.

W 2010 r. powstanie platforma dla zainteresowanych stron, w ramach której zostaną określone wspólne zasady dotyczące zewnętrznego finansowania badań naukowych. Powstanie również sieć gromadzenia danych dotyczących uniwersyteckich badań naukowych. Jednym z priorytetów będzie również stworzenie ogólnoeuropejskich szkół badawczych.

4. SIÓDMY PROGRAM RAMOWY

4.1. Realizacja

W 2009 r. ogłoszono 63 zaproszenia do składania wniosków, a całkowity budżet przeznaczony na ten cel wyniósł 5,3 mld EUR. W odpowiedzi na zaproszenia otrzymano ogółem 16 057 kwalifikujących się wniosków, z których 3678 przeszło wszystkie progi oceny, co daje wskaźnik powodzenia na poziomie 22,9 % .

We wszystkich kwalifikujących się wnioskach wzięło udział 73 485 uczestników, przy całkowitym koszcie projektów wynoszącym 34,3 mld EUR oraz całkowitym wymaganym wkładzie finansowym UE na poziomie 26,8 mld EUR. Łączna liczba uczestników objętych zakresem wybranych wniosków wyniosła 17 626, przy całkowitych kosztach projektu na poziomie 6,9 mld EUR oraz całkowitym wymaganym wkładzie finansowym UE wynoszącym 5,2 mld EUR. Wskaźnik powodzenia wyniósł zatem 24,0 % biorąc pod uwagę liczbę kandydatów.

Zawarto 3 034 umowy o udzieleniu dotacji, obejmujące 17 144 uczestników i całkowity wymagany wkład finansowy UE na poziomie 5,3 mld EUR. 33,2 % wszystkich umów o udzielenie dotacji zawarto w ramach szczegółowego programu „Współpraca”, pokrywającego 63,9 % całkowitego wymaganego wkładu finansowego UE. 12,6 % umów zawarto w ramach szczegółowego programu „Pomysły”, pokrywającego 11,6 % całkowitego wymaganego wkładu finansowego UE. 43,3 % umów zawarto w ramach szczegółowego programu „Ludzie”, pokrywającego 11,9 % całkowitego wymaganego wkładu finansowego UE. 10,5 % umów zawarto w ramach szczegółowego programu „Możliwości” pokrywającego 12,2 % całkowitego wymaganego wkładu finansowego UE. 0,4 % umów zawarto w ramach programu ramowego „Euratom”, pokrywającego 0,4 % całkowitego wymaganego wkładu finansowego UE.

4.2. Programy prac na 2010 r.

Programy prac na 2010 r. zostały przyjęte dnia 29 lipca 2009 r. Zawierały one następujące elementy:

- zaproszenia do składania wniosków w ramach partnerstw publiczno-prywatnych Europejskiego planu naprawy gospodarczej (zob. sekcję 4.3.1);

- przyspieszenie realizacji mechanizmu finansowania opartego na podziale ryzyka (RSFF);

- szczegółowe zaproszenie dotyczące odpowiedzi na sytuację kryzysową wywołaną grypą A (H1N1);

- wspólną inicjatywę badawczą Komisji i Europejskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego, Toaletowego i Perfumeryjnego (COLIPA) dotyczącą przyjmowania strategii alternatywnych wobec testów na zwierzętach;

- zaproszenie dotyczące wspierania budowy potencjału w państwach Bałkanów Zachodnich w ramach programu potencjału naukowo-badawczego;

- „Oceany przyszłości” – zaproszenie w kontekście europejskiej strategii na rzecz badań morskich;

- szczegółowe zaproszenie dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego, wody oraz lepszej ochrony zdrowia w Afryce.

Poza 41 dwustronnymi umowami międzynarodowymi o współpracy naukowo-technologicznej (17 w ramach Traktatu UE, 24 w ramach Traktatu Euratom), które zostały podpisane z 21 państwami, zawarto dodatkowe cztery umowy: z Jordanią i Japonią w ramach Traktatu UE oraz Indiami i Brazylią w ramach Traktatu Euratom.

