52010DC0580

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 20.10.2010

KOM(2010) 580 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie gwarancji pokrytych przez budżet ogólnyStan na dzień 31 grudnia 2009 r.

SEK(2010) 1218

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie gwarancji pokrytych przez budżet ogólnyStan na dzień 31 grudnia 2009 r.

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 4

2. Rodzaje operacji pokrywanych z budżetu UE 4

3. Zdarzenia odnotowane po sporządzeniu poprzedniego sprawozdania na dzień 30 czerwca 2009 r. 5

3.1. Wsparcie w zakresie bilansu płatniczego dla państw członkowskich nienależących do strefy euro 5

3.2. Pomoc makrofinansowa 6

3.3. Euratom 6

3.4. Gwarancja budżetu UE w stosunku do operacji zewnętrznych EBI 6

3.5. Europejski mechanizm stabilizacji finansowej 6

4. Dane dotyczące rodzajów ryzyka pokrywanego przez budżet 7

4.1. Definicja ryzyka 7

4.2. Ryzyko związane z państwami członkowskimi 10

4.3. Ryzyko związane z państwami trzecimi 10

4.4. Łączne ryzyko pokrywane przez budżet 12

4.5. Zmiany poziomu ryzyka 12

5. Przypadki niewywiązania się ze zobowiązań, uruchomienie gwarancji budżetowych oraz zaległości 14

5.1. Płatności ze środków gotówkowych 14

5.2. Płatności z budżetu 14

5.3. Uruchomienie Funduszu Gwarancyjnego dla działań zewnętrznych 14

6. Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych 14

6.1. Odzyskane zaległe płatności 14

6.2. Aktywa 15

6.3. Kwota docelowa 15

7. Ocena ryzyka: sytuacja gospodarcza i finansowa państw trzecich, w przypadku których ryzyko dla budżetu jest najwyższe 15

7.1. Cele 15

7.2. Metody oceny ryzyka 15

1. WPROWADZENIE

Celem niniejszego sprawozdania jest monitorowanie ryzyka kredytowego ponoszonego przez budżet Unii Europejskiej w związku z gwarancjami i pożyczkami udzielonymi przez Unię Europejską bezpośrednio bądź za pośrednictwem EBI w ramach mandatów na operacje zewnętrzne.

Niniejsze sprawozdanie złożono zgodnie z art. 130 rozporządzenia finansowego, który zobowiązuje Komisję „do złożenia dwa razy w roku Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania dotyczącego gwarancji budżetowych oraz związanego z nimi ryzyka”[1]. Uzupełnieniem sprawozdania jest dokument roboczy służb Komisji zawierający szereg szczegółowych tabel i uwag wyjaśniających („dokument roboczy”).

2. RODZAJE OPERACJI POKRYWANYCH Z BUDżETU UE

Ryzyko uwzględnione w budżecie Unii Europejskiej („budżecie”) wynika z różnych operacji pożyczkowych i gwarancyjnych, które można podzielić na dwie kategorie:

- pożyczki przyznawane przez Unię Europejską w związku z celami makroekonomicznymi, tj. pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej[2] udzielane państwom trzecim wspólnie z instytucjami Bretton Woods oraz pożyczki na cele pomocy w zakresie bilansu płatniczego stanowiące wsparcie dla państw członkowskich nienależących do strefy euro, które zmagają się z trudnościami w zakresie bilansu płatniczego[3]; oraz

- pożyczki na cele mikroekonomiczne, tj. pożyczki Euratomu oraz – przede wszystkim – objęte gwarancją UE[4] operacje finansowania prowadzone przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) w państwach trzecich („operacje zewnętrzne EBI”)[5].

Operacje zewnętrzne EBI, pożyczki Euratomu i pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej są od 1994 r. objęte Funduszem Gwarancyjnym dla działań zewnętrznych (zwanym dalej „funduszem”)[6], natomiast ryzyko pożyczek na cele pomocy w zakresie bilansu płatniczego jest uwzględnione bezpośrednio w budżecie. Fundusz pokrywa straty wynikające z pożyczek i gwarancji pożyczkowych udzielonych państwom trzecim lub na projekty realizowane w państwach trzecich. Został ustanowiony w celu:

- stworzenia „bufora płynności” pozwalającego uniknąć uruchamiania środków budżetowych za każdym razem, gdy dochodzi do niespłacenia gwarantowanej pożyczki lub opóźnionej płatności związanej z taką pożyczką; oraz

- stworzenia instrumentu dyscypliny budżetowej poprzez ustanowienie ram finansowych na potrzeby rozwoju polityki UE w zakresie gwarancji dla pożyczek udzielanych przez Komisję i EBI państwom trzecim[7].

