—

għal F. Hay, minn A. Lamamra, avukat,

—

għal Crédit agricole mutuel de Charente-Maritime u des Deux‑Sèvres, minn J.-J. Gatineau, avukat,

—

għall-Gvern Franċiż, minn G. de Bergues, D. Colas u J. Rossi, bħala aġenti,

—

għall-Gvern Belġjan, minn M. Jacobs, bħala aġent,

—

għall-Kummissjoni Ewropea, minn J. Enegren u D. Martin, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(2) tad-Direttiva tal-Kunsill 2000/78/KE, tas-27 ta’ Novembru 2000, li tistabbilixxi qafas ġenerali għall-ugwaljanza fit-trattament fl-impjieg u fix-xogħol (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 4, p. 79).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn F. Hay u Crédit agricole mutuel de Charente-Maritime et des Deux-Sèvres (iktar ’il quddiem “Crédit agricole”), il-persuna li timpjegah, dwar ir-rifjut ta’ din il-persuna li tagħtih, wara l-konklużjoni ta’ patt ċivili ta’ solidarjetà (iktar ’il quddiem il-“PACS”), il-jiem ta’ leave speċjali u l-bonus salarjali previsti għall-impjegati li jiżżewġu.

3

Il-premessa 22 tad-Direttiva 2000/78 tipprovdi:

“Din id-Direttiva hija mingħajr preġudizzju għal-liġijiet nazzjonali dwar l-istat ċivili u d-drittijiet li jiddependu minnhom.”

4

L-Artikolu 1 tad-Direttiva 2000/78 jipprovdi:

“L-iskop ta’ din id-Direttiva huwa li tniżżel parametru ġenerali biex tikkumbatti diskriminazzjoni fuq bażi ta’ reliġjon jew twemmin, diżabilità, età jew orjentazzjoni sesswali f’dak li għandu x’jaqsam ma’ l-impjieg u x-xogħol, bi skop li timplimenta fl-Istati Membri il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament.”

5

Skont l-Artikolu 2 ta’ din id-direttiva:

“1.   Għall-iskop ta’ din id-Direttiva, ’il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament’ għandu jfisser li m’għandux ikun hemm diskriminazzjoni diretta jew indiretta għall-ebda raġuni msemmija fl-Artikolu 1;

2.   Għall-iskopijiet tal-paragrafu 1:

[...]

5.   Din id-Direttiva m’għandhiex tippreġudika dawk il-miżuri stabbiliti bil-liġi nazzjonali li, f’soċjetà demokratika, huma neċessarji għas-sigurtà pubblika, għall-ordni pubbliku u għall-prevenzjoni ta’ offiżi kriminali, għall-protezzjoni tas-saħħa u għall-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn.”

6

L-Artikolu 3(1) tal-istess direttiva jipprovdi kif ġej:

“Fil-limiti tal-kompetenzi konferiti lill-Komunità, din id-Direttiva għandha tapplika għall-persuni kollha, kemm fis-settur pubbliku kif ukoll f’dak privat, inklużi korpi pubbliċi, f’dak li jirrigwarda:

[...]

[...]”

7

L-Artikolu 144 tal-Kodiċi Ċivili, kif emendat bil-Liġi Nru 99‑944, tal-15 ta’ Novembru 1999 (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi Ċivili”), jipprovdi:

“Raġel u mara ma jistgħux jidħlu fi żwieġ qabel ma jkunu għalqu tmintax –il sena.”

8

L-Artikolu 515‑1 ta’ dan il-kodiċi jipprovdi:

“Patt ċivili ta’ solidarjetà huwa kuntratt konkluż minn żewġ persuni fiżiċi maġġurenni, ta’ sess differenti jew tal-istess sess, sabiex jorganizzaw il-ħajja komuni tagħhom”

9

L-Artikolu 515‑4 tal-Kodiċi Ċivili jipprovdi:

“L-imsieħba marbuta bi patt ċivili ta’ solidarjetà jimpenjaw ruħhom għal ħajja komuni, kif ukoll għal għajnuna materjali reċiproka u għal assistenza reċiproka. Jekk l-imsieħba ma jipprovdux mod ieħor, l-għajnuna materjali hija proporzjonali għal mezzi rispettivi tagħhom.

L-imsieħba huma responsabbli insolidum fir-rigward ta’ terzi għad-djun ikkontrattati minn wieħed minnhom għall-bżonnijiet tal-ħajja ta’ kuljum. [...]”