4.3. Powiązane inicjatywy

Jeśli chodzi o inicjatywy oparte na art. 185, w ramach programu „Nowoczesne technologie w służbie osobom starszym (AAL)” ogłoszono dwa zaproszenia do składania wniosków oraz sfinansowano ponad 50 projektów, których uczestnikami w 40 % przypadków były MŚP. Zobowiązania państw członkowskich przekroczyły 25 mln EUR rocznie, a wkład finansowy UE wyniósł 50 mln EUR w ciągu pierwszych dwóch lat. W ramach inicjatywy EUROSTARS ogłoszono trzy zaproszenia do składania wniosków, wybrano do finansowania 260 projektów, których uczestnikami w 70 % przypadków były MŚP. Wkład finansowy państw członkowskich wyniósł 135 milionów, a 45 mln EUR stanowił wkład UE. Podpisano Układ Ogólny w sprawie Europejskiego Programu Badań Meteorologicznych (EMRP), przekazujący realizację programu EURAMET e.V.

Komisja przyjęła wniosek w sprawie Wspólnego Programu Badań Morza Bałtyckiego (BONUS)[14] oraz opublikowała drugie sprawozdanie z realizacji[15] planu działania na rzecz nanonauki i nanotechnologii.

Stworzono również system monitorujący, aby określić zakres sfinansowanych w ramach 7PR badań mających wpływ na cele odnowionej strategii UE na rzecz zrównoważonego rozwoju (SDS). Z analizy wynika, że 75 % z zagadnień objętych programem szczegółowym„Współpraca” przyczyniło się do realizacji wspomnianych wyżej celów w pierwszych czterech latach działania 7PR.

13 marca 2009 r. Komisja przyjęła komunikat „Strategia na rzecz badań i rozwoju oraz innowacji w sektorze technologii informacyjno-komunikacyjnych w Europie: Podnoszenie poprzeczki”[16], który ma celu intensyfikację działań w zakresie innowacji i badań w dziedzinie TIK oraz maksymalizację ich oddziaływania.

Wsparcie finansowe na rzecz badań, rozwoju i innowacji zostało przekazane przedsiębiorstwom prywatnym za pomocą mechanizmu finansowania opartego na podziale ryzyka (RSFF). W 2009 r. suma pożyczek w ramach RSFF wyniosła 2,98 mld EUR dla 25 projektów. Do tej pory zatwierdzono ogółem 62 projekty opiewające na kwotę 6,30 mld EUR.

Oprócz upowszechnienia wyników badań za pomocą CORDIS[17], ważnym sposobem poprawy dostępności wyników badań finansowanych ze środków publicznych[18] jest zapewnienie otwartego dostępu. Komisja uruchomiła projekt pilotażowy dotyczący otwartego dostępu w ramach 7PR w sierpniu 2008 r., a w 2009 r. skupiła się na stworzeniu systemu monitorowania tego projektu.

Jeśli chodzi o stosowanie zasad ramowych w dziedzinie etyki w 7PR, w 2009 r. zatwierdzono nowy proces oceny etycznej.

Nowe koszty szacunkowe międzynarodowego eksperymentalnego reaktora termojądrowego (ITER) znacznie przekroczyły pierwotnie oszacowaną kwotę. Aby mimo wspomnianego problemu UE mogła dotrzymać swoich zobowiązań, Komisja przedstawiła Radzie stan realizacji projektu ITER, wyzwania przed nim stojące oraz działania, które należy podjąć. Rada potwierdziła swoje wsparcie dla projektu ITER pod warunkiem, że kryteria brzegowe opracowane przez Komisję zostaną spełnione. Należą do nich: polityka wiarygodnej oceny kosztów oraz ich ograniczania, realistyczny harmonogram oraz rzetelne zarządzanie projektem na wszystkich szczeblach. Rada wezwała do podjęcia działań i zwróciła się do Komisji o analizę możliwości finansowania w kontekście obowiązujących wieloletnich ram finansowych.

Informacje dotyczące bezpośrednich działań w ramach 7PR w 2009 r. znajdują się w rocznym sprawozdaniu Wspólnego Centrum Badawczego[19].

Komisja przyjęła komunikat „Europejski program badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa”[20], zawierający podstawowe wnioski i zalecenia europejskiego forum badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa[21].