W wyniku dokonanej w 2004 r. zmiany[8] rozporządzenia w sprawie funduszu gwarancyjnego, pokrywanie strat przez fundusz zostaje zakończone w momencie, gdy państwo trzecie staje się państwem członkowskim, a ryzyko zostaje przeniesione z funduszu bezpośrednio na budżet. Fundusz jest finansowany z budżetu i jego środki muszą być utrzymywane na określonym poziomie, stanowiącym ustalony odsetek łącznej kwoty pozostających do spłaty zobowiązań wynikających z gwarantowanych przez fundusz pożyczek i gwarancji pożyczkowych. Odsetek ten, który określa się jako kwotę docelową, wynosi obecnie 9 %. Jeżeli zasoby funduszu okażą się niewystarczające, wówczas operacje są realizowane z budżetu.

Przyjęta w 2007 r. zmiana[9] rozporządzenia Rady ustanowiła nowy mechanizm rezerw. Przewiduje on roczne transfery z budżetu oraz mechanizm wyrównawczy służący ograniczeniu skutków wykorzystania środków funduszu (zob. również pkt 5.3 poniżej).

W ramach przeglądu śródokresowego mandatu zewnętrznego EBI[10] w drugiej połowie 2009 r. przeprowadzono zewnętrzną ocenę funkcjonowania funduszu i jego parametrów, w tym poziomu kwoty docelowej. W sprawozdaniu z oceny[11] potwierdzono, że nowy mechanizm rezerw spełnia swe cele, a obecny poziom głównych parametrów funduszu, w szczególności kwoty docelowej, uznano za odpowiedni.

3. ZDARZENIA ODNOTOWANE PO SPORZąDZENIU POPRZEDNIEGO SPRAWOZDANIA NA DZIEń 30 CZERWCA 2009 R.

3.1. Wsparcie w zakresie bilansu płatniczego dla państw członkowskich nienależących do strefy euro

W drugiej połowie 2009 r. kontynuowano wypłaty pomocy finansowej na wsparcie bilansu płatniczego. W lipcu miały miejsce kolejne trzy operacje na łączną kwotę 4,2 mld EUR. W dniu 6 lipca 2009 r. wypłacono trzecią transzę pomocy przyznanej Węgrom, w wysokości 1,5 mld EUR. Ponadto w dniu 27 lipca 2009 r. wypłacono pierwszą transzę pomocy przyznanej Rumunii, w wysokości 1,5 mld EUR, oraz drugą transzę pomocy przyznanej Łotwie, w wysokości 1,2 mld EUR. Wszystkie te pożyczki zostały refinansowane poprzez równoległą emisję obligacji UE.

W 2009 r. w ramach programu pomocy finansowej na wsparcie bilansu płatniczego wypłacono łącznie kwotę 7,2 mld EUR, co pozwoliło UE na przywrócenie zaufania do sytuacji finansowej trzech państw członkowskich nienależących do strefy euro (Węgier, Łotwy i Rumunii), które zostały dotknięte skutkami kryzysu finansowego. Średnio 63 % operacji pożyczkowych, co do których podjęto decyzję[12], zostało już zrealizowanych. Oczekuje się, że pozostała część zostanie wypłacona w latach 2010[13] i 2011.

3.2. Pomoc makrofinansowa

W drugiej połowie 2009 r. Rada w dniu 30 listopada podjęła decyzje w sprawie nowych operacji pomocy makrofinansowej dla Armenii[14], Bośni i Hercegowiny[15] oraz Serbii[16]. Pomoc ta ma postać pożyczek, a w przypadku Armenii połączona jest z pomocą finansową w formie dotacji. Część transzy pożyczek i dotacji zostanie wypłacona prawdopodobnie w drugiej połowie 2010 r.