10

L-Artikolu L. 122‑45 tal-Kodiċi tax-Xogħol, fil-verżjoni tiegħu fis-seħħ fid-data tal-fatti tal-kawża prinċipali (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi tax-Xogħol”) jipprojbixxi d-diskriminazzjonijiet diretti jew indiretti bbażati b’mod partikolari fuq l-orjentazzjoni sesswali, fil-qasam tar-remunerazzjonijiet u tal-kundizzjonijiet tax-xogħol

11

L-Artikolu L. 226‑1 tal-Kodiċi tax-Xogħol jipprovdi:

“Kull impjegat għandu jibbenefika, fuq ġustifikazzjoni u fl-okkażjoni ta’ ċerti avvenimenti familjali, minn awtorizzazzjoni eċċezzjonali għal assenza ta’:

Erbat ijiem għaż-żwieġ tal-impjegat;

[...]”

12

L-Artikolu 20 tal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole, intitolat “Leave speċjali” jipprovdi:

“Leave rremunerat, b’salarju sħiħ, huwa mogħti fiċ-ċirkustanzi segwenti:

[...]

3° Membri tal-persunal permanenti

Żwieġ:

[...]”

13

L-Artikolu 34 tal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole, intitolat “Bonusijiet u Pagamenti Diversi”, jipprovdi:

“Bonus taż-żwieġ

Kull impjegat permanenti jirċievi fil-mument taż-żwieġ tiegħu bonus ugwali, għal kull xhar ta’ preżenza, għal 1/36 tas-salarju fix-xhar tax-xhar preċedenti għaż-żwieġ.

[...]”

14

Permezz ta’ ftehim tal-10 ta’ Lulju 2008 li jemenda l-Artikoli 20, 22 u 34 tal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole, il-benefiċċju ta’ dawn il-vantaġġi ġie estiż fil-każ ta’ konklużjoni ta’ PACS. L-Association française des banques (Assoċjazzjoni Franċiża tal-banek) u l-federazzjonijiet sindakali kkonkludew ukoll, fis-27 ta’ Settembru 2010, emenda għall-ftehim kollettiv tal-bank tal-10 ta’ Jannar 2000 sabiex jestendu l-leave għal avvenimenti familjali għall-impjegati marbuta b’PACS. Id-dispożizzjonijiet ta’ din l-emenda ġew estiżi għas-settur bankarju kollu, permezz ta’ digriet tal-Ministru tax-Xogħol, tal-Impjieg u tas-Saħħa tat-23 ta’ Diċembru 2010.

15

F. Hay ilu impjegat ma’ Crédit agricole mill-1998.

16

Fil-11 ta’ Lulju 2007, F. Hay ikkonkluda PACS ma’ persuna tal-istess sess. F’din l-okkażjoni, F. Hay talab l-għoti tal-jiem ta’ leave speċjali u tal-bonus taż-żwieġ mogħtija lill-ħaddiem impjegat li jiżżewweġ skont il-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole. Madankollu, Crédit agricole irrifjutatlu l-benefiċċju ta’ dawn il-vantaġġi peress li, skont dan il-ftehim kollettiv, dawn il-vantaġġi huma mogħtija biss f’każ ta’ żwieġ.

17

Fis-17 ta’ Marzu 2008, F. Hay ressaq quddiem il-conseil de prud’hommes de Saintes (Tribunal Industrijali ta’ Saintes) talba intiża sabiex jinkiseb il-ħlas tal-bonus taż-żwieġ li jammonta għal EUR 2637.85 kif ukoll il-ħlas ta’ pagament għall-jiem ta’ leave speċjali li jammonta għal 879.29 li ġewlu rrifjutati. Permezz ta’ sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2008, il-conseil de prud’hommes de Saintes ċaħad din it-talba billi qies li l-bonus mogħti f’każ ta’ żwieġ ma huwiex relatat mal-impjieg, iżda mal-istatus ċivili u billi qies li l-Kodiċi Ċivili jagħmel differenza bejn iż-żwieġ u l-PACS. Huwa madankollu rrileva li l-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole kien ġie emendat fl-10 ta’ Lulju 2008 sabiex jestendi għall-persuni marbuta b’PACS il-benefiċċju ta’ dan il-ftehim fir-rigward tal-bonus u tal-leave għaż-żwieġ, iżda qies li din l-estensjoni ma kinitx retroattiva.