4.4. Przegląd najważniejszych wydarzeń

4.4.1. Partnerstwa publiczno-prywatne w dziedzinie badań

Partnerstwa publiczno-prywatne (PPP) na szczeblu europejskim są efektywnym sposobem na kredytowanie inwestycji w zakresie badań i rozwoju przez branżę przemysłową i rządy krajowe, zmniejszającym jednocześnie rozdrobnienie wysiłków w tej dziedzinie.

Europejskie platformy technologiczne

Europejskie platformy technologiczne[22] (EPT) zapewniają zainteresowanym stronom, pod kierunkiem branży przemysłowej, ramy służące do zdefiniowania priorytetów, terminów i planów działania. Gwarantują one odpowiednią koncentrację finansowanych badań na obszarach przydatnych dla branży przemysłowej, ponieważ obejmują cały gospodarczy łańcuch wartości oraz mobilizują krajowe i regionalne władze publiczne.

Do ich osiągnięć w 2009 r. należy stały wkład w kształtowanie priorytetów badawczych UE, profesjonalizacja funkcjonowania platform, kształtowanie warunków ramowych i polityki w obszarach uzupełniających politykę w dziedzinie badań i rozwoju oraz analiza możliwości pozyskania środków finansowych ze źródeł innych niż program ramowy.

Grupa ekspercka zaleciła[23] stworzenie klastrów EPT[24], które będą poszukiwać sposobów na sprostanie wyzwaniom społecznym oraz pomagać w uwolnieniu potencjału trójkąta wiedzy, rozszerzając swój zakres działań o dziedziny edukacji i procesów innowacji.

Na konferencji w Brukseli[25] dyskutowano nad rozwojem roli EPT. Z pozytywnym odzewem spotkał się pomysł wzmocnienia współpracy między poszczególnymi EPT w celu zmierzenia się z wyzwaniami społecznymi oraz zbadania, czy wyzwania te można podzielić na pewne kluczowe obszary. Ujawniła się potrzeba bardziej systematycznego włączania innowacji w działania EPT.

Europejskie inicjatywy przemysłowe w ramach strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE)[26] są świetną ilustracją sposobu, w jaki sektor publiczny i prywatny łączą swoje wysiłki w tworzeniu technologicznych map drogowych oraz planów realizacji, aby przyspieszyć rozwój technologii w sektorach takich jak energia wiatrowa, energia słoneczna, sieci elektroenergetyczne oraz wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla.

Wspólne inicjatywy technologiczne

Wspólne inicjatywy technologiczne (JTI) przyczyniły się do powstania pionierskiego podejścia w zakresie rozwijania PPP. W 2009 r. nadal ogłaszano zaproszenia do składania wniosków w ramach pięciu JTI[27]. Dalsze prace przygotowawcze pozwoliły ILI, wspólnej inicjatywie technologicznej „Czyste niebo”, oraz ARTEMIS na uzyskanie zdolności operacyjnych do zrealizowania budżetu jesienią 2009 r. JTI zaczęły więc odgrywać swoją rolę w kształtowaniu europejskiego pejzażu naukowego.

W listopadzie 2009 r. Komisja opublikowała komunikat „Wspieranie inwestycji publiczno-prywatnych krokiem w kierunku naprawy gospodarki i długoterminowej zmiany strukturalnej: zwiększanie znaczenia partnerstw publiczno-prywatnych”[28].. W komunikacie dostrzega się ogromne znaczenie europejskich partnerstw publiczno-prywatnych w dziedzinie badań naukowych oraz uznaje się specyfikę inwestowania w tworzenie nowej wiedzy, w przypadku której rezultaty są mniej przewidywalne, ale o potencjalnie olbrzymim znaczeniu. Mając na względzie stworzenie nowych PPP, wszystkie warianty zmiany ram prawnych i zasad finansowania będą brane pod uwagę, aby powstał prosty i opłacalny model oparty na wzajemnym zrozumieniu, rzeczywistym partnerstwie i na podziale ryzyka.

Doświadczenia zdobyte w trakcie tworzenia pierwszych JTI zostały opisane przez grupę przedstawicieli partnerów przemysłowych JTI („grupa szerpów”) i znajdują się w jej sprawozdaniu „Wspólny projekt idealnego otoczenia partnerstw publiczno-prywatnych w dziedzinie badań naukowych w Europie”[29]. Jednym z zaleceń jest uznanie PPP za organy specjalne w zmienionym rozporządzeniu finansowym.