3.3. Euratom

W dniu 15 października 2009 r. wypłacono trzecią transzę pożyczki Euratomu dla Ukrainy[17], w kwocie 10,335 mln USD. Pożyczka ta została refinansowana w drodze równolegle przeprowadzonej operacji pożyczkowej na rynku niepublicznym.

3.4. Gwarancja budżetu UE w stosunku do operacji zewnętrznych EBI

W drugiej połowie 2009 r. działalność w ramach mandatu zewnętrznego na lata 2007-2013 była bardzo intensywna, zarówno pod względem wolumenu podpisanych umów, jak i sumy wypłaconych pożyczek. W okresie od dnia 30 czerwca do 31 grudnia 2009 r. podpisano umowy na kwotę 3 317 mln EUR (+39 %). Dało się również zauważyć przyspieszenie rytmu wypłat pożyczek, których suma w tym samym okresie wyniosła 1 855 mln EUR. Na koniec 2009 r. ogólna suma pożyczek wypłaconych w ramach obecnego mandatu wynosiła 3 044 mln EUR.

3.5. Europejski mechanizm stabilizacji finansowej

W następstwie kryzysu w Grecji Rada i państwa członkowskie w maju 2010 r. podjęły decyzję w sprawie pakietu środków mających na celu utrzymanie stabilności finansowej w Europie, w tym w sprawie wprowadzenia europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej[18].

Mechanizm ten oparty jest na art. 122 ust. 2 Traktatu[19]. Jego uruchomienie obwarowane jest surowymi warunkami w kontekście wspólnej pomocy UE/MFW i następować będzie na podobnych warunkach co w przypadku MFW (ryzyko operacji w ramach europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej pokrywane będzie z budżetu UE).

Pozostałe środki realizowane są bezpośrednio przez uczestniczące państwa członkowskie i nie wiążą się z żadnym ryzykiem dla budżetu UE:

- pomoc finansowa dla Grecji w formie łączonych pożyczek dwustronnych udzielonych przez państwa członkowskie strefy euro, na łączną kwotę 80 mld EUR. Kwota 30 mld EUR pochodzić będzie od MFW w ramach wspólnej pomocy UE/MFW na łączną kwotę 110 mld EUR;

- Europejski mechanizm stabilizacji finansowej został utworzony w wysokości 440 mld EUR. Kwota ta jest gwarantowana proporcjonalnie przez uczestniczące państwa członkowskie.

4. DANE DOTYCZąCE RODZAJÓW RYZYKA POKRYWANEGO PRZEZ BUDżET

4.1. Definicja ryzyka

Ryzyko ponoszone przez budżet wynika z niespłaconej kwoty kapitału i odsetek związanej z operacjami objętymi gwarancją.

Operacje, w przypadku których dochodzi do niewywiązania się ze zobowiązania, będą pokrywane z funduszu, jeżeli dotyczą państw trzecich (55 % łącznej kwoty pozostającej do spłaty i objętej gwarancją na dzień 31 grudnia 2009 r.), oraz bezpośrednio z budżetu w przypadku operacji dotyczących państw członkowskich (pożyczki związane ze wsparciem bilansu płatniczego oraz pożyczki na rzecz projektów w państwach członkowskich stanowią pozostałe 45 % objętej gwarancją budżetu łącznej kwoty pozostającej do spłaty). Duży odsetek gwarantowanych pożyczek na rzecz państw członkowskich związany jest z rundami rozszerzenia UE[20] i uruchomieniem unijnego instrumentu średnioterminowej pomocy finansowej dla państw członkowskich nienależących do strefy euro (instrumentu wsparcia bilansu płatniczego).

Na potrzeby niniejszego sprawozdania stosuje się dwie metody oceny ryzyka ponoszonego przez budżet (bezpośrednio lub pośrednio poprzez fundusz):

- Metoda służąca do wyliczenia łącznej kwoty kapitału pozostającego do spłaty z tytułu określonych operacji według stanu na dany dzień, z uwzględnieniem naliczonych odsetek. Metoda ta umożliwia określenie łącznej wysokości ryzyka pokrywanego przez budżet na dany dzień w odniesieniu do wszystkich przyszłych zobowiązań do płatności niezależnie od tego, w jakim terminie przypadają te płatności i czy są one pokryte przez fundusz, czy też nie (zob. tabela 1 poniżej).