18

Permezz ta’ sentenza tat-30 ta’ Marzu 2010, il-cour d’appel de Poitiers (Qorti tal-Appell ta’ Poitiers) ikkonfermat din is-sentenza għall-motiv li l-PACS kien differenti miż-żwieġ fir-rigward tal-formalitajiet relatati maċ-ċelebrazzjoni, tal-possibbiltà li jiġi konkluż minn żewġ persuni fiżiċi maġġorenni ta’ sess differenti jew tal-istess sess, tal-mod ta’ kif jiġi xolt kif ukoll tal-obbligi reċiproċi fil-qasam tad-dritt patrimonjali, tad-dritt tas-suċċessjoni u tad-dritt tal-filjazzjoni. Din il-qorti qieset ukoll li d-differenza fit-trattament bejn konjuġi miżżewġin u imsieħba ta’ PACS fil-qasam tal-vantaġġi rremunerati għal avvenimenti familjali la tirriżulta mis-sitwazzjoni ta’ familja tagħhom u lanqas mill-orjentazzjoni sesswali tagħhom, iżda din tirriżulta minn differenza fl-istatus li tirriżulta mill-istatus ċivili tagħhom li ma jqiegħdhomx f’sitwazzjoni identika.

19

Fit-28 ta’ Mejju 2010, F. Hay appella minn din is-sentenza quddiem il-Cour de cassation (Qorti tal-Kassazzjoni). Skont F. Hay, ir-rifjut ta’ Crédit agricole li tagħtih il-benefiċċju tal-jiem ta’ leave speċjali u tal-bonus taż-żwieġ previsti mill-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole jikkostitwixxi diskriminazzjoni relatata mal-orjentazzjoni sesswali tiegħu, kuntrarja għall-Artikolu L. 122‑45 tal-Kodiċi tax-Xogħol, għall-Artikoli 1 sa 3 tad-Direttiva 2000/78 kif ukoll għall-Artikolu 14 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950.

20

F. Hay jenfasizza li, skont l-Artikolu 144 tal-Kodiċi Ċivili, il-persuni ta’ sess differenti biss jistgħu jiżżewġu, filwaqt li l-persuni tal-istess sess jistgħu biss jikkonkludu PACS, skont l-Artikolu 515‑1 tal-Kodiċi Ċivili. Minn din l-istess dispożizzjoni, moqrija flimkien mal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole, jirriżulta li l-persuni tal-istess sess marbuta b’PACS ma jistgħux jibbenefikaw mill-jiem ta’ leave u mill-bonus taż-żwieġ mogħtija lill-persunal miżżewweġ ta’ din l-impriża.

21

Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Cour de cassation iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u tressaq quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“L-Artikolu 2(2)(b) tad-Direttiva [2000/78] għandu jiġi interpretat fis-sens li l-għażla tal-leġiżlatur nazzjonali li jirriżerva l-konklużjoni ta’ żwieġ għal persuni ta’ sess differenti, tista’ tikkostitwixxi għan leġittimu, xieraq u neċessarju li jiġġustifika d-diskriminazzjoni indiretta li tirriżulta mill-fatt li ftehim kollettiv, billi jirriżerva vantaġġ fil-qasam ta’ remunerazzjoni u ta’ kundizzjonijiet ta’ xogħol lill-impjegati li jiżżewġu, neċessarjament jeskludi minn dan il-vantaġġ lill-imsieħba tal-istess sess li kkonkludew [PACS]?”

22

Id-domanda preliminari hija bbażata fuq il-premessa li l-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole jinvolvix diskriminazzjoni indiretta bbażata fuq l-orjentazzjoni sesswali, skont l-Artikolu 2(2)(b) tad-Direttiva 2000/78 u tikkonċerna l-punt dwar jekk tali diskriminazzjoni tistax tiġi ġġustifikata.

23

F’dan ir-rigward, għandu jiġi mfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita, anki jekk, fuq il-livell formali, il-qorti tar-rinviju limitat id-domanda tagħha għall-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni speċifika tad-dritt tal-Unjoni, dan il-fatt ma jipprekludix lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tipprovdilha l-elementi kollha ta’ interpretazzjoni ta’ dan id-dritt li jistgħu jkunu utli sabiex tingħata deċiżjoni fil-kawża mressqa quddiemha, u dan irrispettivament minn jekk il-qorti tar-rinviju tkunx għamlet riferiment għalihom fid-domanda tagħha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Jannar 2010, Wolf, C-229/08, Ġabra p. I-1, punt 32 u l-ġurisprudenza ċċitata).