W październiku 2009 r. Komisja opublikowała komunikat „Partnerstwo publiczno-prywatne na rzecz Internetu przyszłości”[30], omawiający plany zwiększenia konkurencyjności Europy w technologiach i systemach Internetu przyszłości oraz wsparcia tworzenia nowych zastosowań wspomaganych Internetem przyszłości o znaczeniu społecznym i publicznym. PPP rozpoczną swoje działanie w 2011 r.

Partnerstwa publiczno-prywatne w ramach Europejskiego planu naprawy gospodarczej

- W Europejskim planie naprawy gospodarczej wezwano do utworzenia trzech PPP. Są to inicjatywy: „Fabryki jutra”, „Efektywne energetycznie budynki” i „Ekologiczne samochody”. Finansowanie tych inicjatyw zapewnione jest na równych warunkach przez branżę przemysłową oraz 7PR w kwocie całkowitej wynoszącej 3,2 mld EUR w latach 2010-2013.

- Aby ułatwić dialog z branżą przemysłową i rozwinąć nowe strategie badawcze, które służyłyby do zdefiniowania zakresu zaproszeń do składania wniosków ogłaszanych przez PPP przez pozostały okres obowiązywania 7PR, utworzono przemysłowe grupy doradcze ad-hoc.

- Pierwsze zaproszenia do składania wniosków opiewające na sumę 268 mln EUR zostały opublikowane 30 lipca. Wstępne wyniki pokazują dużo wyższe udział sektora w porównaniu do zwykłych zaproszeń do składania wniosków w ramach 7PR.

We wspólnym oświadczeniu wydanym przez Komisję i przedstawicieli branży przemysłowej w marcu 2009 r. zauważono, że PPP są skutecznym sposobem zapewnienia:

- wiodącej roli branży przemysłowej w określaniu priorytetów i wdrażaniu wyników badań naukowych;

- wieloletniego programu prac z określonym z góry budżetem, zapewniającego ciągłość i pozwalającego branży przemysłowej na planowanie długoterminowych inwestycji;

- interdyscyplinarnego podejścia, począwszy od badań podstawowych i stosowanych, do oceny wyników i działań demonstracyjnych na szeroką skalę, z położeniem większego nacisku na ostateczny wpływ i wykorzystanie wyników badań naukowych;

- zwiększonych możliwości wspierania innowacji w MŚP.

4.4.2. Monitorowanie i ocena programu ramowego

W odpowiedzi na ocenę ex post 6PR[31] Komisja podkreśliła znaczenie zawartych w niej wniosków i odniosła się wstępnie do przedstawionych zaleceń. Komisja zgodziła się z większością zaleceń, zwracając uwagę na fakt, że wiele odpowiednich inicjatyw jest już w toku.

W sprawozdaniu z postępów w realizacji 7PR[32] dokonano przeglądu i analizy działań w ramach 7PR, w szczególności w odniesieniu do nowości takich jak Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN), JTI oraz mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka (RSFF).

Drugie sprawozdanie monitorujące 7PR[33] za rok 2008 opiera się na zestawie wskaźników realizacji oraz działania programów ramowych. W części opisowej sprawozdania skupiono się na kwestiach będących przedmiotem szczególnego zainteresowania lub o dużym znaczeniu tematycznym. Format sprawozdania monitorującego pozwala na zebranie danych szeregów czasowych dotyczących kluczowych wskaźników.

Przegląd struktur i mechanizmów działania ERBN[34] został opublikowany 23 lipca 2009 r. W odpowiedzi[35] Komisja zapowiedziała podjęcie kroków w celu zapewnienia długookresowego sukcesu ERBN jako organizacji na poziomie światowym, wspierającej badania pionierskie.

Okresowa ocena 7PR Euratom rozpoczęła się w lipcu 2009 r. Zespół ekspertów ukończył swoje sprawozdanie w lutym 2010 r[36]. Wspomniana ocena stanowi cenny wkład do przygotowań programu ramowego Euratom na lata 2012 i 2013.

Uruchomienie strony internetowej służącej do oceny PR[37] radykalnie poprawiło przejrzystość i dostępność sprawozdań dotyczących oceny i monitorowania PR. Strona internetowa zawiera ponad 300 sprawozdań i posiada sprawną wyszukiwarkę.