- Podejście budżetowe definiowane jako „roczny poziom ryzyka ponoszonego przez budżet”, które polega na wyliczeniu maksymalnej kwoty rocznych należnych płatności, jaką UE musiałaby wypłacić w danym roku budżetowym przy założeniu braku spłaty wszystkich gwarantowanych pożyczek[21]. Roczny poziom ryzyka ponoszonego przez budżet przedstawiono w tabeli A2 dokumentu roboczego.

Tabela 1: Łączne objęte gwarancją kwoty pozostające do spłaty według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r., w mln EUR |

Niespłacony kapitał | Naliczone odsetki | Razem | % |

Państwa członkowskie* |

Pomoc makrofinansowa | 90 | 0 | 90 | <1 % |

Euratom | 427 | 3 | 430 | 2 % |

Pomoc na wsparcie bilansu płatniczego | 9 200 | 104 | 9 304 | 31 % |

EBI | 3 533 | 36 | 3 570 | 12 % |

Ogółem państwa członkowskie | 13 250 | 143 | 13 393 | 45 % |

Państwa trzecie** |

Pomoc makrofinansowa | 495 | 2 | 497 | 2 % |

Euratom | 54 | 0 | 54 | <1 % |

EBI | 15 691 | 119 | 15 810 | 53 % |

Ogółem państwa trzecie | 16 239 | 122 | 16 361 | 55 % |

Razem | 29 489 | 265 | 29 754 | 100 % |

* Ryzyko pokrywane bezpośrednio przez budżet. Pozycja ta obejmuje również pomoc makrofinansową, pożyczki Euratomu i pożyczki EBI udzielone przed przystąpieniem danych państw do UE. ** Ryzyko pokryte przez fundusz. |

W tabelach A1, A2, A3 i A4 dokumentu roboczego podano bardziej szczegółowe informacje na temat powyższych kwot pozostających do spłaty, zwłaszcza w odniesieniu do pułapów, kwot wypłaconych i poziomów gwarancji.

W porównaniu ze stanem na dzień 30 czerwca 2009 r. całkowita kwota pozostających do spłaty kapitału i odsetek objętych gwarancją budżetową zwiększyła się o 6 077 mln EUR do 29 754 mln EUR. Wzrost ten wynika przede wszystkim z wypłacenia kwoty 4,2 mld EUR w ramach instrumentu wsparcia bilansu płatniczego oraz ze zwiększenia częstotliwości wypłat dokonywanych przez EBI (1,8 mld EUR w drugiej połowie 2009 r.).

4.2. Ryzyko związane z państwami członkowskimi

Ryzyko istniejące w przypadku państw członkowskich związane jest z pożyczkami, które zostały im udzielone przed ich przystąpieniem do UE, oraz z instrumentem wsparcia bilansu płatniczego.

Na początku 2010 r. maksymalne ryzyko ponoszone przez budżet w związku z państwami członkowskimi wyniesie 890,1 mln EUR (obejmuje ono kwoty należne w 2010 r., przy założeniu, że brak spłaty pożyczek nie jest przyspieszany). Jak wynika z tabeli 2, Rumunia i Węgry są – odpowiednio – na pierwszym i drugim miejscu wśród państw członkowskich pod względem wysokości kwot pozostających do spłaty.

Tabela 2: Ranking państw członkowskich według maksymalnego ryzyka ponoszonego przez budżet na początku 2010 r. (w mln EUR) |

Pozycja w rankingu | Państwo | Maksymalne ryzyko (mln EUR, w zaokrągleniu) | % łącznego maksymalnego ryzyka |

1 | Rumunia | 279,6 | 31,4 % |

2 | Węgry | 196,3 | 22,1 % |

3 | Bułgaria | 88,0 | 9,9 % |

4 | Republika Czeska | 82,0 | 9,2 % |

5 | Polska | 80,5 | 9,0 % |

6 | Republika Słowacka | 65,6 | 7,4 % |

7 | Łotwa | 60,2 | 6,8 % |

8 | Słowenia | 20,8 | 2,3 % |

9 | Cypr | 9,7 | 1,1 % |

10 | Litwa | 5,7 | 0,6 % |

11 | Estonia | 1,0 | 0,1 % |

12 | Malta | 0,7 | 0,1 % |

Razem | 890,1 | 100,0 % |

Ryzyko związane z państwami członkowskimi obejmuje pożyczki EBI, pomoc makrofinansową i pożyczki Euratomu udzielone przed przystąpieniem danych państw do UE oraz pożyczki przyznane w ramach instrumentu wsparcia bilansu płatniczego.