24

Fid-dawl tas-sitwazzjoni fil-kawża prinċipali, kif indikata fid-deċiżjoni tar-rinviju, hemm lok li tiġi eżaminata l-kwistjoni dwar jekk ftehim kollettiv nazzjonali, bħal dak ta’ Crédit agricole, jinvolvix diskriminazzjoni diretta jew indiretta skont l-Artikolu 2(2)(b) tad-Direttiva 2000/78.

25

Għaldaqstant hemm lok li jitqies li, permezz tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 2(2)(a) u (b) ta’ din id-direttiva għandux jiġi interpretat fis-sens li dan jipprekludi dispożizzjoni ta’ ftehim kollettiv, bħala dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li skontha ħaddiem impjegat li jikkonkludi PACS ma’ persuna tal-istess sess huwa eskluż mid-dritt li jikseb vantaġġi, bħal jiem ta’ leave speċjali u bonus salarjali, mogħtija lill-ħaddiema impjegati fl-okkażjoni taż-żwieġ tagħhom, meta l-leġiżlazzjoni nazzjonali tal-Istat Membru kkonċernat ma tippermettix lill-persuni tal-istess sess jiżżewġu.

26

L-ewwel nett, għandu jitfakkar li, hekk kif tindika l-premessa 22 tad-Direttiva 2000/78, il-leġiżlazzjoni dwar l-istat ċivili tal-persuni taqa’ taħt il-kompetenza tal-Istati Membri. Madankollu, skont l-Artikolu 1 tagħha, id-Direttiva 2000/78 hija intiża sabiex tiġġieled, fil-qasam tal-impjieg u tax-xogħol, kontra ċerti tipi ta’ diskriminazzjonijiet, li fosthom hemm dawk ibbażati fuq l-orjentazzjoni sesswali, bil-għan li timplementa, fl-Istati Membri, il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament ugwali (ara, s-sentenza tal-10 ta’ Mejju 2011, Römer, C-147/08, Ġabra I-3591, punt 38).

27

Fir-rigward tal-applikazzjoni tad-Direttiva 2000/78 għad-dispożizzjonijiet ta’ ftehim kollettiv bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, meta jadottaw miżuri li jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva, l-imsieħba soċjali għandhom jaġixxu b’osservanza ta’ din id-direttiva (ara s-sentenzi tat-13 ta’ Settembru 2011, Prigge et, C-447/09, Ġabra p. I-8003, punt 48, kif ukoll tas-7 ta’ Ġunju 2012, Tyrolean Airways Tiroler Luftfahrt, C‑132/11, punt 22).

28

Billi jipprevedu l-għoti ta’ leave rremunerat u ta’ bonus għaż-żwieġ fl-okkażjoni taż-żwieġ ta’ impjegat tal-impriża, l-Artikoli 20 u 34 tal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole jistabbilixxu regoli relatati mal-kundizzjonijiet tal-impjieg u tax-xogħol u, b’mod partikolari, mal-kundizzjonijiet tar-remunerazzjoni, fis-sens tal-Artikolu 3(1)(ċ) tad-Direttiva 2000/78. Fil-fatt, il-kunċett ta’ remunerazzjoni fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni għandu jiġi interpretat f’sens wiesa’ u jinkludi, b’mod partikolari, il-vantaġġi kollha fi flus jew in natura, attwali jew futuri, sakemm dawn huma mogħtija, anki jekk b’mod indirett, mill-persuna li timpjega lill-ħaddiem abbażi tal-impjieg ta’ dan tal-aħħar, irrispettivament minn jekk dawn huma riċevuti abbażi ta’ kuntratt ta’ xogħol, ta’ dispożizzjonijiet leġiżlattivi jew b’mod volontarju (ara s-sentenza tas-6 ta’ Diċembru 2012, Dittrich et, C‑124/11, C‑125/11 u C‑143/11, punt 35).

29

Għaldaqstant, għandu jiġi kkunsidrat li d-Direttiva 2000/78 tapplika għal sitwazzjoni bħal dik li tat lok għall-kawża prinċipali.