5. PROGNOZA NA 2010 R.

W strategii „Europa 2020” podkreślono kluczowe znaczenie wiedzy i innowacji jako motoru wzrostu i czynnika służącego pokonywaniu wyzwań społecznych. Podkreśla ona potrzebę wzmocnienia osiągnięć w zakresie badań naukowych oraz podniesienia nakładów na badania i rozwój, aby łączny poziom inwestycji w tym sektorze osiągnął 3% PKB. Ukończenie budowy EPB jest kluczowym elementem projektu przewodniego "Unia innowacji". Unijne programy finansowania badań naukowych i innowacji, w tym program ramowy w zakresie badań, są kluczowymi instrumentami osiągania celów strategii „Europa 2020”. W projekcie przewodnim „Unia innowacji” wzywa się do uproszczenia i usprawnienia wspomnianych instrumentów podczas projektowania kolejnych wieloletnich ram finansowych.

W ramach istniejących ram prawnych 7PR wspierać będzie realizację strategii „Europa 2020”. W tym kontekście programy prac na 2011 r. obejmują rekordową kwotę 6,4 mld EUR przeznaczoną na finansowanie badań naukowych i innowacji. Stanowi ona ogromny i skuteczny bodziec dla gospodarki i jest inwestycją w inteligentniejszą, zrównoważoną i bardziej zintegrowaną Europę.

W październiku 2010 r. Komisja przedstawiła swoje wnioski dotyczące dalszego działania projektu przewodniego „Unia innowacji”. Wnioski Komisji zawierają propozycje działań mających na celu:

- użycie badań naukowych i innowacji do stawiania czoła głównym wyzwaniom społecznym;

- tworzenie nowej wiedzy, kreatywności i talentów;

- stwarzanie odpowiednich warunków do działania i wspierania powstałych przedsiębiorstw w dostępie do idei oraz w trakcie tworzenia wartościowych idei, co przyczyni się do ich wzrostu;

- rozwijanie europejskich rynków innowacji;

- umożliwianie poszczególnym regionom specjalizacji w zależności od posiadanych przez nie mocnych stron, w szczególności przy pomocy polityki spójności[38];

- przyspieszanie wewnętrznych reform i współpracę w partnerami z całego świata.

Komisja przedstawia tabelę wyników opierającą się na porównywalnych w skali międzynarodowej wskaźnikach w celu monitorowania postępów Unii. Działania powiązane z EPB będą nadal rozwijane w 2012 r.

Prace nad oceną okresową 7PR rozpoczęły się na początku 2010 r., a grupa ekspertów powołana do tego zadania zakończy swoją pracę w październiku 2010 r. Ocena dostarczy cennych informacji koniecznych do optymalizacji realizacji 7PR w końcowych latach oraz dostarczy danych potrzebnych do przygotowania kolejnego programu ramowego.

6. ŹRÓDłA DODATKOWYCH INFORMACJI

Roczne sprawozdania monitorujące w zakresie programu ramowego oraz programów szczegółowych[39];

Sprawozdania z pięcioletniej oceny[40];

Regularne sprawozdania dotyczące kluczowych danych naukowych, technologicznych i związanych z konkurencyjnością[41];

Statystyki dotyczące nauki i techniki w Europie (publikowane przez Eurostat)[42] ;

Opracowania i analizy publikowane w związku z unijnymi działaniami badawczymi i polityką w zakresie badań [43];

Roczne sprawozdania z działalności dyrekcji generalnych odpowiedzialnych za badania naukowe[44];

Praktyczny przewodnik po funduszach UE na badania i innowacje[45];

Strona internetowa CORDIS: http://cordis.europa.eu;

Strona internetowa Komisji poświęcona badaniom: http://ec.europa.eu/research;

Strona internetowa dotycząca EPB: http://ec.europa.eu/research/era;

Strona internetowa „Inwestowanie w europejskie badania”: http://ec.europa.eu/invest-in-research;

Strona internetowa ERAWATCH: http://cordis.europa.eu/erawatch;

[1] „Na początku każdego roku Komisja przedstawia sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Sprawozdanie to zawiera zwłaszcza informację o działaniach w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz upowszechniania wyników w roku poprzednim oraz program pracy na rok bieżący”.