4.3. Ryzyko związane z państwami trzecimi

Na początku 2010 r. maksymalne ryzyko ponoszone przez fundusz w związku z państwami trzecimi wyniesie 1 234 mln EUR (obejmuje ono kwoty należne w 2010 r., przy założeniu, że brak spłaty pożyczek nie jest przyspieszany). Poniżej przedstawiono wykaz pierwszych dziesięciu krajów uszeregowanych według wysokości kwoty pozostającej do spłaty. Pożyczki udzielone tym krajom stanowią 64 % ryzyka ponoszonego przez fundusz. Analizę sytuacji ekonomicznej tych krajów wraz z komentarzem przedstawiono w dokumencie roboczym.

Tabela 3: Ranking 10 najważniejszych państw trzecich według maksymalnego ryzyka ponoszonego przez fundusz na początku 2010 r. (w mln EUR) |

Pozycja w rankingu | Państwo | Maksymalne ryzyko (mln EUR, w zaokrągleniu) | % łącznego maksymalnego ryzyka |

1 | Turcja | 343,9 | 21,8 % |

2 | Egipt | 202,8 | 12,9 % |

3 | Maroko | 152,2 | 9,7 % |

4 | Tunezja | 149,1 | 9,5 % |

5 | Republika Południowej Afryki | 89,3 | 5,7 % |

6 | Liban | 70,6 | 4,5 % |

7 | Brazylia | 63,1 | 4,0 % |

8 | Serbia | 61,5 | 3,9 % |

9 | Syria | 56,9 | 3,6 % |

10 | Jordania | 44,2 | 2,8 % |

Razem 10 państw | 1 233,6 | 78,3 % |

Fundusz pokrywa gwarantowane pożyczki dla 44 krajów, których terminy wymagalności sięgają roku 2039. Szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych krajów zamieszczono w tabeli A2 w dokumencie roboczym.

4.4. Łączne ryzyko pokrywane przez budżet

Ogółem w 2010 r. budżet pokryje kwotę 2 465 mln EUR, która obejmuje kwoty przypadające do zapłaty w ciągu tego okresu, przy czym 36% tej sumy stanowią kwoty należne od państw członkowskich (zob. tabela A2 w dokumencie roboczym służb Komisji).

4.5. Zmiany poziomu ryzyka

- Instrument wsparcia bilansu płatniczego

W drugiej połowie 2009 r. gospodarka światowa zaczęła się stabilizować po okresie znacznych spadków. Cały czas poprawiały się warunki na rynkach finansowych. Jednak głęboki międzynarodowy kryzys finansowy nadal miał negatywne skutki dla wszystkich państw członkowskich, zwłaszcza zaś dla państw, które nie wprowadziły jeszcze euro. Uruchomienie w grudniu 2008 r. unijnego instrumentu średnioterminowej pomocy finansowej (instrumentu wsparcia bilansu płatniczego) pomogło niektórym z tych krajów w przywróceniu zaufania inwestorów. Łączny pułap instrumentu wsparcia bilansu płatniczego podwyższono w grudniu 2008 r. [22], a następnie w maju 2009 r. [23] do 50 mld EUR, tak by utrzymać zdolność UE do szybkiej odpowiedzi na ewentualne przyszłe wnioski o udzielenie wsparcia w zakresie bilansu płatniczego.

- Europejski mechanizm stabilizacji finansowej

- Pomoc finansowa w ramach tego mechanizmu może mieć formę pożyczki lub linii kredytowej z gwarancją budżetu UE. Zgodnie z konkluzjami Rady ECOFIN łączny pułap tego mechanizmu ograniczony jest do 60 mld EUR[24], ale ograniczenie prawne zawarte jest w art. 2 ust. 2 rozporządzenia Rady, zgodnie z którym łączna kwota ograniczona jest do marginesu dostępnego w ramach pułapu zasobów własnych[25]. Mechanizm ten nie został jeszcze uruchomiony.

- Pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej

Pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej dla państw trzecich stanowiły do niedawna przedmiot decyzji Rady[26], a od chwili wejścia w życie traktatu lizbońskiego decyzje w tej sprawie podejmują Parlament Europejski i Rada.