30

Skont l-Artikolu 2 tal-imsemmija direttiva, “il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament” ifisser l-assenza ta’ kull diskriminazzjoni diretta jew indiretta bbażata fuq wieħed mill-motivi msemmija fl-Artikolu 1 tal-istess direttiva.

31

Fir-rigward tal-eżistenza ta’ diskriminazzjoni diretta, l-Artikolu 2(2)(a) tad-Direttiva 2000/78 jipprovdi li din il-forma ta’ diskriminazzjoni sseħħ meta persuna tkun ittrattata b’mod inqas favorevoli minn dak li bih tkun ittrattata persuna oħra li tinsab f’sitwazzjoni paragunabbli, abbażi ta’ wieħed mill-motivi msemmija fl-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva, li fosthom hemm l-orjentazzjoni sesswali.

32

Minn dan jirriżulta li l-eżistenza ta’ tali diskriminazzjoni tippresupponi li s-sitwazzjonijiet ikkunsidrati huma paragunabbli (ara, b’mod partikolari, is-sentenza Römer, iċċitata iktar ’il fuq, punt 41).

33

F’dan ir-rigward għandu jiġi ppreċiżat li, minn naħa, ma huwiex meħtieġ li s-sitwazzjonijiet ikunu identiċi, iżda biss li jkunu paragunabbli u, min-naħa l-oħra, l-eżami ta’ din in-natura paragunabbli ma għandux isir b’mod globali u astratt, iżda b’mod speċifiku u konkret fir-rigward tal-benefiċċju kkonċernat (ara s-sentenzi tal-1 ta’ April 2008, Maruko, C-267/06, Ġabra p. I-1757, punti 67 sa 69, u Römer, iċċitata iktar ’il fuq, punt 42).

34

Għaldaqstant, fir-rigward tal-isħubija ċivili rreġistrata kif prevista mil-liġi dwar l-isħubija ċivili rreġistrata (Gesetz über die Eingetragene Lebenspartnerschaft) Ġermaniża, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-paragun tas-sitwazzjonijiet għandu jkun ibbażat fuq evalwazzjoni ffokata fuq id-drittijiet u l-obbligi tal-konjuġi miżżewġin u tal-imsieħba ċivili rreġistrati, hekk kif jirriżultaw mid-dispożizzjonijiet interni applikabbli, li huma rilevanti b’teħid inkunsiderazzjoni tal-għan u tal-kundizzjonijiet għall-għoti tal-benefiċċju inkwistjoni fil-kawża prinċipali, u ma għandux jikkonsisti fil-verifika ta’ jekk id-dritt nazzjonali wettaqx assimilazzjoni legali ġenerali u kompleta tas-sħubija ċivili rreġistrata maż-żwieġ (ara s-sentenza Römer, iċċitata iktar ’il fuq, punt 43).

35

Fir-rigward tal-leave rremunerat u tal-bonus li d-dispożizzjonijiet inkwistjoni fil-kawża prinċipali jagħtu lill-impjegati fl-okkażjoni taż-żwieġ, għandu jiġi eżaminat jekk is-sitwazzjoni tal-persuni li jidħlu fi żwieġ u dik tal-persuni li, fin-nuqqas li jistgħu jiżżewġu ma’ persuna tal-istess sess, jikkonkludu PACS humiex paragunabbli.

36

Mid-deċiżjoni tar-rinviju u mill-inkartament ippreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-persuni tal-istess sess jistgħu jikkonkludu PACS sabiex jorganizzaw il-ħajja komuni tagħhom, billi jimpenjaw ruħhom, fil-kuntest ta’ din il-ħajja komuni, għal għajnuna materjali reċiproka u għal assistenza reċiproka. Il-PACS, li għandu jkun is-suġġett ta’ dikjarazzjoni magħquda u ta’ reġistrazzjoni fir-Reġistru tal-qorti distrettwali fil-post li fih il-persuni kkonċernati jistabbilixxu r-residenza tagħhom flimkien, jikkostitwixxi, bħaż-żwieġ, forma ta’ unjoni ċivili tad-dritt Franċiż, li tqiegħed lill-koppja f’kuntest legali preċiż li jistabbilixxi drittijiet u obbligi reċiproċi u fir-rigward ta’ terzi. Għalkemm il-PACS huwa disponibbli wkoll għall-persuni ta’ sess differenti, u minkejja differenzi globali li jistgħu jeżistu bejn is-sistema taż-żwieġ u dik tal-PACS, dan tal-aħħar kien jikkostitwixxi l-unika possibbiltà li, fid-data tal-fatti tal-kawża prinċipali, id-dritt Franċiż kien joffri lill-koppji tal-istess sess sabiex jagħtu status legali lill-koppja tagħhom li huwa ċert u validu fir-rigward ta’ terzi.