[2] http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/pdf/press_20090903_en.pdf

[3] COM(2008) 800

[4] Badanie przeprowadzone przez Dyrekcję Generalną ds. Badań Naukowych

[5] W maju 2009 r. Innobarometer zanotował, iż w odpowiedzi na kryzys, firmy działające w sektorze high-tech najczęściej były zmuszone do zmniejszenia budżetu przeznaczonego na innowacje.

[6] Konkluzje Rady z maja 2008 r. (9076/08).

[7] http://ec.europa.eu/research/era/2020_era_vision_en.html

[8] Dz.U. C 323 z 31.12.2009, s. 1-4

[9] ERAC jest organem doradczym do spraw polityki w zakresie badań i rozwoju technologicznego wspomagającym zarówno Radę, jak i Komisję.

[10] COM(2008) 317

[11] Zielona księga Komisji w sprawie emerytur opublikowana w połowie 2010 r. oraz komunikat Komisji w sprawie nowych modeli mobilności przewidziany do publikacji w 2011 r. przedstawią kwestie ubezpieczenia społecznego i emerytur dla naukowców.

[12] Rozporządzenie Rady 723/2009 z 25.6.2009, Dz.U. L 206 z 8.8.2009, s.1-8

[13] C(2008) 1329

[14] COM(2009) 610

[15] COM(2009) 607

[16] COM(2009) 116

[17] http://cordis.europa.eu

[18] COM(2007) 56 oraz dokument Rady 14865/07

[19] http://ec.europa.eu/dgs/jrc/downloads/jrc_ar_2009.pdf

[20] COM(2009) 691

[21] http://www.esrif.eu

[22] http://cordis.europa.eu/technology-platforms/individual_en.html

[23] ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/technology-platforms/docs/fa-industrialresearch-b5-full-publication-rp_en.pdf

[24] Klaster EPT pracujący nad stworzeniem europejskiej gospodarki ekologicznej w celu zrównoważonego rozwoju powstał w 2009 r. ( www. becoteps .org )

[25] http://cordis.europa.eu/technology-platforms/seminar11_en.html

[26] http://ec.europa.eu/energy/technology/initiatives/initiatives_en.htm

[27] Do pięciu JTI należą: inicjatywa w zakresie leków innowacyjnych (http://imi.europa.eu), wspólna inicjatywa technologiczna „Czyste niebo”(http://www.cleansky.eu), ARTEMIS (http://www.artemis-ju.eu), ENIAC (www.eniac.eu) oraz technologie ogniw paliwowych i technologie wodorowe (FCH) (http://ec.europa.eu/research/fch/index_en.cfm).

[28] COM(2009) 615 wersja ostateczna z 19.11.2009: http://ec.europa.eu/archives/growthandjobs_2009/pdf/european-economic-recovery-plan/ppp_en.pdf

[29] ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/jti/jti-sherpas-report-2010_en.pdf

[30] COM(2009) 479 wersja ostateczna

[31] http://ec.europa.eu/research/evaluations/pdf/archive/other_reports_studies_and_documents/fp6_ex-post_evaluation_expert_group_report.pdf oraz COM(2009) 210

[32] COM(2009) 209, SEC(2009) 589

[33] http://ec.europa.eu/research/evaluations/index_en.cfm?pg=fp7-monitoring

[34] http://erc.europa.eu/pdf/final_report_230709.pdf

[35] COM(2009) 552

[36] Odrębna ocena tymczasowa dotycząca realizacji badań w dziedzinie TIK w ramach 7PR została zakończona w czerwcu 2010 r.

[37] http://ec.europa.eu/research/evaluations/index_en.cfm?pg=home

[38] http://ec.europa.eu/regional_policy/atlas2007/index_en.htm

[39] http://ec.europa.eu/research/evaluations/index_en.cfm?pg=fp7-monitoring

[40] http://ec.europa.eu/research/evaluations/index_en.cfm?pg=five-year-assessment

[41] http://ec.europa.eu/research/era/facts/figures/key_figures_en.htm

[42] http://ec.europa.eu/eurostat

[43] http://ec.europa.eu/research/evaluations/index_en.cfm