- Pożyczki Euratomu

Pułap obowiązujący dla pożyczek Euratomu na rzecz państw członkowskich lub na rzecz niektórych kwalifikujących się państw trzecich (Federacja Rosyjska, Armenia, Ukraina) wynosi 4 mld EUR, z czego około 85 % zostało już wykorzystane. Do wypłaty pozostało około 600 mln EUR.

Wypłata trzeciej (i ostatniej) transzy w ramach umowy pożyczki dla projektu K2R4 na Ukrainie (10,3 mln USD) nastąpiła w dniu 12 października 2009 r.

- Pożyczki EBI

Poprzedni mandat ogólny EBI, obejmujący lata 2000-2007, wygasł w dniu 31 lipca 2007 r. Na ten dzień podpisane były umowy odpowiadające ogółem 98 % całkowitego pułapu w ramach tego mandatu (20 060 mln EUR – zob. tabela A5 w dokumencie roboczym). Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. do wypłaty w ramach tego mandatu pozostała łączna kwota 3 988 mln EUR, która nadal może zostać wypłacona z gwarancją UE w ciągu 10 lat od wygaśnięcia mandatu, ponieważ gwarancja UE dla wszystkich niewypłaconych kwot wygasa z końcem tego okresu.

Komisja przedstawiła wniosek w sprawie zmiany podstawy prawnej mandatu zewnętrznego EBI celem objęcia nią pozostałego okresu aktualnej perspektywy finansowej obejmującej lata 2007-2013[27]. Parlament i Rada muszą przyjąć odpowiednią decyzję do dnia 31 października 2011 r. Gwarancja UE jest ograniczona do 65 % łącznej kwoty kredytów wypłaconych i gwarancji udzielonych w ramach operacji finansowania prowadzonych przez EBI, pomniejszonej o kwoty zwrócone i powiększonej o wszelkie inne powiązane kwoty, przy maksymalnym pułapie wynoszącym 27 800 mln EUR[28]. W ramach tego mandatu na dzień 31 grudnia 2009 r. podpisane były umowy na łączną kwotę 11 928 mln EUR, z czego 8 884 mln EUR pozostawało na ten dzień niewypłacone (zob. tabela A6 w dokumencie roboczym).

5. PRZYPADKI NIEWYWIąZANIA SIę ZE ZOBOWIąZAń, URUCHOMIENIE GWARANCJI BUDżETOWYCH ORAZ ZALEGłOśCI

5.1. Płatności ze środków gotówkowych

Jeżeli dłużnik spóźnia się ze spłatą zobowiązań wobec UE, Komisja dokonuje wypłat z posiadanych środków gotówkowych celem uniknięcia opóźnień oraz związanych z tym kosztów obsługi swoich operacji pożyczkowych[29].

5.2. Płatności z budżetu

Ze względu na brak zaległości płatniczych w drugiej połowie 2009 r. nie wnioskowano o płatność zgodnie z pozycją budżetu 01 04 01 (pozycja p.m.) noszącą tytuł „Gwarancje Wspólnoty Europejskiej związane z operacjami pożyczkowymi”.

5.3. Uruchomienie Funduszu Gwarancyjnego dla działań zewnętrznych

W przypadku opóźnień w spłacie przez beneficjenta pożyczki na rzecz państwa trzeciego, udzielonej lub gwarantowanej przez UE, zostaje uruchomiony fundusz celem dokonania wymaganej płatności w ciągu trzech miesięcy od pierwotnego terminu płatności[30].

W drugiej połowie 2009 r. nie korzystano z funduszu.

6. FUNDUSZ GWARANCYJNY DLA DZIAłAń ZEWNęTRZNYCH

6.1. Odzyskane zaległe płatności

Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. fundusz nie miał do odzyskania żadnych zaległych płatności.

6.2. Aktywa

Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. aktywa netto funduszu[31] wynosiły 1 333 590 221 EUR.