37

Għaldaqstant jidher li, fir-rigward tal-vantaġġi f’termini ta’ remunerazzjoni jew ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol, bħal jiem ta’ leave speċjali u bonus bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, mogħtija fl-okkażjoni tal-konklużjoni tal-unjoni ċivili li hija ż-żwieġ, il-persuni tal-istess sess li, peress li ma jistgħux jidħlu fi żwieġ, jikkonkludu PACS jinsabu f’sitwazzjoni paragunabbli għal dik tal-koppji li jiżżewġu.

38

F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li, skont il-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 33 ta’ din is-sentenza, il-fatt li l-Conseil constitutionnel (Kunsill Kostituzzjonali) iddeċieda, fid-deċiżjoni tiegħu Nru 2011‑155, Laurence L., li l-koppji miżżewġin u l-koppji marbuta b’PACS ma jinsabux f’sitwazzjoni paragunabbli fir-rigward tad-dritt għal pensjoni tas-superstiti, ma jistax jeskludi l-paragunabbiltà tas-sitwazzjonijiet tal-ħaddiema miżżewġin u tal-ħaddiema omosesswali marbuta b’PACS fir-rigward tal-għoti ta’ jiem ta’ leave u ta’ bonusijiet fl-okkażjoni taż-żwieġ.

39

Bl-istess mod, id-differenzi bejn iż-żwieġ u l-PACS, irrilevati mill-cour d’appel de Poitiers fil-kuntest tal-kawża prinċipali, fir-rigward tal-formalitajiet relatati maċ-ċelebrazzjoni, tal-possibbiltà li jiġi konkluż minn żewġ persuni ta’ sess differenti jew tal-istess sess, tal-mod ta’ kif jiġi xolt jew tal-obbligi reċiproċi fil-qasam tad-dritt patrimonjali, tad-dritt tas-suċċessjoni u tad-dritt tal-filjazzjoni, huma irrilevanti sabiex jiġi evalwat id-dritt ta’ ħaddiem sabiex jikseb vantaġġi f’termini ta’ remunerazzjoni jew ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali.

40

F’dan il-kuntest, għandu jiġi rrilevat li l-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole jagħti dawn il-vantaġġi fl-okkażjoni tal-konklużjoni taż-żwieġ u mingħajr kunsiderazzjoni għad-drittijiet u għall-obbligi li jirriżultaw miż-żwieġ. Dan huwa kkonfermat mill-fatt li l-Artikolu 20 ta’ dan il-ftehim kollettiv jagħti leave speċjali mhux biss fl-okkażjoni taż-żwieġ tal-membru tal-persunal permanenti stess, iżda wkoll fl-okkażjoni taż-żwieġ ta’ wliedu jew ta’ ħutu.

41

Fir-rigward tal-eżistenza stess tad-diskriminazzjoni, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tagħti d-dritt għal vantaġġi f’termini ta’ remunerazzjoni jew ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol biss lill-ħaddiema miżżewġa, filwaqt li f’dan l-Istat Membru ż-żwieġ huwa legalment possibbli biss bejn persuni ta’ sess differenti, toħloq diskriminazzjoni diretta bbażata fuq l-orjentazzjoni sesswali kontra ħaddiema impjegati omosesswali li għandhom PACS li jinsabu f’sitwazzjoni paragunabbli (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi ċċitati iktar ’il fuq, Maruko, punt 73, u Römer, punt 52).

42

Issa, l-Artikoli 20 u 34 tal-ftehim kollettiv nazzjonali ta’ Crédit agricole jagħtu leave rremunerat u bonus lill-impjegati li jidħlu fi żwieġ. Peress li, skont l-indikazzjonijiet tal-qorti tar-rinviju, iż-żwieġ ma huwiex miftuħ għall-persuni tal-istess sess, dawn il-persuni ma jistgħux jibbenefikaw minn dawn il-vantaġġi.