6.3. Kwota docelowa

Fundusz musi osiągnąć odpowiedni poziom (kwotę docelową) określony jako 9 % sumy pozostających do spłaty zobowiązań kapitałowych z tytułu poszczególnych operacji powiększonej o naliczone odsetki. Stosunek miedzy środkami funduszu (1 333 590 221 EUR) i wymagalnymi zobowiązaniami kapitałowymi[32] (16 360 727 665 EUR) w rozumieniu rozporządzenia w sprawie funduszu nieznacznie się zmniejszył – z 8,39 % na dzień 30 czerwca 2009 r. do 8,15 % na dzień 31 grudnia 2009 r.

Na koniec 2009 r. środki Funduszu były niższe niż kwota docelowa. Zgodnie z zasadami tworzenia rezerw przewidzianymi w rozporządzeniu w sprawie funduszu gwarancyjnego, we wstępnym projekcie budżetu na 2011 r. ujęta została rezerwa w kwocie 138 880 000 EUR. Kwota ta zostanie wypłacona z budżetu do funduszu na początku stycznia 2011 r.

7. OCENA RYZYKA: SYTUACJA GOSPODARCZA I FINANSOWA PAńSTW TRZECICH, W PRZYPADKU KTÓRYCH RYZYKO DLA BUDżETU JEST NAJWYżSZE

7.1. Cele

W poprzednich punktach niniejszego sprawozdania przedstawiono informacje na temat ilościowych aspektów ryzyka ponoszonego przez budżet w związku z państwami trzecimi. Ocenie należy jednak poddać również jakościowe aspekty ryzyka, które zależą od rodzaju operacji i sytuacji pożyczkobiorcy (zob. pkt 4.3 powyżej).

7.2. Metody oceny ryzyka

Ocena ryzyka przedstawiona w dokumencie roboczym opiera się na informacjach dotyczących sytuacji gospodarczej i finansowej, ratingach i innych znanych faktach dotyczących krajów, które otrzymały gwarantowane pożyczki. Ocena ta nie uwzględnia szacunków dotyczących przewidywanych strat oraz odzyskania zaległych płatności, które siłą rzeczy cechuje wysoki stopień niepewności.

Wskaźniki ryzyka dla poszczególnych krajów zawarte w tabelach w dokumencie roboczym przedstawiają zmiany poziomu ryzyka niewywiązania się ze zobowiązań. W sekcji 2 dokumentu roboczego przestawiono analizę w odniesieniu do krajów, w przypadku których ryzyko dla budżetu w 2009 r. jest najwyższe, oraz krajów mających bezpośrednie zobowiązania w stosunku do budżetu (pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej i pożyczki Euratomu).

[1] Poprzednie sprawozdanie w sprawie gwarancji pokrytych z budżetu według stanu na dzień 30 czerwca 2009 r. stanowią dokumenty COM(2010) 188 i SEC(2010) 479.

[2] Pomoc makrofinansowa może również przyjąć formę dotacji udzielanych państwom trzecim. Więcej informacji na temat pomocy makrofinansowej przedstawiono w sprawozdaniu Komisji COM(2009) 514 i SEC(2009) 1279.

[3] W dniu 11 maja 2010 r. utworzono podobny mechanizm (europejski mechanizm stabilizacji finansowej) obejmujący wszystkie państwa członkowskie strefy euro. Rozporządzenie Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanawiające europejski mechanizm stabilizacji finansowej (Dz.U. L 118 z 12.5 2010, s. 1).

[4] Ustanowioną ostatnio na okres od dnia 1 lutego 2007 r. do dnia 31 października 2011 r. decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 633/2009/WE z dnia 13 lipca 2009 r. (Dz.U. L 190 z 22.7.2009, s. 1) („decyzja w sprawie mandatu zewnętrznego”), zastępującą decyzję Rady 2006/1016/WE z dnia 19 grudnia 2006 r.

[5] Dane liczbowe dotyczące mandatów EBI zawiera tabela A1, a odniesienia do podstaw prawnych tabela A4 w dokumencie roboczym.

[6] Rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 z dnia 25 maja 2009 r. ustanawiające Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych (wersja ujednolicona) („rozporządzenie w sprawie funduszu gwarancyjnego”) (Dz.U. L 145 z 10.6.2009, s. 1).

[7] Choć w ostatecznym rozrachunku ryzyko zewnętrzne jest pokryte przez gwarancję z budżetu UE, to fundusz gwarancyjny stanowi instrument chroniący budżet UE przed ryzykiem niespłacenia pożyczki. Obszerne sprawozdanie dotyczące funkcjonowania funduszu zawiera dokument COM(2006) 695 oraz uzupełniający dokument roboczy służb Komisji (SEC(2006) 1460).

[8] Rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 2273/2004 (Dz.U. L 396 z 31.12.2004, s. 28).

[9] Rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 89/2007 z dnia 30 stycznia 2007 r. (Dz.U. L 22 z 31.1.2007, s. 1).

[10] Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat śródokresowego przeglądu upoważnienia EBI do operacji zewnętrznych (COM(2010)173) oraz uzupełniający dokument roboczy służb Komisji (SEC(2010)442).

[11] http://ec.europa.eu/economy_finance/evaluation/completed/index_en.htm#external

[12] Zob. tabela A3 w dokumencie roboczym.

[13] W pierwszej połowie roku wypłacono łącznie kwotę 1,5 mld EUR, z czego 500 mln EUR na rzecz Łotwy i 1 mld EUR na rzecz Rumunii.

[14] Decyzja Rady 2009/890/WE z 30.11.2009 (Dz.U. L 320 z 5.12.2009, s. 3-5).

[15] Decyzja Rady 2009/891/WE z 30.11.2009 (Dz.U. L 320 z 5.12.2009, s. 6-8).

[16] Decyzja Rady 2009/892/WE z 30.11.2009 (Dz.U. L 320 z 5.12.2009, s. 9-11).

[17] Decyzja Rady 94/179/Euratom z 21.3.1994 (Dz.U. L 84 z 29.3.1994, s. 41-43).

[18] Rozporządzenie Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanawiające europejski mechanizm stabilizacji finansowej (Dz.U. L 118 z 12.5 2010, s. 1).

[19] Artykuł 122 ust. 2 Traktatu przewiduje możliwość przyznania pomocy finansowej państwu członkowskiemu, które znalazło się w trudnej sytuacji z powodu nadzwyczajnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą.

[20] Zgodnie z art. 1 ust. 3 rozporządzenia w sprawie funduszu gwarancyjnego w chwili, gdy dany kraj staje się państwem członkowskim, ryzyko z tytułu pożyczek zostaje przeniesione z funduszu na budżet.

[21] Dla potrzeb tych wyliczeń zakłada się, że brak spłaty nie jest przyspieszany, tzn. uwzględnia się tylko należne płatności (zob. również: sekcja 1 dokumentu roboczego).

[22] Rozporządzenie Rady (WE) nr 1360/2008 z dnia 2 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 332/2002 ustanawiające instrument średnioterminowej pomocy finansowej dla bilansów płatniczych państw członkowskich (Dz.U. L 352 z 31.12. 2008, s. 11-11).

[23] Rozporządzenie Rady (WE) nr 431/2009 z dnia 18 maja 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 332/2002 ustanawiające instrument średnioterminowej pomocy finansowej dla bilansów płatniczych państw członkowskich (Dz.U. L 128 z 27.5. 2009, s. 1-2).

[24] Por. komunikat prasowy z nadzwyczajnego posiedzenia Rady ECOFIN w dniach 9-10 maja 2010 r. (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/114324.pdf).

[25] Rozporządzenie Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanawiające europejski mechanizm stabilizacji finansowej (Dz.U. L 118 z 12.5 2010, s. 1).

[26] Po wejściu w życie traktatu lizbońskiego normalną procedurę ustawodawczą stanowi procedura współdecyzji.

[27] COM(2010) 174 z dnia 21 kwietnia 2010 r.

[28] Podzielonym na pułap podstawowy o ustalonej maksymalnej wysokości 25 800 mln EUR oraz upoważnienie fakultatywne w wysokości 2 000 mln EUR. Parlament Europejski i Rada mogą podjąć decyzję o uruchomieniu upoważnienia fakultatywnego w kontekście wyników przeglądu śródokresowego.

[29] Zob. art. 12 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1150/2000 z dnia 22 maja 2000 r. wykonującego decyzję 94/728/WE, Euratom w sprawie systemu zasobów własnych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 130 z 31.5.2010, s. 1-12).

[30] Więcej informacji w sekcji 1.4.3 dokumentu roboczego.

[31] Łączne aktywa funduszu pomniejszone o narosłe zobowiązania (opłaty EBI i honoraria z tytułu audytu).

[32] W tym naliczone odsetki.