43

Il-fatt li l-PACS, b’differenza mill-isħubija ċivili rreġistrata inkwistjoni fil-kawżi li taw lok għas-sentenzi ċċitati iktar ’il fuq Maruko u Römer, ma huwiex irriżervat għall-koppji omosesswali huwa irrilevanti u, b’mod partikolari, ma jibdilx in-natura tad-diskriminazzjoni kontra dawn il-koppji li, bid-differenza ta’ koppji eterosesswali, ma setgħux, fid-data tal-fatti tal-kawża prinċipali, legalment jidħlu fi żwieġ.

44

Fil-fatt, differenza fit-trattament ibbażata fuq l-istat ta’ żwieġ tal-ħaddiema u mhux espressament fuq l-orjentazzjoni sesswali tagħhom xorta tibqa’ diskriminazzjoni diretta, peress li, minħabba li ż-żwieġ huwa rriżervat għall-persuni ta’ sess differenti, il-ħaddiema omosesswali ma jistgħux jissodisfaw il-kundizzjoni neċessarja sabiex jiksbu l-vantaġġ mitlub.

45

Barra minn hekk, sa fejn id-diskriminazzjoni magħmula hija diretta, din ma tistax tiġi ġġustifikata minn “skop leġittimu” fis-sens tal-Artikolu 2(2)(b) tagħha, peress li din id-dispożizzjoni tikkonċerna biss id-diskriminazzjonijiet indiretti, iżda biss minn wieħed mill-motivi msemmija fl-Artikolu 2(5) ta’ din id-direttiva, jiġifieri s-sigurtà pubblika, l-ordni pubbliku u l-prevenzjoni ta’ reati kriminali, il-protezzjoni tas-saħħa u l-protezzjoni tad-drittijiet u tal-libertajiet tal-oħrajn.

46

F’dan ir-rigward għandu jiġi rrilevat li ebda wieħed minn dawn il-motivi ma ġie invokat fil-kuntest tal-kawża prinċipali. Barra minn hekk, l-Artikolu 2(5), li jistabbilixxi deroga mill-prinċipju ta’ projbizzjoni tad-diskriminazzjonijiet, għandu jiġi interpretat b’mod strett (ara s-sentenza Prigge et, iċċitata iktar ’il fuq, punt 56).

47

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, hemm lok li r-risposta għad-domanda magħmula tkun li l-Artikolu 2(2)(a) tad-Direttiva 2000/78 għandu jiġi interpretat fis-sens li dan jipprekludi dispożizzjoni ta’ ftehim kollettiv, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li skontha ħaddiem impjegat li jikkonkludi PACS ma’ persuna tal-istess sess huwa eskluż mid-dritt li jikseb vantaġġi, bħal jiem ta’ leave speċjali u bonus salarjali, mogħtija lill-ħaddiema impjegati fl-okkażjoni taż-żwieġ tagħhom, meta l-leġiżlazzjoni nazzjonali tal-Istat Membru kkonċernat ma tippermettix lill-persuni tal-istess sess jiżżewġu, sa fejn, fid-dawl tal-għan u tal-kundizzjonijiet għall-għoti ta’ dawn il-vantaġġi, dan jinsab f’sitwazzjoni paragunabbli għal dik ta’ ħaddiem li jiżżewweġ.

48

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. . L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Il-Ħames Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

L-Artikolu 2(2)(a) tad-Direttiva tal-Kunsill 2000/78/KE, tas-27 ta’ Novembru 2000, li tistabbilixxi qafas ġenerali għall-ugwaljanza fit-trattament fl-impjieg u fix-xogħol, għandu jiġi interpretat fis-sens li dan jipprekludi dispożizzjoni ta’ ftehim kollettiv, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li skontha ħaddiem impjegat li jikkonkludi patt ċivili ta’ solidarjetà ma’ persuna tal-istess sess huwa eskluż mid-dritt li jikseb vantaġġi, bħal jiem ta’ leave speċjali u bonus salarjali, mogħtija lill-ħaddiema impjegati fl-okkażjoni taż-żwieġ tagħhom, meta l-leġiżlazzjoni nazzjonali tal-Istat Membru kkonċernat ma tippermettix lill-persuni tal-istess sess jiżżewġu, sa fejn, fid-dawl tal-għan u tal-kundizzjonijiet għall-għoti ta’ dawn il-vantaġġi, dan jinsab f’sitwazzjoni paragunabbli għal dik ta’ ħaddiem li jiżżewweġ.